Samenvatting Levensbeschouwing H2: Wat moet ik doen? Samenvatting door een scholier 3110 woorden 22 januari 2005 5,1 31 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Hoofdstuk II Wat moet ik doen? 1 Je kunt soms een gebeurtenis wel verklaren zonder het te begrijpen doordat er bijv. meerdere verklaringen gegeven zijn. Bij zinvragen denk je aan de volgende punten: - waarom gebeuren bepaalde dingen? - Waarom doe je iets? We vragen ons vaak de zin van iets af à zinvragen. In een zinvraag gaat het om alle dingen, die een rol spelen in het leven van de mens. 2 Niet iedereen heeft hetzelfde antwoord op een zinvraag: 1. er is geen zin (negativisme of nihilisme) Die mensen slagen er amper in om iets positiefs over het leven te zeggen. Dit komt bijv door negatieve ervaringen of geestesziektes. Sommige mensen wijzen meteen naar de bijbelteksten die negatief over het leven vertellen. Job vraagt zich af à zijn geboorte zinvol? En de schrijver van Prediker à dag van dood is beter dan de dag van geboorte. Hindoeïsme denkt erg negatief over het leven. Hun ideaal is dat je niet opnieuw aan een leven hoeft te beginnen. 2. zin vind ik in mezelf (egoïsme à zichzelf centraal of narcismeà houd alleen van zichzelf) Die mensen stellen hun pleziertjes en behoefte centraal. We leven in een ik-tijd waarin mensen doen wat zij zelf leuk vinden. 3. zin heeft te maken met andere mensen en de tijd waarin je leeft Tijd en medemens hebben te maken met hoe jij dingen ervaart. In Genesis 2 staat dat God het niet goed vond dat de mens alleen was. 4. zin heeft te maken met de omgeving en natuur Het maakt heel wat uit waar je bent geboren stad of dorp, arm of rijk. De omgeving vormt de mens. Mens Pagina 1 van 9
moet wereld onderhouden. Je kwaliteiten of handicaps bepalen wat je kunt. 5. zin is gelegen in God Veel gelovigen vinden dit omdat hun het geloof de belangrijkste waarde in het leven vinden. Sommige vinden dat alle dingen met God en het geloof te maken hebben. 6. zin heeft te maken met de doelen die je nastreeft (pragmatisme) Deze opvatting stelt bepaald doel centraal. Je doet iets niet zomaar. Je moet iets doen, presteren of bereiken. Niet altijd zo positief à wat als je geen doel meer hebt? 7. zin is te vinden in waarden Bijv. geluk, genot en liefde. Mens kan niet zonder idealen. Inzetten om dingen te verbeteren. 8. zin ligt al in het zoeken zelf Het leven is een spannende uitdaging, probeer daar zoveel mogelijk mee te doen! Er zijn ook verschillende grote van zinvragen want wat voor jou zinvol is hoeft niet voor de ander zinvol te zijn: a. grote zinvraag (kosmos als geheel) Godsdiensten gaan uit van het geloof dat God alles geschapen heeft. De grote vraag gaat over de grote verbanden en het besef dat iedereen een klein stukje is van een groot geheel. De grote zinvraag heeft de volgende aspecten: - besef dat jou bestaan te maken heeft met een groter geheel. Verantwoordelijk voor jezelf en je naaste. - Besef dat alle dingen met elkaar te maken hebben. (ons bestaan heeft invloed op problemen in ecosfeer) - Besef dat God met alles en iedereen te maken heeft. Komt bij alle godsdiensten voor. Mensen moeten zich zo gedragen dat ze elkaar en de kosmos beschermen. b. midden zinvraag Gaat over mens en samenleving à economie, godsdienst, sociale omstandigheden. - verantwoordelijkheid. Niet altijd aan je eigen belangen denken, want je bent ook voor je naaste verantwoordelijk. Verantwoord omgaan met natuur en milieu. - Taak in samenleving. Niet al je tijd in jezelf steken, maar de samenleving heeft je nodig. - Mensen zijn sociale wezens, die van God kansen krijgen om er samen iets goeds van te maken. c. kleine zinvraag Gaat vooral om mens als individu die met de zinvragen te maken krijgt. 3 We leven volgens vele in een overgangstijd. We kunnen de geschiedenis indelen in periodes. Dat de antwoorden op zinvragen voorlopig zijn komt doordat: - Mensen zijn nu heel anders bezig met het leven dan vroeger, want vroeger was er een veel nadrukkelijker gevoel van afhankelijkheid van God dan nu. - In het leven veranderen heel veel dingen waardoor jij anders kunt gaan denken. Pagina 2 van 9
4.1 Gebeurtenissen die grote indruk op je maken worden ook wel piekervaringen genoemd. Die worden onderscheiden in positieve en negatieve piekervaringen. 4.2 Belangrijk doel van het opschrijven van levensverhalen is het willen doorgeven van ervaringen uit het verleden, die in de toekomst hoopvol of bemoedigend zouden kunnen zijn voor mensen. De levensvragen vormen samen het levensverhaal. Er zijn verschillende soorten, bijv sociaal, historisch of medisch levensverhaal. De bijbel bevat vooral godsdienstige levensverhalen, ook wel geloofsverhalen genoemd omdat ze door gelovigen zijn geschreven met de hoop andere te bekeren. Bijbelverhalen geven minder info over allerlei historische details omdat het vooral gaat om het geloof. 4.3 In elk leven komen grote momenten voor, zo ook voor verhalen uit de bijbel bijv het O.T: - de bevrijding uit de slavernij in Egypte - het einde van de ballingschap in Babel 5.1 In je leven maak je soms bewust dingen mee maar ook vaak onbewust. Je spreekt over causaliteit als de ene gebeurtenis de ander uitlokt. Je spreekt over contingentie als gebeurtenissen niet verklaart kunnen worden. Veel gelovigen geloven dat er niets gebeurd zonder dat God daar te maken mee heeft. 5.2 De bijbel verteld soms negatieve verhalen oer mensen die ongehoorzaam zijn aan God, omdat mensen van deze verhalen kunnen leren. 6.1 Ethiek gaat over het leven mensen, om goed en kwaad. God geeft mensen opdrachten om de aarde te bewerken en te bebouwen. Om God te dienen en steeds te proberen naar zijn wil te leven is dan ook het antwoord op de zinvraag Waarom ben ik op aarde? 6.2 Ethiek kun je indelen in - Inductieve ethiek: handelen van mensen met een bepaald doel voor ogen. Normen, waarden en wetten worden daarbij afgesteld om het doel te bereiken. - Deductieve ethiek: handelen van mensen dat voortkomt uit bepaald uitgangspunt zoals principe, geloof of een politiek ideaal. 6.3 Bij ethiek kom je goed behoren handelen tegen. Pagina 3 van 9
De bijbel geeft 2 betekenissen van het woord goed : - het hebreeuwse van het O.T staat tof en betekend eerlijk, echt, betrouwbaar. - Het Griekse van N.T staat dapper, moedig. Behoren betekend dat het leven mensen niet vrijblijvend is. God heeft een verwachting. Handelen betekend dat mensen altijd actief zijn. In mattheus 25 geeft God talenten waarmee de mensen op een positieve manier iets mee moeten doen. Het wordt afgekeurd als iemand daar niets mee doet uit angst of vrees voor God. 6.4 Waarden zijn dingen, houdingen die je zo belangrijk vind dat je ze niet wilt missen en ze komen voort uit principes, beginselen. Je kunt 2 soorten waarden onderscheiden: - intrinsieke waarden: doel waar je naar streeft bijv gerechtigheid. Gelovigen vinden het eeuwige leven een belangrijk doel. - Instrumentale waarden: waarde om een hogere waarde waar te maken. Hierbij moet je elkaar helpen en liefhebben. Je hebt de instrumentale waarde nodig om de intrinsieke waarde te bereiken. Sommige waarden kunnen met elkaar botsen. Wanneer dit ernstig is noem je het een ethische dilemma. Onwaarden zijn dingen die mensen over het algemeen juist NIET nastreven bijv. kwaad, onrecht, expres willen doden van een heel ras zoals Hitler. Je zou kunnen zeggen dat onwaarden allen dingen zijn die schadelijk worden beleefd voor de menselijkheid. Uiteindelijk leiden waarden en normen tot wetten. Voor gelovigen moet de wet van God model staan voord de wetten die in het land bestaan. De wet mag niet in strijd zijn met God. 6.5 Normen komen voort uit waarden en zijn gedragsregels. Dat zijn ongeschreven wetten waar mensen zich aan houden of verwachtingen van het gedrag van mensen. Normen staan niet op papier en waarden wel en normen zijn niet algemeen geldig zoals wetten. Normen zijn voor iedereen verschillend en dat kan soms aanleiding geven tot problemen. Normen heb je meegekregen of doe je op. Internaliseren betekend dat je normen overneemt die je ouders je meegeven, die je geloof je leert of die de samenleving gebruikelijk vind. Maar hierover kan jou mening verschillen of veranderen in de loop der tijd. Normvervaging betekend dat de normen het niet goed meer doen en dat hoor je steeds vaker. Normen zijn er in verschillende soorten: - relationele normen: betrekking op de omgang van mensen. Je gaat anders om met een leraar als leerling dan als je hem tegenkomt in de supermarkt - professionele normen: betrekking op de uitoefening van beroep. Bijv zwijgplicht. - Publieke normen: het verwachte gedrag van mensen. Bijv belasting betalen. - Godsdienstige normen: normen waar gelovigen zich aan houden. Bij een moslim past geen dronkenschap en bij een geestelijke geen seksueel wangedrag. Pagina 4 van 9
6.6 Overeenkomstige normen zijn normen waar de meeste mensen het mee eens zijn en leiden er toe dat een samenleving wetten wil. Wanneer de normen veranderen zullen er ook andere wetten komen. Godsdienstovertuiging binnen een samenleving heeft invloed op het tot stand komen van wetten. Islamitische wetten zijn afgeleid van de koran. 6.7 Moraal is afkomstig van het woord mos dat zede of gewoonte betekend. V.b. * het moraal van dit verhaal * ik zal je mores leren * de moraal van een wielrenner Ethiek voor meer vormen van wetenschap: - metafysica (nadenken over wat achter de zichtbare wetenschap zit) Het moraal is erg belangrijk voor de mens. Verwijst naar de werkelijkheid boven de bestaande wereld. Leven word door God geleid. - sociale filosofie (wetenschap die nadenkt over de samenleving) Het maakt veel uit hoe de moraal van de mensen in elkaar steekt. Als de moraal geen garantie bied voor een sociaal samenleving ontstaan er problemen. Er ontstaat een hardere samenleving als de mensen voor zichzelf opkomen. Deze filosofie houdt zich bezig met kritische bezinning op de moraal. - geschiedenisfilosofie welke invloed gebeurtenissen in de geschiedenis uitoefenen op welke mensen) Ingrijpende gebeurtenissen kunnen lang invloed hebben op de mens, dat heeft ook te maken met hun moraal. - kennistheorie (wetenschap achter alle wetenschappen) 6.8 Wijsgeer Kant hield zich eeuwen terug bezig met consequent denken over een aantal principes. Kant sprak van de categorische imperatief (altijd zoeken naar het goede) dat het goede als uitgangspunt nemen voor je hele levenshouding betekend. Daarbij moet sprake zijn van: - een goede wil: handelingskwaliteit moet niet worden beoordeeld naar resultaat maar naar intentie. Mensen zijn vrij om te kiezen, dieren niet (instinctief). - Plichtsbesef: aanvoelen wat je moet doen dus verplicht. Ook al wil je die handeling eigenlijk helemaal niet doen. - Neiging: mens doet iets om het welzijn te vergroten voor jou of je naaste. Kant: Wat gij niet wil geschied, doet het ook een ander niet. 7.1 Gelovigen halen waarden en normen vooral uit de bijbel, maar dat betekent niet dat de bijbel voor alle gelovigen dezelfde betekenis heeft. Er zijn 3 opvattingen: a. normen komen rechtstreeks uit de bijbel Opvatting van de strenggelovigen en daarom moeten ze al hun waarden en normen aan de bijbel Pagina 5 van 9
ontlenen. Deze stroming word ook wel het fundamentalisme genoemd dat betekend dat de bijbel het fundament is voor alle dingen in het leven van mensen. De bijbel is het woord van God en daarom moet je, je daar helemaal aan houden en geen veranderingen toepassen. Joden en islamieten hebben net zoiets en passen de doodstraf, afwijzing van emancipatie afkeuring van homoseksualiteit. Dit maakt ze conservatief waarbij ze hun normen bewaren en bang zijn voor veranderingen. Dit komt ook voor bij moslims b. perspectieven voor de moraal komen uit de bijbel Gaat wat minder ver wand de bijbel word wel gezien als uitgangspunt van moraal maar wij leven nu in een hele andere tijd dan de bijbelschrijvers en moeten daarom soms andere keuzes maken. Ook omdat we nu met problemen te maken hebben die toen nog niet bestonden. Het uitgangspunt blijft hetzelfde maar het verschil met het eerste standpunt is dat homoseksuelen toegestaan omdat God heeft gezegd dat je, je naaste lief moet hebben en iedereen gelijk is. Zo ook homo s. c. alleen levensbeschouwelijke kaders komen uit de bijbel Dit standpunt gaat nog minder ver. Bijbel geeft mogelijkheden en kaders die mensen als voorbeeld kunnen gebruiken, maar die ook in de deugdenethiek voorkomen. Het geeft de mensen een grotere verantwoordelijkheid, want iedereen is verplicht te zoeken naar een manier om goed te handelen in de bedoelingen van God. 7.2 Thora betekent wet of wegwijzer en begint in het O.T met 5 boeken en is voor gelovigen meer dan een gewoon wetboek. (voor joden zelfs het belangrijkste geschrift) Om zo perfect mogelijk te zijn hebben de Joodse geleerde de 10 geboden uitgebreid tot 613 geboden. Wetticisme is als je,je aan regels houd om verlossing te krijgen. Jezus had er moeite mee dat de Joodse geleerden zo nauwkeurig waren in het naleven van de geboden, omdat de geleerde eigenlijk helemaal niet wisten wat de geboden inhielden. Ook Paulus uitte zijn kritiek hierop in zijn brieven. 7.3 Bergrede is een verzameling uitspraken van Jezus die voor belangrijk deel over ethiek gaan. Gelovigen vinden dit het belangrijkste deel van de bijbel. (Mattheus 5-7) 7.4 Ook in N.T. staan brieven met teksten die met ethiek te maken hebben. Bijv: - lijsten met deugden en ondeugden - de oproep om als Christen te leven - tijdgebonden dingen (Galaten 5, Romeinen 12 en 1 Corinthe 14) 8.1 Islam Pagina 6 van 9
Je moet je houden aan de 5 zuilen die de hoofdgeboden van de Islam zijn. 1. geloofsbelijdenis: Er is geen god dan God en Mohammed is de gezant van God Als je deze belijdenis uitspreekt word je als moslim beschouwd 2. rituele gebed: 5 maal per dag bidden op vaste tijden richting Mekka. Wassen voordat je de salat bid en verder zijn er vrije gebeden zoals smeekgebeden. 3. vasten in Ramadan: koran word in deze heilige maand geopenbaard. Geen voedsel, drinken en seks van zonsopgang tot zonsondergang. Uitgezonderd kinderen, bejaarden. Ook reizigers, zieken en menstruerende vrouwen hoeven niet mee te doen maar moeten het later wel inhalen. Het eten in na zonsondergang noemen ze de Iftar en is feestelijk. De 27e is de Nacht van de beslissing waarin voor het eerst de koran aan Mohammed was geopenbaard. Vrome Moslims doen aan godsdienstoefeningen en koranlezing in de avond en nacht. Ze brengen met de avonden met familie door. Het is feest op de eerste dag (sjawwal) na de ramadan en word er een suikerfeest gehouden analoog aan het Turks. 4. verplichte godsdienstige belasting (10% van je vermogen per jaar). Elke bemiddelde moslim geeft deel af in geld of goederen aan armen, reizigers, schuldenaars en behoeftige. 5. bedevaart naar Mekka. Verplichte symbolische handelingen als boetedoeningen en hoop. Iedereen loopt tijdens de tocht als een bedelaar. In Mekka krijg je een eretitel (hadji). 8.2 Boeddhisme Door het achtvoudige pad moet je, je begeerte overwinnen met het oog op een betere reïncarnatie (terugkomst) en het bereiken van het nirwana. Het achtvoudige pad bestaat uit: 1. juiste overtuiging à met dood is niet alles afgelopen en Boeddha is weg naar heil. 2. juist besluit à huis verlaten en pogen als bedelaar zelf deze weg te gaan. 3. juist spreken à niet liegen en alleen spreken over wat het heil dient en boeiend is. 4. juist handelen à niet doden, geen seks, niet nemen van een niet gegeven iets. 5. juiste levenswijze à leven van bedelen, geen vast verblijf, aanneme wat noodzaak is. 6. juiste inspanning à waken dat indrukken en gedachten invloed en aandacht krijgen. 7. juist bewustzijn à volledig bewust zijn van wat men doet. 8. juiste meditatieve concentratie à op stille plaats de edele waarheden realiseren. 8.3 China Belangrijke godsdienst in China is het confucianisme. (alles draait om relaties) Is in 5de eeuw v. Chr. door Confucius en zijn school ingeluid. Legt nadruk op redelijk-zakelijk denken. De kern vormt de 5 relaties in het leven en houdingen. Wel van 2 kanten: - liefde bij de vader en eerbied bij de zoon - goedheid (gehoorzaamheid) bij oudere broer en gehoorzaamheid bij jongere broer - rechtvaardigheid bij de man en gehoorzaamheid bij de vrouw - wijze menselijkheid bij oudere en dankbare erkentelijkheid bij de jongeren - welwillendheid bij de regeerders en trouw bij de onderdanen Ze geloven dat als de aarde, hemel, mens of natuur beschadigd de hele kosmos in elkaar valt. Om dit Pagina 7 van 9
evenwicht goed te houden moeten ze er niet op los gaan leven. Het kosmische evenwicht valt in elkaar als de relaties bij mensen niet goed zijn of ze zich niet inzetten voor de deugden die de overtuiging van hun vraagt. 9 In ethiek bestaan er een aantal stromingen. Hier komen er 3: 1. Hedonisme (mijn genot, door consumptie is er veel genot. Genot is geen geluk) afkomstig van Griekse wijsgeer Epicurus. Vind handelingen/beslissingen goed als ze genot opleveren. Bij christenen levert deze visie kritiek op. Eu-demonisme = goed geest en is een soort toverfee die sommige mensen in gelegenheid stelt om te genieten à materialistischer Jezus is hierop tegen en in Lucas lezen we dat Jezus tegen rijkdom en rijke mensen is. 2. eudemonisme (eigen geluk, gelukssamenleving) Is ontwikkeling van hedonisme. Hier word genot vervangen door geluk. Puur eudemonisme is voor je eigen genot en sociaal eudemonisme is het grootste geluk voor het hoogste aantal mensen. 3. utilisme (nut voor zoveel mogelijk mensen, economisch denken) Mensen moeten kritisch omgaan met zichzelf en nadenken over dingen die ze doen. Er moet sprake zijn van een balans. Een handeling is juist als veel mensen er nut van hebben. 10 Je hebt verschillende soorten ethiek: 1. gevolgenethiek Handeling is juist als er een bepaald doel mee word bereikt. Gevolgenethiek is een vorm van inductieve ethiek à gaat om het doel dat mensen willen bereiken. 2. beginselethiek Vorm van deductieve ethiekà handelen uit principe. Ze hebben een duidelijke opvatting van goed en kwaad. Iemand die alles over heeft voor het milieu zal geen auto kopen. Er is sprake van gevolgen als beginselethiek als mensen hun vijanden verslaan om doel te bereiken. Ook buiten de godsdiensten kom je beginselethiek tegen, maar niet veel. Een overtuigend communist zal altijd uitgaan van beginsel van gelijkheid en het verkeerde van bezit. Algemene erkende principes van beginselethiek: * Bijzondere principes van beginselethiek: - gelijkheid * - opvattingen binnen joods/christelijk geloof - eerbied voor het leven * - de beginselen van een ideologie - de waardigheid van de mens * 3. deugdenethiek Vorm van denken waar de gezindheid van de mensen centraal staat. Deugd is een kwaliteit waardoor iemand een goed mens wordt. De klassieke Griekse wijsbegeerte: * later werden die 4 deugden aangevuld met: - wijsheid * - eerlijkheid - rechtschapenheid Pagina 8 van 9
- dapperheid * - waarachtigheid - zachtmoedigheid - matigheid * - vroomheid - rechtvaardigheid * - betrouwbaarheid Gedrag dat als ondeugd werd gezien werd afgekeurd. Opvoeding, milieu, godsdienst politieke visie spelen een rol bij deugdenethiek en is de meest nadrukkelijke vorm van waardenethiek. Een deugd is juist het uitgangspunt en een intrinsieke waarde juist het doel. Voorstanders vinden dat gevolgenethiek vrijblijvend en tijdgebonden is maar waardenethiek is veel vaster. Nu heeft gevolgenethiek meer aanhangers omdat de mensen zich niet druk maken om de beginselen. 11 Je mening over ethische zaken moet overal mee te maken hebben: - het geloof - politieke visie - persoonlijke omstandigheden - de economie - persoonlijke omstandigheden 1. persoonlijk je hebt in je leven altijd met ethiek te maken. Steeds de vraag Wanneer is er sprake van eigenbelang? 2. economisch 3. juridisch In een democratie zijn er altijd wetten nodig om te het verschil van goed en kwaad te laten zien en zijn nodig om de samenleving te verbeteren en kwaad te voorkomen. Bijvoorbeeld: - milieuwetgeving tegen milieuvervuiling - strafwetgeving om mensen af te schrikken - verkeerswetten voor een veilig verkeer 4. medisch (mag alles wat kan?) Gelovigen zijn niet blij dat er nu dingen kunnen die vroeger ondenkbaar waren, bijvoorbeeld: - moeite met anticonceptie, abortus, euthanasie (paus, gelovigen buiten de R.K.) - mensen klonen - hersentransplantatie - afvragen of medici de taak heb mensen zo lang mogelijk in leven te houden 5. politiek Politiek heeft ook te maken met ethiek, bijvoorbeeld: - politiek is een vorm van verdelen - politiek zorgt voor kaders van de wetgeving en de rechtspraak - politiek regelt de publieke moraal in de samenleving 12 Het is moeilijker over de toekomst na te denken dan over het verleden (staat al vast). De toekomst volgens de christenen is de wederkomst van Jezus om te oordelen levenden en doden (2 petrus 3). Een eeuw geleden waren bijna alle inwoners van Nederland lid van een kerk. Nu nog maar de helft. Pagina 9 van 9