Verslag. : VERSLAG CHINA MISSIE APRIL 2008.doc INLEIDING

Transcriptie

1 Verslag Aan : college van Gedeputeerde Staten Afschrift aan : college van Gedeputeerde Staten van Overijssel, college van Burgemeester en Wethouders van Apeldoorn en deelnemers economische missie naar China in april 2008 Van : de heer P. de Jong, REW/EZ Datum : 26 juni 2008 Betreft : verslag economische missie naar China van 4 t.m. 20 april 2008 Bijlage(n) : deelnemerslijst Doc.nr. : VERSLAG CHINA MISSIE APRIL 2008.doc INLEIDING Tijdens de China-missie van juni 2007 onder leiding van de Commissaris van de Koningin en de gedeputeerden Van Haaren en Abbenhues (Overijssel) is met de provincies Hubei en Shandong de principe-afspraak gemaakt om in het voorjaar van 2008 aan die missie een vervolg te geven. In oktober 2007 heeft uw college besloten deze missie in april 2008 te laten plaatsvinden in samenwerking met het college van Gedeputeerde Staten van Overijssel en het college van Burgemeester en Wethouders van Apeldoorn. Beide laatstgenoemde colleges hebben hier later in 2007 c.q. begin 2008 eveneens formeel toe besloten. Afgesproken is destijds om gezamenlijk in april 2008 naar China te reizen. Naast Overijssel, voor de derde maal in successie, en Apeldoorn, voor de eerste maal, is de missie georganiseerd tezamen met de Kamer van Koophandel Oost-Nederland, de Metaalunie en de gemeenten Arnhem en Enschede. Deze economische missie, die de facto uit vier onderdelen bestond, voerde ons naar resp. Dalian (provincie Liaoning), Jinan (provincie Shandong), Wuhan en Yichang (beide provincie Hubei). De vier onderdelen stonden resp. onder leiding van de Overijsselse gedeputeerde Abbenhues, de Gelderse Commissaris van de Koningin Cornielje en gedeputeerde Van Haaren en burgemeester De Graaf van Apeldoorn. In totaal hebben aan de missie 52 personen deelgenomen, waarvan 13 namens de overheden, 35 namens het bedrijfsleven en 4 namens kennisinstellingen (zie bijlage 3). Via de procedurecommissie en middels de beantwoording van de vragen van de Christen Unie. heeft de Commissaris van de Koningin PS toegezegd tijdens de missie de mensenrechten aan de orde te stellen. In bijlage 1 bij dit verslag doet de Commissaris van de Koningin verslag van zijn inbreng en bevindingen op dit onderdeel.

2 REISVERSLAG Vrijdag 4, zaterdag 5 en zondag 6 april. Op vrijdag 4 april om uur verzamelt de eerste lichting van ruim 30 deelnemers (zie bijlage 2 voor de deelnemerslijst) aan de missie in de vertrekhal van Schiphol. Om uur vertrekt het gezelschap naar Beijing waar op zaterdag 5 april om uur wordt geland. Vervolgens wordt na een korte overstaptijd doorgevlogen naar Dalian, alwaar omstreeks uur wordt geland. Na de bustransfer, het inchecken en een gezamenlijke maaltijd geeft het Netherlands Business Support Office Dalian (NBSO onderdeel van het Ministerie EZ/EVD) een inleiding en toelichting op de individuele match-making programma s van de bedrijven en op het officiële programma. Op zondag 6 april wordt in de stromende regen de stad Dalian en omgeving verkend. Maandag 7 april. Tussen en uur vertrekken de bedrijven met hun tolk/begeleider naar hun individuele afspraken. De IT bedrijven en de overheidsdelegatie vertrekken voor een gezamenlijk programma naar de High-Tech Industrial Development Zone van Dalian. Alwaar wij verschillende inleidingen van projectontwikkelaars en managers van softwareparken krijgen. Nadat door de bedrijven Better Be, Insights en de provincie Gelderland in november 2007 de eerste gesprekken zijn gevoerd en wij zeer onder de indruk zijn gekomen van de omvang van het Software Park, geldt dit nu ook voor de andere IT bedrijven en de overheidsdelegatie. Nagenoeg elk gerenommeerd IT bedrijf ter wereld heeft in dit Park een vestiging. Dalian claimt waarschijnlijk terecht dat zij tot de belangrijkste IT steden van China behoort. In de middag vindt een officiële ontvangst en een diner plaats door een delegatie van de stad Dalian onder leiding van burgemeester Xia Deren. Uit de die avond gehouden evaluatie komt naar voren dat (op één uitzondering na) een ieder tevreden is over de die dag gevoerde gesprekken. Zowel de kwaliteit als de kosten van de tolken wordt zeer op prijs gesteld. Dinsdag 8 april. De bedrijfsdeelnemers vervolgen hun individuele programma s. Voor de IT bedrijven en de overheidsdelegatie staat deze dag in het teken van de opening van het bedrijf Oostsourcing : een gezamenlijk initiatief van de Overijsselse bedrijven Akyla, Better Be en Insights. De gemeente Enschede heeft die middag een tweede ontmoeting met de Dalian afvaardiging van de stad Dalian en bespreekt een gezamenlijk werkplan. Na het door de provincie Overijssel aangeboden diner blijken tijdens de slotevaluatie van de Dalian-missie die avond de volgende vermeldenswaardige resultaten te zijn geboekt.. VMO (Verenigde Maakindustrie Oost) heeft een Memorandum of Understanding getekend met haar Chinese counterpart.. De oprichting en opening van het IT bedrijf Dong Fang Yuan (Oostsourcing); een gezamenlijk initiatief van de bedrijven Better Be, Akyla en Insights.. N.a.v. die opening volgt een ander IT bedrijf een speciaal programma, eveneens gericht op de oprichting van een eigen vestiging in Dalian. 2

3 . UT Twente sluit eind dit jaar een samenwerkingsovereenkomst af met de Technische Universiteit in Dalian.. De gemeente Enschede werkt de opgestelde samenwerkingsovereenkomst met de stad Dalian verder uit en ondertekent die overeenkomst waarschijnlijk eind dit jaar.. Meerdere bedrijven doen nader onderzoek, o.b.v. de opgedane contacten/bedrijfsbezoeken, naar samenwerkingsmogeljkheden met hun Chinese counterparts.. Kennispark Twente ziet veel samenwerkingsmogelijkheden en werkt die verder uit.. Mogelijkheid van twee tegenbezoeken vanuit de stad Dalian. Woensdag 9 april. Na het ontbijt vertrekt een deel van de delegatie naar de provincie Shandong, te weten de steden Jinan resp. Qingdao, voor het tweede deel van de missie. De IT gerelateerde bedrijven en kennisinstellingen blijven nog een dag in Dalian, waar s ochtends nog een ontmoeting plaatsvindt met de Technische Universiteit van Dalian. De meeste deelnemers aan dit onderdeel keren op donderdag 10 april terug naar Nederland. s Avonds arriveren in Jinan nog een aantal bedrijfsdeelnemers tezamen met de leider van de missie in Shandong en (gedeeltelijk) in Hubei, de Commissaris van de Koningin. Het NBSO Jinan geeft een toelichting op het programma voor de komende dagen. Donderdag 10 april. Voor uur zijn alle bedrijven met hun tolken op weg naar hun individuele afspraken. Op verzoek van de provincie Shandong wordt deze dagen aandacht geschonken aan andere dan economische onderwerpen. Vandaar dat de officiële delegatie s ochtends in het kader van de Olympische Spelen o.l.v. het Foreign Affairs Office van Shandong een bezoek brengt aan een aantal indoor - en outdoor -sportfaciliteiten en een in aanbouw zijnde sportcampus. In Jinan wordt druk gebouwd omdat volgend jaar de Nationale Spelen van China in Jinan worden gehouden. Wat er daarna met al die voorzieningen gaat gebeuren wordt niet helemaal duidelijk. Nadat gedeputeerde Abbenhues en de heer Van Steenbergen uit Dalian zijn aangekomen is ook de overheidsdelegatie voor dit onderdeel van de missie weer compleet. Na een door NBSO Jinan aangeboden lunch wordt s middags een bezoek gebracht aan het Shandong Department of Construction. Het programma staat in het teken van een gedachtenwisseling op het gebied van ruimtelijke ordening en infrastructuur, waarbij zowel veel overeenkomsten in de problematiek maar ook grote verschillen in de aanpak en de snelheid van handelen worden geconstateerd. Afgesproken wordt om aan dit onderwerp met een aantal deskundigen een vervolg te geven. Aan het eind van de middag vindt het formele kennismakingsgesprek met de nieuwe Governor van Shandong de heer Jiang Daming plaats, gevolgd door een diner waaraan ook de meeste bedrijven deelnemen. Alle (Vice) Governors en (Vice) Mayors zijn nieuw gekozen, zodat alle oude contacten door nieuwe moeten worden vervangen. Tijdens het diner wordt ook gesproken over de Olympische Spelen en wordt de problematiek van de mensenrechten aan de orde gesteld. Soms door de Chinese kant, soms door de delegatieleiders. Zie voor nadere informatie over dit aspect van de reis bijlage 1. Tijdens de evaluatie later die avond blijken de bedrijven tevreden te zijn over hun match making programma. 3

4 Vrijdag 11 april. De bedrijven vervolgen hun individuele business to business programma. Deze ochtend bezoekt de officiële delegatie een school voor doven en doofstommen bezocht in Zouping, behorend tot de stad Zibo waaraan Gedeputeerde Staten een gift van 2.500,-- hebben gedaan om leer- en hulpmiddelen aan te schaffen in de ICT sfeer. Een gedenkwaardig en betekenisvol bezoek. Tijdens de lunch wordt kennis gemaakt met het nieuwe gemeentebestuur van de stad o.l.v burgemeester de heer Zhou Qingli. De middag staat in het teken van toerisme, waarbij Hanmatou, de Chinese variant op ons Openlucht Museum, wordt bezocht. s Avonds vindt het tegendiner plaats, aangeboden door de provincie Gelderland. De 23 man sterke Chinese delegatie staat o.l.v. Vice-Governor mr. Cai Limin. De eveneens uit 23 personen bestaande Oost-Nederlandse delegatie o.l.v. de Commissaris van de Koningin. De slotevaluatie die avond levert het volgende op.. Door de bedrijven zijn veel nieuwe contacten gelegd.. Een aantal bedrijven dat voor de tweede maal deelneemt heeft de bestaande contacten verder verstevigd.. Uit Qingdao komen zeer positieve berichten van één van de logistieke deelnemers.. VMO ondertekent ook in Jinan een Memorandum of Understanding (MoU) inzake samenwerking met haar Chinese zusterorganisatie.. Ook twee andere bedrijven tekenen MoU s met hun Chinese partners.. Het geplande tegenbezoek door Executive Vice-Governor mr. Wang Renyuan met een grote delegatie naar Wageningen UR en Gelderland in mei wordt geconcretiseerd en heeft inmiddels tot grote tevredenheid van de Chinezen plaatsgevonden.. Shandong uit de wens om de contacten te verbreden en niet te beperken tot strikt economische. Ook Executive Vice-Governor mr. Wang Renyuan laat zich tijdens het bezoek van zijn delegatie op 21 mei j.l. aan Gelderland in dezelfde zin uit. Wij zullen dat serieus moeten overwegen. Zaterdag 12 april. s Ochtends vertrekken de Overijsselse overheidsdelegatie en een aantal bedrijven naar Nederland. Voor de Gelderse delegatie en de bedrijfsdeelnemers staat deze dag in het teken van een bezoek aan Qufu, de geboorteplaats van Confucius (Kongze), onderdeel van de stad Jining. Na een ontvangst met lunch door het gemeentebestuur kunnen wij in betrekkelijke rust het museum dat aan deze wijsgeer gewijd is bezichtigen en s avonds terug in Jinan voor het eerst met elkaar dineren. Zondag 13 april. Aan het eind van de ochtend vertrekken we naar het vliegveld van Jinan om door te reizen naar Wuhan. In Wuhan wordt de delegatie versterkt met de Apeldoornse delegatie (o.l.v. burgemeester De Graaf), die na een bezoek aan en vanuit Beijing in Wuhan arriveren. Nadat ook een aantal andere deelnemers vanuit verschillende windstreken is gearriveerd is de (grote) groep weer compleet. 4

5 Na het gezamenlijke diner houdt het NBSO Wuhan in het hotel een inleiding en een presentatie van het komende programma. Maandag 14 april. De bedrijfsdeelnemers zijn al vroeg op pad en ook voor de overheidsdelegatie belooft het een zeer drukke dag te worden. Allereerst wordt door de Commissaris van de Koningin de opening verricht van het Holland Park aan de zuidzijde van de Yangzte River. Dit park is onder auspicien van Arcadis en in samenwerking met de gemeente Arnhem tot stand gebracht en voelt aan als een oase van groen en rust in een drukke stadswijk. De typisch Hollandse elementen doen sfeervol aan. Het planten van een vriendschapsboom door de Gelderse delegatie vindt op drassige grond plaats. Het druilerige weer is ook typisch Nederlands. Na de lunch wordt, onder het toeziend oog van de overheidsdelegatie, bij het Wuhan High Voltage Research Institute een samenwerkingsovereenkomst getekend met KEMA Arnhem. Vervolgens staat een gesprek met het Hubei Provincial Department of Culture en het nieuwe provinciale Museum of Art op het programma. In dit kader wordt ook het bezoek van een delegatie o.l.v. de Vice Governor van Hubei in september a.s. besproken. Tegen de avond arriveren wij in het East Lake Hotel waar de ontmoeting met (de nieuwe) Governor mr. LI Hongzhong van Hubei Province plaatsvindt. Vòòr het diner vindt de ondertekening plaats van het Action Plan tussen Hubei en Gelderland door directeur REW Van der Hoeve en zijn collega mrs. Ma Li van Foreign Affairs Office van Hubei (zie bijlage 2). Tijdens het diner gaat onze CdK ook bij deze tafelrede op subtiele wijze en aan de hand van de Olympische gedachte op de mensenrechtensituatie in. De evaluatie later die avond in het hotel levert op dat het voor alle bedrijven een succesvolle dag is geweest. Dinsdag 15 april. De bedrijven vervolgen hun individuele afspraken en de overheidsdelegatie heeft een eerste ontmoeting met vertegenwoordigers van de politie van Wuhan, formeel: Hubei Provincial Department of Public Security; een bijzondere ervaring. Na diverse inleidingen van Nederlandse en Chinese zijde wordt een bezoek gebracht aan de immense centrale meldkamer. De verhoudingen in aantallen politiemensen (Wuhan ca ) spreekt zeer tot de verbeelding. Na de door de politie aangeboden lunch blijven de Korpschef en de chef Veiligheid van de politie Noord-Oost Gelderland achter voor diepgaand overleg. De overheidsdelegatie en de vertegenwoordigers van het toeristisch bedrijfsleven hebben een bijeenkomst met een groot aantal geïnteresseerde uit Wuhan en omgeving. Na de presentaties o.l.v. gedeputeerde Van Haaren, blijken er mogelijkheden te zijn om Oost-Nederland in de bezoeken aan Europa mee te nemen. Wordt vervolgd. Na een boeiende inleiding door dhr Penning (oud dir. Haarimex te Loenen) over zijn Chinese ervaringen met de nadrukkelijke aanbeveling Food Valley nu in China sterk te promoten gaan wij naar een modeshow van de Doetinchemse ontwerper de heer Hu. De opening wordt verricht door gedeputeerde Van Haaren, waarna een spectaculaire show volgt, ingeleid door een fantastische promo-dvd van de regio Arnhem/Nijmegen. Een bijzonder hoogtepunt. De evaluatie later die avond verloopt positief. Ondanks enkele mindere match-makings ervaart iedereen de dag als nuttig en is men tevreden. 5

6 Deze slotevaluatie levert het volgende beeld op.. Nuttige contacten voor zowel de nieuwkomers als de bedrijven die voor de tweede keer meegaan.. De opening van een fraai park in Holland Style, die de samenwerking tussen Arnhem, Arcadis en Wuhan nog eens onderstreept.. Een samenwerkingsovereenkomst tussen Wuhan High Voltage Institute en KEMA.. De concretisering van het bezoek van de Vice-Governor van Hubei aan Gelderland in september a.s. tijdens het gesprek met het departement van cultuur.. De ondertekening door de beide directeuren van Gelderland en Hubei van het Action Plan.. Een bijzondere eerste ontmoeting tussen de politie van Wuhan en de politieregio Noord-Oost Gelderland.. Perspectief biedende gesprekken over inkomend toerisme naar Oost-Nederland, in navolging op de positieve gesprekken met het NBTC in Beijing.. Leerzame inleiding voor ondernemers en overheid door dhr. Penning (Ex Haarima te Loenen).. Indrukwekkende promotie -en modeshow door Doetinchemse mode-ontwerper mr. Hu. Woensdag 16 april. Nadat de Commissaris van de Koningin en het bedrijf BCTN ons in alle vroegte moeten verlaten en terugkeren naar Nederland gaat de Gelderse overheidsdelegatie onder leiding van gedeputeerde Marijke van Haaren op weg naar de Huazhong University waar een delegatie van de Wageningen UR een groot congres houdt over bio wetenschappen. De opening wordt door de gedeputeerde verricht, waarna we ons naar Yichang laten rijden. De delegatie o.l.v. burgemeester De Graaf is daar inmiddels gearriveerd. Wij sluiten ons na de lunch bij hen aan. Het is de tweede keer dat Apeldoorn Yichang, waarmee een vriendschapsrelatie bestaat, bezoekt. Voor zowel de burgemeester als voor wethouder Spoelstra is het hun eerste bezoek. De stad Yichang biedt een afwisselend programma aan. Allereerst wordt de grote scheepswerf van Damen Shipyards in de Development Zone van Yichang bezocht, daarna en drietal Chinese bedrijven (grondstoffen voor medicijnen, spinnerij, pianofabriek) waarna we worden ontvangen voor de formele ontvangst en het diner met Partijsecretaris mr. Guo. Tijdens het bezoek aan Apeldoorn in september 2007 was hij nog burgemeester van Yichang. De evaluatie later op de avond levert een overwegend positief beeld op. Donderdag 17 april. De bedrijfsdeelnemers gaan naar hun afspraken en de overheidsdelegatie incl. Hogeschool Saxion en het ROC Aventus brengen een bezoek aan achtereenvolgens de Three Gorges University ( studenten) en een MBO-instituut, waar o.m. een theeceremonie wordt gedemonstreerd. Daarna wordt het grote chemische bedrijf Yihua Group bezocht, waar ook de lunch plaatsvindt. De ontvangst door de directeur, die in 2007 ook Apeldoorn was is zeer hartelijk.tijdens en na de lunch, een koffie halfuurtje, wordt over veel zaken, ook die van de mensenrechten, heel openhartig gesproken. Vervolgens wordt Yidu County bezocht, onderdeel van Yichang. Burgemeester Zhang van Yidu was ook in Apeldoorn in 2007 en dat schept een band. Na een bezoek aan een steurkwekerij en een korte tocht over een zijrivier van de Yangtze volgt het diner met de burgemeester, dat in een ontspannen sfeer plaatsvindt. Na terugkomst volgt de evaluatie in het hotel, die heel positief verloopt, ook voor wat betreft de match-making. 6

7 Vrijdag 18 april. De meest delegatieleden nemen deel aan het informatief toeristisch programma dat de stad Yichang heeft georganiseerd. Het weer is inmiddels omgeslagen, zodat de beroemde Three Gorges Dam deels in de mist is verdwenen. Na een bezoek aan een renovatieproject van historische gebouwen volgt de lunch bij het Three Gorges Projectburo. Na de lunch wordt tijdens een boottocht door de regen ook de Yangtze River deels aan het zicht onttrokken. Ondanks die stromende regen wordt nog een korte wandeling naar een fraaie vallei gemaakt. Na terugkeer vindt het gesprek tussen de beide burgemeesters Li en De Graaf en hun delegaties plaats, waarna de ondertekening van drie Memorandums of Understanding (MoU s) volgt. Het aansluitende diner verloopt in een uitstekende sfeer. Na een fraaie theatervoorstelling is het officiële deel ten einde. De resultaten van de afgelopen drie dagen zijn als volgt samen te vatten.. Gedeputeerde Van Haaren opent in Wuhan het Wageningen UR Symposium on Applied Biotechnology in Horticulture.. Indrukwekkend bezoek aan o.m. de grote scheepswerf van Damen Shipyards in Yichang.. Saxion en ROC Aventus gaan contacten aan met de Three Gorges University.. Versteviging van de contacten met de grote Yihua groep, die zeer geïnteresseerd is in contacten met o.a. Akzo Nobel. Tegenbezoek aan Gelderland op 27 juni.. Hollander BV tekent MoU met Yihua Group Yichang. Tegenbezoek op 26 juni.. Boom GP tekent MoU met Chinese counterpart.. VVV Apeldoorn tekent MoU met Bureau of Tourism of Yichang City.. Nieuwe burgemeester van Yichang aanvaardt met enthousiasme uitnodiging van burgemeester De Graaf voor bezoek aan Apeldoorn.. Burgemeester Apeldoorn, Korpschef en chef Veiligheid hebben zeer constructief gesprek met politie Yichang, dat waarschijnlijk tot een vervolgbezoek vanuit Politie Yichang aan Apeldoorn zal leiden. Zaterdag 19 april en zondag 20 april. De laatste volle dag in China wordt benut om nog een aantal afspraken af te ronden, waaronder die met de politie autoriteiten van Yichang of om nog wat inkopen te doen. Door het slechte weer is de vlucht naar Beijing komen te vervallen en gaan wij noodgedwongen weer met de bus naar Wuhan om alsnog met veel vertraging naar Beijing te vliegen waar wij midden in de nacht aankomen en helaas een zieke in het ziekenhuis moeten achterlaten. Na een kort verblijf in Beijing landt de delegatie rond uur Nederlandse tijd op Schiphol en zit de missie er op. VERVOLG Op vrijdag 26 september a.s. zal het gehele gezelschap wederom bijeenkomen om de uiteindelijke evaluatie van de missie met elkaar te bespreken. Daaraan voorafgaand zal de provincie Gelderland, mede namens de andere organisatoren een enquête laten uitgaan naar de deelnemers om de resultaten te inventariseren. 7

8 Indien uw college(s) ermee instemmen, ligt het in de bedoeling om in mei 2009 wederom een economische missie naar China te organiseren, bij voorkeur in samenwerking met zoveel mogelijk van de partijen genoemd in de inleiding, alsmede met Food-, Health- en Technology-Valley en het EMT (Energie- en milieutechnologie). 8

9 Bijlage 1: Verslag van de CdK van inbreng en bevindingen op het punt van mensenrechten tijdens de Chinamissie in april 2008 Tijdens de procedurecommissievergadering van 19 maart 2008 en middels de beantwoording van de vragen van de CU 17 maart 2008 heb ik de Staten toegezegd de mensenrechtenkwestie tijdens de economische missie aan China aan de orde te stellen. Voor mij bestond de missie uit twee aparte onderdelen: een bezoek aan de provincie Shandong en een bezoek aan de provincie Hubei. De organisatie van de zijde van de beide provincies was in handen van hun Foreign Affairs Office. Bij de ontvangst in beide provincies heb ik direct laten weten dat ik voornemens was om de mensenrechtenkwestie (o.m. Tibet) aan de orde te stellen tijdens mijn ontmoeting met de Governor van Shandong, resp. van Hubei. Deze vooraankondiging is doorgeleid naar beide Governors zo is mij gebleken tijdens de ontmoetingen. Beide provincies hebben sinds kort een nieuwe Governor. Tijdens hoefijzergesprekken werden dan ook voornamelijk beleefdheden uitgewisseld. Zoals u wellicht weet, worden de hoefijzergesprekken gevolgd door een diner waarbij er (meer) ruimte is voor onderling debat en discussie. Zoals aangekondigd, heb ik tijdens het diner aandacht gevraagd voor de mensenrechten. In grote lijnen kwam de redenering op het volgende neer: in de afgelopen jaren hebben wij een vriendschapsband opgebouwd (Shandong, Hubei). - Onder vrienden moet je alle onderwerpen kunnen bespreken - Maar ook dat sporters en politici hun eigen speelvelden hebben en dat wij Governors ons eigen playingfield hebben - Ten slotte heb ik de wens uitgesproken dat de Olympische Spelen van Beijing een succes zullen worden De toast op vriendschap, vruchtbare discussies en succesvolle Olympische Spelen voor Beijing werd door beide Governors positief beantwoord. Zowel door instemming te betuigen alsmede door ook zelf de mensenrechtenkwestie expliciet aan de orde te stellen. In de gesprekken met beide Governors is mij gebleken dat men erg bezig is met mensenrechtenkwesties. Niet alleen ten aanzien van Tibet, maar ook ten aanzien van de nieuwe openheid, de vrijheid van meningsuiting, de verschijningsvormen van democratische systemen en het schrikbeeld wat men voor ogen heeft als het allemaal te snel (lees: onbeheersbaar wordt) gaat. Het uiteenvallen van de Sovjet Unie is zo n schrikbeeld. Indien China uiteen zou vallen dan vreest men een langdurige periode van instabiliteit. In beide provincies is mij opgevallen dat er een nieuwe generatie bestuurders is aangetreden die de blik naar buiten hebben gericht en die bereid zijn bepaalde veranderingen door te voeren. Bij het tegenbezoek van Vice-Governor Wang van Shandong werd mij de vraag gesteld (door de Vice-Governor) of er ook elders op de wereld Nederlands gesproken werd. In mijn antwoord heb ik niet alleen aangegeven dat dit het geval was (noemde Suriname, Nederlandse Antillen en Aruba, Zuid-Afrika en Indonesië), maar dat dit ook raakte aan moeilijke perioden in onze geschiedenis. Perioden waar wij nog steeds mee bezig zijn: ik heb gerefereerd aan de herziening van het statuut van het Koninkrijk, aan het Indisch herinneringscentrum dat in Bronbeek komt en het slavenmonument in Amsterdam. In onze geschiedenis hebben wij het niet altijd zo nauw met de mensenrechten genomen, was mijn conclusie. Het uitgelegde bruggetje werd meteen door de Vice-Governor betreden. Ook hij gaf aan dat er in China nog veel te verbeteren viel. Wij hebben gediscussieerd over de positie van minderheden in een democratie. 9

10 Tijdens hetzelfde bezoek heb ik ook uitvoerig gesproken met de secretaris-generaal die zeven jaar in Princetown had gestudeerd en daar was gepromoveerd. Hij stelde dat steeds meer leidinggevenden in China vele jaren in het buitenland hebben gestudeerd en deze kennis en ervaring meenamen in hun nieuwe verantwoordelijkheden. Het is overigens niet eenvoudig om uit te leggen hoe onze staatsinrichting geregeld is en hoe het in de praktijk werkt. De volgende observaties wil ik hier noteren: - iedere avond hebben wij onder leiding van directeur REW Hans van der Hoeve met de businessdelegation een voorbespreking/nabespreking gehouden. De officiële delegatie en de zakendelegatie hebben niet altijd hetzelfde programma. Zo ontmoeten de zakenmensen iedere dag andere zakenpartners tijdens de matchmakingprogramma s. Aangezien het onderwerp mensenrechten iedere dag door de leden van de official delegation werd besproken, werden de zakenmensen ook steeds alerter/(politieker). Sommige zakenmensen hebben uit eigen beweging de kwestie Tibet aan de orde gesteld bij hun counter parts. Dat leidde nimmer tot problemen. Wel bleken zij er een andere zienswijze op na te houden (Tibet blijft Chinese provincie). Maar dit is niet zo verwonderlijk - CNN zond dagelijks olympisch nieuws uit. Vorige jaren ging de zender af en toe op zwart wanneer er onwelgevallig nieuws was. Dit jaar werd alles gewoon uitgezonden, inclusief de mededeling van de Britse premier dat hij de openingsceremonie van de Olympische Spelen niet zou bijwonen. Het is tijdens onze gesprekken door onze gastheren niet aan de orde gesteld - de Governor van Hubei stelde voor om te komen tot culturele uitwisseling, zodat ordinary people kennis zouden nemen van elkaars opvattingen en gewoonten. Een suggestie die ik graag nader met uw Staten wil bespreken - een andere, opvallende observatie was dat in het museum of modern arts in Wuhan (Hubei) een tentoonstelling over Tibet was ingericht. Ook de grote volksverhuizing a.g.v. de bouw van Three Gorges Dam die de provincie van schone (waterkracht) energie moet voorzien, werd op indringende wijze getoond. Enige honderdduizenden mensen moesten huis en haard verlaten. Kunstenaars hebben dit vastgelegd - wij hebben een officiële ontmoeting met de provinciale en gemeentelijke politie van Hubei/Wuhan gehad. Van Gelderse zijde waren de korpsbeheerder Fred de Graaf en de hoofdcommissaris Annelore Roelofs NO-Gld en commissaris Carolien Monster hierbij aanwezig. Dit bezoek zal worden beantwoord met een tegenbezoek in Apeldoorn, waarbij bezien zal worden of de Politieacademie in Apeldoorn een bijdrage kan leveren aan de opleiding van Chinese agenten. Men zoekt een opleidingscentrum in West-Europa - Tegenbezoek: politie Hubei/Wuhan aan Interpol Den Haag en Apeldoorn (Fred de Graaf). Tegenbezoek van Vice-Governor Shandong heeft op 21 mei j.l. plaatsgevonden. Tegenbezoek van Vice-Governor Hubei naar verwachting in september a.s. C. Cornielje 10