Breedband Buitengebied; met glasvezel bereikbaarheid voor iedereen! Afstudeeropdracht Talentacademie CDA 2014-2015 Auteur:! Anita Ermers Mentor:! Jaco Geurts, CDA-lid Tweede Kamer Datum:! 9 mei 2015
Breedband Buitengebied; met glasvezel bereikbaarheid voor iedereen! Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Breedband! 2.1. Vormen van internet! 2.2. Een nadere uitwerking; glasvezel 3. Waarom ook glasvezel in het buitengebied! 3.1. Zorg op afstand! 3.2. Economische groei 4. Rol overheid! 4.1. Europese richtlijn 5. Voor- en tegenstanders! 5.1. Voorstanders! 5.2. Tegenstanders 6. Meningen in het licht van het CDA gedachtegoed! 6.1. Publieke gerechtigheid! 6.2. Solidariteit! 6.3. Gespreide verantwoordelijkheid! 6.4. Rentmeesterschap 7. Conclusies Literatuurlijst 2
1. Inleiding Onze communicatiewereld verandert snel, zeer snel. Het buitengebied kan en mag hierbij niet achterblijven. Digitale ontsluiting van het buitengebied is namelijk van even groot belang als ooit de aanleg van wegen, het gasnet, het riool en het electriciteitsnet zijn geweest. Daarom moeten de kansen en mogelijkheden van de digitale wereld voor alle huishoudens in Nederland, ondernemingen en instellingen, dus ook in het buitengebied, toegankelijk worden gemaakt. Het internet wordt door iedereen steeds intensiever gebruikt voor onder meer muziek, films, televisie. Websites worden steeds ʻzwaarderʼ en het zakelijk dataverkeer neemt toe. In het buitengebied is echter nog een groot aantal gebieden waar op dit moment alleen via een telefoonlijn connectie kan worden gemaakt. We zien steeds meer dat internetaansluitingen in het buitengebied te maken krijgen met onvoldoende doorvoercapaciteit. Het contrast tussen het buitengebied en het stedelijk gebied wordt steeds groter. Als bijvoorbeeld in een gezin in het buitengebied iemand een filmpje aanklikt op de computer, kan het andere familielid niet meer telefoneren. En thuis werken is in die situaties vaak helemaal onmogelijk. Gevolgen van deze slechte digitale aansluiting in het buitengebied kunnen zijn dat jongeren wegtrekken, ZZP-ers zakelijk in de problemen komen, bewoners in hun eigen omgeving niet meer langer zelfstandig kunnen blijven wonen, de aantrekkelijkheid voor vestiging in het buitengebied sterk afneemt. In deze paper staat de volgende stelling centraal: Breedband Buitengebied; met glasvezel bereikbaarheid voor iedereen! Ik neem u mee in de mogelijkheden die er zijn om het buitengebied van snel internet te voorzien, welke rol de overheid hierin speelt, wat de meningen van voor- en tegenstanders van de stelling zijn en hoe deze zich verhouden tot het gedachtegoed van ons CDA. In het laatste hoofdstuk formuleer ik mijn conclusie. Met deze paper wil ik u, als lokale bestuurder en CDA-politicus, in vogelvlucht meenemen in het onderwerp Breedband Buitengebied. Hiermee wil ik u meegeven dat het een opdracht is voor het CDA om ons hiervoor hard te maken, richting Den Haag, maar ook richting Brussel. 3
2. Breedband Zoals ik in de inleiding al schreef, verandert onze communicatiewereld razendsnel. De vraag naar bandbreedte neemt alleen maar toe. Breedband wordt momenteel gebruikt voor internet, telefonie via Voice over IP (VoIP), televisie en radio. De verwachte stijgende vraag loopt tegen de grenzen van de mogelijkheden van de huidige infrastructuren aan. Ondanks de komst van nieuwe, meer breedbandige mobiele netwerken (o.a. 4G) en het verder oprekken van huidige DSL-netwerken, zijn experts het er over eens dat enkel vaste NGA-netwerken (glasvezel en kabel) ook op langere termijn in de groei kunnen blijven voorzien. Andere mogelijkheden via mobiel, straalverbindingen en satelliet kunnen in sommige gevallen een oplossing bieden, maar hebben toch een glasvezelinfrastructuur als ruggengraat nodig. 2.1. Vormen van internet Hieronder een opsomming van de verschillende vormen van internet in volgorde van snelheid. * ISDN Dit is geen breedband en dus de traagste manier van internetten. Via een modem leg je verbinding met het internet door in te bellen. In de jaren ʼ90 werd dit veel gebruikt. Nu wordt het eigenlijk alleen nog gebruikt door mensen die sporadisch internetten of in een buitengebied wonen waar nog geen coaxkabel ligt. * ADSL Bij deze vorm van breedband wordt de telefoonlijn gesplitst voor het doorgeven van telefoon- en internetverkeer. ADSL is langzaam. VDSL is een snellere variant hiervan. * Kabel Samen met ADSL is dit de meest gebruikte manier om verbinding te maken met internet. Kabel is zoʼn 5 x sneller dan ADSL. * Glasvezel Er worden hoge snelheden geleverd. Vaak zijn deze snelheden symetrisch. Dat wil zeggen dat de uploadsnelheid even hoog is als de downloadsnelheid. Deze snelheden kunnen bijvoorbeeld interessant zijn als grote aantallen werknemers tegelijk online moeten zijn op dezelfde locatie. 2.2. Een nadere uitwerking: Glasvezel Glasvezel is een licht buigbare glazen draad met de dikte van een dunne haar. Hier gaan lichtstralen doorheen. Glasvezelkabels worden in de grond ingegraven of kunnen in sommige gevallen ook via een drukriolering worden aangelegd. Voordelen van glasvezel: * Hoge maximale bandbreedte. Een groot voordeel van glasvezel boven kabel is dat de maximale bandbreedte in theorie hoger ligt. Glasvezel lijkt onder meer daardoor de meeste toekomst vaste technologische oplossing te zijn. 4
* Grote afstanden. Signalen via glasvezel houden over enorme afstanden onverminderde kwaliteit. Signalen door koperverbindingen, zoals ADSL, verliezen aan kracht naarmate de afstand groter is. Dicht bij een centrale haalt ADSL snelheden van tientallen Mbʼs per seconde. Maar dezelfde verbinding haalt in afgelegen gebied maar 1,5 Mb per seconde, door de grote afstanden naar de straatkasten. Glasvezel daarentegen transporteert een signaal over grote afstanden zonder kwaliteitsverlies. * Geen gedeelde verbinding. Ook ten opzichte van mobiel breedband heeft glasvezel voordelen. Via nieuwere technieken voor mobiel dataverkeer, zoals 4G, kunnen grote hoeveelheden data met grote snelheden worden uitgewisseld. Die verbinding is echter gedeeld. Dus hoe meer gebruikers, hoe langzamer de verbinding. Bijkomende problematiek van 4G is het grote aantal zendmasten dat nodig is om de maximale afstand van 2 km tot de afnemers te kunnen realiseren. Daarnaast belemmeren hoogteverschillen en de vele bebossing in het buitengebied het vrije zicht tussen zenders en ontvangers. * Stabieler. Een ander voordeel van glasvezel is de ongevoeligheid voor bliksem. Koper van een coaxkabel bijvoorbeeld geleidt blikseminslag en veroorzaakt schade en slijtage aan apparatuur. Glas geleidt geen stroom en is daarmee dus stabieler. * Goedkoper. Glasvezel is in het verbruik van energie ook goedkoper. Koper heeft namelijk meer verlies. Ook ten opzichte van een mobiele verbinding is glasvezel goedkoper. Zeker als het gaat om groter dataverbruik, zoals bij het afspelen van filmpjes. Dit maakt een mobiele verbinding minder geschikt voor thuisgebruik. Kortom: gesteld kan worden dat alleen glasvezel de ruimte heeft voor groei en ongekende mogelijkheden biedt voor nieuwe ontwikkelingen. 5
3. Waarom glasvezel ook in het buitengebied 1. Zorg in de toekomst kan niet zonder snelle en stabiele internet verbindingen! 2. Om het platteland tot in al haar haarvaten economisch vitaal en leefbaar te houden, is de toegang voor iedereen tot de digitale snelweg cruciaal. Het midden- en kleinbedrijf (incl. agro) kan geen goede bedrijfsvoering voeren zonder glasvezel. 3.1. Zorg op afstand Mensen willen zo lang mogelijk de regie over hun eigen leven hebben en actief aan de maatschappij deelnemen. De inzet van ICT biedt hiervoor veel mogelijkheden. Met behulp van ICT kunnen mensen vanuit huis zaken zelf regelen. Om zorg via ICT te bieden, moeten echt alle woningen waar een zorgvrager woont, aangesloten worden op breedband. Juist bij die woningen die in de buitengebieden liggen hebben dergelijke aansluitingen de grootste waardetoevoeging. Het gaat hierbij om kwaliteit van leven. Daarnaast levert het ook een kostenbesparing op. De dagelijkse taxirit naar de huisarts wordt bijvoorbeeld door ICT toepassingen overbodig. Maar ook het beeldbellen met de wijkverpleegkundige en de bloedwaardenmeter die uitslagen digitaal naar de trombosedienst stuurt, houden de zorg betaalbaar en beschikbaar. Slimme zorgsystemen hebben relatief hoge eisen voor wat betreft de veiligheid, beschikbaarheid - denk aan real-time monitoring - en bandbreedte. Glasvezel lijkt hierbij de beste oplossing. 3.2. Economische groei ICT zorgt voor innovatie, verandert markten en verhoogt de productiviteit van bedrijven en instellingen. Aanwezigheid van supersnel breedband voor bedrijven is voor diverse typen bedrijven een belangrijke factor in de vestigingskeuze en draagt bij aan de modernisering van de bedrijfsvoering. Economische groei en het vitaal houden van het platteland wordt dus voor een groot deel mogelijk gemaakt door de aanwezigheid van breedband. Als we het hebben over vitaal platteland, dan kunnen we daar het volgende onder verstaan: ʻEen platteland dat levenskrachtig en zelfredzaam is, waarbij sprake is van een goede balans tussen wonen, werken en bereikbaarheid van voorzieningenʼ. Als er niet adequaat wordt ingespeeld op de ICT ontwikkelingen, zullen bedrijven in het buitengebied nog verder achterop raken in het volwaardig meedoen in de maatschappij. en is er geen balans meer. Het MKB kan nu in veel gevallen al geen diensten afnemen, omdat de verbinding vaak niet goed is. Ook andere administratieve handelingen lukken vaak niet, omdat verbindingen eruit liggen. Bedrijven worden daardoor beperkt in hun groeimogelijkheden. Dit heeft direct consequenties voor het vitaal houden van het platteland. 6
4. Rol overheid In Nederland is het aanleggen van breedband overgelaten aan de markt. Deze liberalisering maakt dat de overheid niet kan sturen waar wel en waar geen breedband kan worden aangelegd. Daarnaast geven de Europese staatssteunregels aan dat alleen onder bepaalde voorwaarden overheden staatssteun mogen geven aan breedbandinfrastructuur. De overheid mag bijvoorbeeld alleen investeren als dat niet marktverstorend werkt. Dit kan in de zogenaamde ʻwitteʼ gebieden. Dit zijn gebieden waar op dit moment geen coaxkabel of glasvezel ligt en waar maatschappijen ook in de komende drie jaar geen plannen hebben om daar deze infrastructuren aan te leggen. Zowel op landelijk, provinciaal als gemeentelijk niveau is de uitrol van glasvezel op dit moment actueel. De minister van Economische Zaken heeft in een kamerbrief gesteld dat door de beschikbaarheid van snel internet Nederland mondiaal een goede uitgangspositie heeft om economisch en maatschappelijk te kunnen profiteren van de innovatieve mogelijkheden die het internet biedt. Momenteel heeft 95% van de huishoudens toegang tot snelle en toekomstvaste internetverbinding. Provincies Omdat glasvezel mogelijk één van de belangrijkste ruimtelijke ordeningsinstrumenten wordt en de provincie de verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke ordening draagt, kan het niet anders gezien worden dan dat het ook een provinciale aangelegenheid is. Het zal een belangrijke sturende factor zijn waar het ontwikkelingen op het gebied van wonen, werken en recreëren betreft. Op provinicaal niveau wordt echter een tweedeling geconstateerd. Hierbij gaat het vooral om het verschil tussen stedelijk en landelijk gebied. Daarom worden op dit moment veel programmaʼs ontwikkeld om te kijken of vanuit de Provincie bijvoorbeeld initiatieven kunnen worden ondersteund. Juist op die plekken waar marktpartijen dit niet oppakken, zodat uiteindelijk iedereen een snelle en toekomstvaste internetverbinding kan krijgen. Hierdoor kan ook het buitengebied mee met de vooraanstaande positie van Nederland. De rol van de Provincie kan onder meer het volgende inhouden: * Overzicht houden van initiatieven in de Provincie; * Gemeenten helpen in de ontwikkeling van visie en ambitie; * Bundelen van kennis en inzicht; * Financieringsvraag bundelen en uitdagen van infrastructuurpartijen om de gemeenschappelijke ambitie te realiseren; * Oprichten investeringsfonds of revolving fonds om mee te betalen aan de uitrol van glasvezel in de buitengebieden. 7
Gemeenten Naast Provincies voelen ook gemeenten een verantwoordelijkheid als het gaat om een bereikbaar buitengebied. Zeker de nieuwe toepassingen van snel internet, zoals zorgtoepassingen, vormen voor gemeenten een extra argument om in glasvezel te investeren. In bijvoorbeeld de Achterhoek heeft circa een vijfde van de totale adressen geen toegang tot snel internet, lokaal loopt dat zelfs op tot eenderde van de adressen. De rol van de Gemeente kan onder meer het volgende inhouden: * Visie en formuleren ambitie; * Oprichten projectorganisatie; * Inventarisatie vraag en aanbod; * Uitdagen van infrastructuurpartijen om de gemeentelijke ambitie te realiseren; * Ondersteunen van lokale intiatieven om te komen tot vraagbundeling. 4.1. Europese richtlijn De Europese regelgeving is onduidelijk en roept veel vragen op. Een knelpunt is in ieder geval dat Europa de grens voor de snelheid van internet legt bij 30 Mb. Uit verschillende onderzoeken blijkt echter dat een toekomstvaste internetverbinding minimaal een capaciteit van 100 Mb moet hebben. Het risico is nu dat bij een grens van 30 Mb mogelijk marktpartijen de bestaande infrastructuur gaan opwaarderen. Daar waar marktpartijen actief gaan worden, mag de overheid in principe niets meer doen, volgens de Europese Commissie. Zij ziet erop toe dat het bedrijfsleven niet verdrongen wordt door investeringen van de overheid. Bij huidige initiatieven vanuit onze overheid wil de Commissie nu precies weten waar er eventueel ook andere internetaansluiting mogelijk is, om oneerlijke concurrentie voor commerciële partijen te voorkomen en stelt de Commissie vragen over de wijze van financieren. Vanuit onze overheid wordt echter het belang ingezien van snelle bereikbaarheid voor iedereen. Hopelijk wordt dit op korte termijn ook in Brussel ingezien en kunnen initiatieven verder worden uitgerold. 8
5. Voor- en tegenstanders De stelling heb ik voorgelegd aan een aantal verschillende doelgroepen. Ook heb ik op internet gezocht naar uitspraken die met deze stelling te maken hebben. De reacties zijn afkomstig van ondernemers in het buitengebied (agrariers, recreatieondernemers), lokale en regionale politici (niet alleen CDA-ers), kabelleveranciers en inwoners uit de kernen. 5.1. Voorstanders Breedband vergroot de leefbaarheid in het landelijk gebied. Niet alleen voor thuiswerkers en huishoudens met kinderen, maar ook voor agrarische bedrijven of bijvoorbeeld zorg via beeldbellen. Breedband in de vorm van glasvezel is daardoor onmisbaar voor het wonen en werken in het landelijk gebied. Campinggasten in ons gebied zijn in een klantenonderzoek zeer kritisch over de gebrekkige internetverbinding, waardoor ze mogelijk niet meer terugkomen. Dat raakt onze lokale economie. Breedband is wat ons betreft een nutsvoorziening om de leefbaarheid te borgen, ook op het platteland. Initiatieven voor snel internet in het buitengebied versterken de sociale cohesie, maatschappelijke en economische ontwikkelingen in de totale gemeente. De overheid zou deze moeten ondersteunen. Bij de nabije vleesboederij kunnen klanten niet pinnen als de boer zijn registratie aan het invullen is. Daarom is snel internet ook hier van groot belang. Als de overheid de aansluiting op de glasvezel als een maatschappelijke basisvoorziening ziet, zoals dat het geval is met de beschikbaarheid van openbaar vervoer in alle uithoeken van het land, dan is dit een reden tot overheidsingrijpen. 5.2. Tegenstanders Investeren door de overheid in glasvezel is niet nodig. De concurrentie in Nederland is de drijvende kracht achter innovatie. Zolang er niet nadrukkelijk sprake is van marktfalen, moet de markt zelf het tempo bepalen, gedreven door de behoefte van de consument. Er hoeft niet fors geïnvesteerd te worden in glasvezel in het buitengebied, omdat mensen er zelf voor kiezen hier te gaan wonen. En als gemeenten er ook nog aan gaan meebetalen, betalen wij indirect hieraan mee. Dat moeten we niet willen. Aansluiting van glasvezel in het buitengebied is helemaal niet noodzakelijk. Het is simpelweg te duur om ook deze inwoners van een breedbandaansluiting te voorzien. Overheden moeten het alternatief van satellietdiensten serieuzer overwegen. Deze halen weliswaar niet dezelfde snelheid, maar er kan een fatsoenlijke verbinding worden gerealiseerd tegen een betaalbare prijs. Digitale versnelling is een must. Glasvezel is echter geen recht. Dit kan ook prima met een 4G netwerk. Het is een goedkopere oplossing dan het aanleggen van glasvezel, omdat er geen graafwerkzaamheden hoeven plaats te vinden. 9
6. Meningen in het licht van het CDA-gedachtegoed Luisterend en lezende de verschillende meningen van voor- en tegenstanders van de stelling komen in beide gevallen punten uit het CDA-gedachtegoed naar voren. 6.1. Publieke gerechtigheid De overheid moet ervoor zorgen dat de samenleving tot ontplooiing kan komen. Onder meer door het zorgen voor een toereikende infrastructuur en het garanderen van een elementair bestaansniveau. Een aantal voorstanders van de stelling geven aan dat snelle internetverbindingen onmisbaar geworden zijn in de huidige samenleving. Dat het in principe een basisvoorziening hoort te zijn. In relatie tot het gedachtegoed ʻpublieke gerechtigheidʼ kan gezegd worden dat door het aanleggen van snel internet een elementair bestaansniveau in het buitengebied wordt gerealiseerd. Dat de samenleving in het buitengebied beter tot ontplooiing kan komen als ook zij van snel internet gebruik kunnen maken. Hierbij treedt de overheid zo veel mogelijk aanvullend aan de samenleving op. Enkele tegenstanders geven aan dat de overheid geen bemoeienis moet hebben. Vanuit het gedachtegoed ʻpublieke gerechtigheidʼ zou dan ook geredeneerd kunnen worden dat de overheid het aan de samenleving moet overlaten. Zij zou dan slechts op moeten treden als de samenleving het zelf niet meer redt. De discussie kan dan echter gestart worden of we dat punt niet al hebben bereikt. 6.2. Solidariteit Solidariteit is een bewustzijn van saamhorigheid en bereidheid om de consequenties daarvan te dragen. Als gemeenschap zijn wij verplicht om alle mensen die voor een belangrijke levensopgave staan, die ze niet alleen kunnen vervullen, te steunen om die opgave te vervullen. Kijken we naar de voorstanders, dan is hier vooral sprake van solidariteit. Door velen wordt breedband gezien als een nutsvoorziening, iets wat onlosmakelijk verbonden is aan de huidige tijd en een noodzakelijk goed is geworden. Kan men hierin zelf niet voorzien of kan de markt hierin niet voorzien, dan is de overheid de aangewezen instantie om hierin mee te helpen. 6.3. Gespreide verantwoordelijkheid Subsidiariteit: de besluitvorming en verantwoordelijkheid voor zaken moet zo dicht mogelijk bij de mensen worden gelegd. Pas wanneer blijkt dat het lagere niveau het onvoldoende kan regelen, mag een hoger niveau ingrijpen. Vanuit subsidiariteit passen de uitspraken van de voorstanders juist wel weer helemaal in dit gedachtegoed. Het ʻlagereʼ niveau blijkt het onvoldoende alleen te kunnen, dus kan de overheid haar rol nemen. 10
6.4. Rentmeesterschap Rentmeesterschap houdt een opdracht in voor de huidige generatie om er voor te zorgen dat we een samenleving achterlaten die ook onze achterkleinkinderen als een waarde(n) volle samenleving beschouwen. Vanuit de voorstanders wordt duidelijk dat glasvezel de beste oplossing is voor een snelle internetverbinding. Glasvezel blijkt ook de meest duurzame oplossing te zijn. Zowel qua ontwikkeling van de vraag naar bandbreedte alsook het verbruik aan energie. Het toepassen van glasvezel ten opzichte van de andere mogelijkheden van snel internet past daarmee binnen het gedachtegoed van het rentmeesterschap. 11
7. Conclusies Bewoners, bedrijven, zzp-ers, boeren, recreatieondernemers, zorgaanbieders en gemeenten hebben groot belang bij snelle internetverbindingen. Voor het vergroten van de zelfredzaamheid en onderlinge verbondenheid. Breedband is daarbij een basisvoorziening voor de uitvoering van tal van maatschappelijke, sociale en economische taken. Glasvezel is daarvoor de beste, meest duurzame, oplossing. Als ik alles uit mijn paper analyseer, dan concludeer ik het volgende: Het buitengebied voor iedereen bereikbaar maken met glasvezel past zeker in het CDA gedachtegoed. In hoofdstuk 7 heb ik aangegeven hoe de verschillende meningen staan t.o.v. het gedachtegoed van het CDA. Hieruit kan ik de conclusie trekken dat met name de meningen van de voorstanders passen binnen onze principes. Vooral daar waar het gaat om solidariteit en rentmeesterschap. Ik wil afsluiten met een citaat van Evy van Hemmen, oud statenlid van het CDA, dat prima in deze context past: ʻGlasvezel past in ons profiel omdat het staat voor zelfredzaamheid, voor het mogelijk maken van maatschappelijk initiatief, voor menselijke waardigheid en voor onderlinge verbondenheid. Dat is het CDA en dat past altijd, iedereenʼ. 12
Literatuurlijst * Gld.info (informatiebulleting Provincie Gelderland) * Gld. persbericht d.d. 1 april 2015 * Brief Provincie Gelderland d.d. 1 april 2015 * MKB Servicedesk * Provincie Drenthe, Statenstuk ʻVitaal plattelandʼ * www.christendemocraat.nl * Overige informatieve internetsites inzake breedband en glasvezel * Het CDA-gedachtegoed, Handreiking, CDA BSV 13