juni 2014 nr. 2 Secretariaat: De Boarch 11 9001 LV Grou Reuma patiënten vereniging Leeuwarden e.o.
34 e jaargang nummer 2 Adressen en telefoonnummers Redactie Mobieltje: Dhr. Tj. van Beets Tel: 0515-33 57 45 Dhr. B. Dijkstra Tel: 058-215 24 97 Voorzitter: Mevr. S. Langbroek Tel: 058-266 81 23 2 e Voorzitter: Dhr. B. Dijkstra Secretaris en ledenadministratie: Dhr. A. van Pelt De Boarch 11 9001 LV Grou 0566-62 22 32 secretaris-rpv-lwd@hotmail.com Penningmeester: Mevr. C.K. v. Duuren-Bouwmeester Tel. 058-215 9412 Coördinator oefengroepen: Mevr. G. Wassenaar Tel: 058-2532418 Website en lay-out Mobieltje: Dhr. B. Dijkstra Tel: 058-215 24 97 Activiteitencommissie: Mevr. E. van den Bos-Venema Tel: 0517-39 36 14 Mevr. G. van der Lecq Tel: 058-212 02 06 1 IBAN: NL70 INGB 0004 398001 t.n.v. Vereniging van Reumapatiënten Leeuwarden e.o. Website: www.rpv-leeuwarden.nl E-mail: post-rpv@hotmail.com Kopij inleveren vóór: 1 augustus 2014 (s.v.p. in Word, Arial 14) Drukwerk: Nolin Uitgevers BV / Binnenhof Projecten BV E-mail: studio@nolin.nl Website: www.nolin.nl Inhoud Voorwoord P 2 Verslag Algemene Vergadering P 3-4 Persbericht Reumafonds P 5 Bezoek Provinsjehûs P 6 Wist u dat? P 7 Agenda P 8 Koken met sterren Fontana P 9 Wereldreumadag P10 Geneesmiddelen bewaren P10-11 Broze botten P12-13 Puzzel P14-15 Algemene informatie P16 Alle activiteiten zijn in de Julianalaan 38 Leeuwarden www.kurioskerk.nl (tenzij anders vermeld)
Zomerstop Volgens mij is het bestuur goed bezig. Dit werd maar weer eens duidelijk op de jaarvergadering van afgelopen maart. Een aantal bestuursleden werd met enthousiasme opnieuw aangesteld voor een volgende bestuursperiode. Dat is een goed gevoel, dat u ons als leden zo waardeert. Ondertussen zijn de statuten, na twee ledenvergaderingen, goedgekeurd door de leden en bij de notaris officieel gepasseerd. Uw vereniging is weer up to date en we kunnen weer vele jaren vooruit. De activiteiten van dit seizoen zitten er inmiddels al weer op. Weet u het nog. Het Provinciehuis, wat was dat indrukwekkend. En wat hebben de deelnemers gesmuld van hun eigen culinaire creaties. En dan ons avontuur naar Amsterdam, varen door de grachten, slenteren door de Jordaan, het was een vermoeiende dag, maar reuze gezellig. Wat gaat de tijd toch snel! De zomervakantie lonkt. Als de tijd snel gaat, dan gaat onze zomerstop ook snel! En voor u het weet is het alweer september en gaan we vrolijk verder waar we nu even kort gaan stoppen. Het seizoen openen we 18 september met een interessante lezing over Reuma, Cholesterol & Diabetes. In het najaar zijn we ook weer van plan te gaan kuren in Fontana Bad Nieuweschans. n allen iets moois maken. Als u dan toch uw agenda gepakt hebt, kunt u ook vast zaterdag 11 oktober 2014 in uw agenda zetten. Dan organiseert RPV Drachten de WereldReumadag. Zij zijn al druk bezig daar een mooi programma voor te maken. Na de zomer hopen wij u meer daarover te kunnen vertellen. Rest me nu nog u een goede, zonnige en fijne zomer toe te wensen en ik hoop u graag weer vanaf september op één van onze vele activiteiten te begroeten. Sylvia Langbroek Uw voorzitter 2
Tijdens de opening constateerde Sylvia dat er voldoende leden aanwezig waren om besluiten te kunnen nemen. Dus er hoefde niet gesloten en weer opnieuw geopend te worden zoals vorig jaar. Buiten de zeven bestuursleden waren er zestig leden gekomen die dan ook heel hartelijk welkom werden geheten. Ook waren er twee ereleden aanwezig die volgens traditie in de bloementjes werden gezet. Zoals gebruikelijk liep Sylvia de activiteiten nog even door welke er de komende tijd aan staan te komen. Het zijn de Kookworkshop in april, het jaarlijkse reisje in mei, dit jaar naar Amsterdam, een interessante lezing door en het bezoek, op veler verzoek, aan Sauna Fontana in november. Vermeldenswaardig is dat de oefengroepen in Franeker heel goed lopen en dat de deelnemers hier heel positief en enthousiast zijn. Ook aan het probleem met de temperatuur van het oefenbad in Dokkum wordt heel veel aandacht geschonken door het bestuur en de verwachting is dat dit op korte termijn geheel opgelost is naar tevredenheid van het bestuur en de deelnemers. Een klein aantal is echter van Dokkum in Kollum gaan oefenen omdat daar de temperatuur voor leden met RA als aangenamer wordt ervaren. Het weekend in Groot Stokkert in februari was ook weer zeer geslaagd, Sylvia was zelf ook mee en vertelt dat zij heeft genoten. Na het vaststellen van de notulen van de vergadering in 2013 werd het jaarverslag van 2013 behandeld waarbij een aantal activiteiten zoals de contacten met de zorgverzekeraar De Friesland, met Zorgbelang Fryslân en de inspanningen m.b.t. het project ReumaPad nader werden toegelicht door Sylvia. Het financieel jaarverslag 2013 is door de accountant gecontroleerd en die geeft het advies aan het bestuur om de penningmeester decharge te verlenen. Sylvia legt het advies van de accountant dan ook voor aan de leden en die verlenen unaniem de penningmeester decharge, bekrachtigd door een welgemeend applaus voor de penningmeester voor haar inspanningen. Bij de begroting voor 2014 zijn er een paar vragen over de lumpsumbijdrage door het Reumafonds en over de bijdragen + projectaanvragen. Sylvia heeft toegelicht dat en de post bijdragen + project aanvragen dat zijn de eigen bijdragen welke de 3
leden betalen bij activiteiten en bij het oefenen. Na deze toelichting werd de begroting door de leden unaniem goedgekeurd. De wijziging van de statuten kon niet worden behandeld omdat hiervoor andere regels gelden m.b.t. het aantal aanwezige leden. Die schrijven voor dat er twee/derde van het aantal stemgerechtigde leden hiervoor aanwezig dienen te zijn. Wel kan er een nieuwe algemene vergadering worden opgeroepen binnen acht weken na 9 april. In deze vergadering is elk aantal dat dan aanwezig is gerechtigd het besluit tot wijziging van de statuten te nemen. Het bestuur heeft besloten om de extra vergadering te beleggen op woensdag 14 mei en ieder lid zal persoonlijk worden uitgenodigd. Als jullie dit lezen is deze extra vergadering al geweest en is er een besluit genomen, de uitslag staat op de website. Aan de orde was ook de bestuursverkiezing van vier bestuursleden die volgens rooster moesten aftreden, t.w. Andries van Pelt (secretaris) en Geke van der Lecq (algemeen lid / activiteitenorganisatie) zij hebben zich herkiesbaar gesteld voor een nieuwe periode van vierjaren. Verder Cilia van Duuren (penningmeester) en Elly van den Bos (algemeen lid / activiteiten organisatie) zij hebben zich herkiesbaar gesteld voor een nieuwe periode van tweejaren. Waarom zij voor tweejaren? Dat is omdat het rooster door bestuurswisselingen niet meer voldoet aan de statuten dat elkaar vervangende bestuurders en bijvoorbeeld ook de voorzitter en de secretaris niet gelijktijdig mogen aftreden. Door deze twee bestuursleden voor tweejaren te benoemen voldoet het rooster weer aan de regels in de statuten. Volgend jaar zal nog een keer hetzelfde gebeuren met de functie van Bert Dijkstra (o.a. 2 e voorzitter), het is niet toegestaan dat hij gelijktijdig aftreedt met de voorzitter. Alle bestuursleden die herkiesbaar waren zijn per acclamatie benoemd. Tijdens de rondvraag beantwoordt Sylvia twee vragen de eerste is waarom sommige leden een bloementje hebben gekregen. Zij legt uit dat het in de loop der jaren zo gegroeid is dat de ereleden een bloementje krijgen als zij aanwezig zijn op de jaarvergadering. De tweede vraag is of de leden dit jaar ook automatisch een factuur krijgen om hun contributie te kunnen declareren bij de zorgverzekeraar. Sylvia legt uit dat de factuur niet automatisch aan de leden wordt verstuurd omdat niet alle zorgverzekeraars de contributie vergoeden en het dus weggegooid geld zou zijn als aan alle leden een factuur gestuurd zou worden. Maar als er leden zijn die een factuur nodig hebben dat zij deze natuurlijk kunnen krijgen als zij dit zelf even aanvragen bij de penningmeester. Bij de sluiting van de vergadering nodigt Sylvia iedereen uit wel te blijven want na een korte pauze met koffie en wat lekkers is er nog een gezellige bingo met veel mooie prijzen. Andries van Pelt 4
Amsterdam, 10 april 2014 Kies uw reumazorg maakt reumapatiënt wegwijs in zorgaanbod Heeft mijn ziekenhuis een speciaal beweegprogramma voor reumapatiënten? Hoe lang is de wachttijd bij de reumatoloog in dat andere ziekenhuis? Voor al dit soort vragen kunt u terecht op, http://www.reumafonds.nl/kies-uw-reumazorg Het Reumafonds wil met deze keuzehulp de reumazorg in Nederland inzichtelijk maken. Bijzonder is dat alle ziekenhuizen hebben meegewerkt aan het transparant maken van de zorg die zij bieden. Mensen met een chronische aandoening zoals reuma hebben behoefte aan informatie over kwaliteit van de zorg. Sija de Jong, manager Patiënten belangen van het Reumafonds: 'Dat geldt zowel voor mensen die net weten dat ze reuma hebben als voor patiënten die willen weten of een ziekenhuis meewerkt aan wetenschappelijk onderzoek. Uit Kies uw reumazorg blijkt dat 87% van de ziekenhuizen participeert in wetenschappelijke studies.' Door middel van het invullen van postcode en vorm van reuma kan de bezoeker twee tot drie ziekenhuizen met elkaar vergelijken. 'Met de informatie van Kies uw reumazorg zijn patiënten beter geholpen met het maken van een bewuste keuze voor een ziekenhuis. Zij kunnen hierdoor gerichtere vragen stellen aan hun behandelaar over de te bieden zorg', aldus De Jong. Hulp voor (huis)artsen Behalve voor mensen met reuma, is Kies uw reumazorg ook een praktische vraagbaak voor (huis)artsen. Samen met de patiënt kunnen zij in de spreekkamer uitzoeken waar de gewenste reumazorg wordt geboden. Naast informatie over beschikbaarheid en bereikbaarheid van reumatologen en reumaverpleegkundigen laat de website onder meer zien welk ziekenhuis welke specifieke expertise in huis heeft, bij voorbeeld over sclerodermie, SLE of andere bijzondere vormen van reuma. Uit Kies uw reumazorg blijkt verder dat 62% van de ziekenhuizen beweeg programma's aanbiedt en 68% voorlichtingsbijeenkomsten organiseert. Kwaliteit in Zicht Kies uw reumazorg is een deelproject van Kwaliteit in Zicht, een samenwerkingsverband van zes grote patiëntenorganisaties, die samen met de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) en Zorgbelang Nederland methodes hebben ontwikkeld waarmee de kwaliteit van de zorg in Nederland beïnvloed en gemeten kan worden. 5
Op vrijdag 28 mrt jl. werden de RPV-belangstellenden welkom geheten in de nieuwe verruimde publiekshal met koffie / thee en cake. Het eerste (oudste) provincie huis op dezelfde plek dateert van 1580. O.l.v. een gids begon de rondleiding in 2 aparte groepen van elk bijna 25 personen. In de hal, hoog aan de wand, vielen meteen de 11 mans grote porseleinen ridders op. Zij symboliseren de Elfsteden; bestaan elk uit 36 onderdelen en zijn gemaakt bij Tigchelaar in Makkum. Daarna namen wij een kijkje in de moderne keuken met zelf bedienings buffet en geautomatiseerde afrekening. De kantine met 3 trapsgewijs verschillende vloerhoogten, biedt eet- en relaxruimte voor ca. 700 pers. Totaal zijn er 800 medewerkers, waarvan er 100 flexwerkers zijn. Er zijn dan ook maar 700 werkplekken (bureaus). Dit kan omdat niet iedereen aanwezig is: bijv. vakantie, vergadering in de prov., intern overleg, vacature of ziekte enz. Slechts een aantal bureau; menigeen moet dagelijks op zoek naar een vrije werkplek. Deze zijn (in groepjes van 2 8) te vinden op diverse algemene open ruimtes / gangen. Alle deuren van de Gedeputeerdenkamers stonden open en gaven ons vrije inkijk. Die van de Commissaris zat dicht! Ook zagen we op deze vrijdagmiddag betrekkelijk weinig ambtenaren. Er heerste een bijna serene rust. De historische Statenzaal, anno 1784 is nog geheel in oorspronkelijke staat. Erg mooi zijn de gebrandschilderde ramen met de symbolische afbeeldingen van de 11 steden en 30 grietenijen. Ook de beschilderingen met voorstellingen uit de Friese geschiedenis zijn erg de moeite waard. De vergaderkamer van Gedeputeerde Staten is de oudste originele ruimte aan de Tweebaksmarkt. Er naast bevindt zich de bibliotheek met ettelijke meters aan lederen banden met eeuwen oude verslagen / besluiten van de Friese Staten. Wij eindigden de bezichtiging op de bovenste etage van de werktoren met een riant uitzicht over Leeuwarden. Met de nieuwe aanbouw is men er in geslaagd de verschillende bouwstijlen goed bij elkaar aan te passen met veel lichtinval en een open karakter. ( voor de meer geïnteresseerde verwijs ik graag naar de website van het Friese provinciehuis en die van het architecten Bureau Soeters van Eldenk A dam ). Tj.v.B. 6
Wist u da... Het bankrekeningnummer van onze vereniging is gewijzigd in een IBAN (International Bank Account Number), het is nu: NL70 INGB 0004 3980 01 Er op de jaarvergadering in april te weinig stemgerechtigde leden aanwezig waren om een besluit te kunnen nemen over het wijzigen van de statuten. Er dus een extra algemene vergadering belegd moest worden binnen acht weken na de jaarvergadering om de statuten te kunnen wijzigen. De bestuursleden die volgens rooster moesten aftreden en herkiesbaar waren alle vier weer zijn (her)benoemd. Een grote groep leden en belangstellenden het Provinciehuis in Leeuwarden heeft bezocht. De RPV naast de website ook op Facebook is te volgen. Als u klachten heeft of wijzigingen wilt doorgeven m.b.t. het oefenen contact dient op te nemen met de coördinator oefengroepen: Geppy Wassenaar. Dit kan per e-mail: oefengroeprpv@gmail.com of telefonisch: 058 2532418 / 06 31041469 Schriftelijk mag ook, dan moet u schrijven naar: De Hammeringen 14, 9045 PV Beetgumermolen. U alle andere wijzigingen altijd schriftelijk dient door te geven aan de secretaris Andries van Pelt. Dit kan per e-mail: secretaris-rpv-lwd@hotmail.com of per post: de Boarch 11, 9001 LV Grou In Memoriam Met leedwezen hebben wij kennis genomen van het overlijden van het lid: Mevrouw A. v.d. Kloet Ons medeleven gaat uit naar de familieleden en dierbaren. Wij wensen hen alle sterkte toe bij het verwerken van dit verlies. Het bestuur. 7
------------------------------------knip uit en hang op----------------------------------------- 18 september Opening seizoen met interactieve presentatie door Remedica, over diabetes en cholesterol. 19.30 tot 21.30 uur. Kurioskerk zaal open 19.00 uur. Opgave bij Geke van der Lecq, tel 058 2120206 11 oktober Wereld Reumadag Drachten, zie pagina 10 19 november Kuur / beweeg dag Fontana Nieuwe Schans, zie pagina 9 december Kerstviering / diner kijk voor het laatste nieuws ook regelmatig op www.rpv-leeuwarden.nl of op de Facebook pagina van RPV Leeuwarden ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SOOSMIDDAGEN 2014-2015 3 oktober mevrouw Toren 7 november Wietske Zijlstra kaarten 12 december kerst Tea 9 januari bingo 6 februari glas verven met Feikje 6 maart bloemen Nieke de Boer 3 april Baukje Groote broekje s.v.p een schaartje en een mesje meenemen aanvang 13.30 tot 15.30 Inlichtingen over de soos bij: Anneke de Haan tel.0511-539677 Anjo Vellinga tel.0511-472083 Alle avonden - (soos-) activiteiten zijn in de Kurioskerk Julianalaan 38 Leeuwarden (tenzij anders vermeld in de aankondiging) 8
workshop in de kookstudio van Jolanda de Graaf- Klooster Op 25 april 2014 gingen we met een aantal gezellige en enthousiaste groep naar de kookstudio in Schalsum. Voor we begonnen aan ons avontuur kregen we eerst even een drankje op het terras achter in de tuin van de kookstudio. Na een goede uitleg van Chef-kok Jolanda konden we beginnen aan ons super buffet. Er lagen verschillende recepten op de werktafel, zoals Kruidenboter, tomatentapenade en Pesto, Kipballetjes met yoghurtdip, Gerookte zalmrolletjes met kruidenkomkommer, Soep van groene erwtjes en spinazie met kokos, Salade van rucola, komkommerslierten, rode ui, sesamdressing, lamsfilet met ratatouille, Couscous en Mango fool het toetje van de avond. Met volle overtuiging gingen gemaakt waren en de tafel gedekt gingen we aan tafel. Bij alle gangen werden de namen genoemd wie het recept hadden gemaakt. Na heerlijk te hebben genoten van ons zelf bereide recepten sloten we de avond af met een heerlijk kopje koffie / thee. Om 21.30 uur gingen we weer huiswaarts. Verder wil ik Elly en onze kok in het huis Jolanda bedanken voor het organiseren van deze gezellige avond. Groetjes Geppy Wassenaar.-. Prijs is incl. bus naar Nieuwe Schans, entree thermaal bad, kopje koffie en lunch. Opstapplaatsen; Leeuwarden en Wâldwei, afslag Rottevalle. Opgave en meer info in het Mobieltje van september en op de website www.rpv-leeuwarden.nl Zet de datum alvast in uw agenda!!! 9
Fries Congrescentrum Drachten Oprijlaan 3 9205 BZ Drachten -Vanaf 14.00 uur ontvangst met koffie/thee. -Om 14.30 uur houdt een oogarts een uiteenzetting over: reuma en oogklachten. -Daarna zal een fysiotherapeut wat oefeningen met de aanwezigen doen. -Vervolgens zijn er twee workshops in twee verschillende ruimtes: 1. Tai Chi 2. Voetcontrole. Intussen kan men in de grote zaal de volgende stands bezoeken: 1. HCM met groot materieel. 2. Het Groene Kruis. 3. BJBody met beschermende handschoenen. 4. Reumafonds (Hilda de Roos). Wijzigingen in het programma voorbehouden. Veel mensen bewaren hun geneesmiddelen in de badkamer. Dat is niet de meest ideale bewaarplaats, omdat de meeste geneesmiddelen het best kunnen worden bewaard bij een temperatuur van 8 tot 25 graden Celsius, bij voorkeur in een donkere, droge omgeving. Een badkamer is vaak vochtig en de temperatuur schommelt daar dikwijls behoorlijk. Een droge (afsluitbare) kast is voor het bewaren van geneesmiddelen veel beter. Bewaar geneesmiddelen bij voorkeur ook in de originele verpakking. Op de originele verpakking staat niet alleen de naam en houdbaarheid van het geneesmiddel, soms ook is de originele verpakking speciaal ontworpen om het geneesmiddel te beschermen tegen licht en luchtvochtigheid. Zodra een geneesmiddel uit de fabriek komt, kan er van alles mee gebeuren. Zo kan het geneesmiddel onder invloed van licht of vocht chemische reacties ondergaan, waardoor het geneesmiddel ontleedt, de elementen waaruit het is samengesteld, uit elkaar vallen. Het kan zijn dat het geneesmiddel hierdoor minder werkzaam wordt, maar het kan ook gebeuren dat het geneesmiddel ontleedt in stofjes die juist net meer bijwerkingen kunnen veroorzaken. Ook kunnen de geneesmiddelen (vooral vloeistoffen of crèmes met relatief veel water) gaan bederven doordat er bacteriën en schimmels in terecht komen. Geneesmiddelen hebben net zoals levensmiddelen een uiterste houdbaarheidsdatum. Houdbaarheidsonderzoek Gelukkig doen fabrikanten veel onderzoek naar de houdbaarheid van het geneesmiddel. Zo mag een geneesmiddel alleen maar in de handel worden gebracht als de fabrikant testresultaten kan laten zien, waarin de houdbaarheid 10
van het geneesmiddel is aangetoond. Uit deze testresultaten moet bijvoorbeeld blijken dat na een bepaald tijdsverloop er meer dan negentig procent van de werkzame stof in het geneesmiddel nog aanwezig is, dat er geen verkeerde afbraakproducten zijn gevormd, dat drankjes niet ontmengd raken na verloop van tijd en dat er geen bacteriën of schimmels in drankjes groeien. Op basis hiervan wordt vervolgens besloten wat de houdbaarheidstermijn van een geneesmiddel is. Hoe lang houdbaar? De houdbaarheid van een geneesmiddel staat altijd op de verpakking. Soms staat 'EXP' gevolgd door een nummer voor de maand en het jaar op de zijkant van de verpakking. Bijvoorbeeld EXP 10-2013 betekent dat het geneesmiddel tot oktober 2013 houdbaar is. Het is dan ook verstandig om regelmatig de geneesmiddelen die u thuis heeft staan, te controleren om te kijken of er geen geneesmiddelen verlopen zijn. Controleer zeker ook oogdruppels, neusdruppels en neussprays regelmatig. Wanneer oogdruppels, neusdruppels en neussprays aangebroken zijn, zijn ze erg gevoelig voor bederf en zijn ze doorgaans maar een maand houdbaar. Gebruik ook geen afgebrokkelde, verkleurde, verpulverde of aan elkaar geplakte tabletten of capsules. Of geneesmiddelen die anders dan normaal zijn gaan ruiken (zoals paracetamol met een azijngeur. Mocht de houdbaarheidsdatum van geneesmiddelen zijn verlopen, dan kun je deze inleveren bij de apotheek. Koel bewaren Ofschoon de meeste geneesmiddelen droog bij kamertemperatuur kunnen worden bewaard, zijn er ook geneesmiddelen die in de koelkast moeten worden bewaard tussen de 2 tot 8 graden Celsius. Het gebeurt nogal eens dat het geneesmiddel te dicht bij de achterkant van de koelkast wordt bewaard en daardoor gaat bevriezen. Gebeurt dat, overleg dan met de apotheek. Wanneer een geneesmiddel bevroren is geweest, kan het middel onherstelbaar beschadigd van een bioiogical die eerst bevroren is geweest, kan de kans op bijwerkingen vergroten. Voorkom bevriezen en bewaar deze middelen niet achterin de koelkast of in de groenten la. Kort buiten de koelkast Als een geneesmiddel in de koelkast moet worden bewaard, wil dat niet altijd zeggen dat het geneesmiddel niet een korte periode buiten de koelkast mag blijven. Hoe lang, verschilt sterk per geneesmiddel. Bijvoorbeeld Epoetine (Eprex), een geneesmiddel dat de bloedaanmaak stimuleert, kan maar kort buiten de koelkast worden bewaard. Van de biologicals Enbrel en Humira weten we dat deze middelen in elk geval een korte periode (korter dan24 uur) buiten de koelkast kunnen worden bewaard. Het is dan wel van belang dat deze middelen niet warmer dan 25 graden worden. Op reis is een koeltas aan te bevelen (zeker met warm weer wat zoals afgelopen zomer. Overigens is het sowieso handig om 11
het geneesmiddel enige tijd voor de injectie uit de koelkast te halen omdat het toedienen van een koude vloeistof pijnlijk kan zijn. Bij twijfel, altijd contact opnemen met de eigen apotheek twijfel je over de houdbaarheid van het geneesmiddel, neem dan gerust contact op met jouw apotheek. Zij kunnen een advies geven dat is afgestemd op jouw eigen situatie. Bart van den Bemt Bron: In Beweging Wist je dat elk jaar tien procent van jouw botten wordt vervangen door nieuw bot? Zo blijft het bot van goede kwaliteit. Bot is een levend weefsel dat voortdurend wordt afgebroken en weer wordt opgebouwd. Tot het 30e tot 35e levensjaar wordt er ongeveer even veel bot aangemaakt als afgebroken, daarna breekt het lichaam juist meer bot af dan dat het aanmaakt. Dit is normaal en hoort bij het ouder worden. Maar bij sommige mensen wordt er meer bot afgebroken dan de bedoeling is. Dit proces noemen we osteoporose (letterlijk: poreus bot). Door osteoporose kunnen botten minder goed tegen grote belasting en is er meer kans op botbreuken (vooral pols en heup) en inzakkingen (vooral rugwervels). Er zijn verschillende manieren om de kans op osteoporose te verminderen. Als het bot toch al brozer is, dan kan de arts er soms voor kiezen om geneesmiddelen te geven om de botten weer steviger te maken. Hierdoor neemt de kans op een botbreuk af. Hoe ontstaat osteoporose? Hoewel osteoporose zowel bij mannen als bij vrouwen voorkomt, hebben vrouwen een tien keer zo groot risico op osteoporose. Dit heeft te maken met de overgang. Wanneer een vrouw in de overgang is geweest, maakt zij minder vrouwelijk geslachtshormoon aan (oestrogeen). Dit vrouwelijk geslachtshormoon stimuleert de botopbouw. Door het wegvallen van het hormoon, wordt er minder bot aangemaakt. Osteoporose kan ook worden veroorzaakt door bepaalde aandoeningen zoals een te hard werkende schildklier, bepaalde Iong-, nier-, maag-, darm- en leverziekten. Ook geneesmiddelen kunnen osteoporose veroorzaken. Het bekendste voorbeeld is prednison. Wanneer iemand langere tijd matig of hoog gedoseerd prednison krijgt, zal de arts dan ook overwegen om geneesmiddelen voor te schrijven die de botafbraak remmen. 12
Osteoporose en beweging Bewegen is goed voor de botten. En dan vooral lichaamsbeweging waarbij het lichaam belast wordt door zijn eigen gewicht. Wandelen, tuinieren, joggen, tennissen, (rol)schaatsen, dansen en touwtje springen zijn dan ook zeer goed voor jouw botten. Zwemmen is minder effectief, omdat het lichaam dan niet echt wordt belast: het lichaam wordt gedragen door het water. Wel maakt zwemmen de spieren en de gewrichten los en dat is goed voor de conditie. Je hoeft geen topatleet te worden! Het gaat er vooral om dat je zo'n drie maal per week minimaal een kwartier bewust aan lichaams - beweging doet. Osteoporose en voeding Natuurlijk geldt voor osteoporose hetzelfde als voor alle andere aandoeningen: eet gezond, gevarieerd en matig. Neem geen overmatige hoeveelheden alcohol en rook niet. Daarnaast zijn er nog twee specifieke aandachtspunten bij osteoporose: calcium en vitamine D. Osteoporose wordt niet voor niets ook wel botontkalking genoemd. Kalk (calcium) is een belangrijk bestanddeel van bot. Het is daarom belangrijk om voldoende calcium via het eten binnen te krijgen. Doorgaans wordt geadviseerd om vier porties zuivel (melk, kaas, yoghurt) per dag te gebruiken. Wie op de lijn let, kan gerust magere zuivelproducten nemen. Honderd milliliter magere zuivelproducten bevatten evenveel calcium als honderd milliliter volle. Gebruik je minder zuivel, dan kan het raadzaam zijn om kalktabletten te nemen. Toch is calcium geen wondermiddel. Als je al osteoporose hebt, is alleen maar calcium slikken onvoldoende om de kwaliteit van de botten te verbeteren. Vitamine D zorgt er voor dat calcium wordt opgenomen in het lichaam. Op zich kan het lichaam zelf vitamine D maken, onder invloed van zonlicht. Maar tussen november en maart is de zon te weinig krachtig om het lichaam voldoende vitamine D te laten maken. Vitamine D zit overigens ook in voeding, vooral in (vette) zeevis, zoals haring en makreel, maar ook in margarine, halvarine (daaraan is vitamine D extra toegevoegd) en boter. Toch hebben veel mensen een vitamine D tekort. Daarom adviseert de Gezondheidsraad alle vrouwen boven de vijftig jaar en alle mannen boven de zeventig jaar om extra vitamine D te gebruikten. Geneesmiddelen bij osteoporose De meest gebruikte geneesmiddelen bij osteoporose zijn de zogenaamde bisfosfonaten (alendronaat, ibandronaat, risendronaat en zolendronaat). Deze middelen binden zich aan het bot, waardoor er minder bot wordt afgebroken. Doorgaans worden deze middelen wekelijks of maandelijks als tabletje ingenomen De tabletten werken niet als ze samen met eten of drinken worden 13
ingenomen. Het geneesmiddel wordt dan zeer slecht in het bloed opgenomen. Daarom moet je deze tabletten op een nuchtere maag slikken (half uur voor het eten innemen). Om te voorkomen dat het tablet in de slokdarm blijft plakken, adviseert men bovendien om het eerste half uur na het innemen van de tablet niet te gaan liggen. De meest voorkomende bijwerkingen van isfosfonaten zijn maag- en/of darmklachten. Deze klachten treden vooral aan het begin van de behandeling op Soms treden hoofdpijn, duizeligheid en haaruitval op. Zolendronaat is een beetje een vreemde eend in de bijt van alle bisfosfonaten. Dit middel wordt namelijk jaarlijks per infuus toegediend. Door bisfosfonaten wordt de kans dat er een wervelinzakking ontstaat door osteoprose, ongeveer gehalveerd. De kans op een heupfractuur wordt ongeveer met 25 procent verminderd. Bart van Bemt, apotheker Maartensapotheek. Bron: Reuma magazine.nl P U Z Z E L twee spontaan aan er 1 terug te sturen. Bij de Primerashop had de winkeldame er 2 in gedaan en netjes dicht geplakt. Heb de extra bon bij haar terug gebracht; zij reageerde onthutst / blozend en was erg blij met de oplossing van de vermissing, dan wel het kasverschil. Zij bedankte mij uitbundig, maar die erkentelijk komt De vorige puzzel leverde maar liefst 31 allemaal goed gekeurde oplossingen op. Gelet op de veelal toegevoegde positieve reacties viel deze blijkbaar goed in de smaak. De juisteopl. was: Kloosterbierum, Veenwouden, Langweer, Ferwerd, Nieuwehorne, Winsum, Warga, Wijns, Molend, Joure, Ureterp, Hoorn, Winkel (Menaldum)*, Gaast,Stiens, Valom, Burgwerd, Eestrum, Sneek en Drachten. hu al dump men al dum De deeln.-attentie gaat deze keer als prijs naar mevr. N.J. Koopmans Postmus a/h Cambuurplein in Leeuwarden. Proficiat! Zij krijgt één VVV waardebon thuis gestuurd. De nieuwe puzzel. (P 15) Deze bestaat, zoals is te zien, Omdat het om meer dan bijv. 25 woorden gaat, zal het oplossen 15-30 minuten langer plezier geven. Het, met de uit de overgebleven letters, vinden van de haassoort zal des te meer voldoening geven. Succes! De oplossing graag weer sturen naar; T. van Beets, Dennenburg 2, 8702 AW Bolsward of mailen naar tjvbeets@gmail.com. 14
bejagen bijgeloof boshaas bronstig buizerd (vijand) dekharen dekking donshaar fluithaas foerageren geurvlag gevecht goed gehoor granen graven haken slaan hermelijn (vijand) honkvast huppelen jachthond Kaapse haas kauwen keutels klaver klieren knoppen kruiden landbouwgrond lange oren lange poten leger lepels (oren] luchtsprong luzerne moerhazze nestvlieder oehoe (vijand) paddenstoelen platgedrukt (tegen grond) pluimstaart poolhaas pootafdruk rammelaar ruien schors schutkleur sneeuwhaas sneeuwsporen snorharen snuffelen sterke reukzin vacht veld werpen wezel (vijand) wissels wortel zoolkussen zwemmen 15
Reumatologen MCL Alleen tel. afspraak tussen 8.30 en 16.30 uur MCL (poli reumatologie) Tel: (058) 286 61 00 Reumaconsulenten MCL Tel: (058) 286 61 00 keuze 2 of 3 Telefonisch spreekuur 8.30-10.30 uur Clara Jager Marijke Veldman Rineke Rumph Reumafonds Postbus 59091 1040 KB Amsterdam Tel: 020 589 64 64 www.reumafonds.nl Overzicht van reuma sites: reuma.startpagina.nl Landelijk forum voor jongeren met reuma: www.youth-r-well.com De Reumalijn voor advies en informatie: tel: 0900 20 30 300 www.reumalijn.nl Julianalaan 38 Leeuwarden www.kurioskerk.nl Lidmaatschap: De kosten voor het lidmaatschap van de RPV zijn m.i.v. januari 2013: 20,00 per jaar (automatische betaling). 10,00 per jaar (automatische betaling). Opzeggen: schriftelijk, vóór 1 december. Donateurs: U kunt ook donateur worden van de Reumapatiënten Vereniging Leeuwarden, - (of meer) per jaar ontvangt u tevens ons verenigingsblad. Verjaardagen: Ieder lid ontvangt van de vereniging op zijn - haar verjaardag een felicitatiekaart. Bezoekersgroep: Er zijn leden die om gezondheidsredenen niet in staat zijn de verenigingsavonden bij te wonen. Die mensen willen wij graag bezoeken. Als u het op prijs stelt om een bezoekje van de RPV te krijgen (dit geldt ook voor een bezoekje in het ziekenhuis), laat het ons dan weten. U kunt dit doorgeven aan Mevr. Elly van den Bos, tel: 0517-393614 of Geke van der Lecq, tel:058-2120206 De Bestuursleden: Onze bestuursleden hebben, net als u, ook een privé leven. Houdt u daar rekening mee, als u Telefoonnummers: Heeft u een adres of telefoonnummer nodig van iemand uit het Bestuur, de Redactie, de Activiteitencommissie, of de Sooscommissie? Voorin dit boekje vindt u ze allemaal. Kijk voor het laatste nieuws op onze website! www.rpv-leeuwarden.nl of op Facebook 16