De wieleroorlog: Misbruik van monopolie? Dat er al jarenlang een machtstrijd bestaat in de wielerwereld tussen de Amaury Sport Organisation, afgekort het ASO, en de Internationale wielerorganisatie, afgekort het UCI, is geen groot nieuws meer. Doch de laatste weken haalde het conflict weer volop de voorpagina s van alle kranten. Oorzaak van deze escalatie zou het feit zijn dat het ASO, de jaarlijkse organisator van gerenommeerde wielerwedstrijden als Parijs-Nice en de Tour de France, dit jaar Parijs- Nice bewust niet op de internationale UCI-kalender heeft geplaatst. Het ASO had namelijk met het oog op de organisatie van deze belangrijke wielerwedstrijd, een document overgemaakt aan de meesten van de Pro Tour-wielerploegen met het verzoek dit ondertekend terug te bezorgen aan de organisatoren van de wedstrijd alvorens aan de wedstrijd te mogen of te kunnen deelnemen. Als reactie op de verzending van dit document heeft het UCI van haar zijde er mee gedreigd de renners en ploegen te bestraffen en te beboeten indien zij het document zouden durven ondertekenen en dus van start zouden gaan. Dit alles heeft uiteraard geleid tot een steeds hevigere oplaaiende discussie en de hele wereld wachtte met spanning het startschot af van de wielerwedstrijd parijs-nice voorzien op zondag 9 maart 2008. Wat is nu in werkelijkheid het belang van de betrokken partijen in deze steeds hoger oplopende strijd? Indien de renners effectief zouden overgaan tot ondertekening van het document dat eenzijdig werd opgesteld door het ASO zou deze wielerwedstrijd buiten de internationale UCI kalender geplaatst worden met als gevolg dat de reglementering van het UCI niet van toepassing zou zijn op de wielerwedstrijd. Er dient immers, volgens het reglement van de federatie, geen internationale wedstrijdjury aanwezig te zijn bij een wedstrijd die op een nationale kalender geplaatst wordt in plaats van op de UCI-kalender. De dopingcontroles georganiseerd door het UCI zouden dan niet verplicht kunnen worden opgelegd (behoudens de dopingcontroles op initiatief van de nationale overheden), en er zouden enkel nationale (in dit geval Franse) wielrenners kunnen starten aan de wielerwedstrijd. Het UCI heeft haar standpunt hieromtrent verduidelijkt in de brief die zij op 4 maart heeft gericht aan haar leden en waarin volgende passage relevant is: Vrije vertaling : In huidige situatie, zal Parijs-Nice volledig buiten de reglementering van het UCI georganiseerd worden. Dit is volledig zinloos en de wedstrijd zou evengoed op een normale wijze georganiseerd kunnen worden indien het ASO niet zou beslist hebben om de wedstrijd te gebruiken met als doel de macht of de autoriteit van het UCI te omzeilen. Ik denk dat het ASO het liefst van al de regels van het cyclisme volledig zou willen ontwijken teneinde de situatie volledig naar haar hand te kunnen zetten. (zie: www.uci.ch) 1
In haar persmededeling van 4 maart ll stelt het ASO van haar zijde dan weer dat zij in feite slechts 2 eenvoudige zaken vraagt aan het UCI, met name : dat "Parijs-Nice", dat dit jaar overigens haar 75 ste verjaardag viert, beschouwd zou worden als een historische wedstrijd en als 1 van de belangrijkste wedstrijden ter wereld. De wens van alle grote ploegen om hieraan deel te nemen getuigt immers van haar succes en prestige. dat de ASO de mogelijkheid zou krijgen om voor de Tour de France, waarvan zij tevens organisator is, het selectiesysteem van haar teams zelf te kiezen; zij opteert hierbij voor een open systeem dat gebruikt maakt van sport- en ethische criteria en niet het gesloten en arbitraire licentie systeem opgelegd door het UCI. (zie: www.aso.fr) Het lijkt er met andere woorden op dat het ASO alles tracht in werking te stellen om een eigen commerciële wielerkalender op te stellen, naast die van de Internationale Wielerunie, en dus tracht op te boksen, al dan niet terecht, tegen de grootmacht en het monopolie van de UCI. Wat zijn nu de juridisch belangrijke aspecten van dergelijke conflictsituatie? We kunnen ons inderdaad de vraag stellen of de regelgeving opgelegd door het UCI en haar houding niet in strijd zouden zijn met de Europese regelgeving in het kader van de mededinging. En meer bepaald of het hier niet gaat om een misbruik van monopolie zoals bepaald in het artikel 82 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap. Het artikel 82 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap stelt het volgende: Onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt en verboden, voorzover de handel tussen de lidstaten daardoor ongunstig kan worden beïnvloed, is het feit, dat één of meer ondernemingen misbruik maken van een machtspositie op de gemeenschappelijke markt of op een wezenlijk deel daarvan. Hierbij rijst uiteraard meteen de vraag of de regels inzake mededinging wel van toepassing zijn op het UCI. Daarvoor is het uiteraard van belang dat het UCI als onderneming kan worden gekwalificeerd. Volgens de bepalingen van de Europese Wetgeving is een onderneming elke entiteit die een economische activiteit uitoefent onafhankelijk van zijn juridisch statuut of zijn werkingswijze. (zie : Arrest van 23 avril 1991, Hoffner en Elser, zaak C-41/90, Recueil 1991, p. 1979 ; décision de la Commission du 11 juin 1998, Alpha Flight Services c/ Aéroport de Paris, J.O., n L 230 du 18 août 1998, p. 10. Zie tevens zaak 19/61, Mannesmann, 19 juillet 1962, Recueil 1962, p. 675. ) Het is dus niet noodzakelijk dat deze entiteit uitsluitend een commercieel doel heeft. Van zodra een activiteit economisch is dient de entiteit beschouwd te worden als een onderneming in de zin van het Gemeenschapsrecht. De notie onderneming kan dus eveneens, zelfstandige beroepen, vzw s, coöperatieven en sportbeoefenaars omvatten. 2
Hieruit volgt dat de Europese mededingingsregels van toepassing zijn op alle sectoren, met uitzondering van diegene die expliciet worden uitgesloten door specifieke bepalingen zoals bv. de sector van de landbouw en de steenkool. (zie: J. VANDEN EYNDE, «les féderations sportives sont-elles des entreprises commerciales?», Cahiers des Sciences administratives, 2005) De sportfederaties, en in het bijzonder het UCI, dienen dus wel degelijk als onderneming gekwalificeerd te worden en vallen dus onder de Europese regelgeving betreffende de mededinging. Overeenkomstig haar statuten is het UCI een vereniging zonder winstoogmerk van nationale wielerfederaties. Het is een niet gouvernementele internationale vereniging die beschikt over een rechtspersoonlijkheid. Het UCI heeft ondermeer als doel: de leiding, ontwikkeling, reglementering, controle en discipline van het cyclisme in al haar vormen, op internationaal niveau, alsook de promotie en organisatie van wereldkampioenschappen waarvan zij bovendien de exclusieve eigenaar is, het aanmoedigen van vriendschappelijke relaties binnen de wielerwereld, de vertegenwoordiging van de wielersport en de verdediging van haar belangen, de samenwerking met het Olympisch comité, enz. Uiteraard oefent het UCI een economische activiteit uit en berust het conflict op een economische machtstrijd tussen het UCI en het ASO. Vraag is dus of er werkelijk sprake is van een monopolie in hoofde van het UCI en of het UCI al dan niet misbruik maakt van deze machtspositie? De notie van misbruik van monopolie is immers gericht op de houdingen van ondernemingen die een machtspositie hebben en die dus, gelet op hun aard, een invloed hebben op de structuur van de markt. Artikel 82 van het Verdrag van de Europese Gemeenschappen betreft de economische machtsituatie die een onderneming heeft. Met name de macht van een onderneming om een werkelijke mededinging op de markt te verhinderen. Het is uiteraard niet het bestaan van het monopolie op zich dat geviseerd wordt in artikel 82 doch wel het misbruik door de onderneming van deze machtspositie. In de machtstrijd tussen het ASO en het UCI begint het er inderdaad meer en meer op te lijken dat het UCI met haar houding een misbruik maakt van haar machtspositie teneinde het ASO te verhinderen haar eigen commerciële kalender te organiseren met keuze van eigen teams, wielrenners en eigen reglementeringen. Het lijkt er dus op dat het UCI alles doet om de wielerwedstrijden uit handen te houden van eventuele concurrenten, met name grote commerciële ondernemingen zoals het ASO. Ons inziens gaat het hier zelfs niet meer om een eenvoudige verhindering van mededinging maar om een werkelijke boycot. 3
Uiteraard zou het creëren van meerdere kalenders economische gevolgen hebben voor het UCI. In alle uithoeken van de wereld zouden er dan immers wedstrijden kunnen worden georganiseerd waardoor het internationale wielerseizoen gespreid zou worden over het volledige jaar. Indien het zover zou komen dan zouden de topformaties niet meer genoeg hebben aan hun dertig renners, met alle gevolgen van dien voor de budgetten en sponsoring. De betrokken renners en teams stonden dan ook voor een hartverscheurende keuze met het oog op de al dan niet deelname aan Parijs-Nice. Zij moesten enerzijds rekening houden met het feit dat bij niet-deelname aan de wedstrijd hun sportieve en economische belangen zouden kunnen beschadigd worden en zelfs hun voortbestaan hierdoor in gevaar zou kunnen gebracht worden. Anderzijds riskeerden de teams zware sancties van de UCI waarvan zij de rest van het seizoen de gevolgen zouden moeten dragen. Tot grote vreugde van alle wielerfanaten stonden alle renners wel degelijk aan de meet op zondag 9 maart en nu afwachten of er effectief sancties zullen volgen en welke wending deze machtstrijd in de toekomst gaat nemen, met name of we werkelijk zullen afstevenen op een splitsing? Stephanie PIEN & Johan VANDEN EYNDE Advocaten bij het Advocatenkantoor Vdelegal www.vdelegal.be 4
5