Patiënteninformatie Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval?
Hyperventilatie, een adembenemend verschijnsel Wat is hyperventilatie, wat zijn symptomen en hoe bestrijd je een aanval? De term hyperventilatie betekent letterlijk te veel ademen of meer ademen dan nodig is voor het lichaam. Je haalt bij weze van spreken adem alsof je jezelf enorm inspant. Het is een abnormale situatie, bijvoorbeeld bij angst, paniek of stress, waarbij je sneller gaat ademen en voldoende zuurstof opneemt, maar teveel koolzuur uitademt. Wat zijn de symptomen van hyperventilatie? De symptomen van hyperventilatie zijn ademnood en angst, hartkloppingen, pijn op de borst, tintelingen in handen en voeten, duizeligheid, de angst om flauw te vallen, wazig zien, verlies van contact met de omgeving, stijfheid rond de mond, hoofdpijn, misselijkheid en vermoeidheid. Deze symptomen treden niet altijd allemaal tegelijk op. De meeste mensen hebben angstgevoelens als reactie op de symptomen, maar angst kan ook een oorzaak zijn van hyperventilatie. Na een aanval van hyperventilatie kan er angst ontstaan voor een nieuwe aanval en die angst kan weer hyperventilatie in de hand werken. Zo ontstaat een vicieuze cirkel. Wat gebeurt er in je lichaam als je hyperventileert? Ons lichaam gebruikt de zuurstof die we inademen om voedingsstoffen te verbranden. De afvalstof die tijdens dat verbrandingsproces ontstaat, koolzuur(gas) oftewel koolstofdioxide, ademen we vervolgens weer uit. Bij een tekort aan zuurstof in het bloed, maar vooral bij een teveel aan koolzuur, gaat er een signaal naar het ademcentrum in de hersenen, 3
waardoor je sneller gaat ademen. Het gevolg is dat er meer zuurstof binnenkomt en meer koolzuur wordt afgevoerd. Een tekort aan zuurstof en een teveel aan koolzuur ontstaat bijvoorbeeld tijdens het sporten. Je gaat dan sneller ademen om voldoende zuurstof binnen te krijgen en het teveel aan koolzuur kwet te raken. Dit is allemaal normaal en gezond. Bij hyperventilatie ga je sneller ademen zonder dat het lichaam daar behoefte aan heeft. Daardoor adem je teveel koolzuur uit. Het lichaam wil de concentratie van koolzuur in het bloed zoveel mogelijk constant houden. Als het koolzuurgehalte in het bloed te snel daalt, probeert het lichaam het gevolg van het verlies van koolzuurgas te beperken. De bloedvaten in de hersenen trekken samen en de prikkeling van ons sympathische zenuwstelsel veroorzaakt symptomen als duizeligheid, tintelingen, wazig zien, hartkloppingen en zelfs kan de ademhaling geremd worden, wat optreedt bij het flauwvallen. Vicieuze cirkel van het hyperventileren Hyperventilatie Angst/spanning Daling hoeveelheid koolzuur in bloed Overmatige aandacht en angst voor nieuwe aanval Klachten/aanval Bemerken van klacht 4
De beste therapeut voor het bestrijden van hyperventilatie is de patiënt zelf. Wat kun je bij een aanval het beste doen? Bij een acute hyperventilatie aanval heb je de neiging om steeds sneller door je mond te gaan ademen om meer lucht binnen te krijgen. Dit heeft een averechts effect: om de aanval te stoppen, moet je juist minder lucht binnen krijgen. Ga in een stoel zitten en probeer alleen rustig met de buik adem te halen. Dit kun je bereiken door via de neus in te ademen en tussen de lippen door weer uitademen. Met je hand op je buik kun je controleren of je de buikbeweging voelt. Omdat beweging de productie van koolzuur in het lichaam verhoogt - je verbruikt meer zuurstof en dus ontstaat er meer koolzuur - kan het ook helpen om een eind te gaan wandelen of fietsen op het moment dat je een aanval voelt opkomen. Ademen met beide handen voor de mond kan uitkomst bieden, omdat je de uitgeademde lucht, die koolzuur bevat, weer inademt, waardoor het koolzuurgehalte in het bloed stijgt en de klachten verdwenen. Het gebruik van een plastic zakje is af te raden, omdat je wel koolzuur terugademt, maar geen zuurstof! De mooiste oplossing is het weer onder controle krijgen van je ademhaling door ademoefeningen, want het is niet altijd mogelijk om te gaan fietsen of wandelen en dan kan de paniek alleen maar toenemen. De fysiotherapeut kan hierbij helpen. Wat is het verschil tussen chronische en acute hyperventilatie? Naast de acute vorm van hyperventilatie bestaat er ook een chronische vorm. Deze is minder spectaculair en daardoor ook minder goed te herkennen. Chronische hyperventilatie wordt gekenmerkt door vage klachten, die echter constant aanwezig zijn. Dit is logisch, omdat men bijna de hele dag onbewust aan het hyperventileren is. 5
In de praktijk blijkt chronische hyperventilatie zich vooral te uiten in klachten met zowel een psychisch als een lichamelijk karakter: vermoeidheid, spierpijn, depressie, hoofdpijn, slapeloosheid, concentratiestoornissen, rug- en buikpijn. Het kan lange tijd duren voordat chronische hyperventilatie ontdekt wordt, want de genoemde klachten kunnen ook andere oorzaken hebben. Klachten en symptomen Klachten en symptomen die kunnen optreden bij hyperventilatie: Algemeen - Vermoeidheid, algemene zwakte - Prikkelbaarheid - Slapeloosheid Psychisch - Angst en onrust - Depressie - Concentratiestoornissen - Fobieën Spieren - Verlamming - Trillingen - Stijfheid handen, vingers en mond - Tintelingen op de huid - Algemene spierstijfheid (tetanie) Hart en vaten - Hartkloppingen - Overslaan van het hart - Pijn op de borst - Koude klamme handen 6
Centraal zenuwstelsel - Hoofdpijn - Duizeligheid - Bewustzijnsstoornissen - Wazig zien Longen en luchtwegen - Benauwdheid - Beklemming op de borst - Kriebel in de keel - Zuchten, longhonger - Frequent ademen, hijgen - Pijnlijke ademhalingsspieren Spijsvertering - Opgeblazen gevoel - Pijn in de maagstreek - Winden laten - Misselijkheid - Diarree/constipatie Tot slot Als u nog vragen heeft, kunt u tijdens kantooruren telefonisch contact opnemen met de afdeling Fysiotherapie, T 088 753 14 50. Buiten kantooruren kunt u bellen met uw huisarts of met de afdeling Spoedeisende Hulp (SEH): - locatie Blaricum, Rijksstraatweg 1 te Blaricum, T 088 753 16 60. - locatie Hilversum, Van Riebeeckweg 212 te Hilversum,T 088 753 15 60. 7
Ruimte voor aantekeningen 8
9
Tergooi Blaricum Hilversum Weesp T 088 753 17 53 www.tergooi.nl Tergooi 428891 26092013
www.tergooi.nl