Verslag Aan : college van GS Afschrift aan : college van GS Overijssel, colleges van B. en W. Apeldoorn, Arnhem, Enschede, Wageningen en deelnemers economische missie naar China in mei 2009 Van : P. de Jong, REW/EZ Datum : 7 september 2009 Betreft : verslag economische missie naar China van 8 t.m. 23 mei 2009 Bijlage(n) : deelnemerslijst Doc.nr. : VERSLAG CHINA MISSIE MEI 2009.doc INLEIDING Tijdens de China-missie van april 2008 onder leiding van onze Commissaris van de Koningin en de gedeputeerden Van Haaren en Abbenhues (Overijssel) is met de provincies Hubei en Shandong de principe-afspraak gemaakt om in het voorjaar van 2009 aan die missie een vervolg te geven. Op 28 oktober 2008 heeft uw college besloten deze missie in mei 2009 te laten plaatsvinden in samenwerking met het college van GS van Overijssel. Eveneens is besloten, mede op advies van de voorzitter van de Raad van Bestuur van Wageningen UR, dhr. Dijkhuizen, om met onze missie ook de provincie Fujian te bezoeken, waar Wageningen UR een bijzondere band mee heeft en veel perspectief in ziet. Op initiatief van de provincie Overijssel is daar nog de provincie Liaoning aan toegevoegd, als gevolg van de positief verlopen missie naar de stad Dalian, samen met o.m. de gemeente Enschede en de Universiteit Twente in april 2008. Vervolgens hebben ook de gemeenten Arnhem, Apeldoorn, Enschede en Wageningen besloten om hun China-activiteiten binnen het kader van deze missie te doen plaatsvinden. Als gevolg hiervan bestond deze economische missie de facto uit zes onderdelen, die resp. onder leiding stonden van de Gelderse Commissaris van de Koningin dhr. Cornielje en gedeputeerde mw. Van Haaren, de Overijsselse gedeputeerde mw. Abbenhues, de burgemeesters van Arnhem, Enschede en Wageningen en loco-burgemeester dhr. Spoelstra van Apeldoorn. In totaal hebben aan de missie 50 personen deelgenomen, waarvan 14 namens de overheden, 27 namens het bedrijfsleven en 9 namens de kennisinstellingen (zie bijlage). Op vrijdagavond 1 april j.l. heeft de voorbereidende bijeenkomst voor de deelnemers aan de missie plaatsgevonden.
REISVERSLAG Vrijdag 8, zaterdag 9 en zondag 10 mei. Op vrijdagavond 8 mei komt de eerste lichting van ruim 20 deelnemers aan de missie in de vertrekhal van Schiphol bijeen en vertrekt naar Beijing waar op zaterdagmiddag 9 mei wordt geland. De deelnemers aan het onderdeel Apeldoorn met zusterstad Yichang blijven in Beijing om de volgende dag naar Yichang door te vliegen. De overige deelnemers vliegen door naar Fuzhou, de hoofdstad van de provincie Fujian. Op zondag 10 mei wordt een bezoek aan de stad Fuzhou gebracht en vindt een bijeenkomst plaats met vertegenwoordigers van het Fujian departement van Economische Zaken en de locoburgemeester van Fuzhou-city. s Avonds is de delegatie, na aankomst van de CdK, Wageningen UR en Kema compleet. Ook dhr. Lambriks, hoofd EZ van het Consulaat-Generaal in Guangzhou, waar Fujian onder valt, sluit zich bij de missie aan. Er vindt een officiële ontvangst door Governor Huang en Vice-Governor Ye, gevolgd door een diner plaats. De CdK kent Governor Huang van een bezoek aan ons in mei 2007 en gedeputeerde mw. Van Haaren had vorig jaar Vice-Governor Ye met zijn delegatie op bezoek. Tot slot volgt een briefing over de volgende dag. Maandag 11 mei. Tussen 08.00 en 09.00 uur vertrekken de bedrijven met hun tolk/begeleider naar hun afspraken. De overheidsdelegatie heeft een bijeenkomst met Cinmar Fujian dat is opgericht door een Nederlandse investeringsmaatschappij, waaronder dhr. Koos van den Heuvel (ex CEO Kropman). Fuzhou is gekozen als hoofdvestiging vanwege het hoge ambitieniveau van de province Fujian. Vervolgens vertrekt de delegatie met Wageningen UR voor een gezamenlijk bezoek aan enkele projecten waar Wageningen UR nauw bij betrokken is, waaronder een ecologische theeplantage. Er is een diner met vertegenwoordigers van verschillende departementen van de provincie Fujian. Bezoek aan ecologische thee-plantage. 2
Uit de die avond gehouden evaluatie komt naar voren dat (op één uitzondering na) een ieder tevreden is over de die dag gevoerde gesprekken, ondanks het feit dat de uitvoering van de match-making door de provincie Fujian te wensen overlaat. Ook de kosten van de tolken waren onderwerp van discussie. Dinsdag 12 mei. s Ochtends vroeg vertrekken wij per bus naar de tweede stad van Fujian, de havenstad Xiamen. Onderweg blijkt dat ook de match-making in Xiamen door Fujian niet goed is voorbereid. Door ingrijpen onzerzijds wordt de dag voor de bedrijven toch nog goed afgesloten. De CdK, gedeputeerde mw. Van Haaren en burgemeester Van Rumund bezoeken met dhr. Dijkhuizen Xiamen University en reizen vervolgens door naar de universiteitstad Zhangzhou, waar de beide burgemeesters een vriendschapsverdrag tekenen. Na terugkomst in Xiamen vindt de slotevaluatie van de Fujian-missie plaats. Overleg op Xiamen University. 3
De volgende vermeldenswaardige resultaten zijn geboekt: KEMA heeft een voor haar consultinggroep welhaast ideale partner getroffen, waar in de toekomst veel van wordt verwacht. Vink heeft een ontmoeting gehad met het belangrijkste bedrijf voor grondverzetmachines in de regio. Pas Reform heeft een groot aantal positieve gesprekken gevoerd met potentiële toeleveranciers. BD Architectuur had een aantal gesprekken, waar mogelijk al een opdracht uitkomt. Wageningen UR heeft de banden met Fujian wederom aangehaald en haar positie als preferred partner door ons bezoek weten te versterken. Verum was niet tevreden over hun contacten. Als gevolg van de gebrekkige match-making door Fujian biedt het Consulaat-Generaal Guangzhou aan volgend jaar nauw bij de voorbereiding betrokken te willen zijn, hetgeen in dank wordt aanvaard. Slotconclusie: de provincie Fujian is zeer ambitieus en biedt onze bedrijven en kennisinstellingen zeker een goed perspectief. Woensdag 13 mei. Na het ontbijt vertrekken de bedrijven naar hun volgende afspraken. De overheidsdelegatie bezoekt het eiland Gu Lang Yu waar al lang geleden een Nederlands Consulaat was gevestigd. Na de lunch vertrekken wij naar Wuhan voor ons bezoek aan de provincie Hubei. Een aantal bedrijven reist met ons mee, andere bedrijven komen s avonds pas in Wuhan aan. In Wuhan is al een grote delegatie van de stad Arnhem aanwezig in verband met de viering van de sinds tien jaar bestaande relatie tussen beide steden. Het Marco Polo Hotel wordt de komende dagen gedomineerd door Nederlanders, zo omvangrijk is de gezamenlijke delegatie. s Avonds is er een introductie inzake het Wuhan-programma. Donderdag 14 mei Vóór 09.00 uur zijn alle bedrijven met hun tolken op weg naar hun individuele afspraken, voor zover ze niet deelnemen aan het grote Forum over Sustainable Development dat die ochtend in de grote zaal van ons hotel zal plaatsvinden. In totaal nemen zo n 200 Chinezen en Nederlanders aan dit Seminar deel. s Middags vinden in dezelfde zaal individuele presentaties van het Gelders bedrijfsleven plaats waar van Chinese zijde veel belangstelling voor is. Vervolgens heeft de overheidsdelegatie een uitvoerig gesprek met de tweede man van onze Ambassade in Beijing, dhr. Siebe Schuur, over onze relaties met China en de plannen van de Ambassade voor de komende periode, waaronder de Wereld Expo Shanghai 2010. s Avonds vindt het grote diner plaats, waar Partij secretaris mr. Yang Song gastheer is van de gehele Gelders/Arnhemse delegatie. Dhr. Yang is in oktober 2008 met zijn delegatie een week bij de provincie Gelderland en bij een aantal bedrijven op bezoek geweest. Wij hebben hem toen zeer goed ontvangen en de revenuen daarvan voor onze bedrijven worden gaandeweg steeds duidelijker. De evaluatie achter. die avond laat dan ook een positieve indruk van de eerste dag van ons bezoek Vrijdag 15 mei. De bedrijven vervolgen hun individuele business to business programma. Deze ochtend bezoekt de officiële delegatie de opening van een gezamenlijk project van het bedrijf Econcern en de stad Wuhan voor duurzame energie-opwekking uit een afvalstortplaats (dit project wordt niet getroffen door de problemen bij Econcern die kort na onze missie naar buiten kwamen). s Middags wordt een bezoek gebracht aan de East Lake High Technology Development Zone/Optic Valley. 4
s Avonds vindt een ontmoeting en een diner plaats met Governor Li Hongzhong van de provincie Hubei. Ook hier is weer de gehele Gelders/Arnhemse delegatie aanwezig. Opening Power Generation Project Wuhan. De slotevaluatie die avond levert het volgende op: Door de bedrijven zijn veel nieuwe contacten gelegd, o.a. door Pas Reform en Vink. Een aantal bedrijven dat voor de tweede maal deelneemt heeft de bestaande contacten verder verstevigd, waaronder Hollander Techniek en Providentia. Bedrijven als Grontmij, Arcadis, maar ook het onderzoeksinstituut Alterra, onderdeel van Wageningen UR, geraken steeds meer in de positie van preferred partner als gevolg van de inmiddels langjarige en structurele relaties. KEMA Consulting doet wederom goede zaken. Ook twee andere bedrijven tekenen MoU s met hun Chinese partners. Het Sustainable Development thema blijkt goed aangeslagen te zijn in Wuhan. Tijdens het bezoek van de Overijssels/Enschedese delegatie aan de stad Dalian, dat tegelijkertijd plaats vindt met ons bezoek aan Wuhan hebben de burgemeesters van beide steden een vriendschapsverdrag getekend dat vooral aan de Universiteit Twente, de ICT- en de maakindustrie (VMO)-ondernemers ten goede moet komen. 5
Courtesy call met Governor Li van de provincie Hubei. Zaterdag 16 mei. s Ochtends vertrekt een aantal bedrijven naar Nederland. Die ochtend is er voor de Gelders/Arnhemse delegatie een cultureel binnenprogramma in het Art Museum georganiseerd, waar kunststudenten worden geprezen voor hun bijdrage aan het Holland Park in Wuhan, waar we door het slechte weer niet heen konden. Na de lunch vertrekt de Gelderse delegatie naar het vliegveld om door te reizen naar Jinan in de provincie Shandong. De Arnhemse delegatie vertrekt de volgende dag naar Nederland. In Beijing moeten zij helaas loco-burgemeester Spoelstra van Apeldoorn in het ziekenhuis achterlaten. Hij kan pas op dinsdag samen me zijn hoofd EZ naar Nederland vliegen. s Avonds bezoeken we een voetmassage-instituut. De eigenaar uit Jinan die ons ontvangt heeft inmiddels meer dan 150 instituten binnen en buiten China. De eerste vestiging in Nederland is in Den Haag. De tweede komt mogelijk in Arnhem. Zondag 17 mei. Aan het begin van de ochtend vertrekken we naar de stad Dongying. De provincie Shandong wil ons geleidelijk aan met meer steden in hun zeer grote provincie (4 x Nederland met 94 mijloen inwoners) bekend maken. Dit keer is de keuze op Dongying gevallen. We worden door de Vice- Mayor ontvangen voor de lunch en reizen daarna door naar de Wetlands van Dongying bij de 6
monding van de Yellow River, waar we een enorme viskwekerij in aanleg en een schitterend natuurgebied bezoeken. Vervolgens wordt de nieuwe haven bezocht en de reis langs de olievelden van China voortgezet. Dongying blijkt een uitgestrekte stad te zijn, zodat we pas na het diner de niet ongevaarlijke terugtocht naar Jinan aanvaarden. Naar achteraf is gebleken is o.a. door Arcadis veel onderzoek gedaan naar de vervuiling van de olievelden en de Yellow River, waar tot dusver nog niet veel mee gedaan is. Conclusie van die dag: een te overladen programma, maar wel heel indrukwekkend. Inmiddels is in Jinan de delegatie uit Dalian onder leiding van gedeputeerde mw. Abbenheus gearriveerd. Ook zijn een aantal ondernemers en de AOC-delegatie vanuit Beijing aangekomen.tegen middernacht zijn we weer compleet. Maandag 18 mei. De bedrijfsdeelnemers zijn al vroeg op pad en ook voor de overheidsdelegatie belooft het een drukke dag te worden die in het teken staat van milieuvervuiling en vooral de bestrijding daarvan. Waste water treatment en het schoonmaken van de rivieren is het centrale thema.hier liggen voor onze bedrijven zeker kansen. s Middags wordt samen met de AOC delegatie een bezoek gebracht aan Shandong Agricultural Bureau. Aan het eind van de middag vindt de bijeenkomst met Governor Jiang Daming plaats. Na de ondertekening van een contract tussen het bedrijf VoPak en de Mayor van Rizhao en het aansluitende diner haasten wij ons naar het vliegveld voor de laatste vlucht naar Yantai, waar wij door dhr. Coos Spanjer, CEO VMI Epe, worden opgewacht. Dinsdag 19 mei. De bedrijven vervolgen hun individuele afspraken in Jinan en omgeving. De overheidsdelegatie heeft eerst een ontmoeting met Vice Mayor mw. Li van de stad Yantai. Vervolgens vindt de opening van de derde fabriek van VMI, onderdeel van het Overijsselse TKH concern, in Yantai plaats. Ondanks de moeilijke marktomstandigheden in de automotiveindustrie wordt het een feestelijke gebeurtenis die met een lunch wordt afgesloten. Daarna vindt een bezoek aan de stad Yantai plaats. Voorafgaand aan het afsluitende diner vindt nog een ontmoeting met de Mayor van Yantai, dhr. Zhang, plaats. De aanwezigheid van veel Chinese autoriteiten gedurende deze dag onderstreept het belang dat de Chinese overheid hecht aan de door VMI gedane investeringen. De slotevaluatie levert het volgende beeld op: Nuttige contacten voor zowel de nieuwkomers als de bedrijven die voor de tweede keer meegaan. De AOC-Raad knoopt contacten aan met verwante instellingen in Jinan over uitwisseling, begeleiding en advisering. VMO verstevigt de banden met haar zusterorganisatie in Jinan. Hollander Techniek en Providentia worden op maandag door de burgemeester van Rizhao spontaan uitgenodigd om op dinsdag zijn stad te bezoeken. Doel: een bijdrage leveren aan het oplossen van de afvalproblematiek aldaar. Hollander en Providentia hebben inmiddels besloten zich in China op Yichang, Wuhan en Rizhao te concenteren. Luinstra Watermanagement heeft een goed beeld van de stand van zaken op zijn gebied In China gekregen, waar hij ook voor was gekomen. Woensdag 20 mei. Nadat de CdK en het bedrijf Vink ons verlaten en terugkeren naar Nederland gaat de Gelders/Overijsselse delegatie op weg naar Qingdao om daar vandaan naar Shenyang te vliegen. Het is ons eerste bezoek aan de provinciehoofdstad van Liaoning. Onder leiding van 7
gedeputeerde mw. Abbenhues worden wij ontvangen door de Vice Governor. s Avonds is er een briefing voor de volgende dag. Donderdag 21 mei. De bedrijven gaan op weg naar hun individuele afspraken. Als gevolg van een aantal gevallen van de Mexicaanse griep dreigt het bezoekschema van de AOC Raad deelnemers te worden geschrapt. Met dank aan de Vice-Governor, het NBSO Dalian en onze eigen initiatieven komt alles uiteindelijk nog helemaal goed. Spannend is het wel. De overheidsdelegatie krijgt een introductie over de provincie Liaoning en de stad Shenyang, bezoekt een internationale tuinbouw tentoonstelling en vervolgens het IT-department van North- East University. Na terugkomst volgt de evaluatie in het hotel, die positief verloopt, ook wat betreft de matchmaking. Vrijdag 22 mei. De bedrijven vervolgen hun individuele afspraken. De overheidsdelegatie brengt een bezoek aan de stad Tieling en bezoekt enkele bedrijven, waaronder de vestiging van BWM en Shenyang Blow Work. In Tieling wordt een groot gebiedsontwikkelingsproject met ecologisch waterbeheer bezocht en vindt een ontmoeting met de loco-burgemeester plaats. Bezichtiging auto-onderdelen fabriek BMW in Tieling. 8
De resultaten van de afgelopen dagen zijn als volgt samen te vatten: VMO ondertekent een samenwerkingovereenkomst met haar partners in Shenyang en Tieling. De AOC delegatie heeft dusdanig goede gesprekken dat inmiddels de follow-up van dit bzoek in volle gang is. Het betreft advisering bij de opzet van trainingsprogramma s voor boeren en ondersteuning van landbouwonderwijs. De provincie Liaoning laat op de overheidsdeelnemers een goede indruk achter. Zaterdag 23 mei. s Ochtends vroeg wordt vertrokken uit Shenyang en na een tussenstop in Beijing landt de delegatie rond 19.00 uur Nederlandse tijd op Schiphol en zit de missie er op. VERVOLG Op woensdag 23 september a.s. zal het gezelschap bijeenkomen in het Kröller-Müller Museum om de uiteindelijke evaluatie van de missie met elkaar te bespreken. Daaraan voorafgaand heeft de provincie Gelderland, mede namens de andere organisatoren, een enquete laten uitgaan naar de bedrijfsdeelnemers om de resultaten te inventariseren. 9