Biënnale van de schilderkunst: De toets & de materialiteit van het schilderij De Biënnale van de Schilderkunst is dit jaar aan haar vierde editie toe en heeft met het Museum van Deinze en de Leiestreek voor het eerst ook een derde locatie naast het Museum Dhondt-Daenens in Deurle en het Roger Raveelmuseum in Machelen-aan-de-Leie Dit tentoonstellingsproject vertrekt van onze gezamenlijke museale ambitie om het recente kunsthistorische verleden van de schilderkunst te contextualiseren en actualiseren (Roger Raveel, Herinnering aan het sterfbed van mijn moeder, 1965) De bedoeling van de biënnale is om elke twee jaar een specifieke invalshoek te nemen die de schilderkunst van de laatste honderd jaar gericht benadert Voor de editie 2014 staan de schilderkundige toets en de materiële bouwstenen van het schilderij centraal Hoe hebben kunstenaars sinds het einde van de negentiende eeuw de daad zelf van het schilderen beleefd en onderzocht? En wat is er materieel nodig voor een picturale praktijk? Deze biënnale wil om aantonen dat de kunstenaars zelf hiervoor mettertijd zeer verrassende oplossingen hebben uitgewerkt 1
(Vincent Geyskens, Just a gigolo merged sharp, sd) De intentie van de biënnale is in ieder geval niet om objectiviteit of volledigheid na te streven, maar wel om het werk van kunstenaars van verschillende generaties in dialoog te plaatsen en zo een subjectief onderzoek te doen naar een aantal sporen die de schilderkunst sinds de voorlaatste eeuwwisseling heeft gevolgd 2
(Carole Vanderlinden, Bouquet, 2014) Elk van de organiserende musea neemt zijn eigen collectie als uitgangspunt en kiest vervolgens voor een aparte uitwerking van het thema In het Museum Dhondt-Dhaenens worden relatief uitgebreide ensembles van een beperkt aantal kunstenaars getoond Het Raveelmuseum focust eerder op afzonderlijke werken van een uitgebreider aantal schilders waarmee diverse werken van Raveel een dialoog aangaan Het Museum 3
van Deinze en de Leiestreek maakt een relevante keuze uit zijn overzichtscollectie en exploreert van daaruit een aantal historische en hedendaagse schilderpraktijken Zo streven we naar een complementariteit, waarbij de keuze van de werken mede is ingegeven door de sterk verschillende ruimtelijke condities van de drie organiserende musea De biënnale van de schilderkunst 2014 in het Roger Raveelmuseum Reeds in 2006-2007 organiseerde het Roger Raveelmuseum een tentoonstelling met als titel De toets Het vertrok daarbij van de vaststelling dat bij het schilderen met verf het beeld tot stand komt door aanraking De toets verwant met het Franse toucher en het Engelse to touch zet het tastbare om in het zichtbare Met de biënnale van de schilderkunst 2014 wil het Raveelmuseum de materialiteit van het schilderij nog ruimer bekijken We gaan op zoek naar de fysieke bouwstenen en de zintuiglijke sensaties die hieruit voortvloeien Elementen als de toets (de manier waarop de verf is aangebracht maar ook het typische gebaar dat kenmerkend is voor elke individuele schilder), de drager van het schilderij (paneel, doek, papier, metaal, glas, kalk, steen, ), de aard en samenstelling van de verf (olieverf, acryl, gouache, aquarel, industriële verf, ) of andere soms zelfs ontastbare - materialen waarmee geschilderd wordt (modder, papier, lichtstralen, ) enzovoort Vaak stellen we daarbij vast dat veel kunstenaars gecombineerde technieken aanwenden waardoor het experimentele karakter dat besloten ligt in de materialiteit aan bod komt (Bram Bogart, Witvlak, 1969) 4
Enkele voorbeelden mogen dit illustreren: - de vrije schilderkunst van James Ensor die zowel impressionistisch, expressionistisch als symbolistisch is - de schilderijen van Roger Raveel uit de vroege jaren 1950 op geprepareerde hardboard met vaak onbeschilderde delen - de plaasterschilderijen van Bram Bogart - de schrale en schijnbaar kleurloze schilderijen van Dan Van Severen - de aquarellen van beeldhouwer (!) Bernd Lohaus - de abstracte gouaches en aquarellen van Mary Heilmann - de met de vingers geschilderde werken van Agnes Maes - de gekleurde papierknipsels van Guy Mees - de typische dwarse penseelstreek van Luc Tuymans - de wandschilderingen van Mitja Tušek - de schilderijen op glas van Pascale Marthine Tayou en Walter Swennen - de schilderijen op lood en koper van Günther Förg - de samengestelde werken van Vincent Geyskens - de zeefdrukschilderijen van Andy Warhol Het Museum van Deinze en de Leiestreek De toets kan zowel een schildertechnische als gevoelsmatige oplossing zijn die de kunstenaar in staat stelt om zijn visie over te brengen of om het werk kracht bij te zetten De zoektocht naar oplossingen doorheen technieken is iets wat kunstenaars steeds gefascineerd heeft Vaak zal die toets ook visueel zeer dominant aanwezig zijn in het kunstwerk, soms zodanig dat de toeschouwer er eerst wordt mee geconfronteerd alvorens de verdere compositie of figuratie ten volle te kunnen ontdekken Het Museum van Deinze en de Leiestreek onderzoekt enkele thema s en bewegingen in de kunst vanaf de 2de helft van de 19de eeuw waarin het belang van de toets zeer significant is, en trekt dit door tot op vandaag Zo is er de constructieve toets van de pointillisten en impressionisten versus de eerder opdelende toets van vroege abstracten en modernisten, alsook de vernieuwing in de landschapsschilderkunst doorheen de toets vanaf de 19de eeuw Wat volgt is een zorgvuldige selectie van werken van kunstenaars die raakvlakken hebben met en/of verder bouwen op deze stromingen, of zelf een zeer specifieke beeldtaal ontwikkelden Ook de materie zelf - of net de afwezigheid ervan - en het medium zijn sterk bepalend voor het resultaat Korstig of schraal, ascetisch of uitbundig, suggestief of sublimerend, zoekt de kunstenaar zijn oplossing In de gepresenteerde ensembles zullen enkele werken uit de eigen collectie als verdere referentie dienen Belangrijke figuren hierbij zijn oa Emile Claus, Théo Van Rysselberghe, Albert Servaes, Gustave Van de Woestyne, Constant Permeke, Frits Van den Berghe, Roger Raveel, Dan Van Severen en Raoul De Keyser 5
(Bart De Clercq, Gedistingeerde, 2013) De tentoonstelling bevat eveneens werk van om: Virginie Bailly, Aglaë Bassens, Jean Bilquin, Herbert Brandl, Jean-Marie Bytebier, Mil Ceulemans, CharlesLouis Daubigny, Felix De Boeck, Sonia Delaunay-Terk, James Ensor, Henri Evenepoel, Pierre-Louis Flouquet, Modest Huys, Eugène Leroy, Gerhard Richter, Karl Schmidt-Rottluff, Fik van Gestel, Louis Van Lint en Maurice Wyckaert Museum Dhondt-Dhaenens Deurle Voor de Biënnale van de Schilderkunst bouwt het Museum Dhondt-Dhaenens steeds een dialoog op tussen ensembles van werken van kunstenaars van verschillende generaties Vertrekpunt zijn twee kunstenaars uit de collectie Dhondt-Dhaenens: Rik Wouters en Henri-Victor Wolvens Hun benadering van de verftoets is zeer verschillend: Rik Wouters schildert met snelle lichte toetsen, delen van het doek vaak onbeschilderd 6
latend, terwijl Henri-Victor Wolvens de olieverf zeer pasteus aanbrengt waardoor een bijzondere textuur ontstaat 7
8
(Luc Tuymans, Der diagnostische Blick III, 1992) Deze twee benaderingswijzen vormen de aanzet voor de tentoonstellingsselectie: de verftoets die een autonoom motief wordt versus de verfaanbreng die een gelaagde huid vormt Bij beide benaderingen is de actie van het schilderen belangrijker dan wat uiteindelijk voorgesteld wordt Dat de verftoets in de twintigste eeuw vele vormen aanneemt zal mogen blijken in de tentoonstelling: de zich herhalende afdruk van de verfborstel van Niele Toroni zal onder meer contrasteren met de pixels in het werk van Roy Lichtsenstein of de gespoten verf van Martin Barré De specifieke toets wordt doorheen de twintigste eeuw de herkenbare signatuur van de kunstenaar De schilderkunstige queeste die Henri-Victor Wolvens leidde in zijn werk kan teruggevonden worden in het werk van andere kunstenaars, vaak met zeer verschillende eindresultaten, balancerend tussen figuratie en abstractie Denken we maar aan het werk van kunstenaars als Eugène Leroy, Philip Vandenberg, Herbert Brandl of Kjell Nupen 9
(Roger Raveel, Huiselijkheid, 1948) Praktisch: Tentoonstelling van 1 juli t/m 12 oktober 2014 Combiticket (inclusief bezoekersgids): 12,00 / 9,00 10
Museum Dhondt-Dhaenens Museumlaan 14, 9831 Deurle wwwmuseumddbe Open van dinsdag tem zondag van 10u tot 18u (gesloten op maandag) Roger Raveelmuseum Gildestraat 2-8 9870 Machelen-Zulte wwwrogerraveelmuseumbe Open van dinsdag tem zondag van 11u tot 17u (gesloten op maandag) Museum van Deinze en de Leiestreek L Matthyslaan 3-5 9800 Deinze wwwmuseumdeinzebe Open van dinsdag tem zondag van 11u tot 18u (gesloten op maandag) Links Museum van Deinze en de Leiestreek http://wwwmuseumdeinzebe Museum Dhondt-Dhaenens http://wwwmuseumddbe Nationale Loterij http://wwwnationale-loterijbe/subsidies 11
Velden Naam Waarde Van Datum 1/07/14 Tot datum 12/10/14 12