Werken aan het herstel van open zand (foto: I. Ledegen)

Nieuwstraat 77 B-2910 Essen Stand van zaken LIFE-project Installatie De nieuwe leden van de Bijzondere Commissie op een rij (foto: M. Wyckmans) Dankzij de LIFE-financiering en restfinanciering van de provincie Noord-Brabant en Vereniging Natuurmonumenten kon begin 2007 al een deel van het LIFE-project uitgevoerd worden. Het Kriekelaereduin werd al in ere hersteld. De oppervlakte open zand werd de laatste jaren steeds kleiner en kleiner. Typische soorten zagen hun leefgebied daardoor verdwijnen. Om dat te verhinderen, werden in de zomer van 2006 reeds bomen gekapt. In een tweede fase, begin dit voorjaar, werden de boomstronken weggehaald en werd een deel van het duin terug afgegraven tot op de zandlaag. Zo ontstond er opnieuw een zandvlakte van ongeveer 3 ha. En nu maar hopen dat de typische soorten deze plek gaan koloniseren. Werken aan het herstel van open zand (foto: I. Ledegen) Bovendien werd een start gegeven aan de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers. Vrijwilligers en professionelen gingen samen aan de slag, maar deze strijd is nog lang niet gestreden Na het broedseizoen zal hieraan verder gewerkt worden. Maar vergis u niet, in de tussentijd wordt er door de medewerkers van de Vereniging Natuurmonumenten en het Agentschap voor Natuur en Bos hard gewerkt om de werken die in het najaar starten voor te bereiden: vergunningen, ontheffingsdossiers, aanbestedingsdossiers,. Ook achter de schermen gaat het werk door. Een drukte van belang in het gemeentehuis van Kalmthout op 4 april j.l. Vlaamse en Nederlandse ministeriële delegaties arriveren, handen schudden, netwerken, kennismaken. De nieuwe Bijzondere Commissie van het Grenspark wordt geïnstalleerd. Een indrukwekkend gezelschap bestuurders rond de tafel, een goed gevulde publieke tribune, veel mediavertegenwoordigers. Een nieuwe opdracht: natuurlijk, voortgaan met de uitvoering van het Beleidsplan, maar nog sterker de nadruk leggen op de verdrogingsbestrijding én de uitbreiding met Grenspark Plus. En nieuwe mensen: Jacques van Dongen namens de Nederlandse eigenaren, Gaston Van Tichelt die de gemeente Essen vertegenwoordigt, Eric Van Boghout namens het Agentschap voor Natuur en Bos en Jos Broos namens de Vlaamse eigenaren (op de foto v.l.n.r.). Nieuwe mensen, een nieuwe opdracht, complimenteuze ministers. Kortom: met enthousiasme de nieuwe beleidsperiode in! Tot ziens en bedankt! INHOUD Het is voor mezelf ook nog wennen: per 1 mei j.l. ben ik niet meer werkzaam in het Grenspark. Ik zal het Grenspark missen, de vele leuke projecten, het afwisselende werk. Maar vooral zal ik u missen: met wie ik mocht samenwerken, met wie gewerkt werd aan een mooier, groter of nog beter Grenspark. Voor mij was het een ervaring die ik niet graag had willen missen. Maar de politiek is vaak onvoorspelbaar en soms onvoorstelbaar. Per 27 april j.l. ben ik verkozen als lid van het college van Gedeputeerde Staten van Zeeland. Mijn taken: Economische Zaken, inclusief havens, energiebeleid, klimaatbeleid én grensoverschrijdende samenwerking. Het ga u allen goed en graag tot ziens in Zeeland of daarbuiten! Met groet, Marten Wiersma Stand van zaken LIFE-project pag 1 Installatie... pag 1 Tot ziens en bedankt! pag 1 Pijpleiding door de hei pag 2 Welkom in De Vroente pag 3-4-5-6 Akkerenven pag 7 Activiteitenkalender pag 8 Wandelroute Muis en Uil bijlage driemaandelijks nr. 36 juni - juli - augustus 2007 afgiftekantoor 2910 Essen P309555 1

Een pijpleiding dwars door de Kalmthoutse Heide Oranje baken dat duidt op de aanwezigheid van de NATO-pijpleiding (foto: K. Molenberghs) uitvoering open sleuf gestuurde boring Ze ligt er al sinds de jaren 50 en toch zijn er maar weinig bezoekers die weten dat er daar onder onze voeten kerosine stroomt. Enkel een aantal oranje driehoekige bakens verraden dat er zo n meter onder de grond een leiding dwars door de Kalmthoutse Heide gaat. Deze leiding maakt deel uit van een enorm netwerk dat zich uitstrekt van de Atlantische en de Middellandse Zeekust tot Duitsland, via Frankrijk en de Benelux. Dit NATO-netwerk werd aangelegd voor de bevoorrading van militaire vliegvelden, maar wordt momenteel voornamelijk gebruikt voor burgerluchtvaarten (o.a. Brussels Airport). Het gebruik van een pijpleiding is de meest veilige en milieuvriendelijke keuze voor het transport van vloeistoffen als kerosine. Door slijtage ontstaat echter een risico op lekken. Bovendien is de leiding, als gevolg van grondbewerking en erosie, op een aantal plaatsen te ondiep komen te liggen, waardoor een verhoogd grensoverschrijdend risico op schade door derden bestaat. Om natuurgebied te voldoen aan de huidige veiligheidsvoorschriften Cultuurland zal daarom, in opdracht Bos Water van het Belgische ministerie van Defensie, Heide ter vervanging van de bestaande leiding een Zand -duinen nieuwe leiding Niet toegankelijk, worden privé eigendom aangelegd tussen de Belgisch Nederlandse grens en Schoten. Begrazings- en rustgebied Kalmthoutse Heide: -toegang enkel op bewegwijzerde paden Tijdens de voorbereiding -geen honden, ruiters of fietsers werd de impact -grazers niet benaderen of voederen van de geplande Veeraster werken nauwkeurig bestudeerd en werden maatregelen opgelegd om Moeras, drassig terrein schade aan het natuurgebied te voorkomen. Parkeerplaats Op vele plaatsen Infopaneel wordt de leiding in open sleuf aangelegd. Infopaneel en Dit picknick betekent dat de bestaande leiding wordt uitgegraven en de nieuwe Eet en drinkgelegenheid Manege leiding op dezelfde plaats wordt aangebracht. Schuilhut Om kwetsbare -Natuureducatief delen Centrum te ontzien, De Vroente kan de leiding -Dienst voor Toerisme -Bijenteeltmuseum over een bepaalde afstand echter ook rechtstreeks in de grond getrokken worden. Behalve Camping Uitkijk-, Brandtoren het in- en uittredepunt, Hoofdweg blijft het terrein boven Belangrijke openbare weg de leiding volledig intact. In de Kalmthoutse Spoorlijn met station Heide wordt maximaal gebruik gemaakt van - + - + - + Staatsgrens deze gestuurde boringen. BEWEGWIJZERDE PADEN Wandelpad Vlinder/Heideleerpad Ruud Rups Het vervangen (Familiezoektocht, van vooraf reserveren). de pijpleiding Educatief wordt 2,5 km uitgevoerd tussen Wandelpad augustus Bos en november van dit pad, natuurlijk gemengd bos, droge en natte heide. Gemeentebos, ven Putse Moer, droge en 3,5 km zandige heide. jaar. We beseffen dat dit een enorme bedrijvigheid met uitkijktoren, zich bos mee en duintjes. zal brengen en dat een Wandelpad Libel Ven Putse Moer, uitgestrekte heidevlaktes, 4,7 km bezoek aan Wandelpad de heide Duin heel wat minder idyllisch Uitgestrekte heidevlaktes, waardevolle 7,5 km duinmassieven, natte heide en weilanden. kan uitdraaien. Gezien de noodzakelijkheid is Wandelpad Schaap Heide, bos, vennen, duinen, ven Putse Moer en 8,5 km de uitvoering uitkijktoren. van deze werken echter onvermijdbaar. We Bos, weilanden zullen heide. er wel op toezien 7,6 dat, km in Wandelpad Ree de mate van het mogelijke, de hinder voor Wandelpad Vos Bebost duinlandschap met heide. 3,3 km bezoekers tot een minimum beperkt wordt. Wandelpad Muis Droge en natte heide, bos en weiland. Voor meer Wandelpad info Uil hieromtrent kan je terecht Aansluitend op wandelroute Muis. 2,1 km bij het Agentschap voor Natuur en Bos (0032)- Wandelpad Haas Bos, heide en open duin. 4,6 km (0) 3 620.18.40 (mul zand in droge periodes) Verbindingswandelpad, voetspoor Verbindingswandelpad, voetspoor (Verboden tussen 15/3 en 30/6) Ruiterpad 1,7 km 2 Fietsroute zie inzetkaartje

Foto's De Vroente Welkom in De Vroente Wie de Kalmthoutse Heide wil verkennen en een parkeerplaats zoekt voor zijn wagen, kan niet naast De Vroente kijken. Zeker wie tijdens de week even langskomt, schrikt soms van het aantal autobussen, die op drukke dagen meer dan 150 jongeren afleveren. Misschien vraag ook jij je af wat daar allemaal gebeurt en wat die bezoekers precies in De Vroente komen doen. We proberen in dit artikel een antwoord te geven op die vraag, maar hopen vooral dat je nadien ook zelf eens binnenspringt. Grenspark De Vroente werd in 1997 officieel geopend als natuureducatiecentrum (NEC) en is eigendom van de Vlaamse overheid. Het maakt deel uit van een reeks natuureducatieve centra verspreid over Vlaanderen. Het centrum wil alle bezoekers laten kennismaken met de overweldigende natuur van het Grenspark De Zoom- Kalmthoutse Heide. De Vroente werd immers ook ingericht als bezoekerscentrum voor het Grenspark. Het is een realisatie van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Natuurprogramma s De Vroente ontwikkelt natuureducatieve programma s voor zeer diverse doelgroepen. Elke groep kan een beroep doen op de diensten van De Vroente. We willen vooral het grote publiek op een prettige manier laten kennismaken met de natuur van het Grenspark. De activiteiten worden telkens aangepast aan de aard en de verlangens van elke groep. Ook scholen vormen een belangrijke doelgroep. Leerlingen uit het kleuter-, lager en middelbaar onderwijs kunnen deelnemen aan een brede waaier van programma s die op maat en op niveau van de leerlingen werden uitgewerkt. De programmamakers houden daarbij ook rekening met de eindtermen (eindniveau) natuur die ze moeten behalen. Het uitgangspunt van elk programma is hetzelfde: bezoekers ontdekken op een speelse en uitdagende manier diverse aspecten van natuur in het algemeen en het Grenspark in het bijzonder. Ervaringsgericht en spelend leren zijn dan ook geen holle begrippen. 3

De Vroente is opgericht door en eigendom van de Vlaamse overheid, maar dat betekent uiteraard niet dat Nederlanders en Nederlandse scholen niet welkom zijn. Integendeel zelfs, net zoals het Grenspark, is ook de werking van De Vroente grensoverschrijdend. Enkele Nederlandse scholen hebben inmiddels de weg naar Kalmthout al gevonden en ook bij de individuele bezoekers tellen we steeds meer Nederlanders. Enkele voorbeelden Kleuters maken kennis met het leven van het wilde konijn (Konijnenpad), ontdekken de kunstjes van enkele ongewervelde dieren (Circus Kriebel) en spelen zelf de rol van een mier in het mierennest (Mierentheater). Kinderen van de lagere school volgen een seizoenswandeling, gaan op zoek naar diersporen of ontdekken de zintuigentas. De wondere wereld van waterdieren wordt, weliswaar aangepast, aan alle schoolgroepen aangeboden en is ongetwijfeld één van de succesnummers. De leerlingen vangen zelf de waterdieren in de Vroentevijver, vlakbij het centrum. Leerlingen van het secundair onderwijs maken een biotopenwandeling, voeren een kadertransect uit (waarbij ze de relatie onderzoeken tussen de groeiplaats van een plant en het niveau van het terrein), determineren bodemdieren en voeren een bodemboring uit. Op 10 jaar tijd is het activiteitenpakket van De Vroente sterk uitgebreid en telkens weer aangepast. Wie interesse heeft, moet zeker een programmabrochure aanvragen. Een succesprogramma van De Vroente is Broebelbeestjes en wateronderzoek. Bij een bezoek aan de Vroentevijver ontdekken de kinderen dat er dieren over het water kunnen lopen. De begeleider van dienst beweert dat hij dat ook kan en neemt de proef op de som. Of dit goed afloopt, laten we even in het midden. De leerlingen gaan nadien enkele eigenschappen van water onderzoeken aan de hand van speelse doe-opdrachten en uiteraard scheppen ze zelf waterdieren uit de vijver om ze nadien te kunnen onderzoeken. Voor veel kinderen is het vaak de eerste keer dat ze deze dieren leren kennen.

Infrastructuur Om deze programma s te kunnen uitvoeren beschikt De Vroente over een zeer goed ingericht lab (met binoculairs en microscopen), een praktisch klaslokaal en een polyvalente zaal. De interactieve en speelse aanpak van de programma s vereisen veel materiaal en veel voorbereidings- en opruimtijd. Uiteraard vinden de meeste activiteiten plaats op de heide zelf, want niets gaat boven het directe contact met de levende natuur. Elk jaar presenteert De Vroente een tijdelijke tentoonstelling over een natuur- of milieuonderwerp. Deze tentoonstelling wordt door het Vroentepersoneel zelf ontworpen en gebouwd. Zo kan je op dit moment de tentoonstelling Met zonnige groeten bezoeken over diverse aspecten van de zon. De tentoonstellingen bieden niet alleen informatie, maar ook doe-activiteiten waarbij bezoekers van alle leeftijden hun kennis en kunde kunnen toetsen. Deze tentoonstellingen worden nadien uitgeleend aan andere educatiecentra in Vlaanderen en Nederland. In het centrum is ook een permanente tentoonstelling over de heide aanwezig. De belangrijkste wetenswaardigheden over de verschillende biotopen in de Kalmthoutse Heide (ontstaan, planten en dieren, beheer) zijn daar te bekijken. Vroentegidsen De vaste medewerkers van De Vroente kunnen onmogelijk alle begeleidingsmomenten voor hun rekening nemen. Gelukkig kunnen zij hiervoor beroep doen op meer dan 30 natuurgidsen die het leeuwendeel van de programma s voor hun rekening nemen. De gidsen kiezen zelf welke programma s en doelgroepen zij verkiezen. De personeelsleden van De Vroente zorgen voor een degelijke vorming en richten ook geregeld bijscholingsmomenten in. Het enthousiasme en de inzet van alle Vroentegidsen zijn onbetaalbaar. Zij vormen dan ook een zeer belangrijke peiler van de werking van De Vroente. Vorming en ondersteuning Elk jaar ontvangt De Vroente leerkrachten en leerkrachten in opleiding die kennismaken met de inhoudelijke en methodische aanpak van natuureducatie. Ook jeugdorganisaties vinden hun weg naar Kalmthout en hebben vooral interesse voor onze talrijke natuurspelen. De vorming van deze intermediairen (mensen die vorming volgen om op hun beurt anderen te vormen) is ook een belangrijk aandachtspunt geworden. Wat is een Vroente? Vroenten waren gemeenschappelijke heidegebieden die door de inwoners van verschillende gemeenten werden gebruikt om er schapen en runderen te laten grazen, te plaggen en geriefhout te verzamelen, hout te kappen enz. Dit woord is onlosmakelijk verbonden met het leven op de heide en werd daarom als naam gekozen voor het natuureducatie- en bezoekerscentrum. Vroenten waren, in overdrachtelijke zin, gebieden waar iedereen welkom was en ook in die betekenis is de gekozen naam gepast. In De Vroente werken 8 personeelsleden: een centrumverantwoordelijke, 5 educatoren en 2 ondersteunende medewerkers. In hetzelfde gebouw zijn ook de toeristische dienst van de gemeente Kalmthout en het Bijenteeltmuseum gehuisvest. Ook een medewerkster van het Agentschap Natuur en Bos heeft haar kantoor in De Vroente. 5

Andere doelgroepen De Vroente werkt niet uitsluitend voor het onderwijs. Steeds meer andere doelgroepen vinden hun weg naar Kalmthout en vragen een aangepast programma. Zo verwelkomden we dit jaar, tijdens de Kalmthoutse Week, mentaal en fysisch gehandicapten en kregen ook senioren veel aandacht. Aan onze vakantieateliers nemen elk jaar kinderen uit de naburige gemeenten deel, zodat we ook de niet-georganiseerde jeugd bereiken buiten schoolverband. Op initiatief van een groepje Vroentegidsen ontvangt de Libelhamelclub éénmaal per maand kinderen uit de omgeving die leuke doe-opdrachten uitvoeren rond een voorbereid natuurthema. Wie belangstelling heeft voor de werking van De Vroente moet zeker geregeld de website bezoeken: www.devroente.be. Wie graag het centrum wil bezoeken, naar de tentoonstellingen wil komen kijken of meer uitleg wil over onze natuurprogramma s kan terecht in het NEC De Vroente, Putsesteenweg 129, 2920 Kalmthout, (00-32)-(0)3 620.18.30, devroente@lne. vlaanderen.be. Het centrum is alle weekdagen open van 9.00 tot 17.00 uur, tijdens het weekend en op feestdagen van 14.00 tot 17.00 uur. Tussen Kerstmis en Nieuwjaar is De Vroente gesloten. Bezoekerscentrum In De Vroente kan elke bezoeker terecht met zijn of haar vragen over het Grenspark. De wandelkaart (met de uitgestippelde wandelingen) is een veel gevraagd product, maar de wandelaar krijgt ook een antwoord op vragen over het beheer van het gebied. Heideterreinen vereisen zeer gespecialiseerde beheertechnieken (plaggen, kappen, maaien, begrazing) die niet bij elke bezoeker bekend zijn. Niet alleen tijdens een begeleide natuurwandeling, maar ook in De Vroente zelf wordt met de grootste zorg uitgelegd waarom dit beheer zo noodzakelijk is voor de instandhouding van het gebied. 6

Herstel Akkerenven in Kortenhoeff Toekomstbeeld Het uiteindelijke resultaat zal een moerassige laagte zijn, die een gedeelte van het jaar onder water staat, met vochtige en natte heide en op de hogere gedeelten heischraal grasland. Het bestaande begrazingsraster zal uitgebreid worden, zodat ook het Akkerenven te grazen kan worden genomen. Het bestaande wandelpad zal gedeeltelijk verlegd worden, zodat de wandelaar ook van het vernieuwde Akkerenven kan genieten! Een andere laagte in Kortenhoeff geeft weer hoe het Akkerenven er ongeveer uit zal gaan zien. (foto: R. van der Made) Kortenhoeff is een gebied waar halfopen bos, droge heide, natte heide en vennen elkaar afwisselen. De vegetatie wordt er kort gehouden door begrazing van Nederlandse landgeiten. Aan de noordkant van het gebied ligt het voormalige Akkerenven, tegen de Huijbergseweg tussen Hoogerheide en Huijbergen. Het ven is nu echter nog niet als ven te herkennen. Vroeger Het Akkerenven was vroeger een natte laagte in een landschap van duinen, bos en heide en als zodanig in de historische atlas van 1900 goed te zien (zie historische kaart). In de loop van de tijd zijn veel gebieden in deze omgeving ontgonnen tot landbouwgrond of beplant met bos. Zo ook het Akkerenven. Een gedeelte ervan is als agrarisch grasland in gebruik genomen en een ander gedeelte is aangeplant met populieren. Stap voor stap Staatsbosbeheer wil de oorspronkelijke situatie herstellen om zodoende de natuurwaarden van het hele gebied aanzienlijk te verhogen. De eerste stap is in 2005 al gezet met het verwijderen van de populierenaanplant. De volgende stap is het verwijderen van de achtergebleven boomstronken en het afgraven van de grond tot op de oorspronkelijke venbodem. In het najaar van 2007 wordt gestart met deze werkzaamheden. In 2008 zal in samenwerking met Waterschap Brabantse Delta de laatste fase plaatsvinden, het zogenaamde hydrologische herstel. Dit bestaat uit het minder diep maken en/ of afsluiten van omliggende sloten, zodat het Akkerenven zich weer kan vullen met gebiedseigen water, van goede kwaliteit. Op de gebiedsfoto is te zien hoe het oostelijke deel van Kortenhoeff er ongeveer uit zal gaan zien, voor wat betreft de verschillende terreintypen. Met dit venherstel worden open gedeeltes, ook tot verderop in het Grenspark, met elkaar verbonden. Reptielen en amfibieën, vogels, vlinders en andere insecten profiteren hiervan. Verder is het de bedoeling dat er vanuit Kortenhoeff zo min mogelijk te zien is van de omliggende wegen en bebouwing. De beplanting moet er als een 'schil' omheen liggen. Hier en daar zullen stukken daarvoor ingeplant worden met inheemse bomen en/ of struiken. Huijbergseweg Bron- of Blomven Akkerenven Abdijlaan Huijbergen 7

C O L O F O N Junior Ranger Kamp 2007 Het Grenspark organiseert voor de tweede keer een Junior Ranger Kamp. Een gratis kamp voor jongeren van 12 tot 16 jaar. Het zal doorgaan van 2 tot en met 6 juli 2007 in het Mariaheem in Essen. Deze week is volledig gericht op natuur en alles wat daarmee te maken heeft. Afgelopen jaar hebben de 12 deelnemers, onder begeleiding van ervaren leiders, roodborsttapuiten geringd, libellen en andere waterbeestjes gedetermineerd, vogelkers bestreden en noem zo maar op. Heb je zin om meer over de natuur te leren en af en toe ook je handen uit de mouwen te steken, ga dan mee op dit Junior Ranger Kamp en geef je op! Wil je eerst nog wat meer informatie, dat kan natuurlijk ook. info@grensparkzk.be of (00-32) (0) 3 667.64.98. Deze nieuwsbrief is bestemd voor personen en organisaties die betrokken en geïnteresseerd zijn in de ontwikkelingen in het grenspark De Zoom- Kalmthoutse Heide. De in deze nieuwsbrief gepubliceerde meningen geven niet noodzakelijk het beleid van de Bijzondere Commisssie weer. Verantwoordelijke uitgever Petra Muijsers Nieuwstraat 77 B-2910 Essen Tel: (00-32)-(0) 3 667.64.98 p.muijsers@grensparkzk.be Aan dit nummer werkten mee: Paul Asselbergs, Bart Hoes, Hedwig Lauriks, Ignace Ledegen, Rob van der Made, Veerle Mees, Karel Molenberghs, Ad de Vos, Marten Wiersma, Milenka Wyckmans Eindredactie Petra Muijsers Vormgeving en productie Nilsson BV - Goes Oplage 1650 exemplaren, gedrukt op milieuvriendelijk papier (100% recycled) Copyright Artikelen mogen met bronvermelding worden overgenomen. Website www.grensparkzk.be - www.grensparkzk.nl Activiteitenkalender Wandelingen Alle wandelingen vinden plaats onder begeleiding van een gids. Laarzen (of waterdichte stapschoenen) meebrengen. Verrekijker kan nuttig zijn. Vertrek steeds vanaf NEC De Vroente Putsesteenweg 129, te Kalmthout (tenzij anders vermeld). Alle activiteiten zijn gratis tenzij anders vermeld. Zondag 10 juni en 12 augustus Vertrek: 10.00 uur vanaf parking camping Hazeduinen, 1ste Verdelingsweg te Putte (NL). Excursie LIFE-project Organisatie: Grenspark i.s.m. VMPA / IVN Donderdag 14 juni en dinsdag 21 augustus Vertrek: 10.00 uur Costa Kabrita, Weg naar Wouw 1 te Huijbergen Lekker Mèhkkere: Alles draait om de geit vandaag! Op geitenhouderij Costa Kabrita krijgt u een excursie en ziet u verschillende geitenproducten. In restaurant Jagersrust volgt een lunch van een streekmenu met geitenkaas. Afsluitend maakt u onder begeleiding van een gids een wandeling in natuurgebied Kortenhoeff, waar u alles te weten komt over de Nederlandse Landgeiten die er grazen. Deelname: 22,00 volwassenen, 12,00 kinderen tot 12 jaar. Organisatie: Staatsbosbeheer i.s.m. Costa Kabrita Vrijdag 15 juni Vertrek: 22.00 uur parking noord, Verbindingsstraat te Kalmthout Kalmthoutse Heide: Nachtzwaluwen Organisatie: Natuurpunt Noorderkempen Zaterdag 7 juli Vertrek: 19.00 uur parking Zuid, Verbindingsstraat te Kalmthout Organisatie: VMPA Kalmthout/ Essen Zaterdag 4 augustus Vertrek: 19.00 uur parking Zuid, Verbindingsstraat te Kalmthout. Organisatie: VMPA Kalmthout/ Essen Zondag 2 september Vertrek: 14.00 uur infobord Korte Heuvelstraat te Kalmthout. Organisatie: VMPA Kalmthout/ Essen Zaterdag 22 september Vertrek: 8.00 uur parking Zuid, Verbindingsstraat te Kalmthout. Vogeltrektellingen. Organisatie: Natuurpunt Noorderkempen Vorming Woensdag 4 juli Vakantieatelier Zon, Hitte en Koude. Kinderen van 6 tot 12 jaar ontdekken de natuur van de Kalmthoutse Heide op een speelse manier en doen leuke activiteiten die allemaal te maken hebben met de zon. Start: 10.00 uur Einde: ca. 16.00 uur. Deelname: 5,00 (incl. broodmaaltijd en drankje). Inschrijven verplicht vóór 21 juni bij NEC De Vroente Woensdag 12 september Vorming Leerkrachten Lager Onderwijs: deze vorming staat in het teken van het organiseren van een boeiende natuurwandeling. Hoe werk je op een leuke manier rond de 4 seizoenen? Het nieuwe uitleenprogramma Op een grote paddenstoel wordt voorgesteld en de oriëntatiewandelingen Waar ben ik? en Op zoek naar het heidemonster worden toegelicht. Start: 14.00 uur. Einde: ca. 16.30 uur. Deelname: 2,50. Inschrijven vóór 5 september bij NEC De Vroente Tentoonstellingen Alle tentoonstellingen kunnen vrij bezocht worden tijdens de openingsuren van NEC De Vroente, Putsesteenweg 129 te Kalmthout. Juni: Kunstenaarsgroep Art&Co exposeert olieverf-, acryl-, pastelschilderijen en aquarellen. Juli: Schilderijen van Ivan Ruijs Augustus: Schilderijen van Mariette Jochems-Lambregs September: Foto s van Rudi Roels Tijdelijke Tentoonstellingen MET ZONNIGE GROETEN Van 3 maart tot 4 november kun je in NEC De Vroente de tentoonstelling Met zonnige groeten bekijken. Een interactieve tentoonstelling over de zon en zonne-energie. Contactadressen Agentschap voor Natuur en Bos: Karel Molenberghs, natuurwachter. Tel: (00-32)-(0)475 53.62.45 karel.molenberghs@lne.vlaanderen.be Dienst Toerisme Kalmthout: Putsesteenweg 129, 2920 Kalmthout. Tel: (00-32)-(0)3 666.61.01. toerisme@kalmthout.be Openingsuren: van dinsdag t/m zondag van 10-12.30 en van 13.30-17 uur Natuurpunt afdeling Noorderkempen: Hedwig Lauriks. Tel: (00-32)-(0)3 666.63.68 helau@pandora.be NEC De Vroente: Putsesteenweg 129, 2920 Kalmthout. Tel: (00-32)-(0)3 620.18.30 Openingsuren: maandag tot en met vrijdag: 9.00 tot 17.00 u. zaterdag en zondag: 14.00 tot 17.00 u. www.devroente.be Staatsbosbeheer: Rob van der Made, boswachter. Tel: (00-31)-(0)6 532.49.633 r.made@staatsbosbeheer.nl VMPA afdeling Kalmthout - Essen: Chris Vander Sypt. Tel: (00-32)-(0)3 666.48.03. chrisvandersypt@skynet.be Vereniging Natuurmonumenten Wilton de Dooij. Tel: (00-31)-(0)6 551.24.394