Workshop biogas NO Twente 5 oktober 2017 de inhoud de inleiding het cluster het principe van vergisting de toepassing en de mogelijkheden voor biogas de huidige installaties in Twente de nieuwe plannen de mineralenterugwinning het belang voor lokale bedrijvigheid, klimaat en duurzame energie 1
het cluster Universiteit Twente Saxion Hogeschool Stimuland Probos JALO Biopellets Borgman Beheer Projecten LTO Noord Bruins & Kwast bos- en landbouw kennisinstellingen ROVA Twence Twente Milieu Waterschap Vechtstromen Enexis Cogas energie en afval CCS Biomass Technology Group Technologie Kring Twente Twenthe Algae Products Clean Fuels Byosis technologie ontwikkeling systeem aanbieders HoSt KARA WellinkCeasar Frames, Stork Thermeq Tubro Filter- en Luchttechniek Heatplus ProLeiT het cluster verduurzaming energievoorziening vooral warmte en groen gas 2
het NEO PJ/jaar 20 Wind, zon en bodem biobrandstoffen PJ/jaar 100 80 60 40 20 0 huish. bedrijven transport fossiel huish. bedrijven transport fossiel duurzaam 2015 2023 biomassa belangrijk vergisting ongeveer een derde van biomassa deel 0 biomassa 10 PJ = stad Enschede 700 windturbines 4x Twence (DE) het principe biogas bacteriën mest digestaat 37/55 o C vergisting is een biologisch proces wamte 3
organisch materiaal het proces CO 2 Hydrolyse/ verzuring gas vorming CH 4 energie vetzuren biogas het cluster 4
de toepassing woon wijk vergister(s) gasopwaardering biomassa maatschappelijk vastgoed biogas CO2 fabriek wkk warmte ketel electriciteit warmte de hoeveelheden mest x 1.000 ton 800 700 600 500 400 300 200 100 - Dinkelland Tubbergen Losser Oldenzaal rundermest varkensmest vooral koeienmest in NO Twente 5
de hoeveelheden energie 140 120 100 Miljoen m3 aardgas 80 60 40 20 - theoretisch potentieel consumptie NO Twente rundermest varkensmest bedrijven huishoudens Let op: theoretisch potentieel de co-substraten biogas Co-vergistings materiaal bacteriën mest digestaat meer biogas, meer energie meer digestaat 6
300 energie en co-substraten 250 200 M3/ton 150 100 50 - rundermest varkensmest aardappelschillen maaisel voedselafval in mest is deel van organisch materiaal al afgebroken in co-producten zit veel meer energie groen gas en warmte uit biogas belangrijk voor de toekomstige warmtevoorziening 7
Huidige installaties de vergister van Oude Lenferink de microferm bij Langeveen het biogasnet van Noord Deurningen het opwerkstation van Biogasnet Twente Langeveen Vriezeveen Tubbergen Biogasnet Twente Oude Lenferink Weerselo Noord Deurningen opslag Twence Deurningen 8
Oude Lenferink biogas Co-vergistings materiaal bacteriën varkensmest digestaat wkk electriciteit dikke fractie scheiden warmte dunne fractie drogen zuivering fosfaat rijke fractie voor export Biogasnet Twente 9
Biogasnet Twente voordelen altijd afzet voor biogas (ook in de zomer) geen probleem met warmte-afzet mogelijkheid CO 2 te vermarkten (bij groot volume) Noord Deurningen biogas ketels bacteriën rundermest digestaat x 7 warmte Biogas 2.737.732 nm3 /jr 10
Noord Deurningen Veehouder 1 KD A Veehouder 2 KD A Bonfait B Aardgas Veehouder 3 KD A K B 1.000.000m3 Aeq stoomketel G 0,5 bar Regel C 8 bar Veehouder 4 KD A station K B Bykcera B Aardgas Veehouder 5 KD A Loze 400.000m3 Aeq stoomketel G Veehouder 6-8 KD A Loze stalen leiding van 8 km tot max 25 bar Gasleiding Biogas 2.737.732 nm3 /jr Betrokken Ijskoud (veehouders) A Meting zwavel+ch4+debiet Stichting EnergieneutaalNoord Deurningen Cogas CCS Stimuland Bedrijf 1 Bedrijf 2 B Meting debiet C Meting calorische waarde D Biogas droger K Actief koolfilter als backup voorziening G GJ warmte meting t.b.v. RVO (SDE subsidie) de nieuwe installaties de microferms bij Deurningen en Vriezeveen de monomestvergister van Twence bij Zenderen de Tubbergen vergister en aansluiting van zwembad de uitbreiding van het Biogasnet Twente 11
De nieuwe monomest regeling vergisters (< 400 kw) vergisten alleen mest (>95%) 150 miljoen euro, tenderregeling, maximaal 12,5 cent/ kwh (of 8,8 ct/kwh groen gas) geen locatie of vergunning nodig, alleen bankgarantie 118 initiatieven gehonoreerd Veel van Jumpstart 12
Jumpstart Coöperatie initiatief van FrieslandCampina, GroenGas en LTO helpt bij aanvraag, financiering en afzet energie keuze drie leveranciers (HoSt, Biogasplus, Bioelectric) Twence mestverwaarding 13
Mest en bodem slechts een deel van de mest kan lokaal worden benut Mestverwerking noodzaak voor veehouders belangrijke drijfveer voor vergisting kans voor terugwinning nutriënten voor varkensmest regionaal voor rundermest meerdere varianten lokaal of regionaal 14
de ambitie x 1.000 ton 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 - mestproductie 2015 ambitie van Weerselo vergistingscapaciteit rund nu rund nieuw varken nu toekomst ambitie is om de helft van de mest te vergisten Belang voor regio verduurzaming en versterking van de veehouderij lokale bedrijvigheid voor bouw, onderhoud en bedrijfsvoering toelevering van co-producten lokale productie van energie en terugwinning van nutriënten economisch belang en leefbaarheid kleine kernen reductie broeikasgassen (mondiaal) 15
Informatietafels Technisch/financieel advies CCS en Stimuland Biogasnetwerk Twente - Cogas Mestverwaarding Twence Programma Nieuwe Energie provincie Excursies - BEON Veldbezoeken en bijeenkomsten Dag van de Duurzaamheid, 10 oktober Bezoek aan Folbert groen gas monovergister in Vriezeveen (300.000 m3) Georganiseerd door HoSt samen met het Energiefonds Bio-energiedag 2 november, Zwolle bezoek aan vergister Harderberg Jump Start 16
Meer informatie www.rvo.nl www.overijssel.nl www.bioenergieclusteroostnederland.nl www.groengas.nl Contactgegevens Frans Feil coordinator@bio-energieclusteroostnederland.nl 06-51121817 17