Voortgangsrapportage april - september 16 IGUNGA Ecovillage 2015-2019 Het Igunga Ecovillage project is een samenwerking tussen Heifer, Aqua For All, ICIPE (een onderzoeksinstituut) en de lokale Tanzaniaanse overheid, met steun van de Europese Unie. Met het project worden boerengemeenschappen in het district geholpen om zich beter aan te passen aan en te anticiperen op klimaatveranderingen. Om dit te bereiken zullen er in 9 dorpen Ecovillages worden opgezet. In deze dorpen wordt een duurzame omgang met de leefomgeving gestimuleerd, door gebruik te maken van technieken die hun succes al in andere gebieden hebben bewezen. Denk hierbij aan wateropslag en recycle technieken, natuurlijke gewasbescherming, bomenaanplant, houtbesparende ovens, solar lampen en biogas. De projectdeelnemers kiezen in overleg met de lokale overheid welke technieken het meest geschikt zijn voor hun gebied. De gekozen technieken worden samen met de deelnemers getest en waar nodig bijgestuurd. De geleerde lessen worden systematisch gedocumenteerd en gedeeld met de projectdeelnemers, andere organisaties, kennisinstituten en beleidsmakers. Ook zullen deelnemers en lokale bestuurders samenwerken om het beheer en de regelgeving met betrekking tot natuurlijk hulpbronnen beter te organiseren. Positieve resultaten kunnen na afloop op grote schaal uitgerold worden door de Tanzaniaanse overheid en waar mogelijk op internationaal Het kantoor van de districtsraad en haar staf niveau. Dit project zet in op het verbeteren van kennis over en toepassing van klimaatadaptatietechnieken van 6.000 families (36.000 individuen) en een verbeterde lokale besluitvorming op het gebied van beheer van natuurlijke hulpbronnen. De focus ligt met name op trainingen, het leren van nieuwe technieken en het begeleiden van de toepassing ervan. Daarnaast ontvangt een aantal families zaden voor natuurlijke gewasbescherming en kippen of vissen. De families die deze items ontvangen moeten eenzelfde hoeveelheid doorgeven aan andere gezinnen, zodat uiteindelijk alle 6.000 huishoudens voorzien zijn. Naast deze directe groepen profiteren nog eens 6.000 andere families (36.000 individuen) uit het dorp van dit project. Zij krijgen eveneens verbeterde toegang tot water en profiteren van een duurzame leefomgeving (vruchtbare grond, meer schaduw door boomaanplant, regelgeving ter bescherming van de natuur). Het project bereikt hiermee 72.000 boeren en boerinnen. 1
Gedurende dit vijfjarig project wordt ernaar gestreefd om twee hoofddoelen te behalen met bijbehorende resultaten. 1. Verbeterde weerbaarheid tegen de effecten van klimaatveranderingen in de 9 Ecovillages Resultaat 1.1 6.000 huishoudens (Ecovillage) zijn beter bewapend tegen de effecten van klimaatverandering door verbeterd milieubehoud, duurzame landbouw en versterkte gemeenschappen. Resultaat 1.2 De lokale overheidsmedewerkers van Igunga hebben kennis om klimaatadaptatiestrategieën te analyseren, plannen en implementeren. 2. Delen van geteste succesvolle klimaattechnieken met andere rurale gemeenschappen Resultaat 2. Ervaring en geleerde lessen van de Ecovillages documenteren en delen met geschikte stakeholders waaronder relevante beleidsmakers. Belangrijkste geplande activiteiten van deze periode Activiteit voltooid Evaluatie en planning sessie Aanvullend onderzoek nulmeting Opzetten nieuwe boomkwekerijtjes en zaaien nieuwe boompjes Vormen milieuclubs op scholen Trainen lokale werklui: waterputten slaan Demonstratievelden opzetten: putten, latrine, watertanks Voorlichting ovens en biogas Uitdelen solarlampen Oprichten van 80 nieuwe Farmer Field Schools Uitgesteld Trainen en plaatsen kippen Deels Opzetten van de Push- Pull demonstratievelden Uitgesteld Start renovatie weerstation Vooronderzoek Vormen nieuwe visgroepen voor kwekerijen in open water Gender en HIV/aids trainingen Uitwisselingsbezoeken Opzetten adviesraad Uitgesteld
Activiteiten: Evaluatie en planning sessie: Dit is het tweede projectjaar. In mei 2016 troffen alle projectpartners elkaar in Dar es Salaam om het eerste jaar te evalueren en gezamenlijk de gedetailleerde planning voor het tweede jaar te maken. Het eerste jaar kwam langzaam op gang en de nationale verkiezingen in oktober 2015 zorgden ook voor vertraging. Tijdens de evaluatie bleek dat het team tevreden is over de reeds uitgevoerde activiteiten en zijn er verschillende uitdagingen gesignaleerd waarover in aparte werkgroepen gediscussieerd is om oplossingen te bedenken. Net als de evaluatie is de gezamenlijke planning een exercitie die elke keer terugkomt in deze jaarlijkse bijeenkomst. Het is een tijdrovende maar noodzakelijke sessie waarbij alle partners intensief samenwerken. Het resulteert in een realistische planning en komt ten goede aan de onderlinge samenwerking. Alle projectpartners zijn nu bekend met de werkmethode en kunnen zich volgend jaar goed voorbereiden op deze bijeenkomst. De nulmeting: In juni/juli is de nulmeting naar tevredenheid afgerond. Het eerste onderzoek bleek niet volledig te zijn en er was behoefte aan een aanvullende studie. Het projectteam heeft onder begeleiding van Aqua for All en Heifer Nederland meer dan 400 huishoudens geïnterviewd met behulp van smartphones en een online software systeem. Het onderzoek leverde, naast de benodigde aanvullende informatie voor de nulmeting, ook kennis en ervaring over onderzoek doen met mobiele telefonie en online datasystemen. De geleerde lessen zijn zorgvuldig bijgehouden en kunnen gebruikt worden bij de geplande herhaalonderzoeken. Boomaanplant: Milieuclub van de basisschool in Mwanzugi De 21 NRM 1 comités zijn intensief getraind in boomaanplant en het integreren van milieubehoud in overheidsplannen. Ze hebben boomkwekerijen opgezet in 8 dorpen 2 en bij het districtsziekenhuis van Igunga. Deze bomen worden vervolgens geplant op gemeenschapsplekken om zo van Igunga een bosrijkere omgeving te maken. Naast de NMR comités zijn er 17 milieuclubs op scholen opgericht die zich op dezelfde manier bezig houden met boomaanplant. In totaal zijn er nu 34 boomkwekerijen in het projectgebied en naar verwachting worden er 52.000 bomen aangeplant in de omgeving. 1 Natural Resource Management: beheer van natuurlijke hulpbronnen. Voorbeelden: de aanplant van nieuwe bomen om bodemerosie tegen te gaan en de bodemvruchtbaarheid te verbeteren, het gebruik van energiezuinige ovens en biogas waardoor houtkap verminderd, het gebruik van solar lampen wat milieuvriendelijker is dan kerosine lampen en lantaarns op batterijen. 2 De boomaanplant activiteiten zullen binnenkort starten in Isugilo, het 9 e projectdorp.
Water interventies: Binnen dit project is het van belang dat de gedemonstreerde technieken kunnen worden gekopieerd door andere dorpelingen. Met name bij het slaan van waterputten worden er vaak dure machines gebruikt die alleen door een donor/sponsor kunnen worden bekostigd. Daarnaast gaat materiaal snel kapot in een droge en warme omgeving en kan een waterput alleen optimaal functioneren als de benodigde kennis en materialen ter plekke aanwezig zijn. Daarom zijn er 17 lokale vakmannen opgeleid, onder leiding van SHIPO (Tanzaniaanse water en sanitatie organisatie), om waterpompen te lassen (9 personen) en waterputten te graven (8). De pompen worden gemaakt van lokale materialen, en kunnen in geval van gebreken ook door dezelfde vaklui worden gerepareerd. De putten worden met pikhouwelen of een wigwamconstructie uitgegraven zonder hulp van machines. Training waterpompconstructie Wigwamconstructie In Mwanzugi en Makomero zijn deze waterpompen al geïnstalleerd. De watercomités zijn betrokken bij de plaatsbepaling van de waterpunten en zorgen er voor dat de het naleven van eigen bijdrage van dorpen (o.a. stenen, zand, eten voor werklui). De puttengravers zijn ook getraind om watertanks te bouwen voor regenwateropvang. Bukama is gebruikt als demonstratieplek. Hier is een watertank van 3000 liter, gemaakt tijdens de training op de basisschool, geplaatst. Naast de watertank zijn er ook punten om de handen te wassen geconstrueerd in Bukama, bij de basisschool in Igunga en bij de kliniek in Mwabakima. Bij deze kliniek is tevens een waterfilter geplaatst zodat patiënten schoon en veilig water kunnen drinken. Bij een huishouden in Ibutamisuzi hebben getrainde werklieden een zogenaamde Ecosanipan toilet gemaakt. Dit is een milieuvriendelijke latrine waarbij het grondwater niet wordt vervuild en na verloop van tijd de uitwerpselen gebruikt kunnen worden als organisch mest voor de landbouw of boomaanplant. Het plaatsen van deze latrine kost minder dan de boete die een huishouden moet betalen als er ontdekt wordt dat men geen toilet heeft. Groene energie:
Er is een voorlichtingsbijeenkomst gehouden over biogas installaties in alle projectdorpen. Tijdens de bijeenkomst werd uitgelegd wat er nodig is om een installatie te bouwen en wat een huishouden hier zelf aan moet bijdragen. Er zijn iets meer dan 100 gezinnen die interesse hebben in deze techniek. Een groep van 45 andere werklieden hebben een basistraining gevolgd over energiezuinige ovens en biogas installaties. In de workshop van november 2016 gaan ze in de praktijk leren hoe ze deze ovens en installaties moeten bouwen. Net zoals bij de werklui van de waterinterventies zijn zij de sleutel in het opschalen van deze technieken. Er worden diverse ovens en installaties neergezet bij huishoudens die dit actief gaan promoten. Zij verwijzen geïnteresseerden door naar de getrainde werklui. Er zijn 143 lampen op zonnepanelen uitgedeeld aan projectdeelnemers die een actieve rol hebben vervuld binnen hun projectonderdeel. Het gaat hier voornamelijk om leerlingen van scholen (milieuclubs) en leden van NRM comités (die een voortrekkersrol hebben gespeeld bij boomaanplant en naast hun projectactiviteiten ook bomen hebben aangeplant op hun eigen erf als demonstratie voor buren). Biogas installatie is een andere vorm van groene energie waarbij dierlijke mest wordt omgezet in gas om op te koken en voor verlichting. Dit is een flinke investering voor de boer. Allereerst de materialen die nodig zijn voor de cementen tank (die in de grond op het erf wordt ingebouwd) zijn niet gering. De boeren moeten hiervoor zelf zand en stenen aanleveren. Daarnaast moet de tank voor de eerste keer helemaal gevuld worden met mest voordat er gas geproduceerd kan worden. Dit kan niet geleverd worden door een paar koeien. Om zeker te weten dat er gezinnen zijn die interesse hebben ondanks de flinke eigen bijdrage, heeft het projectteam de dorpen voorlichting gegeven over deze techniek en de kosten op een rijtje gezet. Uiteindelijk hebben iets meer dan 100 boeren aangegeven om een biogas installatie aan te willen leggen. Vereiste is wel dat zij vee bezitten. Actieplannen dorpen: De NRM comités zijn getraind door het 3R team over hoe ze milieubehoud activiteiten het beste kunnen integreren in actieplannen op dorpsniveau. In participatieve sessies zijn per dorp uitdagingen op het gebied van milieu en klimaatverandering geïdentificeerd en is er gebrainstormd over mogelijke oplossingen. De uitkomsten zijn geprint op grote posters zodat alle dorpsleden een beeld hebben van de mogelijke toekomstplannen. Tevens dienen ze als hulpmiddel bij het ontwikkelen van nieuwe actieplannen en bijbehorende budgetten. Farmer Field Schools Er was gepland om deze periode 80 nieuwe groepen te vormen. Er stonden echter genoeg andere activiteiten op de planning die voorrang hadden, waardoor dit naar het einde van 2016 is geschoven. Kippen: 112 facilitatoren van de kippengroepen zijn getraind in duurzame kippenproductie (diergezondheid, de productiecyclus en de bouw van een kippenren). De aankoop van kippen is in voorbereiding en naar verwacht worden de kippen in december bij de boeren geplaatst.
Vissen: In Mwanzugi zijn 10 groepen met elk 10 leden gevormd die geïnteresseerd zijn in visteelt in de vorm van aquacultuur. Dit zijn drijvende viskwekerijen in open water. De vissen moeten net als bij zelf aangelegde visvijvers gevoerd worden, maar leven ook van het aanwezige voedsel in het water (plankton, kleine visjes). Bij zelf aangelegde visvijvers moet het water eens in de zoveel tijd te ververst worden, maar bij dit soort viskwekerijen dus niet. Er is wel een bootje nodig om de drijvende kwekerijen te bereiken. De 10 demonstratievelden (zelf aangelegde vijvers en de rijs-met-vis velden) hebben te kampen gehad met diefstal (zie uitdagingen). De vijvers liggen niet in de buurt van de woning van de gezinnen (en dus is er niet altijd toezicht) waardoor dieven ongezien vis uit de vijvers hebben kunnen halen. Slechts twee van de tien groepen is er in geslaagd om hun vissen op te kweken: ruim 3.000 van de 4.000 jonge visjes zijn uitgegroeid tot vissen van goed formaat. Om dit resultaat te bereiken hebben zij de vijvers dag en nacht bewaakt. Begin 2017 betalen deze twee groepen de waarde van de 4.000 gekregen jonge visjes terug van hun verkoopopbrengst. Met dit geld wordt weer een nieuwe groep voorzien van visjes. Landbouw: Er zijn 80 nieuwe demonstratievelden geselecteerd waarop droogtebestendige gewassen worden verbouwd, waaronder maïs, zonnebloemen en (mung)bonen. In het komende regenseizoen (verwacht eind 2016) worden deze velden ingezaaid. De eerste groepen van vorig jaar (2015) hebben hun oogst binnen en geven begin 2017 zaden door aan andere groepen. Twee groepen geven 3kg zonnebloemzaden door aan twee nieuwe groepen, twee rijstgroepen geven 6 kg zaden door aan twee andere rijstgroepen en 10 maïsboeren geven 10 kg door aan 10 nieuwe boerengroepen. Push-Pull techniek 3 : De 18 Push-Pull groepen moesten vorig jaar een seizoen wachten omdat de benodigde Desmodium zaden niet te krijgen waren vanuit Australië. Dit jaar zijn de zaden beschikbaar en het proces van aankoop van de zaden is in gang gezet. De 18 groepen hebben hun maisvelden voorbereid. 3 Push-Pull is een milieuvriendelijk systeem waarbij ongedierte en onkruid bestreden kan worden. In het maisveld wordt Desmodium geplant om stengelboorders (rupsen) en vervelend onkruid (Striga) te verjagen (Push factor). Om het maisveld heen wordt gras geplant om deze plagen juist aan te trekken (Pull factor) en hiermee de maisplanten te ontzien. Daardoor gaat de maisproductie sterk omhoog.
Gender & HIV/Aids: De NRM comités hebben ook als taak om onderwerpen als man-vrouwgelijkheid en HIV/Aids bespreekbaar te maken in de gemeenschappen. Deze maanden hebben zij de benodigde trainingen hiervoor gevolgd. Er is gediscussieerd over hoe de positie van de vrouw binnen het huishoudens kan worden verbeterd. Omtrent HIV/Aids gaat het over het voorkomen van de ziekte, de overdraagbaarheid en de omgang van mensen met deze ziekte in de samenleving om stigmatisering te voorkomen. Kennis delen Het project zit nog in de beginfase en langzamerhand lopen de eerste boerengroepen tegen problemen aan en/of ontdekken ze wat juist wel goed werkt in dit gebied. Het systematisch verzamelen van deze informatie zal binnenkort worden uitgerold. Veelbelovend is de interesse die de overheid toont in dit project. Zowel een regionale als nationale delegatie heeft Mbutu bezocht om te leren over de boomaanplanttechniek met druppel-irrigatie. Naast Igunga lopen er nog een aantal andere Ecovillage projecten van de EU in Tanzania. Het Chololo Ecovillage in Dodoma loopt al een aantal jaar. In juli 2016 is het dorp bezocht door het projectteam van Igunga (5 personen) en 6 stafleden van het districtsraad in Igunga. Verschillende onderdelen die ook voorkomen in het Igunga project passeerden de revue zoals: energiezuinige ovens, water en sanitatie, biogas, weerstation. Het bezoek heeft een goed beeld gegeven van het resultaat waar we in Igunga naar toe willen werken. De geleerde lessen van Chololo worden in de uitvoering van de verschillende projectonderdelen meegenomen. Zo blijkt het lastig te zijn om de informatie van het weerstation bij de boeren te krijgen. Hier wordt rekening mee gehouden in het vooronderzoek van het Igunga weerstation en indien nodig kan men contact opnemen met het projectteam van Chololo. Weerstation: De afgelopen tijd heeft het Igunga team informatie verzameld over het oude weerstation (deze is niet meer in functie). Er zijn contacten gelegd met het meteorologisch station op regioniveau in Tabora en met het nationaal kantoor. Het is van belang dat het nieuwe station aan alle vereisten voldoet, duurzaam is, en kan meedraaien met het nationale systeem. Ook de geleerde lessen van Chololo Ecovillage worden gedocumenteerd. Alle informatie wordt uiteindelijk gebundeld zodat het team goed geïnformeerd de aanschaf van een weerstation in gang kan zetten. Communicatie Er is actief gezocht naar een Communicatie & Learning medewerker die voor 50% van zijn of haar tijd zal werken voor het Igunga project. Eind 2016 zal deze medewerker aan de slag gaan. Als hoofdtaak heeft hij of zij het actief onderhouden van de website, en zorgdragen dat alle belanghebbenden binnen het project worden voorzien van kennis en informatie. Het opzetten van een extern adviesraad is verplaatst naar de komende maanden.
Impact op de families Het is nu nog te vroeg om te spreken over impact, aangezien de activiteiten net of nog niet van start zijn gegaan. Wel zijn er al meerdere boeren (ook niet projectdeelnemers) die technieken overnemen van de voorbeeldboeren. Zo hebben een aantal, iets welvarendere, boeren een visvijver geïnstalleerd op hun land na het zien van de demonstratievelden. Eén boer heeft zelfs een watertank van 6.000 liter geplaatst om regenwater via het dak op te vangen. De methode om bomen te planten in een droge omgeving, inclusief de druppelirrigatie met lege flessen, is makkelijk uit te voeren door iedereen en wordt dan ook op grotere schaal gekopieerd. Deze techniek wordt inmiddels door de NRM comités en milieuclubs op basis- en middelbare scholen in Igunga op grote schaal gedemonstreerd. Demonstratievled bij het Auquaculture Development Centre in Mwangzugi village Mr. Sonsidha Meneer Sonsidha is één van de boeren die een visvijver heeft nagebouwd. Hij heeft 1 vijver met 1.600 visjes wat hem uiteindelijk 3.2 miljoen Tanzaniaanse Shilling heeft opgeleverd ( 1.300). Volgens de trainer van het centrum kan de opbrengst zelfs nog meer omhoog als Mr. Sonsidha wacht met de vis te verkopen tot ze groter zijn. Men koopt in Igunga een meerval voor 2.50 per kilo en een tilapia voor iets meer dan 3 per kilo. Omdat vis zo populair is komen buurtbewoners zelf naar zijn erf toe zodra men hoort dat de verkoop is gestart. Mr. Sonsidha is erg blij met de weinige inspanningen die een visvijver vereist. In eerste instantie is het een flinke investering in geld en werk om een vijver te bouwen. Als deze eenmaal staat is het een kwestie van de vissen tweemaal daags te voeren. De rest van de tijd kan hij aan andere werkzaamheden besteden. Werken op het veld, zoals in de rijstbouw, is veel intensiever. Mr. Sonsidha is al bezig met het aanleggen van een tweede vijver. Sinds de voorbereiding van dit project werkt Heifer Tanzania nauw samen met de districtsraad van Igunga. Op verschillende niveaus zijn overheidsmedewerkers betrokken, van het districtshoofd in een ceremoniële rol bij evenementen tot overheidsvoorlichters die met de projectdeelnemers aan het werk zijn. Inmiddels weten boeren en de ambtenaren elkaar ook te vinden buiten het project om en dat is een mooi behaald resultaat. Boeren met diefstalproblemen of met conflicten tussen veehouders en landbouwers over landgebruik, kloppen aan bij de desbetreffende ambtenaar die hen vertegenwoordigd in raadsvergaderingen. Oplossingen worden teruggekoppeld en opgevolgd.
Uitdagingen: In oktober 2015 vonden de nationale verkiezingen plaats. Als gevolg hiervan vinden er altijd personeelsverschuivingen plaats bij de districtsraden en dus ook bij het lokaal bestuur van Igunga. Verschillende belangrijke stafleden, waarmee het projectteam een goede samenwerking had opgebouwd, zijn verplaatst naar een ander district. De nieuw aangestelde medewerkers zijn inmiddels ingewijd in het Ecovillage project door het projectteam om zo min mogelijk tijd verloren te laten gaan. De vraag naar vis in Igunga is groot en het aanbod is klein. Men kan een goede prijs krijgen per kilo vis. De visgroepen met visvijvers, met uitzondering van twee groepen, hebben een slechte oogst gehad door diefstal. In de nacht, als de vijvers onbemand zijn en iedereen thuis is op zijn eigen erf, zijn de vissen door bewoners uit de omgeving gestolen. Alleen de twee groepen die beurtelings hebben gepost naast de vijver hebben een goede opbrengst gehad. Inmiddels is dit probleem besproken met de dorpsleiders en is het aangekaart bij de voorlichter van het Aquaculture Development Centre, die het vervolgens heeft doorgezet naar het districtsraad op het hoogste niveau en de veiligheidscommissie. Activiteiten komende periode Het komende halfjaar zijn de volgende activiteiten gepland: Waterputten slaan in aantal projectdorpen Demonstratieplekken neerzetten: o.a. watertanks, latrines, energiezuinige ovens, biogas installaties Oprichten van nieuwe Farmer Field Schools en facilitatoren Plaatsen van kippen Opzetten demonstratievelden voor gewassen (maïs, bonen, etc.) en Push-Pull techniek Doorgeven van zaden en vis door eerste groepen Training visgroepen Renovatie weerstation Igunga website actief bijhouden Coördineren systematische delen van kennis binnen het project Opzetten adviesraad Stuurgroep vergadering en de jaarlijkse evaluatie en planningsbijeenkomst