Activiteitenplan beschermde soorten in plangebied Sportpark A4 Schiedam ten behoeve van aanvraag ontheffing Flora- en faunawet W. Moerland & M.A.J. Grutters bsr-rapport 177 in opdracht van Gemeente Schiedam
22
Colofon bsr-rapport 177 titel auteurs afbeeldingen voorblad kaartmateriaal Activiteitenplan beschermde soorten in plangebied Sportpark A4 Schiedam - ten behoeve van aanvraag ontheffing Flora- en faunawet W. Moerland MSc & Ir. M.A.J. Grutters Bovenste foto: M.A.J. Grutters Middelste en onderste foto: G. Bakker Gemeente Rotterdam en Schiedam, alle rechten voorbehouden Geproduceerd in opdracht van A. Nix, gemeente Schiedam Deze uitgave kan geciteerd worden als: Moerland, W, & M.A.J. Grutters. 2011. Activiteitenplan beschermde soorten in plangebied Sportpark A4 Schiedam. bureau Stadsnatuur Rotterdam, Rotterdam. bureau Stadsnatuur Rotterdam, juni 2011 Postbus 23452, 3001 KL, Rotterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende. bsr kan door opdrachtgever niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortvloeit uit gebruik van data of gegevens of door toepassing van aanbevelingen en conclusies, die zijn opgenomen in deze rapportage.
22
INHOUD 1 Inleiding... 3 1.1 Doel en belangen van het project... 3 2 Beschrijving plangebied... 5 2.1 Ligging plangebied... 5 2.2 Huidige situatie... 6 2.3 Nabijheid natuurgebieden... 6 3 Activiteiten en uitvoering werkzaamheden... 8 3.1 Omschrijving activiteiten, werkzaamheden en planning... 8 3.1.1 Algemene projectbeschrijving... 8 3.1.2 Planning werkzaamheden... 8 4 Soorten waarvoor ontheffing wordt aangevraagd... 10 4.1 Aanwezigheid beschermde soorten... 10 4.2 Methode van onderzoek... 10 5 Te verwachten effecten op soorten... 12 5.1 Verantwoording van effectenstudie... 12 5.2 Effecten op beschermde soorten... 12 5.3 Compensatie en mitigatie... 12 5.4 Zorgvuldig handelen... 13 Referenties... 16 Bijlage 1 werkzaamheden watergangen... 17 Bijlage 2 plattegrond inrichtingsontwerp... 18 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 1
2 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
1 INLEIDING In het kader van de aanleg van een sportpark en overige recreatieve faciliteiten op een locatie te Schiedam is de gunstige staat van instandhouding van enkele wettelijk beschermde plant- en diersoorten in het geding. Om die reden wordt een procedure gevolgd in het kader van de vigerende natuurwetgeving, waarbij door het Ministerie van EL&I de effecten, mitigerende en eventuele compenserende maatregelen, worden beoordeeld. Voorliggende rapportage betreft het activiteitenplan als bedoeld in het aanvraagformulier Ontheffing Flora- en faunawet artikel 75. In dit activiteitenplan wordt nader toegelicht op welke wijze de door Flora- en faunawet beschermde soorten effecten kunnen ondervinden van de handelingen waarvoor ontheffing wordt aangevraagd en welke maatregelen worden getroffen om nadelige effecten te voorkomen (mitigeren) of te compenseren. Voorliggende rapportage dient als bijlage te worden meegestuurd met een volledig ingevuld aanvraagformulier. In het aanvraagformulier dient bij het onderdeel activiteitenplan per onderdeel verwezen te worden naar het in bijbehorende pagina- en paragraafnummer uit voorliggende rapportage. Verder wordt gewezen op het belang alle gevraagde documenten bij de aanvraag in te dienen, om vertraging in het proces te voorkomen. Het plangebied (Figuur 1 op pagina 5) bevindt zich in de gemeente Schiedam, en is gelegen vanaf de Brederoweg noordwaarts over en rondom het toekomstige tracé van de A4. Op grond van ecologisch onderzoek (Moerland & Grutters in prep. & Moerland & Grutters 2011) is vastgesteld dat er zich enkele beschermde soorten van flora en fauna in het plangebied bevinden. Ontheffing wordt aangevraagd voor het overtreden van artikel 11 van de Flora- en faunawet voor wat betreft het verstoren van een deel van de functionele omgeving van de Kleine modderkruiper (Cobitis taenia). Dit is een algemene vissoort binnen het plangebied, welke is opgenomen in tabel 2 van de Flora- en faunawet. Voorts is Rietorchis s.l. (Dactylorhiza majalis) in het plangebied aangetroffen, met als ondersoort praetermissa (Rietorchis) en majalis (Brede orchis). De soort is opgenomen in tabel 2 van de Floraen faunawet. Ontheffing wordt echter niet aangevraagd. Het plangebied van onderhavig activiteitenplan is deels overlappend met het gebied behorende tot het tracé van de toekomstige A4 Delft-Schiedam door Midden-Delfland. Alle standplaatsen voor Rietorchis bevinden zich op het tracé. Verantwoordelijke instantie, te weten Rijkswaterstaat, heeft een Verklaring van geen bezwaar ontvangen voor de verplaatsing van de planten. De toestemming voor de verplaatsing wordt gegeven in de brief van 26 april 2011, Dienst Regelingen, aanvraagnummer FF/75C/2010/0484. Buiten de begrenzing van het tracébesluit komen geen standplaatsen van Rietorchis voor. Derhalve is Rietorchis niet opgenomen in de ontheffingsaanvraag door de Gemeente Schiedam. 1.1 Doel en belangen van het project E S Doel en belang van uw activiteiten Beschrijving alternatieven en reden waarom u die alternatieven niet gebruikt Het project Sportpark A4 is locatiespecifiek en omvat de ontwikkeling van een bestaand zandlichaam op de gemeentegrens van Schiedam en Vlaardingen. Na aanleg van een landtunnel wordt het gebied op en naast het tunneltracé opnieuw ingericht met sport, recreatie en groen. Het dak van de landtunnel wordt verbreed zodat er op het dak voldoende ruimte ontstaan voor de aanleg van Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 3
sportvelden. In het ontwerp is ruimte voor nieuwbouw, waarbij een sportaccommodatie ontwikkeld wordt, inclusief velden, parkeerplaatsen en bebouwing. Het project vindt plaats in samenwerking met Rijkswaterstaat, die in het kader van het A4- tracébesluit verantwoordelijk is voor de aanleg van de snelweg A4. Het gemeentelijk plangebied beslaat een gedeelte van het toekomstige A4-tracé. Bij de ontwikkeling van het plangebied met sport, recreatie en groen na de aanleg van de landtunnel zijn de volgende belangen gemoeid: - belang e, dwingende reden van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard; - belang j, ruimtelijke inrichting of ontwikkeling. Ten gunste van de leefbaarheid binnen en in de omgeving van het plangebied heeft de gemeente Schiedam als doelstelling het toekomstige Sportpark A4 in te richten met sportieve en recreatieve faciliteiten. Deze dubbele wijze van grondgebruik is een efficiënte wijze om snelwegen in bebouwd gebied op een leefbare manier in te passen. Een uitgebreide onderbouwing is verwoord in het gemeentelijk Inpassingsplan Sportpark A4 Schiedam, als separaat document bijgevoegd bij de ontheffingsaanvraag. 4 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
2 BESCHRIJVING PLANGEBIED 2.1 Ligging plangebied A C Adres, postcode, gemeente en provincie van de locatie(s) waar de activiteiten worden uitgevoerd Ingetekende topografische kaart Gemeente Schiedam Provincie Zuid-Holland Postcode: 3123 NW: 84.08 440.06 NO: 84.46 440.16 ZO: 84.66 439.17 ZW: 84.49 439.10 N Figuur 1. Plangebied in rood omkaderd. Het plangebied ligt in de gemeente Schiedam, provincie Zuid-Holland (Figuur 1). Het gemeentelijk gebied is deels overlappend met de begrenzing van het tracébesluit, zoals zichtbaar in Bijlage 1. Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 5
2.2 Huidige situatie L Beschrijving huidige situatie van het gebied Het betreft een zandlichaam met aan weerszijden sloten. De flanken van het zandlichaam bestaat uit droog tot vochtig grasland, in een gradiënt van hoog naar laag. Het plateau van het zandlichaam kent een schrale begroeiing van grassen en vetkruiden, hoofdzakelijk Muurpeper (Sedum acre). Het in Figuur 1 oranje weergeven deelgebied 3 bestaat enerzijds uit voedselrijk grasland, anderzijds uit een vreemdsoortig bosje bestaande uit jonge aanplant van Robinia (Robinia pseudoacacia) en naaldbomen (Pinus spec.). Hier zijn geen beschermde natuurwaarden te vinden. De beschermde natuurwaarden zijn geconcentreerd in de vochtige terreinen aan de voet van het zandlichaam (met Rietorchis en Brede orchis) graslanden, alsmede in delen van de brede watergang aan de oostzijde van het zandlichaam waar Kleine modderkruiper is aangetroffen. Dit is een dieper, lokaal rijk begroeid water met onder meer Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus). Het voorkomen, de verspreiding en aantallen van de beschermde natuurwaarden worden in Moerland en Grutters (in prep.) gepresenteerd, op basis van uitgevoerd Flora- en faunawetonderzoek in mei en juni van 2011. Een tussentijdse rapportage hiervan is reeds opgeleverd aan de opdrachtgever (Moerland & Grutters 2011). Voor verdere gebiedsbeschrijving wordt ook verwezen naar de bijbehorende flora- en faunatoets (De Kruijf 2011). 2.3 Nabijheid natuurgebieden M Positie van de uitvoeringslocatie ten opzichte van natuurgebieden Er liggen geen natuurgebieden die binnen de invloedssfeer van het project vallen. Ten noorden van het plangebied bevindt zich in Midden-Delfland een aantal terreinen die opgenomen zijn in de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS), waaronder een terrein van de Agrarische natuurvereniging Vockestaert (Figuur 2). 6 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
Figuur 2. Ligging plangebied (met rood omcirkeld) ten opzichte van Ecologische Hoofdstructuur. Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 7
3 ACTIVITEITEN EN UITVOERING WERKZAAMHEDEN 3.1 Omschrijving activiteiten, werkzaamheden en planning B D F Omschrijving activiteiten en werkzaamheden Manier waarop u de activiteiten wilt uitvoeren Planning en onderbouwing van de activiteiten 3.1.1 Algemene projectbeschrijving De werkzaamheden die hiervoor worden uitgevoerd betreffen het vergraven van een zandlichaam, het kappen van bomen, het verwijderen van struiken, het aanbrengen van grond, drainage, verharding en verlichting. Het zandlichaam wordt opgehoogd en ontwikkeld. Bestaande watergangen verdwijnen of worden hergraven. Bijlage 1 presenteert kaartmateriaal met de uit te voeren werkzaamheden aan de sloten. 3.1.2 Planning werkzaamheden Werkzaamheden worden in gezamenlijk opdracht met Rijkswaterstaat uitgevoerd vanaf november 2011. Werkzaamheden: 1 november 2011-1 november 2016 In verband met broedende vogels vindt het vergraven en dempen van watergangen en oeverzones plaats buiten het broedseizoen. Dit houdt in dat grofweg van 1 maart tot 1 augustus geen werkzaamheden verricht worden aan de betreffende sloten. 8 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 9
4 SOORTEN WAARVOOR ONTHEFFING WORDT AANGEVRAAGD 4.1 Aanwezigheid beschermde soorten N Verspreiding van beschermde soorten op en nabij de onderzoekslocatie Ecologisch onderzoek naar het voorkomen van beschermde soorten is in mei en juni 2011 uitgevoerd door bsr. Voor gedetailleerde verspreidingsgegevens wordt verwezen naar bsr notitie 0675 (Moerland & Grutters 2011). Als enige beschermde soort is de Kleine modderkuiper aangetroffen. De Kleine modderkuiper komt verspreid voor binnen het plangebied, echter hoofdzakelijk in de grote watergang in het oostelijke deel van het plangebied. Alle waarnemingen zijn gedaan in de brede watergang die aan de oostzijde parallel aan het zandlichaam loopt. De sloten aan de westzijde van het plangebied zijn waarschijnlijk te zuurstofarm, wat mogelijk een gevolg is van een sliblaag op de bodem. Bovendien zijn de sloten grotendeels overgroeid door struweel en bomen, waardoor er veel blad in het water terecht komt. Buiten het plangebied wordt de soort weer aangetroffen in slootjes in het poldergebied en is daar vermoedelijk algemeen. 4.2 Methode van onderzoek O G Verantwoording verspreidingsinformatie Deskundige die betrokken is bij uw activiteiten en zijn/haar kwalificaties Het onderzoek naar vissen is door ecologen van bsr uitgevoerd op 14 en 17 juni 2011. Daarnaast is gebruik gemaakt van verspreidingsgegevens van RAVON (Van Delft et al. 2010) en gegevens uit de natuurdatabase van bsr, waarin veel relevante waarnemingen zijn opgenomen van soorten binnen de gemeente Rotterdam. Ecologen van bsr voeren aanvullend ecologisch onderzoek uit en zien erop toe dat mitigerende en compenserende maatregelen op correcte wijze worden genomen. Het onderzoek is uitgevoerd door ecologen die academisch geschoold zijn in de biologie en jarenlange ervaring hebben met het uitvoeren van veldecologisch onderzoek aan de flora en fauna van Nederland. 10 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 11
5 TE VERWACHTEN EFFECTEN OP SOORTEN 5.1 Verantwoording van effectenstudie J Verantwoording van effectenstudie Op basis van ecologisch onderzoek in juni (Moerland & Grutters 2011) is een goed beeld verkregen wat de talrijkheid van de Kleine modderkruiper is binnen en in de omgeving van het plangebied. Natuurgegevens afkomstig uit de natuurdatabase plaatsen het voorkomen in het plangebied van betreffende soort in breder perspectief. 5.2 Effecten op beschermde soorten H I Korte termijn effecten op de beschermde soort(en) per fase/activiteit Lange termijn effecten op de staat van instandhouding van de soort(en) per fase/activiteit Hoewel de soort op kort termijn nadelige effecten ondervindt van de werkzaamheden, zal dit geen schade opleveren ten aanzien van het behoud van een vitale populatie kleine modderkruipers in de regio. Het grootste deel van de brede watergang waar de Kleine modderkruiper is vastgesteld zal gedempt worden, dit is binnen het plangebied (Figuur 1) zo n 700 meter. Dit resulteert in vernietiging van een beschermd leefgebied van de soort, als ook verstoring in delen van de watergang waar niet gewerkt wordt. Enkel het zuidelijk deel van de watergang blijft gespaard, evenals een smallere watergang langs de Hoefsmidstraat. Op beide locaties is de soort niet aangetroffen, de oorzaak lijkt te liggen in een mindere waterkwaliteit, een sliblaag en een hoge mate van bedekking door kroos. Door de werkzaamheden op de voorgestelde mitigerende wijze uit te voeren (zie paragraaf 5.3) zullen plaatselijke individuen zo veel mogelijk gespaard worden. Bovendien wordt nieuw habitat voor de soort gecreëerd. Kleine modderkruipers kunnen snel nieuwe leefgebieden koloniseren. Gelet op het feit dat de soort wijdverspreid in de noordrand van Rotterdam en Schiedam voorkomt, alsmede in het aangrenzende Midden-Delfland, zal de lokale duurzame instandhouding niet in het geding komen. 5.3 Compensatie en mitigatie P Q R Maatregelen om schade aan de soort te voorkomen of te beperken (mitigerende maatregelen Maatregelen om onvermijdelijke schade aan de soort te herstellen (compenserende maatregelen) Tijdstip en locatie mitigerende en compenserende maatregelen Alvorens de sloot te dempen dienen zoveel mogelijk exemplaren van de Kleine modderkruiper uit de sloot verwijderd te worden. Dit vindt plaats conform het Ecologisch werkprotocol voor het overzetten en verdrijven van kleine modderkruipers (Ecologisch Adviesbureau NWC). Dit moet gefaseerd plaatsvinden middels het afdammen van delen van de watergang. Daar de te dempen sloot vrij lang 12 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
is wordt deze ingedeeld in compartimenten van telkens ca. 100 meter. Direct na het dempen worden uit de achtergebleven waterlaag door een ter zake kundige handmatig alle dieren weggevangen. Vervolgens worden exemplaren met schepnetten en emmers overgezet naar watergangen die ongemoeid blijven. Vanwege de kwetsbaarheid van de Kleine modderkruiper tijdens voortplantingsperiode en winterrust dienen werkzaamheden in de periode half februari-half maart (dus direct na de winterrust) of tussen 15 juli en 1 november (na voortplanting en voor winterrust) uitgevoerd te worden. Voorwaarde bij de eerste periode is dat het wegvangen wel gebeurt in een vorstvrije periode, waarin de watertemperatuur hoger is dan 6ºC (Kuijsten et al. 2008). Deze mag overigens ook nooit hoger zijn dan 25ºC. Dempen van de sloot De sloot wordt aan weerszijden afgesloten. Naast de dam wordt een kleine verdieping in de slootbodem aangebracht, zodat bij het leegpompen de vissen zich hierin zullen verzamelen. Vervolgens wordt de sloot leeggepompt. Er dient ca. 5 centimeter water in achter te blijven. De gebruikte pompt dient voorzien te zijn van een rooster dat vissen en andere waterfauna niet doorlaat. Wanneer ook gebaggerd moet worden, na het verwijderen van de vis de bagger verwijderen en op de oever uitspreiden. De bagger dient vervolgens gecontroleerd te worden op aanwezigheid van vissen, met name bij Kleine modderkruiper is er het risico dat deze achterblijft in het slib. Verplaatsen vissen De vissen worden losgelaten in een watersysteem van voldoende ecologische kwaliteit. Dit om te voorkomen dat visetende diersoorten, zoals Blauwe reiger, de kans krijgen zich tegoed te doen aan de gemakkelijk bereikbare vissen. Voor het wegvangen worden speciaal voor dit doel ontworpen schepnetten gebruikt met een maaswijdte van 3 mm. Na het wegvangen van de vissen kan de watergang geheel leeggepompt worden en wordt de bodem weer gecontroleerd op eventueel nog aanwezige vissen en deze worden verplaatst. Om stress bij de dieren te voorkomen door laag zuurstofgehalte worden die dieren verzameld in een grote kunststof bak/emmer en direct na vangen verplaatst naar de andere watergang. Compensatie In het algemeen is vooral de bodemgesteldheid van enkele watergangen beperkend voor het voorkomen van de Kleine modderkruiper. Ze kunnen kortstondig in zuurstofarme wateren overleven doordat ze gebruik kunnen maken van darmademhaling. Wanneer de omstandigheden te lang zo blijven door vermesting of baggerachterstand zullen macrofauna en waterplanten zich niet meer kunnen handhaven. Hierdoor verdwijnt het voedsel voor de Kleine modderkruiper en wordt de sloot onleefbaar voor de soort. Rijkbegroeide, ondiepe sloten met een lemige, ietwat zandige bodem bieden een optimaal leefgebied. Kleine modderkruipers hebben tenminste delen met zandige bodems nodig om eieren af te zetten. Hier kan bij een eventuele herinrichting van (een deel van) het watersysteem aandacht aan worden geschonken. Het behouden of aanleggen van onbeschoeide, natuurvriendelijke oevers kan eveneens positief zijn voor de soort. Baggeren dient gefaseerd te gebeuren. 5.4 Zorgvuldig handelen T Beschrijving zorgvuldig handelen De werkzaamheden worden uitgevoerd volgens de Zorgplicht, zoals benoemd in artikel 2 van de Flora- en faunawet. Dit betekent dat bij de uitvoering van werkzaamheden een ieder (van planontwikkelaar tot uitvoerder op de locatie) zo dient te handelen, of juist handelingen achterwege Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 13
dient te laten, dat de in het wild voorkomende soorten planten en dieren daarvan geen of zo min mogelijk hinder ondervinden. In de voorgaande paragrafen worden mitigerende maatregelen genoemd waarmee schade aan individuele dieren wordt voorkomen. Deze hebben betrekking op de periode van uitvoering van werkzaamheden en de manier waarop de werkzaamheden worden uitgevoerd. Buiten de Kleine modderkruiper worden ook de andere vissen en amfibieën weggevangen waardoor schade aan individuen voorkomen wordt. Daarnaast geldt dat nestelende en broedende vogels strikt beschermd zijn. Ontheffingen voor het uitvoeren van werkzaamheden gedurende het broedseizoen worden niet verleend. Deze periode loopt grofweg van 1 maart tot 1 augustus. Kap-, maai- en graafwerkzaamheden in het kader van Sportpark A4 zullen plaatsvinden buiten periode dat vogels zich broedend in het plangebied ophouden. 14 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 15
REFERENTIES Anoniem. Ecologisch werkprotocol voor het overzetten van kleine modderkruipers. Ecologisch Adviesbureau NWC, Dordrecht. Delft, J. van., A. de Bruin & P. Frigge. 2010. Waarnemingenoverzicht 2009. RAVON 38 12(4): 78-98. Kruijf, J.C. de. 2011. Flora- & faunatoets Inrichting Sportpark A4 Inventarisatie en gevolgtrekking (concept). Gemeente Schiedam, afdeling BOR. Kuijsten, C.W., J. Herder & J. Kranenbarg, 2008. Bijzondere vissoorten in Noord-Holland. Stichting RAVON, Nijmegen. Moerland, W. & M.A.J. Grutters. 2011. Tussentijdse rapportage Flora- en faunawet-onderzoek Sportpark A4 Schiedam. bsr-notitie 0675. bureau Stadsnatuur Rotterdam, Rotterdam. Moerland, W. & M.A.J. Grutters. In prep. Flora- en faunawetonderzoek Sportpark A4 Schiedam. bsr-rapport 178. bureau Stadsnatuur Rotterdam, Rotterdam. 16 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam
bureau Stadsnatuur Rotterdam BIJLAGE 1 WERKZAAMHEDEN WATERGANGEN Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam 17
BIJLAGE 2 PLATTEGROND INRICHTINGSONTWERP 18 Activiteitenplan beschermde soorten Sportpark A4, Schiedam