Jaarverslag 2011 Natuur en Milieuvereniging
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 Colofon uitgave Hoekschewaards Landschap Oud-Beijerland, mei 2012 www.hwl.nl secretariaat@hwl.nl vormgeving Jan van Alebeek Fotograaf voorblad Ger M. Kortenbach 2012 HoekschewaardsLandschap 1
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 Voorwoord Voor U ligt het jaarverslag 2011 van Hoekschewaards Landschap. Ook dit jaar hebben de ongeveer420vrijwilligersendeanderemedewerkersvanhwleenprestatieneergezetdieer mag zijn. Dagelijks zijn HWLers in de weer voor natuur en landschap in de streek en het resultaat mag er zijn. Heel veel mensen werken keihard om dit te realiseren. Waardering hiervoorisopzijnplaats. HetbestuurvanHWLheeftzichvoorgenomenommeeraandachttegevenaandevrijwilligers. Immerszijzijnhetkapitaalvandeorganisatie,dekurkwaarHWLopdrijft.In2011isomdie reden weer een vrijwilligersdag georganiseerd. Ook wordt er tweemaal per jaar een introductiecursusgeorganiseerdvoormensendiezichwillenoriënterenopvrijwilligerswerkbij HWL. Het gaat goed met HWL. Het aantal leden is het afgelopen jaar weer toegenomen. Ook de bezoekersaantalleninonzebeidebezoekerscentranementoe.hetareaaldoorhwlbeheerde terreinengroeitendatispositiefvoorbiodiversiteit.ookfinancieelishetweergeluktomrond tekomen.kortomwekunnenmettevredenheidterugkijkenop2011.erisechtergeenredentot achteroverleunen. HetbestuurvanHWLdankteeniederdiebijgedragenheeftaanhetresultaatvan2011endoet tegelijkertijdweereenberoepophenomdoortegaanmethetwerk.destreekheefteensterk HWLnodig. JoostKievit voorzitter 2
3
4 Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 Inhoudsopgave 1 Taken...6 2 Organisatie...7 2.1 Bestuur,ledenenvrijwilligers...8 2.2 HWL vrijwilligers onderscheiden...10 3 Educatie...12 3.1 DewerkgroepenJeugd...14 Jeugdnoord...14 Jeugdoost...15 Jeugdzuid...17 3.2 Buitenschoolsejeugdactiviteiten...18 3.3 Excursies...19 3.4 Cursussen...22 3.5 Lezingen...23 3.6 Oeverloop...24 3.7 Natuurfotografie...25 4 Biologisch onderzoek...27 4.1 Vogels...28 4.2 Roofvogels...32 4.3 VlindersenLibellen...34 4.4 Planten...36 4.5 Paddenstoelen1...40 4.6 Paddenstoelen2...47 4.7 Zoogdieren...48 4.8 Aquatische werkgroep...50 5 Terreinbeheer...52 6 Boombeheer...60 7 Beleidsbeïnvloeding...63 7.1 Ruimte...65 7.2 Natuur...66 7.3 Duurzaamheid...68 7.4 Symposiums...68 Overzicht van reacties, zienswijzen, bezwaar en beroep...69 Verzoeken tot handhaving...69 8 Bezoekerscentra...70 8.1 Functie...70 8.2 Beheer...70 8.3 Openstellingenbezoekers...71 8.4 Activiteitenindebezoekerscentra...74 8.5 Vergaderingen...74 8.6 Lezingen...74 8.7 Symposiaenanderemaatschappelijkeevenementen...75
8.8 Markten...75 8.9 Cursussen...75 8.10 Exposities...75 8.11 Winkels...75 8.12 Onderhoudvandegebouwen...76 8.13 Detuinen...76 9 CommunicatieenVoorlichting...77 9.1 RedactieWaardzegger...79 9.2 Websites/internet...80 9.3 Agendacommissie...81 9.4 Voorlichting...81 9.5 Markten...82 9.6 Documentatiecentrum...83 9.7 RubriekHetKompas...84 9.8 RubriekHoekscheWaardsMagazine...84 10 Toelichtingopdejaarcijfers2011...86 10.1 Rekeningvanbatenenlasten...86 10.2 Balans...86 10.3 Financieelverslagoverhetverenigingsjaar2011...87 5
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 1 Taken Het werk van HWL bestaat uit de volgende taakvelden: Biologisch onderzoek. De werkgroepen op het gebied van vogels, planten, vlinders, libellen, paddenstoelen en zoogdieren doen onderzoek naar flora en fauna in de Hoeksche Waard. Terreinbeheer. Het beheren van natuurterreinen is een taakveld waarvoor HWL een aparte rechtspersoon, de Stichting Natuurbeheer HWL in het leven heeft geroepen. De terreinen zijn voor een klein deel eigendom van HWL. Verder gaat het om pacht en beheer op basis van overeenkomsten. Boombeheer. Onder dit taakveld vallen het onderhoud en aanplant van knotbomen en hoogstamfruitbomen. Educatie. Opleiding, vorming en beleving van het landschap zijn kernwoorden bij het taakveld "Educatie " Lezingen, excursies en cursussen worden met regelmaat georganiseerd door verschillende werkgroepen. Doelgroepen kunnen per activiteit verschillen. De jeugd is een belangrijke doelgroep. Communicatie. Voorlichting, publiciteit, interne en externe communicatie zijn kernwoorden voor het taakveld "Communicatie". Als regel is er bij communicatie ook een educatieve functie. Er is dus een nauwe relatie met het taakveld Educatie. Beleidsbeïnvloeding. Overheidsplannen voor de streek worden beoordeeld en van commentaar voorzien door de werkgroep Milieu & Planologie. Getracht wordt natuur, milieu en landschap zo goed mogelijk tot zijn recht te laten komen. Ook worden eigen plannen ontwikkeld. Exploitatie bezoekerscentra. HWL exploiteert twee bezoekerscentra. Het natuurbezoekerscentrum Klein Profijt aan het Zalmpad 11 te Oud-Beijerland en het Nationaal Landschap Centrum aan de Veerweg 1C in Numansdorp. Voor het Nationaal Landschap Centrum maakt HWL gebruik van een aparte rechtspersoon, de Stichting Natuurbehoud HWL. Het werk van HWL wordt uitgevoerd in werkgroepen. Iedere werkgroep heeft zijn eigen taken en specialisatie. Ruim 400 vrijwilligers waren in 2011 actief in dienst van natuur, milieu en landschap. 6
2 Organisatie ALGEMEEN BESTUUR Dagelijks*Bestuur* JoostKievit JanvanAlebeek ElsvanVeen GuusvanderPal * Educatie* GerdaQuist Biologisch* onderzoek* Dickvan Houwelingen * Terreinbeheer* CeesMesker * Boombeheer FlipScherbeijn * Milieu*&*Planologie JanPrince 7 * Bezoekerscentra* BobWiggers Communicatie*en* Voorlichting DickBussing
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 2.1 Bestuur,ledenenvrijwilligers Alle zeven afdelingen zijn vertegenwoordigd in het Algemeen Bestuur van de vereniging, waar ook de afstemming tussen diverse activiteiten plaatsvindt. De dagelijkse leiding berust bij het Dagelijks Bestuur bestaande uit voorzitter, penningmeester en twee secretarissen. Iedere afdeling heeft op zijn beurt een aantal werkgroepen, welke per afdeling in een organogram worden weergegeven. Gelieerd aan de vereniging functioneren twee stichtingen, waarin een deel van de activiteiten worden uitgevoerd. Met de Stichting Natuurbeheer Hoekschewaards Landschap wordt het beheer van natuurterreinen uitgevoerd. De exploitatie van het Nationaal Landschap Centrum in Numansdorp vindt plaats in de Stichting Natuurbehoud Hoekschewaards Landschap. Conform de statuten is het bestuur van de vereniging en de stichtingen gelijk. In 2011 had het bestuur van HWL de volgende samenstelling: Voorzitter Secretaris Secretaris Penningmeester Educatie Biologischonderzoek Terreinbeheer Boombeheer Milieu&Planologie Bezoekerscentra CommunicatieenVoorlichting JoostKievit JanvanAlebeek ElsvanVeen GuusvanderPal GerdaQuist DickvanHouwelingen CeesMesker FlipScherbeijn JanPrince BobWiggers DickBussing Het Algemeen Bestuur van HWL vergaarderde in 2011 veertien maal. Hiervan zijn twee thematische bestuursvergaderingen. Tijdens deze twee bijeenkomsten werd een afdeling of een aantal werkgroepen ervan uitgenodigd om zaken werkgroepen direct met het bestuur te bespreken. Op 19 april 2011 is de 28e Algemene Ledenvergadering gehouden. De kascontrolecommissie beveelt de Algemene Ledenvergadering aan de penningmeester décharge te verlenen over het jaar 2010 en dit advies werd opgevolgd. De zittingsperiode voor de bestuursleden Gerda Quist, Janus Verkerk en Bob Wiggers was beëindigd. Gerda en Bob stelden zich herbenoembaar. Janus Verkerk trad af. Zijn plaats wordt ingenomen door Dick van Houwelingen. Andere bestuursleden zijn niet door de leden voorgedragen en dus zijn de aftredende bestuursleden herbenoemd. Het bestuur kreeg van de leden ook dit maal groen licht voor het voorgestelde beleid. 8
Hieronder is de ontwikkeling van de afgelopen zeven jaar zowel in cijfers als grafisch weergegeven. Gemeente 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Binnenmaas 573 563 572 591 601 598 623 Oud-Beijerland 460 448 452 456 462 457 457 Korendijk 184 182 184 182 186 175 179 Cromstrijen 199 190 181 243 243 231 238 Strijen 149 152 160 163 165 163 163 Buiten Hoeksche Waard 128 99 113 98 105 103 101 Totaal 1693 1634 1662 1733 1762 1727 1761 Ledenbestand HWL per gemeente 2005 t/m 2011 650 550 450 350 250 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 150 50-50 Binnenmaas Oud- Beijerland Korendijk Cromstrijen Strijen Buiten Hoeksche Waard Het aantal vrijwilligers per afdeling is hieronder in een tabel weergegeven. De optelsom geeft niet het aantal vrijwilligers weer, omdat vrijwilligers in diverse werkgroepen of afdelingen actief zijn. afdeling aantal Educatie 49 Biologisch onderzoek 176 Terreinbeheer 24 Boombeheer 130 Milieu & Planologie 17 Bezoekerscentra 51 Communicatie en Voorlichting 41 9
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 2.2 HWL vrijwilligers onderscheiden Bij de traditionele lintjesregen van 29 april vielen ook weer enkele HWL vrijwilligers in de prijzen. Drie mensen werden benoemd als lid in de Orde van Oranje Nassau voor het vrijwilligerswerk dat zij binnen HWL doen en de Nationaal Landschap Gidsen Els van Gemeren en Kees Wisse werden onderscheiden voor activiteiten op het vlak van cultuur en vluchtelingenwerk. Henk Bunjes kreeg de onderscheiding uitgereikt door de burgemeester van zijn woonplaats Oud- Beijerland voor zijn werk als HWL vrijwilliger. Henk is mede oprichter en coördinator van de Vlinderwerkgroep. Met deze groep doet hij onderzoek naar het voorkomen van dag- en nachtvlinders en libellen in de Hoeksche Waard. Hij heeft een grote kennis van vlinders en libellen, die hij actief overdraagt op anderen. Hij onderhoudt een prima relatie met de landelijke vlinderstichting waar gegevens mee worden uitgewisseld. Daarnaast beheert Henk met enkele vrijwilligers het documentatiecentrum in Klein Profijt en is hij actief als barmedewerker en als knotter in de werkgroep Krasse knarren. Martijn Verweijen is ruim 35 jaar actief als vrijwilliger op het gebied van natuur en landschap in de Hoeksche Waard. Een groot deel van deze tijd heeft hij gewerkt aan de beïnvloeding van het ruimtelijk beleid op gemeentelijk, provinciaal en rijksniveau. Hij leverde hiermee een belangrijke bijdrage aan de verhoging van natuur- en landschappelijke waarden in de streek. Water in het algemeen en de deltawateren in het bijzonder hebben hierbij zijn aandacht. Daarnaast speldde de burgemeester van Korendijk de onderscheiding op voor zijn aandeel in het beheer van landschapselementen en de coördinatie en uitvoering van het beheer en onderhoud van de heemtuin Het Hof van Piershil. An Kievit werd met een smoes naar het gemeentehuis van Binnenmaas gelokt, alwaar zij door de burgemeester van die gemeente de onderscheiding kreeg opgespeld. An is ruim 30 jaar als vrijwilliger actief bij HWL. Aanvankelijk door het doen van klusjes op vele fronten, maar de laatste 20 jaar met jeugdeducatie. In Strijen en s-gravendeel zorgde zij voor de organisatie, coördinatie en uitvoering van het educatieve werk op de basisscholen. Ongeveer 40.000 kinderen deden in die periode mee aan haar activiteiten en leerden spelenderwijs van alles over natuur, milieu en landschap. Namens het bestuur van HWL van harte gefeliciteerd. Mensen die iemand willen voordragen voor een onderscheiding voor HWL werk, kunnen contact opnemen met het bestuur. TweevrijwilligersvanHoekschewaardsLandschap,denatuurgidsenMargrietBarendregt(57)enKoos Stoop(78)kregenopwoensdag14septemberom10.15uuruithandenvanwethouderWouterJoosten hetwaarderingsgeschenkvandegemeentebinnenmaas,detrofee. PlaatsvanhandelingwashetvoormaligeverzorgingshuisImmanuëlin s[gravendeel. DetweehebbendeonderscheidinggekregenvoorhunnietaflatendeinzetvoorhetHoekschewaards Landschap.DenatuurgidsenbeschikkenovereenenormekennisoverdenatuurindeHoekscheWaard. Zijvindenhetheerlijkommeteengroepkinderenopstaptegaanomhentelatenzienwelkevogelser zijn,hoejediekunttellen(despecialiteitvankoos),beestjestezoeken,tekijkenwelkediertjesdatzijn ennaardesapstroominbomenteluisteren. 10
Margrietvindtdespontaniteitvandekinderenenhoezijzichnogkunnenverwonderenomallerlei dingenergleukommeetemaken. Vorigjaarhebbendenatuurgidsenzo n60groepenbegeleidvanscholenuit s[gravendeel,inclusiefdie uitmookhoekenschenkeldijk,metintotaal1414leerlingen.hiermeelatenzijziendatzijhetgezegde De jeugdheeftdetoekomst serieusnemen. Wellichtzittenertussenaldiehonderdenkinderentoekomstigenatuurgidsen.Hetcollegevan burgemeesterenwethoudersvanbinnenmaashadbeslotendittweetaltebedankendoorhenhet waarderingsgeschenkvandegemeentetoetekennen.ditkunstwerk, DeTrofee,werduitgereiktalsblijk vanzeerbijzonderewaardering. DeTrofeeiseenkunstwerk,inopdrachtvandegemeentevervaardigddoorhetkunstenaarsechtpaar JaapenHettyVrijlanduitPuttershoek.DeTrofeeisgemaaktvangekleurdglasmeteensokkelvanstaal. Elkexemplaarishandgemaaktendusuniek,netalsdegenediehemheeftgekregen. DetweezijdenvandeTrofeestaanvoorhethartenhetverstand,diesamendebasisvanallegoeds vormen.derondingvanhetwerkstaatvoorbezinningendeopeningvoorhetontstaanvannieuwe ideeënenkansen.indekleurenishetpaarsenblauwvanhetlogovanbinnenmaasterugtevinden,het witvandetransparantegemeentediebinnenmaaswilzijn,hetgroenvanhetweidselandschapenhet blauwvanhetwatervandebinnenmaas. 11
12 Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 3 Educatie Jeugdnoord LenievanOmmen Excursies MarjonKunst Cursussen JoostKievit Jeugdoost AnKievit Jeugdzuid InekeKoevoets Educatie GerdaQuist Lezingen GerdaQuist Oeverloop BobWiggers Natuurfotografie MarjonKunst Buitenschoolse jeugdactiviteiten WalradiendeMan
De afdeling Educatie van HWL bestaat uit zeven werkgroepen: Jeugd, Excursies, Lezingen, Oeverloop, Cursussen, Buitenschoolse Jeugdactiviteiten en Fotografie. De groep is tevens IVNafdeling. IVN staat voor Instituut voor Natuurbeschermingseducatie. Het is een landelijke vereniging die zich vooral bezighoudt met natuur- en milieueducatie. IVN verzorgt o.a. natuurgidsencursussen en bijscholing voor IVN natuurgidsen en (jeugd-) natuuractiviteiten begeleiders. De werkgroep Jeugd bereikte ook dit jaar weer bijna 9000 leerlingen van basisscholen uit de Hoeksche Waard dank zij onze zeer gemotiveerde, hard werkende vrijwilligers in Numansdorp, Oud- Beijerland en s-gravendeel. Aandachtspunt blijft het aantrekken van vrijwilligers. Gelukkig is het dit jaar wederom gelukt om via de introductie cursus voor (nieuwe) vrijwilligers een aantal mensen enthousiast te maken welke dan ook gastvrij zijn ontvangen in een van de drie regio s. De introductie cursus speelt een belangrijke rol bij het enthousiast maken en houden van nieuwe vrijwilligers voor de gehele HWL. In deze cursus maken potentiële vrijwilligers in twee avonden en een zaterdagochtend kennis met het werk van HWL. De cursus Nationaal Landschap Gids die in maart 2010 is gestart en in 2011 afgerond heeft een mooi resultaat van 25 nieuwe gidsen opgeleverd. Het resultaat van deze cursus is direct zichtbaar in diverse onderdelen van Educatie. Zo is het aantal excursies toegenomen en is er een ruime keuze uit landschap excursies waarin natuur, cultuurhistorie en de landbouw de geïntegreerde onderwerpen zijn. Het afsluiten van de cursus Nationaal Landschap Gids heeft ook direct zichtbaar veranderingen in de werkgroepen excursie en cursussen plaats gevonden, daarnaast hebben de landschapsgidsen welke al actief waren bij jeugd educatie hun opgedane kennis creatief ingezet. De werkgroep cursussen heeft een mooie doorstart gemaakt door een aantaltal enthousiaste vrijwilligers. Een mooi resultaat hiervan is de cursus tuinreservaten waarmee een landelijke bekendheid werd gehaald door onder ander de interesse van VARA s Vroege Vogels en het IVN die deze cursus een mooi lesmateriaal in een landelijke cursus om wilt zetten. De buitenschoolse activiteiten met name in de Wijk van je leven, leverde mooie resultaten met een natuurspeeltuin voor kinderen. Daarnaast is bij het NLC een actief leer/speelpad voor kinderen gerealiseerd door fysieke elementen aan te brengen met als doel kinderen in de natuur te laten bewegen. 13
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 3.1 DewerkgroepenJeugd Deze werkgroepen zijn actief op drie locaties: Noord: in Oud-Beijerland bij het Natuurbezoekerscentrum Klein Profijt. Oost: in s-gravendeel en Strijen in een door HWL beheerd natuurterrein in de buurt van de school. Zuid: in Numansdorp bij het Nationaal Landschap Centrum. Alle drie dienen hetzelfde doel, namelijk kinderen te leren hoe waardevol de natuur is, ze via verwondering en plezier interesse, respect en liefde voor de natuur bij te brengen. Jeugdnoord De belangrijkste gebeurtenis van 2011 was toch wel het overlijden van Huub, dit heeft ons allemaal behoorlijk geraakt. Een bijzondere man, veel kennis, een gemis voor ons allen. Eerst vierden we zijn 80e verjaardag en niet veel later is hij er niet meer. Gelukkig hebben we het parkeerterreintje bij Klein Profijt nog naar hem kunnen vernoemen. Dit was ter ere van zijn 80e verjaardag. Tentoonstellingen Er zijn wat minder tentoonstellingen op de scholen geweest dan andere jaren, in verband met ziekte. Vogels in het voorjaar Vroeg voorjaar Laat in het voorjaar Herfst 3 maal 1 maal 1 maal 1 maal Verder hebben we het kabouterpad herfst vernieuwd, de bermexcursie is vervangen door: Mei maakt je blij. Er is een vernieuwing / vereenvoudiging van het braakballenpluizen. We hebben in 2011 een paar gezellige werkdagen gehad met ons team. Er is een mooi schilderij in het jeugdlokaal gekomen gemaakt door Kees plomp 1 van onze nieuwe vrijwilligers. Verder hebben we versterking in ons team gekregen van 4 nieuwe vrijwilligers. De uitleen kisten van de werkgroep Jeugd noord: Natuurlijke leefomgeving Kikipad Vlinderkast Pieter de pier 3 maal 2 maal 4 maal 2 maal Het aantal kinderen die met de kisten gewerkt heeft zijn verwerkt in het totale aantal leerlingen. (Jeugd noord) Hierbij het aantal kinderen per gemeente die deelgenomen heeft aan onze jeugdactiviteiten: 14 Binnenmaas 920 Cromstrijen 64 Korendijk 256 Oud-Beijerland 2468 totaal 3726
Biodiversiteit in de leefomgeving: Biodiversiteit in de leefomgeving is een project van HWL en Bibliotheek Hoeksche Waard. Op de school het Driespan in de Wijk van je Leven in Puttershoek werd één les over waterdiertjes gegeven aan 25 leerlingen. Jeugdoost In 2011 is een verlaging van het aantal kinderen in Strijen te zien. Dit heeft een aantal redenen: 1. De slootpaden zijn door de vele regen niet doorgegaan voor 3 groepen wat betekent dat er 90 kinderen niet kwamen 2. De scholen kwamen eerst allemaal 2x per jaar, nu komen er enkele nog maar 1 keer omdat er een groot aanbod van activiteiten is in de Hoeksche Waard voor de schooljeugd waar ze aan mee gaan doen 3 De scholen krijgen minder leerlingen. In s Gravendeel was een lichte stijging te zien. Dit komt doordat de scholen weer wat meer leerlingen krijgen. Verwacht wordt wel dat komend jaar het aantal hier zal zakken omdat 1 school besloten heeft om nog maar 1 keer te komen met de groepen in plaats van 2 keer. Reden ook hier het grote aanbod aan activiteiten. Verder hebben we bij onze groep, een jaar van waardering voor het werk wat de vrijwilligers doen gehad. Op 29 april werd An Kievit lid in de orde van Oranje Nassau. Dit voor 20 jaar inzet bij de groep als coördinator en begeleider van jeugdeducatie. Op 14 september kregen Koos Stoop en Margriet Barendregt uit handen van wethouder Joosten van Binnenmaas de waarderingsprijs, een trofee voor hun 17 jarig vrijwilligers werk bij de groep jeugdeducatie. De trofee is een prachtig glazen kunstwerk. Dit alles vond plaats op de locatie in het gebouw van Gemiva die dit welwillend aan ons hebben afgestaan voor deze gelegenheid. Dit jaar hebben de kabouterpaden een vernieuwing ondergaan de kleertjes werden vervangen door nieuwe, gemaakt door Gerda Quist. De vragen werden aangevuld met nieuwe vragen, en vragen uit andere groepen. Alles is opnieuw geseald en het ziet er weer keurig uit. De boekjes hebben ook een inspectie ondergaan en sommige hebben al enige nieuwe vragen of opdrachten. Nieuwe kaarten werden aangeschaft. Kortom wij hebben het weer druk en leuk gehad. En de kinderen hebben er ook weer wat van opgestoken. 15
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 Kabouterpad herfst Paden Strijen schooljaar 2011 Doepad Weele 1-2- 40 Weele 5 28 Spui 39 Spui 5 31 Kabouterpad zomer Meerwaarde 5 28 Spui 38 Meerwaaarde 5/6 32 Hooistoof 4 Berm Herfstster Weele 6 24 Meerwaarde5 29 Lente doepad Meerwaarde 4a-4b 48 Meerwaarde 7/8-8 59 Meerewaarde 5/6 29 Sloot Weele 4 30 Meerwaarde 7/8 27 Spui 6 29 Meerwaarde 7 30 Zomerster Stippenpad Meerwaarde 4a-4b 48 Weele 3 28 Weele 7 24 Spui 3 25 Hooistoof 6-7-8 8 Hooistoof 3-4-5 13 Meerwaarde 5-6 59 Aantal kinderen totaal 730 Paden s Gravendeel schooljaar 2011 Kabouterpad herfst Berm Boemerang 10 Bouwsteen 6b-6b 56 Bouwsteen 120 Juliana 9 Zomerster Kabouterpad zomer Boemerang3-4-5-6- 23 Boemerang 12 Juliana 3-4-5-6 30 Bouwsteen 150 Bouwsteen 4abc 68 Schelf 105 Schelf 5a-5b 50 Juliana 9 Schelf6a-6b 52 Herfstster Schelf 4a-4b 50 Juliana 3-4-5-6 25 Bouwsteen 7a-7b 54 Schelf 3a-3b 50 Lente doepad Schelf 4a-4b 50 Juliana 7/8 18 Bouwsteen4a-4b 51 Bouwsteen 7-7/8-8 89 Bouwsten 5a-5b 50 Boemerang 9 Bouwsteen 6a-6b 56 Sloot Boemerang 7/8 11 Bouwsteen 7a-7b 50 Juliana 7/8 18 Bouwsteen8a-8b 33 Boemerang 3-4-5-6 24 Juliana 6-7-8 18 Bouwsteen 8 31 Stippenpad Doepad Schelf 3a-3b 50 Bouwsteen5a-5b 50 Bouwsteen 3a-3b 68 Aantal kinderen totaal 1497 16
Jeugdzuid Vrijwilligers: Anneke Orgelist Hilde Visscher Ineke Koevoets Marjolein Verboon Mayke Mulder Mieke Ravesteijn Ton Hoffers Vincent Koenheim Wim Kleibergen Nieuwe paden ontwikkeld en gewijzigd Het stippenpadboekje en Herfsterstocht niveau 2 zijn gemoderniseerd. We hebben flink gebrainstormd voor een les Nationaal Landschap voor groep 8. Het ligt nog even op de plank. Misschien wordt het een samenwerking met Elza Dorsser. Een nieuw boekje voor groep 5 is klaar : "Je kan de boom in". Een combinatie van spelen en leren in de natuur met als onderwerp De Boom. Voor groep 3 is een nieuwe binnen/buitenactiviteit in de maak. "Beleef de lente". Deze 2 nieuwe activiteiten zijn al in het boekje 2011-2012 aangeboden en leverden bij elkaar 32 aanvragen op. Een duidelijk bewijs dat scholen graag iets nieuws proberen. Dit jaar is de les "Hommels" voor het eerst bij het NLC gehouden. Dit is goed bevallen. Overige activiteiten Dit jaar hebben we 82 kinderen uit Oude Tonge ontvangen. Ook dit jaar hadden we weer een hommelkast en een vlinderkast. Met de vlinders hadden we een probleem, de rupsen verdroogden en de vlinders kwamen "gehandicapt" ter wereld. Bij navraag bleek dit aan de vlinderstichting te liggen en kregen we een nieuw pakket. Helaas te laat voor de scholen maar de bezoekers van het NLC hadden er nog plezier van. 2 biologie studenten woonden 2 lesjes bij. Ze komen volgende jaar weer terug. Scholing Hilde, Ineke en Vincent zijn succesvol geslaagd voor de cursus Nationaal Landschap Gids Kosten/baten In 2011 werd voor 315 euro gefactureerd voor het geven van natuuractiviteiten aan scholen buiten de Hoeksche Waard. Er is aan boetes voor 60 euro gefactureerd voor het niet verschijnen op de afgesproken datum. Er is plm. 200 euro uitgegeven aan vervanging van materialen, materialen voor nieuwe opdrachten, postzegels enz. Inzetbaarheid vrijwilligers Willemijn Burik is gestopt als vrijwilliger Mayke Mulder heeft zich aangemeld als vrijwilliger 17
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 Paden 2010/11 2011/12 Paden 2010/11 2011/12 Kabouter herfst 7 12 Prik de egel 18 8 Natuurlijk afval 6 6 Paddenstoelen 6 4 Herfststertocht 10 5 Mossen - - Vlieg op 13 5 Kijke en doe 1 - Aardige brommers Vriendelijke 13 5 5 4 fladderaars Stippenpad 14 4 Zomerster 10 2 Kabouter zomer 1 7 Je kan de boom in 19 Beleef de lente 13 Totaal 104 94 Aantal leerlingen per woonplaats Goudswaard 43 Numansdorp 624 Heinenoord 58 Piershil 46 Klaaswaal 230 Westmaas 58 Maasdam 207 Willemstad 170 Mijnsheerenland 166 Zuid-Beijerland 198 Nieuw-Beijerland 220 Oude Tonge 82 Totaal 2102 3.2 Buitenschoolsejeugdactiviteiten. De werkgroep Buitenschoolse Jeugdactiviteiten is eind 2010 gestart met zeven mensen die verschillende vaardigheden hebben. Het doel is kinderen vertrouwd te maken met de natuur en tevens fysieke elementen opnemen in de activiteiten, zodat ze meer bewegen. De verzamelfolder jeugdactiviteiten in/om Klein Profijt aangepast en laten printen. Deze folder per e- mail verzonden aan BSO's in de Hoeksche Waard en Barendrecht. Verder ook een stapel afgegeven bij VVV Oud-Beijerland. Er is een 2e nieuw natuurpad 'Bekijk 't' ontwikkeld (tuin NLC). Activiteiten: 'Staartdag' in februari met 35 kinderen van een BSO Oud-Beijerland: ontvangst, een lesje over zwerfafval, gezamenlijk opruimen van de waterkant van natuurgebied De Staart en na afloop chocolademelk. Na de lunch een verhaal over de Schotse Hooglanders die daarna in het veld geobserveerd werden. -Schotse Hooglander Pad, boekje ontwikkeld, route uitgezet. Officiële opening op 1 april door een wethouder van de gemeente Oud-Beijerland. Hier aan werd door 14 kinderen van de BSO deelgenomen. 18
Tijdens de jeugdnatuur dag van 1 oktober werden de fysieke elementen in de tuin van het NLC aangelegd en in gebruik genomen. Die dag waren 45 kinderen actief rondom het NLC waar de natuurdag werd gehouden. Overige activiteiten werden zowel individueel als in klein (gezins)groepjes door kinderen ondernomen. Diverse Verjaardagsfeestjes en Vrijwilligersdag op 29 oktober NLC. Jeugdlokaal Klein Profijt tijdens Winterfair 26 november ingericht voor kinderactiviteiten. Voor 2012 gaan we proberen om meer kinderen te enthousiasmeren voor een actieve dag of middag. Hierbij worden beide natuurbezoekerscentra betrokken. Tevens kunnen we diverse paden nog aanpassen aan de huidige jongeren in de leeftijd van vier tot ongeveer elf jaar. Voor de schoolkinderen werd eenmaal een les over uilen en braakballen (pluizen) buiten schooltijd aangeboden. Dit blijft altijd een leuke activiteit waar ook nu weer 30 kinderen aan meededen. 3.3 Excursies De werkgroep heeft als hoofdtaak het plannen en organiseren van publieksexcursies in de Hoeksche Waard.Ookhetregelenvanexcursiesopaanvraagiseentaakvandewerkgroep. Dit jaar is er nogal wat veranderd. In maart is de Nationaal Landschap Gidsencursus afgerond en had HWL er in één klap 24 gidsen bij die, naast natuur, ook kennis hebben van de cultuurhistorie en de agrarischesectorvandehoekschewaard. Daardoorisookdesamenstellingvandewerkgroepveranderd.Aanhetbeginvan2011bestonddezeuit MarjonKunst,GerdaQuistenAadBruijnzeel. Inmeiisereenaantalnieuweledenbijgekomen:BepOdems,JanUljee,KoosValkenburgenMarianne vanderwaal.zijhebbenallevierdenlgzcursusgevolgd. Debelangrijkstedoelstellingvandezecursuswas:hetvertellenoverenonderdeaandachtbrengenvan dekwaliteitenvanhetnationaallandschaphoekschewaard. Vandaardatophetexcursieprogramma,naastnatuurexcursies,nuookexcursiesovercultuurhistorischeZ enagrarischeonderwerpenstaan. MarjonKunst,heeftdewerkgroepinaugustuswegensdrukkewerkzaamhedenvooro.a.deWerkgroep Natuurfotografieverlaten.GerdaQuistishaaropgevolgdalsaanspreekpuntvandewerkgroep. Erwaseenruimaanbodaanpublieksexcursies.Helaaswashetaantalbezoekerseenstukminderdan vorigjaar.watdeoorzaakdaarvanisgeweest,isniethelemaalduidelijk.ookhetivnheefttemakenmet teruglopende belangstelling. Opvallend was dat excursies op zaterdagmiddag en zondag beter bezocht werdendandieopzaterdagmorgen. DeexcursieswordengepubliceerdindeWaardzegger,opdesitevanHWLenverspreidalspersbericht. Gerdastuurthetpersberichtnaarkrantenenvaakwordthetdaaringeplaatst.Helaasnietaltijdopdetijd enplekdiewezoudenwillen. 19
Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 Datum Excursie aantal deelnemers 22 januari Ganzen Oudeland 16 20 februari Wandelen op Tiengemeten 15 26 maart Geertruida Agathapolder 15 16 april Weidevogels Oudeland 9 25 april Paaswandeling Zomerlanden Gorzenbos 13 8 mei Vroege vogels Groeneveld 7 21 mei Wandelen op Tiengemeten 5 2 juni Dauwtrappen Oude Maas 26 18 juni Heemtuin Piershil 1 24 juli Vlinders en libellen Trekdambos afgelast 27 augustus Fietsexcursie Tiengemeten 2 3 september Wandelen naar de Costa del Sol 3 10 september Fietsexcursie Molentocht 10 17 september Tiengemeten natte voeten tocht 4 24 september Biologische boerderij en paardenmelkerij 6 28 september Elektrische fietsexcursie 9 9 oktober Paddenstoelen Tunnelbos 14 16 oktober Boomgaardexcursie Mijsheerenland afgelast 29 oktober Muizeninventarisatie Klein Profijt 2 30 oktober Muizeninventarisatie Klein Profijt 0 30 oktober Trekvogels Oosterse Bekade Gorzen 24 5 november Wandelen Korendijkse Slikken 25 20 november Wandelen De Staart en Zalmvisserij 6 26 november Dorpsbezoek Strijen 6 10 december Historische panden in Heinenoord 20 28 december Oliebollenwandeltocht Esscheplaat 50 Intotaalwarener289deelnemersenwasdeopbrengstvoordevereniging 783.Z. In2010warendat389deelnemersenwashettotaalbedrag 1048.Z Welwarener,integenstellingtotvorigjaar,in2011tweeexcursiesopaanvraag. Op26juniindeOeverlandenHollandsDiepmet15deelnemersenop5augustusinplanArgusvlinder met30deelnemers.deopbrengstwas 150.ZDatmaakthetverschilmetvorigjaarweerkleiner.Totale opbrengst2011: 933.Z De grote publiekstrekker van 2010, de Paddenstoelenexcursie bij het Hof van Moerkerken met 65 deelnemersstondin2011nietophetprogramma.devlinderexcursievan24juliwerdafgelastvanwege het slechte weer en de Boomgaardexcursie van 16 oktober ging niet door omdat de appels al geplukt waren. Hoogteendieptepunten Naelkeexcursiewerdeenevaluatieingevuldendaaruitblijktdateenexcursiemetweinigmensenzeker geen slechte excursie Juist met een kleine groep kan het contact beter en intenser zijn. Nieuw waren 20
fietsexcursies,excursiesmetelektrischefietsenenbezoekjesaanboerderijenenhistorischepandenin dorpskernen. De dorpswandeling in Heinenoord was met 20 deelnemers de best bezochte cultuurhistorischeexcursie.dedeelnemerswarenbijzonderenthousiastoverhetbezoekaandekerken de molen. Ook de (elektrische)fietsexcursies waren succesvol en voor herhaling vatbaar. De Paddenstoelen in het Tunnelbos, de trekvogels in de Oosterse Bekade Gorzen en de wandeling in de korendijkseslikkenwarendebestbezochtenatuurexcursies. Vrouwtje Blauwe Kiekendief en Klapekster, gezien in de Korendijkse Slikken JammergenoegwasdevalvanElsvanGemerentijdensdewandelingindeOBGwaarbijzijhaarpolsbrak hetdieptepuntvan2011. Deafsluitervanhetjaar,deOliebollenwandeltochtspandemet50deelnemersdekroon.Inhetgebieddat normaal niet toegankelijk is, werd een oude griendkeet bezocht waar voormalige griendwerkers spannende verhalen vertelden. Dit, samen met de heerlijke oliebollen van Jan Uljee, trok zoveel belangstellendendatereendeelnemersstopgehanteerdmoestworden. Eéngroepdeelnemershadhetgeluktweeovervliegendezeearendentespotten. Plannenvoor2012 Voor 2012 staan de excursies tot de zomervakantie al gepland. Getracht wordt een zo afwisselend en interessantmogelijkprogrammasamentestellen,inzoveelmogelijkverschillendegebieden.hopelijkzal het aantal deelnemers toenemen nu er nieuwe excursies aangeboden worden zoals kanovaren en een bustocht. Maar de publiekstrekkers zoals Paddestoelen bij het Hof van Moerkerken, Dauwtrappen op HemelvaartsdagendeOliebollenwandeltochtwordenzekernietvergeten. Gidsendag Eenmaalperjaarwordtervoordegidseneenuitjegeorganiseerd,opzaterdag29oktober.Dedagbegon metkoffieophetnlcinnumansdorp.daarnavertrokkenwemet19personennaardehoekschechips 21
Fabriekin sgravendeel.henkscheeleleiddeonsrondengafenthousiastuitlegoverhetontstaanenhet welenweevanditbijzondereproject. NaafloopwerdkoersgezetnaarhetBiesboschcentrumwaarwedelunchgebruikten.Daarnastondeen vaartochtmeteenfluisterbootophetprogramma.boswachterjacquesvanderneutverteldeonstijdens detochtallerleiwetenswaardighedenoverhetgebied.degezelligedagwerdmeteendrankjeafgesloten ophetnlc.leukomelkaarweereenstezienentespreken 3.4 Cursussen Dewerkgroepisditjaarvernieuwdenbestaatnuuit6vrijwilligers.Hetdoelistweeledig: VersterkingvanHWLorganisatiedoorb.v.vrijwilligersopteleidenvoorhetwerkbinnenHWL. OnderwerpengelieerdaandeHWLdoelstellingenindevormvaneencursusaanbiedenaanhetpubliek. InmaartwerddeeerstecursusNationaalLandschapGidsafgesloten.Dezecursusliepongeveereenjaar en in 25 bijeenkomsten kregen de deelnemers les in natuur, cultuurhistorie, landbouw en educatieve vaardigheden.naasttheoriewerdvooralaandachtbesteedaandepraktijkvanhetoverbrengenvanhet verhaalvanonsnationaallandschap.op2maartreikteburgemeesterborgdorffinzijnrolalsvoorzitter vanhetsamenwerkingsorgaanhoekschewaarddecertificatenuitaan24nieuwegidsen. DitjaarwerdtweemaaldeintroductiecursusHWLgeorganiseerd.In2avondeneneenzaterdagochtend meteenexcursienaareenhwlterreinkrijgendedeelnemersinformatieoveronsnationaallandschap enhetwerkvanhwldaarin.decursusistoegespitstophetwerkvanvrijwilligers.erwordteenlijst bijgehouden van mensen die interesse hebben in de cursus en bij voldoende aanmeldingen wordt de cursus georganiseerd. In 2011 nam een dertigtal mensen deel. De cursus levert structureel nieuwe vrijwilligersop. De cursus Tuinreservaten werd in de loop van het jaar door de werkgroep ontwikkeld en door 15 deelnemers gevolgd. In 5 theorieavonden en 2 excursies werden met de cursisten de mogelijkheden verkend om een tuinreservaat te maken. Op de inleidende avond wordt gesproken over het Nationaal LandschapHoekscheWaard,dekernkwaliteitenendenatuurdiebijditlandschaphorenenhetverlies aan biodiversiteit in de stedelijke omgeving. Verder kwamen trends in de hedendaagse tuinen aan de orde. Indevolgendeavondenginghetovervogels,vlinders,waterdierenenegels.Watkunjedoenomdeze dieren aan te trekken. Wat vraagt dat aan inrichting van een tuin? Welke soorten bomen, struiken en kruidenkunjehetbesttoepassen?isbijvoerenverstandig?welkediersoortenkunjeverwachtenenhoe herkenjedie?dezeenveleanderezakenkwamenindecursusaandeorde. ErislandelijkebelangstellingvooronzecursusTuinreservaten.HWLsteltdeinhoudvandecursusenhet cursusmateriaalterbeschikkingvanivnverenigingvoornatuurz enmilieueducatie.ivnwerktsamen metvroegevogelstuinreservatenenwildecursusgraagomvormentoteencursusdieinhetgeheleland gegevenkangaanworden. DewerkgroepisgestartmetdevoorbereidingvaneennieuweversievandecursusNationaalLandschap Gids.Hetisdebedoelinginhetvoorjaarvan2012hiermeetestarten.Verderishetvoornemenom2012 weer tweemaal een introductiecursus HWL te organiseren en is ook een cursus Scharrelkids in 22
voorbereiding. Na het beschikbaar komen van het landelijke cursusmateriaal voor de cursus Tuinreservaten wordtweereendergelijkcursusgeorganiseerd. In Strijen heeft de werkgroep Biologisch onderzoek in samenwerking met SSOS een cursus van 10 bijeenkomsten"vogelsindehoekschewaard"gehouden. NatuurenMilieuEducatie(NME) Activiteiten(NME( Eenheid( Planning(2011( Realisatie( 2011( Natuureducatiebasisschool Kinderen 10.000 8055 Overigejeugdactiviteiten Kinderen 500 684 Expositiesvastenreizend Locaties 15 12 Cursusvolwassenen Dagdelen 25 32 Excursies Stuks 50 53 Lezingen Stuks 25 20 Openstellenbezoekerscentrum Dagdelen 1000 1040 Activiteitenmarkten Stuks 4 5 3.5 Lezingen DewerkgroepbestaatuitWillemStar,ElzeGrootenboer,HugoJanDulferenGerdaQuist. Hetstrevenomminstenséénlezingpermaandteorganiserenwerdin2011nietgehaald.Ditjaarzijner 8 lezingen gehouden. Afwisselend is er op maandagavonden een lezing met het accent op natuur in NatuurbezoekerscentrumKleinProfijt,opzondagmiddageninhetNationaalLandschapCentrum,waar de onderwerpen meestal een relatie hebben met het nationaal landschap Hoeksche Waard. Naast geplande lezingen hebben er 12 lezingen van verschillende onderwerpen aan specifieke doelgroepen plaatsgevonden. Overzichtvandegegevenlezingenin2011 Datum( Locatie( Onderwerp( Spreker( Aantal( 30januari NLC Grienden ArievanDijk 20 28februari KP Bijen DaanBlinde 24 13maart NLC OostereBekadeGorzen+excursie WiegerPen 25 27maart NLC WijkvanjeLeven HenkMalta 14 18april NLC BeroepsvisserijindeHW AardvandeWaal 30 26 september KP RoofvogelsindeHW MartinMollet 25 31oktober KP VanAntarcticanaardeEvenaar GerardOuweneel 19 28 november NLC BouweninhetNationaalLandschap MartRos 25 Naast geplande lezingen hebben diverse vrijwilligers op aanvraag 12 lezingen van verschillende onderwerpenvoordiversedoelgroepengehouden. 23
3.6 Oeverloop 24 Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 HoekscheWaardinwoeligwater.Hetthemavande21eoeverloop,diewerdgehoudenvan12toten met14augustus2011 Ditthemakunjefiguurlijkopvatten,eriszekereenenandertedoenindeHoekscheWaard,maarook letterlijk.omhetthematoetelichtenvanuithetperspectiefvandewaterenvandezuidwestelijkedelta was Joost Schrijnen voorzitter projectgroep ZW Delta, uitgenodigd. De deelnemers van de oeverloos luisterden geboeid naar zijn visie hoe wij het landschap en de rol van het water in perspectief van veiligheidenontwikkelingmoetenzien.heelwatstofomteoverdenken,wanneerwelangsdeoeversvan de5rivierenronddehwlopen. Deroutevandeoeverloopwasalsvanoudsin3etappesoverdedijkenmetdeklokmee.Wepasseerden bekendeenooknieuwenatuurgedeeltes.naar binnen kijkendzagmendeakkersmetgraanenbieten invollepracht,somsmetbloemigeakkerrranden. Hoewelwolkendreigdenwerdendelopersgroteregenbuienbespaard,éénkortbuitjeindriedagen.Het aantaldeelnemersbedroeg77,ietsminderdaninvoorgaandejaren.onderwegwarenerdegebruikelijke stopsvoorversnaperingenvandegemeentes,eentoelichtendpraatjeofdelunch. Nieuw in de route was dit jaar de aansluiting vanaf de Esscheplaat naar de Hoogezandsche Gors. Een nieuw gemaakt pad door het buitendijks gebied door een wilgenbos en later over een verlaten zandvlakte,dieechteronderwaterstond.menwasgewaarschuwdenvelenliepenopblotevoeten.het waseenhelebelevingeniedereenwasenthousiast.ditiseengebiedwaarnormalitergeenwandelaars komen en er ongerept uitziet. Sinds heel veel jaren was nu de oeverloop weer compleet zonder onderbrekingenofomwegenbinnendoor.hetnutvandeoeverversterkingen diemededankzijdeacties vandeeersteoeverloopzaangebrachtzijnwasdirectzichtbaar.fraaiezandplatenengriendeninplaats vanafkalving. De driedaagse wandeling werd officieel gesloten door Joop van de Berg, mister natuur, die voor velen bekend is vanwege zijn illustraties in HW magazine en de fraaie uit hout gemotorzaagde beelden van dierenenvoorietsmindermensenbekendisomzijngrotevogelkennisenhetknottenindegorzen. Hetaandenkenwasgemaaktdooreentrouwedeelnemervandeoeverloop,MaggyDeenik.Zijhadvoor elkeloperenvoorelkevrijwilligereenoeverlopergemaaktvankeramiek. Financieelwasdeoeverloopditjaarjuistkostendekkend.Dekostenwarenditjaarweerietshogerenhet aantaldeelnemerswasietslager. De catering werd ook dit jaar weer geheel door vrijwilligers verzorgd zowel de lunches, de warme maaltijdenendedrankjesaandebar. Erkentelijk is de organisatie ook voor de sponsoring van bedrijven in natura metvoedselzenzuivelproductenofhet slechts tegen kostprijs ter beschikking stellen van twee autobussen voor vervoer.
3.7 Natuurfotografie De werkgroep is een jonge, maar zeer enthousiaste, werkgroep van HWL. Begonnen we in mei 2010 met een handvol geïnteresseerde fotografen, eind 2011 hebben we 22 leden. Op dit moment hebben we zelfs een ledenstop ingesteld. Foto s: Wilma Kapoen, Jan Plaisier, Marjon Kunst, Liesbeth de Man Maandelijkse activiteiten De werkgroep heeft een jaarprogramma, waarin we elke maand op een dag(deel) een bepaald onderwerp gaan fotograferen in of buiten de Hoeksche Waard. Van de gemaakte foto s kiest elke fotograaf de drie beste foto s, die op onze website (www.hwlfoto.nl) worden getoond en besproken tijdens de avondbijeenkomst. In het veld en op de bespreekavonden leren we veel van elkaars kennis. Ons programma dit jaar zag er zo uit: januari Schotse Hooglanders Kuipersveer februari Vogels Oudeland van Strijen maart Boerderijdieren Boer Ampt Goudswaard april Natuurontwikkeling mei Dieren juni Vrije opdracht juli Akkerranden augustus Insecten september Vrije opdracht oktober Paddenstoelen november Molens december Dorpsschoon Tiengemeten Blijdorp Carnisse Grienden Boomdijk 's-gravendeel Borrekeen Dintelse Gorzen Tunnelbos Heinenoord Kinderdijk Dorpen Hoeksche Waard Foto s: El van Rookhuizen, Leen de Zeeuw, Ger Kortenbach, Ank Kortenbach Opdrachten Naast onze maandelijkse activiteiten hebben de leden van de werkgroep foto s aangeleverd voor: De reizende HWL-tentoonstelling Wilgen De HWL-Brochure Biodiversiteit bij huis Illustraties in de Waardzegger en het Hoeksche Waard Magazine 25
Depresentatie Winterlandschap tijdensdekerstnachtdienstenvandeevangelischegemeentehoeksche WaardinOudZBeijerland De vereniging Hoekschewaards Landschap organiseert jaarlijks vier markten, die door leden van de werkgroepzijngefotografeerd.dezefoto szijntezienopdewebsitevanhethoekschewaardslandschap (http://www.nationaallandschapcentrum.nl/foto/). Tijdens de Jeugdnatuurdag in oktober 2011 heeft de Werkgroep Natuurfotografie ook een workshop natuurfotografieverzorgd. Foto s:kittydezeeuw,janniedam,keesvandenberg,leendeman Vergrotenkennis Omdekennisoverhetorganiserenendigitaalontwikkelenvanonzefoto stevergroten,hebbenweeen cursuslightroomgevolgdbijpieterdhaeze. Vooruitblik2012 Ookin2012gaanwemetdewerkgroepelkemaandfotograferenendefoto sdaarnabespreken. Onze eerste expositie zal van februari tot en met april 2012 in het Bezoekerscentrum Klein Profijt wordententoongesteld. 26
' Jaarverslag Hoekschewaards Landschap 2011 4 Biologisch onderzoek ' Biologisch'onderzoek' DickvanHouwelingen Vogels'noord' JaapJan Leeuwenburg Vlinders'en'Libellen' HenkBunjes Planten' TruusvanBelle Paddenstoelen'1' GrietaFransen Vogels'zuid' ReneedenOuden Paddenstoelen'2' InekeKoenis Vogels'oost' MennoKorbijn Vogels'west' RuudPolderman Weidevogels' Dickvan Houwelingen Roofvogels' MartinMollet Jeugd'zuid' InekeKoevoets 27 Zoogdieren' Merijnvanden Hoogenhoff Aquatisch' TheoSchuurmans
De werkgroepen die zich bezig houden met biologisch onderzoek monitoren de Hoeksche Waard op vogels, wilde planten, zoogdieren, vlinders, paddenstoelen en nog enkele diergroepen. Er wordt meegewerkt aan landelijk onderzoek en er zijn ook eigen onderzoeksprojecten. Meten is weten. De afdeling Biologisch onderzoek is opgedeeld in een zestal werkgroepen die elk hun eigen specialisme hebben. Door de plantenwerkgroep wordt o.a. gekeken naar de effecten die het beheer van dijken heeft op de daar aanwezige flora en in nieuwe natuurontwikkelingsgebieden zoals plan Argusvlinder wordt de successie van de vegetatie in kaart gebracht. Door de vlinderwerkgroep wordt een aantal monitoringroutes en interessante gebiedjes in de Hoeksche Waard jaarlijks onderzocht op het voorkomen van (dag)vlinders en libellen. Tevens zijn er jaarlijks een aantal nachtvangsten met een lamp en smeer om het voorkomen van nachtvlinders te onderzoeken. Leden van de vogelwerkgroepen houden zich op een breed front bezig met vogeltellingen die voor uiteenlopende doeleinden kunnen worden gebruikt. Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Waterschap maken hier dankbaar gebruik van. Ook worden sommige soorten zoals uilen en weidevogels actief beschermd. Zoogdieronderzoek in de Hoeksche Waard vindt plaats door het verzamelen van waarnemingen van interessante zoogdieren zoals vleermuizen of marterachtigen. Tevens worden met zogenaamde life traps natuurgebiedjes onderzocht op het voorkomen van kleine zoogdieren. Door braakballen van uilen te pluizen worden hierover aanvullende gegevens verzameld. De paddenstoelenwerkgroep verricht baanbrekend werk in de Hoeksche Waard. Uit het verleden waren slechts weinig gegevens voorhanden. Nu is er reeds een goed beeld van de meest voorkomende soorten in ons gebied en ieder jaar worden nog vele nieuwe soorten ontdekt. Er is een 2e werkgroep voor beginners actief. Dit jaar is de Aquatische werkgroep opgericht. Deze gaat zich bezig houden met het onderzoeken van het onderwaterleven. Maar ook wat de effecten zijn van baggeren en bestrijdingsmiddelen op het onderwaterleven zijn. 4.1 Vogels Specifiekezakenvanditjaar ;Eerstezaterdagvan2011excursiegehelevogelwerkgroepnaarGoereeenSchouwen(alvanaf 1974toenmaligeKNNVenvanaf1982metdevogelwerkgroep) ;2bijeenkomstenvandevogelwerkgroepn.l.voor ennajaarmetresp.35en41deelnemers. OpdevoorjaarsbijeenkomstwasJanWillemVergeervanhetSOVONgastspreker. ;4nieuwedeelnemersverwelkomd.AfscheidvanRobBurgmansalsKerkuilmanwest.(verhuisd) ;Kerkuilengeteld(minimaal14eerstebroedsels)engeringdbijHoogendijk,Veldhoen, Niemansverdriet,DeBonte,vanGaal,Hage,JohanDam.Voortsnog7nestengevondenwaarniet isgeringd. ;7nieuweKerkuilkastenbijgeplaatst,1verwijderdomdatdenieuwebewonersbangwarenvanuilen. ;HetbelangrijkstebroedeilandindeAPLpolderisinsamenwerkingmetSBBdoorledenvande vogelwerkgroepvrijgemaaktvanwilgopslag.(a.c.mariannevanderwaal) ;Nummer25vanInVogelvluchtuitgegeven.Isgegroeidvan8naarmeerdan50pagina`smetin uitgave25eenlijvigoverzichtvanalleverschenenpublicaties. ;BezoekaanoverlegKerkuilenZuid;HollandinDenHoorn. ;VogelwachtersdeKreupel(ijsselmeer)geleverdinnajaar. ;1ExcursiesgegevenHaagsevogelbescherming 28
;1presentatiebuitenschoolseopvangNumansdorp. ;AanleverenstukjesvoorKompasrubriek.(velen) ;TellenvanvogelakkersinherfstenwinteropverzoekvanH;Wodka(DickvanHouwelingenen RuudPolderman) ;NieuwprojectishettellenvanPurperreigersinGrootKoninkrijk.Daarpasserentientallen Purperreigersopdetreknaarhetzuiden.Tussen13augustusen28septemberwerdenmaarliefst 343exemplarengeteld.(ArieenLeenvanderLinden) ;Inventarisatiebroedgevallenvanijsvogels2011resultaat7paarisevenveelals2010 ;OeverzwaluwwandopgeworpenAPLpolders(resultaat759paar).Oeverzwaluwwand afgestokenobgnieuwewand.1etelling282paar.overigekoloniesgeteldindehoekschewaard. OudeMaasKuipersveer53nestgeteld Vissersvliet15 SpuitegenoverjachthavenZuidland73 Dekleiput8pr. DeStaart2paar Totaal1192nesten Deelname aan overlegstructuur voor akkerrand beheer samen met LTO, Provincie, Rietgors. Er werd gevraagd om een inventarisatie van het pilot project Hoeksche Waard. Hierbij worden akkerranden zodanigingerichtdatbedreigdeakkervogelsnieuwekansenkrijgen.in2012wordenpercelenmet; en zonderakkerrandbeheervergeleken.ditiseenhaastprofessioneleopdrachtdieisverworvendoorde vogelwerkgroepen van HWL en uitgevoerd gaat worden door de door ons ingehuurde kracht Sander Elzerman. ;NachtzwaluwexcursiegeorganiseerddoorafdelingwestnaarBergenopZoom.4prgehoorden gezien. ;NieuwOoievaarsnestgebouwdinStrijen.RapportageaanlandelijkeOoievaarwerkgroep(jaarlijks) 0paarenweinigactiviteit.Hetnestwaarvorigjaareenbroedpogingwasisingenomendooreen paartjenijlganzen. ;ArtikelinhetVogeljaaroverdeinventarisatievanHoogezandscheGorzendoorGerardOuweneel, HansWesterlakenenMennoKorbijn. ;SoortinventarisatieHoekscheWaardjaarlijksvanIJsvogel7paar,Boomklever2paar,Huiszwaluw 1328paar,Oeverzwaluw1192paar 1Nieuwebroedvogelsoortvoor2011.EenpaartjeGeelpootmeeuwenbroeddesuccesvolopde Ventjagersplaten. DeelnameaanhetjaarvandeBoerenzwaluw.RegionalebijdragedoorGerdavanWageningen. ;VogelexcursieverzorgdopgolfclubCromstrijenJanUljeeenRaimondTaal)(jaarlijks) Medewerkingaaneenmaligetellingvanoverzomerendeganzenondercoördinatievande Provincie Zuid;Holland. Eindrapportage hierover ontvangen. Totaal: 139.593 overzomerende ganzen verdeeldover8soorten. MedewerkingendeelnameaanEurobirdwatch.TelpostZuidpuntHoekscheWaard. 29
6 weken bemanning van trektelpost Zuidpunt Hoeksche Waard (zie trektellen.nl) door Menno Korbijn ben vele anderen. Bijzonderheden o.a. Zeearenden, Visarenden, Smellekens, Wespendieven, Kruisbekken, Appelvinken, Rode wouwen, Ruigpootbuizerds, Goudvinken, Klapeksters, Europese kanarie,enheelveelmeermoois VoorheteerstbroedendeSlechtvalkenbinnendeHoekscheWaard.1nestinNieuwBeijerland(mislukt) en 1 nest in polder Nieuw Bonavontura. Hier werd uiteindelijk 1 jong vliegvlug. Het paar op de Hellegatsplaten(broedineenkast)leverdeditjaargeenjongenop. AfrondingvanhetprojecthetinventariserenvandedoorHWLbeheerdeterreinenopbroedvogels. JanusVerkerk,CeesMeskereva.Ditjaargedaan: Vlietprojectgeheel Blankertsegriend BosjeHoekseDijk BuitenomNieuw;Beijerland BosaandeBovenweg Eindrapportagegemaaktenaangebodenaanhetbestuur. Bestuurswisseling voor biologisch onderzoek. Afscheid Janus Verkerk en installatie Dick van Houwelingen. Tellingen Roofvogeltellingbeginjanuari:alleafdelingendoenhieraanmee(JanusVerkerk) Indewinterdemaandelijkseprovincietellingen(zeskeerensinds2jaarinaantalgebiedenzelfs8keer): (perafdelingscoördinatorgeregelda.c.) Noord:GebiedenlangsdeOudeMaasenBinnenmaas(A.C.) Oost: Oudeland van Strijen, (A.C.Tot april Arie en Leen van der Linden en vanaf september Hans Westerlaken).puttenlangsdeOudeMaas,Nw.BonaventurapolderNoord/polderDeMijl/Nieuwelanden deambachtsheerlijkheidcromstrijen(a.c.) Zuid:Hellegatsplaten(A.C.) West:Tiengemeten,KorendijkscheSlikken,Kleiput,SpuitussenKleiputenDrogeStaartenOudeMaas terhoogtevankleinprofijt.(a.c.),10telgebiedenbinnendijks(robterhorstenlodewijkouwens) HetvastleggenvanbovenstaandewintertellingeninéénoverzichtvandeHW Telling van ganzen en zwanen: Korendijksche Slikken, Raepshille, Land van Essche, APL;polder, Strijensepolder,Mariapolder,ABHCromstrijenenlangshetSpui(ArievanderLinden) Inventarisatievandebroedenderoofvogelsenhetringenvanhunjongendooronzeroofvogelmensenin dehwtenoostenvandea29(martinmollet)ziejaarverslagroofvogelclub. Huiszwaluwenproject: voor de 22ste keer wordt de ontwikkeling van de Huiszwaluw wordt gevolgd. HiervanwordtjaarlijkseenprachtigrapportopgestelddoorJanPietervanBennekom(20111328paar) Oeverzwaluwproject(sinds12jaar).JanPietervanBennekom.(2011,1192paar) Broedvogelmonitoring(BMP)volgensrichtlijnenSovon: KorendijkscheSlikken(A.C.west/GertHuijzers) Vlietmonding(A.C.noord) 30
Tunnelbos,BuitenzomerlandenHeinenoord(A.C.noord) OudelandreservaatgebiedopspeciaalverzoekvanSBB(A.C.PeterdeBarse) GrooteGat(RobterHorst)Voorhet30stejaar.Tijdensdenajaarsvergaderingvandevogelwerkgroepis eenpresentatiegehoudenoverditgebied. VastleggenvandeBMPgegevensinéénoverzichtvandeHW(FrankvanGessele) Hellegatsplatenwordenmaandelijkshethelejaarrondgeteld(A.C.zuid) BroedvogelsinhetGrootKoninkrijk,rietgorsGrootKoninkrijk,NieuwepoldertjeenstukjevanMijlpolder (ArievanderLinden) MeldenaanRIKZvanbroedendekustvogels(Kleineplevier,Kluut,meeuwen,sterns)(Allen) TrektelpostZuidpuntHoekscheWaard(MennoKorbijne.v.a). TellenvanalleBlauwereigerkoloniesindeHoekscheWaard PTT;routes: OudeMaas(AC) West:3routesKorendijkseslikken,Oud;BeijerlandenHellegatsplaten Hellegatsplaten(RobterHorst/LodewijkOuwens) s;gravendeel.(arievanderlinden). Projecten Braakbalonderzoek: op 15 tot 20 locaties worden braakballen verzameld en vervolgens uitgeplozen. Jaarlijkswordentussende1000en2000prooidierenvastgesteld.Hierbijwordtsamengewerktmetde Zoogdierenwerkgroep HWL, de Vereniging van Zoogdierkunde en Zoogdierbescherming (VZZ) en de Provincie(BureauNatuur). Registratie Bijzondere Vogelsoorten Hoeksche Waard. Waarnemingen worden systematisch verzameld enverwerkttotinformatievoorsovonenhwl.inmiddelseenindrukwekkendedatabankmet>1.000 meldingen per jaar (Menno Korbijn) De beste soorten van de Hoeksche Waard in 2011: Ross meeuw, Griel en Blonde ruiter. Door deze bijzonder vogels kwamen rond Pasen honderden vogelaars naar de HoekscheWaard IntegraleinventarisatievanbroedgevallenvandeIJsvogelenhetafstekenvangeschiktewanden(Janus Verkerk)7broedselsin2011 Redactievanonsinformatiebulletin Invogelvlucht`,(1enummerinoktober1999,gegroeidvan8naar ruim50pagina s)martinenhanbenard Overigewerkzaamheden(deelsookprojectmatig) Bescherming weidevogels in de oosthoek. Van een eenmanszaak naar een enthousiaste groep van agrariërsenvrijwilligersgegroeid(dickvanhouwelingen)ziejaarverslagvanweidevogelwerkgroep. Nestkastenbouwenenplaatsen,metnameTorenvalk,SteenuilenKerkuil MonitorenvanKerkuilen.(JanusVerkerk/DickvanHouwelingen) Aanleveren kopij voor In Vogelvlucht (velen) Kompas (schrijvers gezocht)en het verenigingsblad de Waardzegger AanleverenkopijvoorHoekschewaardsMagazine. Vergaderingen van de afdelingen (A.C.), onregelmatig coördinatorenoverleg (Janus Verkerk/Peter de Barse)endehalfjaarlijkseVWG;vergaderingen(JanusVerkerk/PeterdeBarse) DeelnemenaanoverlegstructurenbinnenenbuitenHWL(diversepersonen) OverlegganzenproblematiekgemeenteStrijen(GerardOuweneel) Actief meedraaien in natuur; en vogelcursussen aangeboden door de Werkgroep Educatie. (Peter de Barse)In2011eenvogelcursusopgestartinStrijendoorPeterdeBarse,MariannevanderWaalenJanus Verkerk. Verzorgenvanexcursies(A.C.) 31