2009/2010 PT 13 520 In opdracht van Productschap Tuinbouw April 2011 Projectleider: Cultus Agro Advies BV Zandterweg 5 5973 RB Lottum Tel: 077-4637118 info@cultus.nl Contactpersoon: Marco Schuurmans
Inhoudsopgave 1 Publiekssamenvatting 3 2 Inleiding 4 3 Materiaal en methoden 2009 5 3.1 Proefopzet 5 3.2 Behandelingen 5 4 Resultaten 2009 6 5 Discussie 8 6 Conclusies 2009 8 7 Aanbevelingen 9 8 Materiaal en methoden 2010 10 8.1 Proefopzet 10 8.2 Behandelingen 10 9 Resultaten 2010 11 10 Kosten analyse remmen potrozen 16 11 Conclusie 2010 17 12 Conclusie 2009/2010 17 13 Aanbevelingen 18 Bijlagen: Bijlage 1 : Overzicht toegepaste remstoffen 2009. 20 Bijlage 2 : Overzicht spuitschema en doseringen 2009. 20 Bijlage 3 : Tabel 1 : Overzicht metingen aantal scheuten 2009. 21 Tabel 2 : Gemiddelde scheutlengte 2009. Tabel 3 : Gemiddelde EC waarde pot 2009. Bijlage 4 : Foto s eindbeoordeling 19 mei 2009. 24 Bijlage 5 : Overzicht indeling proefvelden 2010. 26 Bijlage 6 : Overzicht spuitschema en doseringen 2010. 27 Bijlage 7 : Tabel 1 : Overzicht metingen aantal scheuten 2010. 28 Tabel 2 : Gemiddelde scheutlengte Galivarda 2010. Tabel 3 : Gemiddelde scheutlengte Raspberry Royal 2010. Bijlage 8: Statistische analyse gegevens 2010. 31 Bijlage 9 : Foto s eindbeoordeling 9 juni 2010. 56 Bijlage 10 : Overzicht kosten diverse behandelingen. 58-2 -
1. Publieksamenvatting Het PT Project: Remmen van rozen in pot, heeft een looptijd gehad van januari 2009 t/m september 2010. Het project is een initiatief van de boomteeltstudieclub Horst aan de Maas en Cultus Agro Advies BV. Het project is mede gefinancierd door het Productschap Tuinbouw. In 2009 en 2010 heeft het onderzoek plaatsgevonden op het bedrijf van Dhr. Coenders (Frank Coenders rozenkwekerij BV) in Grubbenvorst, die tevens in de begeleidingscommissie gezeten heeft. Aanleiding voor dit project zijn de grote verschillen in het aantal bloemtakken per pot en de grote verschillen in lengtegroei tussen de verschillende potten. In andere gewassen in de boomkwekerij en potplanten wordt gewerkt met diverse remstoffen. Deze middelen kunnen invloed hebben op de lengte groei (internodieënlengte), plantopbouw, het aantal scheuten/uitlopers het aantal bloemknoppen en ook de bladkleur. Welke effecten optreden zijn afhankelijk van het toegepaste middel, de dosering, de gewasactiviteit, de kwaliteit van het wortelgestel, de weersomstandigheden, de vochtigheid van de potgrond en het type gewas. Ieder gewas kan anders reageren op de toepassing van remstoffen. Van de reactie van potrozen op deze middelen is nog onvoldoende bekend. Er zijn twee veldproeven uitgevoerd gedurende twee teeltseizoenen in de potrozenteelt. Hierbij is gekeken naar het grootbloemig ras Galivarda en de kleinbloemige soort Raspberry Royal. Bij deze veldproeven is gebruik gemaakt van ervaringen met remstoffen van de verschillende fabrikanten en ervaringen uit andere gewassen. In het eerste jaar is een breed aantal remstoffen beproefd en op basis van deze resultaten zijn in het tweede jaar de meest kansrijke middelen nogmaals beproefd waarbij ook is gekeken naar combinaties van middelen. De resultaten van deze remstoffen zijn vergeleken met het maaien van de potrozen en onbehandelde potrozen. Doel is uiteindelijk een goed leverbaar product met gelijkmatiger en compactere plantopbouw met voldoende bloemtakken te kunnen afleveren. Remstoffen kunnen hierbij mogelijk een hulpmiddel zijn. Uit dit onderzoek komt voor de sector naar voren dat het werken met remstoffen in de cultivar Galivarda géén toegevoegde waarde heeft. Dit geldt waarschijnlijk ook voor de meeste andere grootbloemige soorten. Ondanks een iets kortere scheutlengte is de plantopbouw niet beter en neemt het aantal bloemknoppen niet toe bij het gebruik van de diverse remstoffen. De extra kosten van het toepassen van remstoffen wegen niet op tegen het behaalde resultaat. Het terugmaaien gaf wel een iets mooiere plantopbouw maar gaf tevens een bloeivertraging van circa 20 dagen. In de Raspberry Royal waren de resultaten duidelijk beter. Hierbij liggen wel mogelijkheden voor het werken met remstoffen. De beste resultaten zijn bereikt met Alar en de combinatie Alar en Tilt. Ook terugmaaien gaf een gelijkmatiger gewas maar wel een bloeivertraging van ongeveer 10 dagen. Waarschijnlijk zijn deze resultaten ook te vertalen naar de overige kleinbloemige soorten. Het toepassen van de remstoffen blijft echter maatwerk. - 3 -
2. Inleiding Voor u ligt het eindverslag van het PT Project Remmen van rozen in pot. Dit project heeft een looptijd gehad van januari 2009 t/m september 2010. Het project is het initiatief van de boomteeltstudieclub Horst aan de Maas en Cultus Agro Advies BV. De begeleidingscommissie bestaat uit Hans van der Laak en Frank Coenders. Het project is mede gefinancierd door Productschap Tuinbouw. Het doel van dit project is om inzicht te krijgen in de mogelijkheden van het gebruik van remstoffen in de teelt van potrozen. Is het mogelijk om met deze middelen een compactere en uniformere potroos te kweken. Kan met het toepassen van remstoffen een kwalitatief beter product op de markt worden gezet dat op het juiste tijdstip leverbaar is. In 2009 is een breed scala aan remstoffen getest waarbij is gekeken naar de effecten en mogelijkheden van deze middelen op de teelt van potrozen. Bij deze proef zijn twee cultivars meegenomen te weten de Galivarda een grootbloemige roos en de Raspberry Royal een kleinbloemige roos van het The Fairy type. In 2010 is de proef verfijnd waarbij de drie meest veelbelovende remstoffen zijn beproefd. Naast een aangepaste dosering is tevens gekeken naar een combinatie van middelen en zijn de resultaten vergeleken met het terugmaaien van de potrozen. Tenslotte is ook een kostenanalyse gemaakt van de diverse behandelingen. - 4 -
3. Materiaal en methoden 2009 3.1 Proefopzet Looptijd: januari 2009 tot en met december 2009. Aantal planten per object: 5 Aantal herhalingen: 4 Aantal behandelingen: 6 (inclusief onbehandeld) Aantal objecten: 48 Gewas roos, cultivars: Galivarda en Raspberry Royal De proef lag op het bedrijf van Dhr. F. Coenders in Grubbenvorst. 3.2 Behandelingen Op 5 maart 2009 zijn de rozen opgepot in een koude kas op het bedrijf van Dhr. Coenders. In overleg met de begeleidingscommissie is gekozen voor de cultivars Galivarda en Raspberry Royal. De rozen zijn opgepot in een standaard 3 liter rozenpot. De gebruikte potgrond was rozenpotgrond met 15 % natuurcompost met een dosering Osmocote Exact standaard van 2,4 kg per EN m³ met een werkingsduur van 8/9 maanden. Op basis van ervaringen met remstoffen uit diverse teelten is in overleg met de begeleidingscommissie gekozen voor het inzetten van 5 in de praktijk gebruikte remstoffen. Drie remstoffen hebben een toelating voor toepassing in de boomkwekerij, twee middelen zijn toegepast onder proeftoelating. Het betreft de middelen Alar 85, CeCeCe,Tilt en Code B en Code M. De planten zijn verdeeld over twee teelttafels (normale teelttafels met de zogenaamde Deense bodem) in blokken van 5 planten. Iedere behandeling bestond uit 4 herhalingen. Iedere plant had zijn eigen kleur steeketiket waarbij de kleur stond voor de remstof waarmee gespoten is. De onbehandelde planten hebben op een aparte tafel gestaan om te voorkomen dat de toegepaste remstoffen mogelijk via de wortels kon worden opgenomen. De toegepaste middelen staan weergegeven in bijlage 1. Vanaf week 13 zijn de diverse remstoffen gespoten. De aangehouden doseringen en spuitfrequenties zijn bepaald op basis van het adviesdoseringen van de fabrikanten, ervaringen uit andere teelten en waarnemingen aan de gewassen. Het aantal bespuitingen varieerde afhankelijk van het middel van 2 tot 6 toepassingen. De toegepaste bespuitingen, doseringen en spuitfrequenties staan weergegeven in bijlage 2. - 5 -
4. Resultaten 2009 Op 5 tijdstippen zijn de planten beoordeeld. Op 30 maart en 29 juli betrof dit een optische beoordeling waarbij vooral is gekeken naar eventuele spuitschade, gewaskleur en andere afwijkingen. Op 23 april, 5 mei is van iedere behandeling het aantal uitlopers geteld en de scheutlengte opgemeten. Op 23 april is tevens de gemiddelde EC waarde in de potten gemeten met een EC prikker, de Ecoscan con 6 van Eutech. De resultaten van deze metingen staan weergegeven in bijlage 3. Op 19 mei heeft een eindbeoordeling plaatsgevonden waarbij alle behandelingen zijn vergeleken met het onbehandelde object. Naast de optische beoordeling zijn deze verschillen tevens vastgelegd op foto. Deze foto s staan weergegeven in bijlage 4 Op basis van de metingen en optische beoordelingen geeft de proef de volgende resultaten: Het aantal uitlopers (scheuten) per plant in Galivarda blijft bij de behandelingen met Alar 85 (- 8%), CeCeCe (-15 %) en code M (-17 %) achter ten opzichte van het onbehandelde object. In het bijzonder bij de toepassing van CeCeCe en code M is dit verschil groot. Ook is de spreiding van het aantal uitlopers erg groot met als gevolg een ongelijkere plantopbouw. Het aantal uitlopers per plant in Galivarda is bij de behandelingen met Tilt en code B gelijk aan het onbehandelde object. (zie tabel 1 in bijlage 3) Het aantal uitlopers per plant bij Raspberry Royal blijft bij de behandelingen Alar 85 (- 25 %), CeCeCe ( - 32 %), code M (-16 %) en code B (-31 %) duidelijk achter ten opzichte van de onbehandelde objecten. De behandeling met Tilt is gelijk aan het onbehandelde object. ( zie tabel 1 in bijlage 3) De gemiddelde scheutlengte per plant in Galivarda blijft bij de behandelingen met code B ( - 14 %) en code M (- 24 %) achter ten opzichte van onbehandeld. In de behandeling met CeCeCe (+ 24 %) zijn de scheuten juist een flink stuk langer. (zie tabel 2 in bijlage 3) De gemiddelde scheutlengte per plant in Raspberry Royal is in alle behandelingen ongeveer gelijk behalve de behandeling met code M (- 37 %) welke duidelijk een flink stuk achterblijft in lengtegroei en code B (- 10 %) die licht achterblijft in lengtegroei. (zie tabel 2 in bijlage 3) De variatie in EC waarde per pot is erg groot. In alle behandelingen komt de EC waarde in de potten met Galivarda structureel hoger uit dan in de Raspberry Royal. De variatie binnen een object is echter te groot om uit de cijfers betrouwbare conclusies te trekken. (zie tabel 3 in bijlage 3) Eind april wordt plantschade (bladverbranding, knopafsterving en forse groeiachterstand) waargenomen bij de behandeling met code M. In overleg met de begeleidingscommissie wordt besloten deze behandeling te stoppen en op dit object geen bespuitingen met remstoffen meer uit te voeren. Begin mei is in een aantal behandelingen met Tilt een lichte spuitschade (bladpunt verbranding ) waargenomen. Bij de toepassing van Alar 85 in Galivarda zijn zwarte vlekken op de stam zichtbaar mogelijk als gevolg van het gebruik van deze groeiremmer. De rozen die bespoten zijn met het middel onder code M krijgen zuiver roze bloemen in plaats van rode bloemen. (zie ook foto s bijlage 4) - 6 -
Alle planten uit alle behandelingen zijn begin juni teruggeknipt en buitengezet. Op iedere pot is 10 gram Osmocote plus met een werkingsduur van 3-4 maanden gestrooid. Eind juli was er geen verschil waarneembaar tussen de behandelde en onbehandelde planten. Ook de planten met een afwijkende bloemkleur in mei groeide normaal uit en hadden weer een rode bloemkleur. - 7 -
5. Conclusie 2009 Met de opzet van de proef is een eerste screening gemaakt in de mogelijkheden van de diverse remstoffen in de potrozenteelt. Geen enkel middel heeft de verwachte gelijkheid van plantopbouw en bloei gerealiseerd. De resultaten in de kleinbloemige roos Raspberry Royal zijn beter dan in de grootbloemige Galivarda. Op basis van de resultaten van deze screening zijn een tweetal middelen niet geschikt om in te zetten in de potrozenteelt. Het betreft hierbij de middelen CeCeCe en code M. CeCeCe geeft in beide rassen een onvoldoende remeffect, minder uitlopers en een ongelijker gewas. Ook lijkt het middel invloed te hebben op de bloemkleur en geeft het in Galivarda een lichte bladverbranding en bloei vertraging. De bespuitingen met het middel met code M zijn tijdens de proef gestaakt. Naast teveel groei- en bladschade had het middel ook een zeer sterke invloed op de bloemkleur. De oorspronkelijk rode bloemen kleurden geheel roze. De overige drie middelen, Alar, Tilt en code B hebben wel mogelijkheden. Hierbij zal wel een aanpassing moeten worden gemaakt in spuitfrequentie en dosering. Qua remming op de scheutlengte gaven de middelen Tilt en code B de beste resultaten in vergelijking met onbehandeld. Qua aantal uilopers was het resultaat van Tilt het beste. Qua plantopbouw kwam het middel Alar het beste uit de proef. Toepassing van het middel Tilt gaf na de eerste toepassing iets gekruld/gekroesd blad. Dit groeide later wel uit de planten. 6. Discussie Het blijkt erg lastig om met remstoffen een compactere potroos met meer bloemtakken te maken. Vanuit andere gewassen is bekend dat de resultaten van remstoffen sterk afhankelijk zijn van de omstandigheden. (Weer, temperatuur, dosering, vochtigheid potgrond, spuitfrequentie en groeikracht van het gewas). Omdat het een eerste screening van remstoffen betrof is in overleg met de begeleidingscommissie gekozen voor een teelt in een koude kas. De meeste potrozen worden geteeld op containerveld in de open lucht. Het vervolg onderzoek zal bij voorkeur worden uitgevoerd op een containerveld in de open lucht. In de huidige proefopzet is uitsluitend gekeken naar één remstof. In andere gewassen wordt vaak gewerkt met een combinatie van remstoffen. Vraag is of een combinatie van meerdere middelen een beter effect heeft in de potrozenteelt. Naast remstoffen worden op een aantal bedrijven de potrozen ook teruggemaaid in een vroeg stadium. Het zou goed zijn deze behandeling ook mee te nemen in het vervolgonderzoek als vergelijk met het toepassen van remstoffen. Vanuit de begeleidingscommissie is tevens het verzoek neergelegd om naast de beoordeling van de plantopbouw ook een kostenanalyse van de diverse methoden te maken. - 8 -
7. Aanbevelingen Voor de opzet van de potrozenproef voor 2010 is het aan te raden de effecten te bekijken van de drie middelen met de meeste potentie te weten Alar, Tilt en code B. Op basis van de resultaten uit 2009 zullen de doseringen en spuitfrequenties iets worden aangepast. In 2010 zullen tevens twee combinaties van remstoffen worden meegenomen te weten de combinaties Alar en Tilt en Code B en Tilt. Als extra behandeling zal ook het terugmaaien van de gewassen worden beoordeeld. Naast de gewasbeoordeling zal tevens een kostenanalyse van de verschillende behandelingen worden gemaakt. Om een vergelijk te hebben met 2009 is het aan te raden in 2010 dezelfde rassen te gebruiken voor de proef. - 9 -
8. Materiaal en methoden 2010 8.1 Proefopzet Looptijd: januari 2010 tot en met december 2010. Aantal planten per object: 10 Aantal herhalingen: 4 Aantal behandelingen: 7 (inclusief onbehandeld) Aantal objecten: 56 Gewas roos, cultivars: Galivarda en Raspberry Royal De proef lag evenals in 2009 op het bedrijf van Dhr. F. Coenders in Grubbenvorst. In overleg met de begeleidingscommissie is gekozen voor een containerveld in plaats van een teeltkas zoals in 2009 het geval was. 8.2 Behandelingen Op 9 maart 2010 zijn de rozen opgepot en buiten neergezet op het containerveld van Dhr. Coenders. In overleg met de begeleidingscommissie is gekozen voor dezelfde cultivars als in 2009 te weten de grootbloemige Galivarda en de kleinbloemige Raspberry Royal een roos van het zogenaamde The Fairy type. De rozen zijn opgepot in een standaard 3 liter rozenpot. De gebruikte potgrond was rozenpotgrond met 15 % natuurcompost met een dosering Osmocote Exact standaard van 2,4 kg per EN m³ met een werkingsduur van 8/9 maanden. Op basis van ervaringen met de remstoffen uit de proef in 2009 is in overleg met de begeleidingscommissie gekozen voor het inzetten van 3 remstoffen die in 2009 de beste resultaten gaven. Twee remstoffen hebben een toelating voor toepassing in de boomkwekerij, een middel is toegepast onder proeftoelating. Het betreft de middelen Alar, Tilt en Code B. Naast de middelen solo is tevens gekozen voor een combinatie van Alar en Tilt en code B en Tilt. Tevens is een behandeling uitgevoerd waarbij de planten zijn teruggesnoeid op 28 april. De planten zijn verdeeld over twee teeltblokken. Ieder blok bestond uit 280 planten en was verdeeld in 28 velden. Iedere behandeling bestond uit 4 herhalingen. Iedere plant had zijn eigen kleur steeketiket waarbij de kleur stond voor de remstof waarmee gespoten is. De verdeling van de proefvelden staat weergegeven in bijlage 5. Vanaf week 15 zijn de diverse remstoffen gespoten. Het startmoment van de eerste bespuiting is circa 14 dagen later dan in 2009. Dit had te maken met de tragere ontwikkeling van het gewas als gevolg van de lage buitentemperaturen. De aangehouden doseringen en spuitfrequenties zijn bepaald op basis van de ervaringen uit 2009, de adviesdosering van de fabrikanten en waarnemingen aan de gewassen. Bij de eerste bespuiting hadden aale planten 4-5 volledige bladparen. Het aantal bespuitingen varieerde afhankelijk van het middel van 5 tot 6 toepassingen. De toegepaste bespuitingen, doseringen en spuitfrequentie staan weergegeven in bijlage 6. - 10 -
9. Resultaten 2010 Als gevolg van de lage temperaturen in maart en april 2010 was de groeisnelheid van de opgepotte rozen duidelijk trager dan in 2009. Op basis van de waarnemingen aan het gewas is de eerste bespuiting met remstoffen dan ook 14 dagen later uitgevoerd dan in 2009. In 2010 is gebruik gemaakt van Alar 64 in plaats van Alar 85, welke is gebruikt in 2009. Beide middelen hebben dezelfde werkzame stof alleen de concentratie is verschillend. Bij de bespuiting is rekening gehouden met deze concentratieverschillen. De resultaten van de toepassing van Alar 85 zijn dan ook vergelijkbaar met de toepassing van Alar 64. Op 5 tijdstippen zijn de planten beoordeeld. Op 13 april en 17 mei betrof dit een optische beoordeling, waarbij vooral is gekeken naar eventuele spuitschade, gewaskleur en andere afwijkingen. Op 28 april, is van iedere behandeling het aantal uitlopers geteld en de scheutlengte opgemeten. Op 31 mei is nogmaals de scheutlengte gemeten. De resultaten van deze metingen staan weergegeven in bijlage 7. De statistische verwerking van de gegevens staat in bijlgae 8. De optische weergave van deze resultaten staan weergegeven in de figuren 1 t/m 6. Op 9 juni is een eindbeoordeling uitgevoerd waarbij alle behandelingen zijn vergeleken met het onbehandelde object. Tijdens deze eindbeoordeling zijn de resultaten tevens besproken en kortgesloten met twee leden van de begeleidingscommissie. Naast de optische beoordeling zijn deze verschillen tevens vastgelegd op foto. Deze foto s staan weergegeven in bijlage 8. - 11 -
Figuur 1 : Aantal scheuten per plant Raspberry Royal en Galivarda op 28 april 2010. Figuur 2 : Aantal scheuten per plant Raspberry Royal en Galivarda op 28 april 2010 weergegeven in boxplots. - 12 -
Figuur 3 : Gemiddelde scheutlengte Raspberry Royal Figuur 4 : Gemiddelde scheutlengte Raspberry Royal weergegeven in boxplots. - 13 -
Figuur 5 : Gemiddelde scheutlengte Galivarda Figuur 6 : Gemiddelde scheutlengte Galivarda weergegeven in boxplots Op basis van de metingen optische beoordelingen en statistische verwerking geeft de proef van 2010 de volgende resultaten: Het aantal scheuten/uitlopers per plant is bij Galivarda in alle behandelingen hoger of gelijk aan het onbehandelde object. De verschillen tussen de behandelingen zijn echter te klein om van een betrouwbaar verschil te kunnen spreken. De spreiding in het aantal uitlopers per plant is in alle behandelingen groot. Deze varieert van 5 tot 15 scheuten per plant. Het aantal scheuten/uitlopers per plant is bij Raspberry Royal bij de objecten Alar, code B en code B + Tilt significant minder dan het onbehandelde object bij de waarneming op 28 april 2010. Hoewel de verschillen tussen het aantal uitlopers per plant erg klein zijn, was deze tendens ook in de proef van 2009-14 -
zichtbaar. Ook in 2009 gaf de behandeling met Tilt een iets hoger aantal uitlopers dan onbehandeld en gaven de objecten behandeld met Alar en code B iets minder uitlopers per plant. De spreiding in het aantal uitlopers per plant is in alle behandelingen kleiner dan bij Galivarda. In een aantal behandelingen zit soms een uitschieter naar boven of beneden maar gemiddeld ligt het aantal scheuten per plant dicht bij elkaar. Bij de eerste waarneming op 28 april waren bij de scheutlengtemeting in Galivarda geen significante verschillen waarneembaar. Eind april wordt in de Galivarda iets vorstschade aan het gewas waargenomen. Deze schade is later in de teelt niet meer zichtbaar. De gemiddelde scheutlengte per plant bij Galivarda is op 31 mei in de behandelingen met Alar en Code B significant korter dan het onbehandelde object. In de periode van 28 april tot 31 mei hebben de behandelingen maaien, Tilt en Alar + Tilt absoluut gezien (in cm groei) een betrouwbaar mindere groei gehad. Procentueel gezien zijn er geen betrouwbare verschillen. De gemiddelde scheutlengte op 28 april per plant in Raspberry Royal is in de objecten Alar, Tilt en Alar + Tilt significant minder dan het onbehandelde object. Op 31 mei zijn alle behandelingen behalve code B significant kleiner dan onbehandeld. Tilt is daarbij duidelijk het kleinst. De behandeling met Tilt geeft in beide rassen een te forse groeiremming. De bladkleur is het donkerst van alle behandelingen. Half mei geven alle behandelingen met Tilt een lichte gewasschade in de vorm van bladpuntverbranding. De behandeling met Alar geeft de lichtste bladkleur. Deze reactie is voornamelijk zichtbaar in de Raspberry Royal. De behandeling met code B geeft in beide behandelingen het meest springerige gewas. De lengteverschillen tussen de scheuten zijn bij deze behandeling het grootst. De behandeling maaien geeft het meest gelijke gewas en een goede gewasopbouw. Deze behandeling geeft echter wel een duidelijke bloeivertraging. In het ras Raspberry Royal was deze vertraging 12 dagen en in Galivarda 20 dagen. Op 28 april is in alle behandeling de EC-waarde in de pot gemeten. De gemiddelde waarde van deze pot EC lag tussen de 1,2 en 1,5 ms/cm. - 15 -
10. Kostenanalyse remmen potrozen; Naast het teelttechnische aspect van de proef was het voor de begeleidingcommissie ook belangrijk om te kijken naar de economische aspecten van het remmen van potrozen. Hierbij zijn de kosten van de diverse toepassingen van remstoffen vergeleken met het maaien van de potrozen. Bij deze kostenanalyse zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. Het aanmaken van de spuitvloeistof, de arbeid bij de toepassing en het schoonmaken van de spuitapparatuur en de afschrijving en het onderhoud van de spuit is gesteld op 35,- per hectare. Bij het uitvoeren van een bespuiting met remstoffen wordt geadviseerd deze niet te mengen met andere gewasbeschermingsmiddelen. Voor de kostprijs van de diverse middelen is gerekend met de adviesprijs van de fabrikanten in 2010. Het overzicht van deze kosten per hectare staan in bijlage 10. De berekening resulteerde in de volgende kosten per hectare voor de diverse behandelingen weergegeven in figuur 7. Behandeling Middel Kosten /ha 1 groen Alar 685,- 2 rood Code B 563,- 3 wit Tilt 305,- 4 blauw Alar + Tilt 645,- 5 geel Code B + Tilt 518,- 6 roze Maaien* 100.- Figuur 7 : kosten per hectare van de diverse behandelingen. *Kosten voor het maaien zijn geschat op 5 uur per hectare (inclusief afschrijving maaier) op basis van de gebruikte methode op het proefbedrijf. De exacte tijd kan aanzienlijk verschillen afhankelijk van de bedrijfssituatie. - 16 -
11. Conclusie 2010: Op 9 juni 2010 heeft een eindbeoordeling plaatsgevonden samen met twee leden van de begeleidingscommissie. De conclusies van deze eindbeoordeling ten aanzien van de verschillende behandelingen zijn: In het ras Galivarda heeft geen enkele behandeling voldaan aan de verwachtingen. Ondanks kleine verschillen in scheutlengte blijft de plantopbouw van dit ras erg ongelijk. Het beste eindresultaat was de behandeling met de combinatie van Alar en Tilt en het maaien. De bloeivertraging die bij het maaien optreedt, is echter te groot. Het sturen van de gelijkheid en compactere plantopbouw in Galivarda door middel van remstoffen of maaien is zeer moeilijk. Het resultaat van het remmen of maaien van de potroos Galivarda weegt niet op tegen de extra kosten die gemaakt worden bij het toepassen van deze behandelingen. Hoewel de proef uitsluitend is uitgevoerd bij het ras Galivarda is het aannemelijk dat ook bij andere grootbloemige rassen de resultaten van het werken met remstoffen beperkt zullen zijn. In het ras Raspberry Royal hebben de behandelingen met Alar en het maaien het beste voldaan. De plantopbouw bij de behandeling met Alar was het beste, het middel heeft vooral invloed op de bloemsteellengte. Het aantal uitlopers is iets lager maar dit ras heeft dusdanig veel uitlopers dat dit geen nadeel is bij de visuele beoordeling. Het remeffect van Tilt is te groot in de Raspberry Royal, ook is de kans op gewasschade een duidelijk nadeel van deze behandeling. Ook heeft dit middel een groot effect op de bladkleur van het gewas. Maaien geeft ook een mooier gelijk gewas maar ook hier is sprake van een vertraging in de bloei. Afhankelijk van de planning van afleveren kan deze behandeling wel worden toegepast. Hoewel de resultaten in de Raspberry Royal duidelijk beter waren dan in de Galivarda geld ook voor dit ras dat het de vraag is of de methode van frequent remmen met remstoffen opweegt tegen de kosten van het toepassen van de behandelingen. 12. Conclusie 2009/2010: Het toepassen van remstoffen in de teelt van potrozen om een compactere plant met meer bloemen te maken is erg moeilijk. De werking van remstoffen is sterk afhankelijk van de omstandigheden als weer, vochtigheid potgrond, groeikracht gewas en de dosering van het middel. Het effect van deze toepassing is moeilijk voorspelbaar en er zijn nog weinig ervaringen in de praktijk. In de proef is gewerkt met de ervaringen uit diverse teelten met de toegepaste middelen en waarnemingen aan het gewas. Op basis van de uitgevoerde proef blijft het toepassen van remstoffen maatwerk. Er is uitsluitend een richting aan te geven van de te verwachten effecten van de beproefde middelen. - 17 -
13. Aanbevelingen: Het werken met remstoffen heeft geen toegevoegde waarde in de teelt van grootbloemige potrozen en weegt zeker niet op tegen de extra kosten in de vorm van middel en arbeid. De uitloop van het aantal scheuten en de scheutlengte is vooral afhankelijk van de weersomstandigheden en dan vooral de temperatuur. Mogelijk kan nog iets worden bereikt met een zeer hoge voeding in de potgrond. In gecontroleerde omstandigheden (kas) zou mogelijk ook een effect verwacht kunnen worden van het werken met bodemverwarming. Dit zal echter verder onderzocht moeten worden. In de kleinbloemige potrozen kan het werken met remstoffen een hulpmiddel zijn voor realiseren van een compacter plant. Alar mogelijk in combinatie met maaien of een lage dosering Tilt hebben hierbij de beste effecten. Een hogere dosering Tilt geeft een te sterk remeffect op de planten waardoor deze niet verder groeien. Het tijdstip van toepassen en de dosering van de remstoffen blijven maatwerk. - 18 -
Bijlagen Bijlage 1 : Overzicht toegepaste remstoffen 2009. Bijlage 2 : Overzicht spuitschema en doseringen 2009. Bijlage 3 : Tabel 1: Overzicht metingen aantal scheuten 2009. Tabel 2: Gemiddelde scheutlengte 2009. Tabel 3: Gemiddelde EC waarde pot 2009. Bijlage 4 : Foto s eindbeoordeling 19 mei 2009. Bijlage 5 : Overzicht indeling proefvelden 2010. Bijlage 6 : Overzicht spuitschema en doseringen 2010. Bijlage 7 : Tabel 1 : Overzicht metingen aantal scheuten 2010. Tabel 2 : Gemiddelde scheutlengte Galivarda 2010. Tabel 3 ; Gemiddelde scheutlengte Raspberry Royal 2010. Bijlage 8: Statistische analyse gegevens 2010. Bijlage 9 : Foto s eindbeoordeling 9 juni 2010. Bijlage 10 : Overzicht kosten diverse behandelingen. - 19 -
Bijlage 1 : Overzicht toegepaste remstoffen 2009. Etiketten kleur Middel waarmee Werkzame stof gespoten is. Geel Code B paclobutrazol Roze Alar 85 daminozide Rood CeCeCe chloormequat Oranje Tilt propiconazole Groen Code M trinexapac-ethyl Wit Onbehandeld - Bijlage 2 : Overzicht spuitschema en doseringen 2009. Behandeling week 13 week 14 week 15 week 16 week 17 week 18 week 19 week 20 gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha 1 Code B (geel) 500 750 750 1000 1500 2000 2 Alar 85 (roze) 250 350 450 500 3 CeCeCe (rood) 150 150 150 4 Tilt (oranje) 500 500 5 Code M (groen) 500 750 750 1000 gestopt gestopt 6 Onbeh. (wit) * Middelen weergegeven in gram of milliliter per hectare. Dosering spuitvloeistof is 800 liter per hectare. - 20 -
Bijlage 3 Tabel 1: Aantal scheuten per behandeling op 23 april 2009. Middel: Code B Middel: Alar 85 Aantal scheuten Aantal uitlopers Galivarda 6 8 8 Galivarda 7 12 9 Galivarda 12 16 14 Galivarda 14 8 7 Galivarda 11 10 13 Galivarda 8 12 7 Galivarda 9 10 9 Galivarda 12 8 10 gemiddelde 10,50 gemiddelde 9,50 Raspberry R. 23 17 17 Raspberry R. 19 20 22 Raspberry R. 17 20 17 Raspberry R. 18 19 16 Raspberry R. 15 14 12 Raspberry R. 19 19 18 Raspberry R. 17 11 22 Raspberry R. 17 15 14 gemiddelde 16,83 gemiddelde 18,00 Middel: Code M Middel: Tilt Aantal uitlopers Aantal uitlopers Galivarda 4 8 9 Galivarda 10 11 9 Galivarda 13 7 9 Galivarda 12 13 9 Galivarda 9 9 10 Galivarda 9 12 12 Galivarda 8 7 10 Galivarda 8 9 10 gemiddelde 8,58 gemiddelde 10,33 Raspberry R. 18 19 14 Raspberry R. 27 28 22 Raspberry R. 13 19 21 Raspberry R. 21 23 24 Raspberry R. 19 33 31 Raspberry R. 26 25 26 Raspberry R. 25 17 19 Raspberry R. 25 26 23 gemiddelde 20,67 gemiddelde 24,67 Middel: CeCeCe Middel: Onbehandeld Aantal uitlopers Aantal uitlopers Galivarda 5 7 8 Galivarda 10 9 9 Galivarda 8 11 10 Galivarda 12 9 11 Galivarda 7 8 9 Galivarda 13 12 8 Galivarda 9 12 12 Galivarda 10 9 12 gemiddelde 8,83 gemiddelde 10,33 Raspberry R. 18 21 22 Raspberry R. 27 28 25 Raspberry R. 13 17 16 Raspberry R. 22 23 24 Raspberry R. 23 15 12 Raspberry R. 26 21 26 Raspberry R. 14 15 15 Raspberry R. 25 23 26 gemiddelde 16,75 gemiddelde 24,67 * Van elke behandeling zijn 3 planten gelabeld en bij iedere waarneming beoordeeld. * Aantal uitlopers was op 5 mei 2009 gelijk ten opzichte van de waarneming op 23 april 2009. - 21 -
Tabel 2 : Meting gemiddelde scheutlengte per behandeling. Middel: Code B Middel: Tilt Lengte van de scheuten 23-apr 05- mei Lengte van de scheuten 23-apr 05- mei Galivarda 5 cm 17 cm Galivarda 11 cm 21 cm Galivarda 5 cm 17 cm Galivarda 12 cm 22 cm Galivarda 4 cm 20 cm Galivarda 11 cm 21 cm Galivarda 2 cm 18 cm Galivarda 11 cm 20 cm Gemiddeld 4 cm 18 cm Gemiddeld 11 cm 21 cm Raspberry R. 15 cm 18 cm Raspberry R. 16 cm 19 cm Raspberry R. 15 cm 17 cm Raspberry R. 16 cm 20 cm Raspberry R. 14 cm 16 cm Raspberry R. 15 cm 19 cm Raspberry R. 14 cm 17 cm Raspberry R. 16 cm 19 cm Gemiddeld 15 cm 17 cm Gemiddeld 16 cm 19 cm Middel: Code M Middel: Alar 85 Lengte van de scheuten 23-apr 05- mei Lengte van de scheuten 23-apr 05- mei Galivarda 8 cm 16 cm Galivarda 11 cm 21 cm Galivarda 7 cm 17 cm Galivarda 10 cm 20 cm Galivarda 5 cm 16 cm Galivarda 11 cm 21 cm Galivarda 6 cm 16 cm Galivarda 11 cm 20 cm Gemiddeld 7 cm 16 cm Gemiddeld 11 cm 21 cm Raspberry R. 11 cm 12 cm Raspberry R. 13 cm 17 cm Raspberry R. 11 cm 12 cm Raspberry R. 11 cm 19 cm Raspberry R. 12 cm 13 cm Raspberry R. 14 cm 19 cm Raspberry R. 11 cm 11 cm Raspberry R. 12 cm 15 cm Gemiddeld 11 cm 12 cm Gemiddeld 13 cm 18 cm Middel: CeCeCe Middel: onbehandeld Lengte van de scheuten 23-apr 05- mei Lengte van de scheuten 23-apr 05- mei Galivarda 11 cm 26 cm Galivarda 11 cm 21 cm Galivarda 11 cm 23 cm Galivarda 10 cm 22 cm Galivarda 11 cm 27 cm Galivarda 11 cm 20 cm Galivarda 11 cm 26 cm Galivarda 11 cm 21 cm Gemiddeld 11 cm 26 cm Gemiddeld 11 cm 21 cm Raspberry R. 16 cm 20 cm Raspberry R. 16 cm 19 cm Raspberry R. 16 cm 17 cm Raspberry R. 16 cm 19 cm Raspberry R. 15 cm 16 cm Raspberry R. 17 cm 20 cm Raspberry R. 16 cm 19 cm Raspberry R. 16 cm 19 cm Gemiddeld 16 cm 18 cm Gemiddeld 16 cm 19 cm * Scheutlengte is gemiddelde van 3 planten - 22 -
Tabel 3: Gemiddelde EC waarde van de potten per behandeling. Middel: Code B Middel: Tilt 23-apr EC 23-apr EC Galivarda 1,04 1,6 0,87 Galivarda 0,86 0,86 0,71 Galivarda 0,72 0,81 0,49 Galivarda 1,4 0,51 0,72 Galivarda 1,21 1,31 1,32 Galivarda 0,32 0,8 0,23 Galivarda 1,7 0,9 0,95 Galivarda 0,2 0,55 0,21 gemiddelde EC 1,08 gemiddelde EC 0,61 Raspberry R. 0,32 0,57 0,54 Raspberry R. 1,4 0,51 0,75 Raspberry R. 0,08 0,81 0,35 Raspberry R. 1,3 1,31 0.98 Raspberry R. 0,25 1,39 0,92 Raspberry R. 0,15 0,1 0,21 Raspberry R. 0,38 0,72 0,72 Raspberry R. 0,15 0,09 0,55 gemiddelde EC 0,59 gemiddelde EC 0,63 Middel: Code M Middel: Alar 85 23-apr EC 23-apr EC Galivarda 0,83 0,76 1,74 Galivarda 0,64 1,16 0,6 Galivarda 0,73 0,9 0,24 Galivarda 0,64 0,9 1,03 Galivarda 2,2 0,92 1,6 Galivarda 1,95 1,41 1,24 Galivarda 1,98 2,2 1,37 Galivarda 0,64 1,7 1,16 gemiddelde EC 1,29 gemiddelde EC 1,09 Raspberry R. 0,21 1,1 0,55 Raspberry R. 0,28 0,61 0,23 Raspberry R. 0,74 0,62 0,21 Raspberry R. 0,53 0,57 0,3 Raspberry R. 0,67 1,92 0,13 Raspberry R. 0,44 0,19 0,6 Raspberry R. 1,56 0,96 0,92 Raspberry R. 0,55 0,8 0,32 gemiddelde EC 0,80 gemiddelde EC 0,45 Middel: CeCeCe Middel: Onbehandeld 23-apr EC 23-apr EC Galivarda 0,39 0,56 1,05 Galivarda 0,6 0,39 0,63 Galivarda 0,34 0,81 0,73 Galivarda 0,72 0,57 0,28 Galivarda 2,6 1,7 1,71 Galivarda 0,67 0,45 0,8 Galivarda 0,57 1,5 1,75 Galivarda 0,73 0,35 0,72 gemiddelde EC 1,14 gemiddelde EC 0,58 Raspberry R. 0,21 0,31 0,25 Raspberry R. 0,48 0,39 0,18 Raspberry R. 0,92 1,04 0,34 Raspberry R. 0,76 0,67 0,56 Raspberry R. 1,99 0,76 0,73 Raspberry R. 0,24 0,34 0,65 Raspberry R. 1,25 0,23 0,98 Raspberry R. 0,23 0,59 0,48 gemiddelde EC 0,75 gemiddelde EC 0,46 * Door vochtverschillen op de tafels in mei grote verschillen in pot EC waardoor EC meting niet meer betrouwbaar was. - 23 -
Bijlage 4 : Foto s eindbeoordeling 19 mei 2009 Foto s van de rozen tijdens de waarneming van 19 mei 2009. De twee planten aan de rechter kant op de foto zijn steeds de onbehandelde planten. Raspberry Royal : Code B CeCeCe Alar Tilt Code M - 24 -
Galivarda : Tilt Code B CeCeCe Code M Alar - 25 -
Bijlage 5 : Overzicht indeling proefvelden 2010 1.1 2.1 3.1 4.1 5.1 6.1 7.1 7.2 6.2 5.2 1.2 3.2 2.1 4.1 3.3 4.3 1.3 2.3 7.3 5.3 6.3 2.4 7.4 6.4 3.4 4.4 1.4 5.4 Veld 1 Raspberry Royal 1.1 2.1 3.1 4.1 5.1 6.1 7.1 7.2 6.2 5.2 1.2 3.2 2.1 4.1 3.3 4.3 1.3 2.3 7.3 5.3 6.3 2.4 7.4 6.4 3.4 4.4 1.4 5.4 Veld 2 Galivarda *Indeling proefvelden, kleuren in overeenstemming met steeketiket. - 26 -
Bijlage 6 : Overzicht spuitschema en doseringen 2010 Behandeling kleur 13-apr 19-apr 28-apr 4-mei 19-mei 27-mei Tijd 8.30 9.00 9.00 9.00 8.00 11.00 Totaal middel gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha gr/ml/ha 1 Alar 64 groen 550 550 550 550 815 815 3830 2 code B rood 500 500 500 750 750 750 3750 3 Tilt wit 350 350 350 500 500 2050 550 + 550 + 4 Alar 64 + Tilt blauw 550 550 550 5 code B + Tilt geel 500 500 500 6 maaien roze maaien * 7 onbehandeld oranje 200 550 500 + 200 500 Gewastoestand droog vochtig droog vochtig droog vochtig Temp. ( C) 10,9 8,3 18,8 11 12,1 14,7 RV (%) 69 74 52 94 72 65 Windrichting NO NO Z ONO NNW Z Windsnelheid 1,3 1,3 1,8 3,1 0,6 1 200 3300 + 400 500 + 200 3000 + 400 Middelen weergegeven in gram of milliliter per hectare. Dosering spuitvloeistof is 800 liter per hectare. Planten zijn gemaaid op 28 april. Galivarda is gemaaid op 18 cm en de Raspberry Royal op 13 cm. - 27 -
Bijlage 7 : Tabel 1 Meting aantal scheuten op 28 april 2010 Gallivarda aantal scheuten gem. Raspberry R aantal scheuten gem. groen 1 12,7,9,10,6 8,8 groen 1 19,20,22,18,21 20 groen 2 13,14,7,11,9 10,8 groen 2 18,19,23,16,18 18,8 groen 3 8,10,11,11,9 9,8 groen 3 18,17,19,19,20 18,6 groen 4 12,14,12,8,13 11,8 groen 4 18,19,21,23,24 21 gem. groen Alar 10,3 gem. groen Alar 19,6 oranje 1 9,11,8,13,12 10,6 oranje 1 22,23,21,17,24 21,4 oranje 2 6,7,12,7,13 9 oranje 2 19,22,23,20,21 21 oranje 3 13,14,9,9,10 11 oranje 3 20,17,18,21,23 19,8 oranje 4 12,9,9,9,12 10,2 oranje 4 21,19,23,19,21 20,6 gem. oranje onbeh 10,2 gem. oranje onbeh 20,7 wit 1 11,7,9,11,9 9,4 wit 1 22,23,19,18,20 20,4 wit 2 12,9,8,9,8 9,2 wit 2 22,23,23,19,21 21,6 wit 3 12,7,10,8,11 9,6 wit 3 24,27,19,18,23 22,2 wit 4 7,9,9,12,12 9,8 wit 4 18,19,24,21,21 20,6 gem. wit Tilt 9,5 gem. wit Tilt 21,2 rood 1 10,10,10,9,9 9,6 rood 1 19,20,21,18,19 19,4 rood 2 12,7,12,12,6 9,8 rood 2 18,17,20,21,20 19,2 rood 3 11,9,10,15,9 10,8 rood 3 22,23,19,20,19 20,6 rood 4 11,13,12,12,7 11 rood 4 19,19,18,20,22 19,6 gem. rood code B 10,3 gem. rood code B 19,7 roze 1 11,12,10,14,12 11,8 roze 1 20,21,22,19,18 20 roze 2 9,9,10,9,12 9,8 roze 2 21,22,18,23,21 21 roze 3 9,10,13,9,10 10,2 roze 3 22,20,23,17,23 21 roze 4 9,10,15,13,12 11,8 roze 4 22,24,21,19,20 21,2 gem. roze maaien 10,9 gem. roze maaien 20,8 blauw 1 10,7,15,12,7 10,2 blauw 1 19,20,18,21,22 20 blauw 2 11,7,10,7,10 9 blauw 2 18,19,23,19,22 20,2 blauw 3 13,14,10,14,15 13,2 blauw 3 19,22,21,20,18 20 blauw 4 9,10,13,9,12 10,6 blauw 4 18,18,19,22,20 19,4 gem. blauw Alar + Tilt 10,8 gem. blauw Alar + Tilt 19,9 geel 1 13,9,10,11,12 11 geel 1 16,22,18,19,21 19,2 geel 2 7,5,6,7,9 6,8 geel 2 21,22,18,17,20 19,6 geel 3 8,10,14,6,8 9,2 geel 3 23,18,16,20,19 19,2 geel 4 11,12,13,13,14 12,6 geel 4 21,21,18,20,18 19,6 gem. geel code b + Tilt 9,9 gem. geel code b + Tilt 19,4 Aantal scheuten op 31 mei gelijk aan meting van 28 april 2010. - 28 -
Tabel 2 : Meting scheutlengte Galivarda op 28 april en 31 mei 2010 Galivarda scheutlengte gem. Galivarda scheutlengte gem. cm cm groen 1 13,21,19,15,14 16,4 groen 1 54,58,54,50,55 54,2 groen 2 15,18,16,17,14 16 groen 2 63,75,77,66,52 66,6 groen 3 14,15,14,13,11 13,4 groen 3 78,56,45,56,46 56,2 groen 4 17,18,15,14,18 16,4 groen 4 80,66,50,39,67 60,4 gem. groen Alar 15,6 gem. groen Alar 59,4 oranje 1 23,25,16,22,21 21,4 oranje 1 61,68,53,62,68 62,4 oranje 2 11,13,17,13,17 14,2 oranje 2 50,84,57,80,79 70 oranje 3 19,18,14,15,16, 16,4 oranje 3 66,75,74,62,78 71 oranje 4 14,13,17,18,17 15,8 oranje 4 50,70,59,74,54 61,4 gem. oranje onbeh 17 gem. oranje onbeh 66,2 wit 1 13,14,17,17,17 15,6 wit 1 70,45,62,55,54 57,2 wit 2 16,14,14,10,15 13,8 wit 2 32,53,64,50,54 50,6 wit 3 16,12,15,14,13 14 wit 3 73,54,53,44,47 54,2 wit 4 12,13,13,14,16 13,6 wit 4 59,58,45,34,30 45,2 gem. wit Tilt 14,3 gem. wit Tilt 51,8 rood 1 16,18,19,18,17 17,6 rood 1 79,88,80,74,77 79,6 rood 2 17,15,16,19,18 17 rood 2 76,82,84,70,77 77,8 rood 3 18,14,15,15,14 15,2 rood 3 71,41,50,84,62 61,6 rood 4 18,20,16,15,19 17,6 rood 4 64,63,67,55,68 63,4 gem. rood code B 16,9 gem. rood code B 70,6 roze 1 17,19,18,18,19 18,2 roze 1 72,60,65,69,78 68,8 roze 2 13,12,15,14,16 14 roze 2 58,56,75,54,40 56,6 roze 3 15,15,18,16,15 15,8 roze 3 66,78,68,42,46 59,8 roze 4 18,17,17,18,15 17 roze 4 52,35,37,62,34 44 gem. roze Maaien 16,3 gem. roze Maaien 57,3 blauw 1 22,16,16,15,17 17,2 blauw 1 54,53,54,53,71 57 blauw 2 11,12,16,12,12 12,6 blauw 2 25,52,55,47,53 46,4 blauw 3 17,16,17,17,18 17 blauw 3 58,70,49,49,58 56,8 blauw 4 15,16,17,16,15 15,8 blauw 4 44,39,42,51,54 46 gem. blauw Alar + Tilt 15,7 gem. blauw Alar + Tilt 51,6 geel 1 16,17,16,18,17 16,8 geel 1 66,52,66,56,81 64,2 geel 2 16,13,14,13,15 14,2 geel 2 50,44,38,51,46 45,8 geel 3 13,17,18,12,18 15,6 geel 3 60,80,78,47,54 63,8 geel 4 16,17,15,15,16 15,8 geel 4 53,73,70,49,38 56,6 gem. geel code B + Tilt 15,6 gem. geel code B + Tilt 57,6-29 -
Tabel 3 : Meting scheutlengte Raspberry R op 28 april en 31 mei 2010 Raspberry R scheutlengte gem Raspberry R scheutlengte gem. groen 1 13,10,11,13,11 11,6 groen 1 23,18,20,19,23 20,6 groen 2 13,10,13,10,11 11,4 groen 2 24,26,22,27,22 24,2 groen 3 9,10,11,11,12 10,6 groen 3 25,21,22,24,25 23,4 groen 4 12,11,11,12,12 11,6 groen 4 23,24,19,21,22 21,8 gem. groen Alar 11,3 gem. groen Alar 22,5 oranje 1 12,14,13,12,13 12,8 oranje 1 30,23,33,27,32 20 oranje 2 13,12,15,11,13 12,8 oranje 2 26,25,23,27,27 25,6 oranje 3 12,14,12,12,11 12,2 oranje 3 18,26,24,23,24 23 oranje 4 13,14,13,14,12 13,2 oranje 4 22,21,23,26,20 22,4 gem. oranje onbeh 12,8 gem. oranje onbeh 22,8 wit 1 15,11,11,10,11 11,6 wit 1 17,16,17,17,15 16,4 wit 2 13,11,9,12,9 10,8 wit 2 16,17,17,18,17 17 wit 3 9,10,11,12,11 10,6 wit 3 12,14,10,14,13 12,6 wit 4 11,10,11,12,11 11 wit 4 13,14,12,15,16 14 gem. wit Tilt 11 gem. wit Tilt 15 rood 1 14,15,13,13,12 13,4 rood 1 25,27,24,28,32 27,2 rood 2 15,13,12,10,15 13 rood 2 26,25,24,27,24 25,2 rood 3 14,14,14,11,11 12,8 rood 3 27,27,26,22,26 25,6 rood 4 14,13,12,13,14 13,2 rood 4 24,24,23,25,24 24 gem. rood code B 13,1 gem. rood code B 25,5 roze 1 12,12,15,13,14 13,2 roze 1 22,22,23,24,18 21,8 roze 2 13,13,9,14,14 12,6 roze 2 18,22,23,22,24 21,8 roze 3 16,13,14,12,13 13,6 roze 3 17,18,17,19,21 18,4 roze 4 12,11,9,14,12 11,6 roze 4 25,20,20,17,23 21 gem. roze Maaien 12,8 gem. roze Maaien 20,8 blauw 1 11,13,12,12,14 12,4 blauw 1 18,17,17,23,21 19,2 blauw 2 11,12,13,8,12 11,2 blauw 2 21,22,22,26,19 22 blauw 3 11,12,12,11,13 11,8 blauw 3 16,19,16,15,18 16,8 blauw 4 13,12,12,11,12 12 blauw 4 19,21,19,18,20 19,4 gem. blauw Alar + Tilt 11,9 gem. blauw Alar + Tilt 19,4 geel 1 10,11,11,12,13 11,4 geel 1 20,18,19,19,18 18,8 geel 2 12,11,13,13,12 12,2 geel 2 21,13,12,22,17 17 geel 3 13,15,14,13,13 13,6 geel 3 22,21,19,20,22 20,8 geel 4 10,10,11,12,12 11 geel 4 19,18,19,20,18 18,8 gem. geel code B + Tilt 12,1 gem. geel code B + Tilt 18,9-30 -
Bijlage 8 : Statistische verwerking van de gegevens 2010 in Genstat. Variate: gnsg: gemiddeld aantal scheuten Galivarda Blok stratum 3 13.559 4.520 3.05 Behandeling 6 5.454 0.909 0.61 0.717 Residual 18 26.671 1.482 Total 27 45.684 Onder de kop F pr. staat een getal tussen 0 en 1. Hoe dichter bij 0 hoe onwaarschijnlijker dat de resultaten zomaar toevallig kunnen zijn veroorzaakt. Boven de waarde 0.1 kijken we zelden verder. Liever zien we waarden lager dan 0.05. Hier is er dus geen enkele reden om verder te onderzoeken. Grand mean 10.26 10.30 10.75 10.30 9.90 10.90 10.20 9.50 Variate: snsg standaardafwijking aantal scheuten Blok stratum 3 0.4444 0.1481 0.25 Behandeling 6 1.4000 0.2333 0.40 0.870 Residual 18 10.5097 0.5839 Total 27 12.3541 En ook bij de standaardafwijking geen significante verschillen Variate: snsg Grand mean 2.04 2.21 2.26 2.10 1.81 1.70 2.33 1.89-31 -
Variate: vcnsg variatiecoëfficiënt aantal scheuten (standaardafwijking als percentage van het gemiddelde) Blok stratum 3 149.13 49.71 0.79 Behandeling 6 140.05 23.34 0.37 0.888 Residual 18 1132.78 62.93 Total 27 1421.96 Geen significante verschill. Variate: vcnsg Grand mean 20.2 21.6 21.5 20.3 19.6 15.6 23.2 19.8 Dus wat betreft het aantal scheuten bij Galivarda is er geen enkel significant verschil. Aantal scheuten bij Raspberry Royal: Variate: gnsrr Blok stratum 3 0.1886 0.0629 0.12 Behandeling 6 11.7943 1.9657 3.65 0.015 Residual 18 9.6914 0.5384 Total 27 21.6743 Naar aanleiding van deze analyse wordt verder gekeken. - 32 -
Variate: gnsrr Grand mean 20.19 19.60 19.90 19.70 19.40 20.80 20.70 21.20 Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt Tilt en Code B + Tilt onbehandeld 20.7 - Maaien 20.8 - a Alar 19.6 kleiner b - Tilt 21.2 - a - - Alar + Tilt 19.9 - Niet kleiner kleiner Code B 19.7 kleiner b - Code B + Tilt 19.4 kleiner Niet kleiner kleiner LSD 0.90 1.09 0.90 0.90 0.90 0.90 Variate: snsrr Blok stratum 3 0.6930 0.2310 0.73 Behandeling 6 2.0104 0.3351 1.05 0.426 Residual 18 5.7309 0.3184 Total 27 8.4344 Bij de standaardafwijking zijn er geen significante verschillen. Variate: snsrr Grand mean 1.98 1.96 1.75 1.53 2.14 1.98 2.09 2.44-33 -
Variate: vcnsrr Blok stratum 3 14.981 4.994 0.71 Behandeling 6 38.804 6.467 0.92 0.503 Residual 18 126.342 7.019 Total 27 180.127 En ook geen verschillen bij de variatiecoëfficiënt. Tables of means Variate: vcnsrr Grand mean 9.80 9.99 8.79 7.75 11.06 9.51 10.08 11.44-34 -
Analyses scheutlengte Variate: gsl1g gemiddelde scheutlengte Galivarda Blok stratum 3 35.343 11.781 6.44 Behandeling 6 20.477 3.413 1.87 0.142 Residual 18 32.917 1.829 Total 27 88.737 Hier geen duidelijke verschillen. Variate: gsl1g Grand mean 15.87 15.55 15.65 16.85 15.60 16.25 16.95 14.25 Variate: ssl1g Blok stratum 3 1.1781 0.3927 0.77 Behandeling 6 4.7673 0.7946 1.57 0.214 Residual 18 9.1378 0.5077 Total 27 15.0833 Ook geen verschillen bij de standaardafwijking Variate: ssl1g Grand mean 1.77 2.09 1.57 1.61 1.46 1.24 2.57 1.83-35 -
Variate: vcsl1g Blok stratum 3 46.28 15.43 0.78 Behandeling 6 165.08 27.51 1.39 0.271 Residual 18 355.52 19.75 Total 27 566.88 En ook hier geen verschillen Variate: vcsl1g Grand mean 11.23 13.31 10.26 9.59 9.48 7.84 15.24 12.87 Variate: gsl1rr gemiddelde scheutlengte Raspberry Royal Blok stratum 3 0.6857 0.2286 0.50 Behandeling 6 15.0343 2.5057 5.48 0.002 Residual 18 8.2343 0.4575 Total 27 23.9543 Hier is het getal onder F.prob zo laag dat we wel moeten concluderen dat er verschillen zijn. Variate: gsl1rr Grand mean 12.11 11.30 11.85 13.10 12.05 12.75 12.75 11.00-36 -
Verdere analyse Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt Tilt en Code B + Tilt onbehandeld 12.75 - Maaien 12.75 - a Alar 11.30 kleiner b - Tilt 11.00 kleiner b - - Alar + Tilt 11.85 kleiner Niet kleiner Niet kleiner Code B 13.10 Niet kleiner a - Code B + Tilt 12.05 Niet kleiner kleiner Niet kleiner LSD 0.829 1.005 0.829 0.829 0.829 0.829 Variate: ssl1rr Blok stratum 3 2.0663 0.6888 6.21 Behandeling 6 1.4996 0.2499 2.26 0.085 Residual 18 1.9948 0.1108 Total 27 5.5606 Ook hier een aanwijzing voor wat verschillen, maar nu statistisch veel minder sterk. Variate: ssl1rr Grand mean 1.261 1.137 1.152 1.435 0.968 1.678 1.063 1.396-37 -
Variate: vcsl1g Blok stratum 3 46.28 15.43 0.78 Behandeling 6 165.08 27.51 1.39 0.271 Residual 18 355.52 19.75 Total 27 566.88 Nu zijn er bij de variatiecoëfficiënt geen statistische verschillen over. Iets wat je vaker tegenkomt als je de schaalfactor er uithaalt. Variate: vcsl1g Grand mean 11.23 13.31 10.26 9.59 9.48 7.84 15.24 12.87-38 -
Analyse lengte 31 mei 2010 Variate: gsl2g gemiddelde lengte Galivarda 31 mei 2010 Blok stratum 3 332.11 110.70 2.39 Behandeling 6 1192.99 198.83 4.30 0.007 Residual 18 832.30 46.24 Total 27 2357.40 Nu zijn er wel statistische verschillen. En dit keer op een moment dat de behandelingen mogelijk hun werking kunnen hebben gehad. Dus ook zinvol om er eens dieper in te duiken. Variate: gsl2g Grand mean 59.2 59.4 51.5 70.6 57.6 57.4 66.2 51.8 Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt onbehandeld 66.2 - Maaien 57.4 kleiner b Alar 59.4 - b - Tilt 51.8 kleiner b - - Tilt en Code B + Tilt Alar + Tilt 51.5 kleiner Net niet kleiner Niet kleiner Code B 70,6 - a - Code B + Tilt 57.6 kleiner kleiner Niet kleiner LSD 8.3 10.1 8.3 8.3 8,3 8.3-39 -
Variate: ssl2g standaardafwijking scheutlengte Galivarda 31 mei 2010 Blok stratum 3 109.07 36.36 2.43 Behandeling 6 47.87 7.98 0.53 0.776 Residual 18 268.98 14.94 Total 27 425.92 Geen significante verschillen Variate: ssl2g Grand mean 10.26 10.55 8.77 8.20 11.45 11.78 9.64 11.41 Variate: vcsl2g Blok stratum 3 437.41 145.80 3.37 Behandeling 6 315.07 52.51 1.21 0.344 Residual 18 778.34 43.24 Total 27 1530.82 Geen significante verschillen Variate: vcsl2g Grand mean 17.9 17.6 17.3 12.3 19.5 21.5 14.5 22.4-40 -
Variate: gsl2rr gemiddelde scheutlengte Raspberry Royal op 31 mei 2010 Blok stratum 3 20.279 6.760 1.99 Behandeling 6 327.629 54.605 16.07 <.001 Residual 18 61.171 3.398 Total 27 409.079 Zeer sterk significante verschillen Variate: gsl2rr Grand mean 20.99 22.50 19.35 25.50 18.85 20.75 25.00 15.00 Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt Tilt en Code B + Tilt onbehandeld 25.00 - Maaien 20.75 kleiner b Alar 22.50 kleiner b - Tilt 15.00 kleiner c - - Alar + Tilt 19.35 kleiner kleiner Niet kleiner Code B 25.50 - a - Code B + Tilt 18.85 kleiner kleiner Niet kleiner LSD 2.26 2.74 2.26 2.26 2.26 2.26-41 -
Variate: ssl2rr Blok stratum 3 1.8589 0.6196 0.63 Behandeling 6 5.4564 0.9094 0.93 0.496 Residual 18 17.5726 0.9763 Total 27 24.8879 Geen significante verschillen in spreiding Variate: ssl2rr Grand mean 2.01 2.08 2.00 1.80 1.88 2.33 2.76 1.21 Variate: vcsl2g Blok stratum 3 437.41 145.80 3.37 Behandeling 6 315.07 52.51 1.21 0.344 Residual 18 778.34 43.24 Total 27 1530.82 Ook geen verschillen bij de variatiecoëfficiënt Variate: vcsl2g Grand mean 17.9 17.6 17.3 12.3 19.5 21.5 14.5 22.4-42 -
De groei (absoluut) van de scheutlengte van 28 april 2010 tot 31 mei 2010 Variate: gdslg gemiddelde groei scheutlengte Galivarda Blok stratum 3 284.94 94.98 2.16 Behandeling 6 956.79 159.47 3.63 0.015 Residual 18 791.07 43.95 Total 27 2032.80 Een lage waarde voor P pr. Dus reden om verder te analyseren. Variate: gdslg Grand mean 43.3 43.8 35.9 53.7 42.0 41.1 49.2 37.5 Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt onbehandeld 49.2 - Maaien 41.1 kleiner b Alar 43.8 Niet kleiner b - Tilt 37.5 kleiner b - - Tilt en Code B + Tilt Alar + Tilt 35.9 kleiner Net niet kleiner Niet kleiner Code B 53.7 Niet kleiner a - Code B + Tilt 42.0 Niet kleiner kleiner Niet kleiner LSD 8.13 9.85 8.13 8.13 8.13 8.13-43 -
Variate: sdslg Blok stratum 3 98.37 32.79 2.35 Behandeling 6 50.95 8.49 0.61 0.721 Residual 18 251.28 13.96 Total 27 400.60 Geen significante verschillen Variate: sdslg Grand mean 10.09 9.81 8.84 8.21 11.07 11.68 9.16 11.88 Variate: vcrdslg Blok stratum 3 327.29 109.10 1.51 Behandeling 6 801.66 133.61 1.85 0.145 Residual 18 1298.38 72.13 Total 27 2427.34 Geen significante verschillen Variate: vcrdslg Grand mean 27.0 23.3 27.6 19.8 25.9 30.3 24.5 37.8-44 -
Variate: gdslrr gemiddelde groei scheutlengte Raspberry Royal Blok stratum 3 18.359 6.120 1.52 Behandeling 6 239.797 39.966 9.95 <.001 Residual 18 72.271 4.015 Total 27 330.427 Sterk significante verschillen, dus verder uitzoeken. Variate: gdslrr Grand mean 8.88 11.20 7.50 12.40 6.80 8.00 12.25 4.00 Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt Tilt en Code B + Tilt onbehandeld 12.25 - Maaien 8.00 kleiner b Alar 11.20 Niet kleiner a - Tilt 4.00 kleiner c - - Alar + Tilt 7.50 kleiner kleiner Niet kleiner Code B 12.40 Niet kleiner a - Code B + Tilt 6.80 kleiner kleiner Niet kleiner LSD 2.46 2.98 2.46 2.46 2.46 2.46-45 -
Variate: sdslrr Blok stratum 3 10.9910 3.6637 5.14 Behandeling 6 5.2312 0.8719 1.22 0.340 Residual 18 12.8195 0.7122 Total 27 29.0417 Geen significante verschillen Variate: sdslrr Grand mean 2.48 2.43 2.31 2.28 2.27 3.19 3.02 1.86 Variate: vcdslrr Blok stratum 3 893.3 297.8 0.85 Behandeling 6 4150.5 691.8 1.97 0.123 Residual 18 6310.7 350.6 Total 27 11354.5 Geen significante verschillen.de verschillen lijken misschien wel groot,maar de toevallige spreiding is ook groot. Variate: vcdslrr Grand mean 32.7 21.8 29.6 17.8 38.7 42.2 24.3 54.8-46 -
Als laatste de relatieve (procentuele) groei. Variate: rgdslg procentuele groei Galivarda Blok stratum 3 20972. 6991. 3.58 Behandeling 6 21515. 3586. 1.84 0.148 Residual 18 35108. 1950. Total 27 77595. Geen significante verschillen Variate: rgdslg Grand mean 277.7 285.1 233.2 321.0 269.4 256.7 307.8 270.6 Variate: srdslg Blok stratum 3 2838.8 946.3 1.29 Behandeling 6 4086.6 681.1 0.93 0.497 Residual 18 13178.1 732.1 Total 27 20103.5 Geen significante verschillen Variate: srdslg Grand mean 74.1 65.6 64.9 63.0 69.7 75.7 79.0 100.5-47 -
Variate: vcrdslg Blok stratum 3 327.29 109.10 1.51 Behandeling 6 801.66 133.61 1.85 0.145 Residual 18 1298.38 72.13 Total 27 2427.34 Geen significante verschillen Variate: vcrdslg Grand mean 27.0 23.3 27.6 19.8 25.9 30.3 24.5 37.8 Variate: rgdslrr Blok stratum 3 1620.2 540.1 1.37 Behandeling 6 13980.7 2330.1 5.92 0.001 Residual 18 7083.6 393.5 Total 27 22684.4 Significante verschillen. Dus verder analyseren. Variate: rgdslrr Grand mean 75.0 101.7 66.3 97.0 57.8 66.8 97.4 38.1-48 -
Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld Alar, Tilt en Code B en maaien Alar en Alar + Tilt Tilt en Alar + Tilt Code B en Code B + Tilt Tilt en Code B + Tilt onbehandeld 97.4 - Maaien 66.8 kleiner a Alar 101.7 Niet kleiner a - Tilt 38.1 kleiner b - - Alar + Tilt 66.3 kleiner kleiner Niet kleiner Code B 97.0 Niet kleiner a - Code B + Tilt 57.8 kleiner kleiner Niet kleiner LSD 24.3 29.5 24.3 24.3 24.3 24.3 Variate: srdslrr Blok stratum 3 2591.84 863.95 8.78 Behandeling 6 433.29 72.22 0.73 0.629 Residual 18 1771.42 98.41 Total 27 4796.56 Geen significante verschillen Variate: srdslrr Grand mean 26.9 29.4 28.1 27.7 22.0 33.2 27.1 20.8-49 -
Variate: vcrdslrr Blok stratum 3 2384.1 794.7 3.04 Behandeling 6 4149.3 691.5 2.64 0.051 Residual 18 4710.8 261.7 Total 27 11244.2 Hier net wel/niet significante verschillen in de relatieve spreiding. Dus ook maar even verder kijken. Variate: vcrdslrr Grand mean 39.4 28.4 36.9 27.8 43.1 51.1 27.1 61.1 Behandeling gem Vergeleken met onbehande ld onbehandeld 27.1 b Maaien 51.1 ab Alar 28.4 b Tilt 61.1 a Alar + Tilt 36.9 b Code B 27.8 b Code B + Tilt 43.1 ab LSD 24.0 Het valt op dat onbehandeld het meest gelijkmatig (minste spreiding) is in de relatieve groei. - 50 -
- 51 -
- 52 -
- 53 -
- 54 -
- 55 -
Bijlage 9 : Foto s beoordeling 31 mei 2010. Foto van de rozen tijdens de beoordeling van 31 mei 2010. Plant links op de foto is de onbehandeld. Raspberry Royal Alar 64 Code B Tilt Alar 64 + Tilt Code B + Tilt Maaien - 56 -
Galivarda Alar 64 Code B Tilt Alar 64 + Tilt Code B + Tilt Maaien - 57 -