november 2013 nieuwsbrief Stichting Behoud Hoogaars
Inhoud Vanuit het bestuur / vanuit de redactie blz. 3 Een nieuwe commissaris der koning blz. 4,5 Een dag met een gouden randje blz. 6,7 20 Jaar Van Loon Hardzeildag blz. 10,11 Van de Werf en de schepen blz. 12,13 Klass. Schepenbeurs en boek 20 jaar Van Loon blz. 14 Informatie Stichting Behoud Hoogaars blz. 15 Colofon De Nieuwsbrief is een publicatie van de Stichting Behoud Hoogaars en wordt toegestuurd aan alle donateurs en relaties. Redactie adres Stichting Behoud Hoogaars Zuidwal 63 4341 CH Arnemuiden info@hoogaars.nl Redactie Wim van den Berge, Rian Coumou, Jan Hendriksen, Arthur Holleman, Aleid Rosink, Tineke Appelo, Alexandra Kok, Willem Dekker. (eindredactie) Bijdragen van: Tineke Appelo, Jan Hendriksen, Rian Coumou. Foto s: Wim van den Berge, Jan Hendriksen. Drukker: Zoeteweij, Yerseke. Verzending: Weerwerk, Middelburg. Foto voorblad: TH49 in actie tijdens de Hardzeildag. Foto pag. 2: Schepen op weg van Zierikzee naar Veere. 2
Vanuit het bestuur Stichting Behoud Hoogaars Allereerst een woord van dank aan onze SBH donateurs/relaties voor hun steun die we ook dit jaar weer mochten krijgen. De betaalde vaartochten lopen toch door de moeilijke tijd voor bedrijven en particulieren terug, dus de inkomsten van U zijn broodnodig om het voor de SBH mogelijk te maken de schepen, als historisch erfgoed in de vaart te houden. Dit jaar is de SBH met de schepen op bezoek naar België geweest. Het rode/witte diesel probleem is eindelijk opgelost. Hopelijk kunnen we de uitstekende samenwerking met onze zuiderburen nu nog verder uitbouwen. Ook dit jaar staan er uitvoerige werkzaamheden aan de SBH schepen op de lijst; YE 36: Zijgangen (planken) aan beide kanten vervangen, dit zal op de werf in Arnemuiden gedaan worden. Alcyon: Onderhoud werk aan de metalen onderdelen en aan de binnenkant van het schip, dit zal weer in de grote hal van de Machinefabriek in Vlissingen uitgevoerd worden. Th 49: Algemene onderhoudwerkzaamheden in Arnemuiden. Botje en de Peilboot: Schuren en lakken. Verdere restauratie aan de Hollandse boot. De Peilboot heeft overigens nieuwe (oude stijl) zeilen gekregen en pronkte daarmee tijdens de van Loon Hardzeildag. Ook wordt er gewerkt aan een nieuwe houtopslag in Arnemuiden dit in samenwerking met de werf. Dit alles wordt mogelijk gemaakt door de ongeveer 130 vrijwilligers die onvermoeibaar in touw zijn om de SBH boven water te houden Tom Ekering, voorzitter Vanuit de redactie Hierbij ontvangt u de oktober Nieuwsbrief voor donateurs van de SBH. In dit najaarsnummer vindt u vele foto s van de Van Loon Hardzeildag In de voorjaars Nieuwsbrief heeft de SBH afscheid genomen van onze beschermvrouwe Karla Peijs. In dit nummer maken we kennis met de heer Polman, Commissaris van de Koning en sinds kort onze nieuwe beschermheer. Wat is zijn visie mbt. maritiem Zeeland en de SBH? Met 1700 bezoekers werd het 250-jarig bestaan gevierd van de historische scheepswerf Meerman. Goed weer, een prima organisatie en een enthousiast publiek. Meer kun je als scheepswerf niet verwachten. Kortom een dag met een gouden randje. Ook dit jaar was de Van Loon Hardzeildag weer een succes! Zon, wind en ook hier weer veel toeschouwers op de rede van Veere. De Nieuwsbrief verschijnt tweemaal per jaar. Voor actuele informatie kunt u de website raadplegen. Zie www. hoogaars.nl Als opwarmertje voor het nieuwe zeilseizoen bent u welkom op de Klassieke Schepenbeurs, nu in samenwerking met de HISWA te Amsterdam, op 5 t/m 9 maart 2014. Wij wensen u veel kijk- en leesplezier. De redactie 3
Een nieuwe commissaris der koning, een nieuwe beschermheer door Jan Hendriksen We praten met de heer Polman, de nieuwe Zeeuwse Commissaris van de Koning (dat is even wennen). Hij is sinds kort ook beschermheer van onze SBH. Ook in die zin volgt hij Karla Peijs op. Meneer Polman, bent u een zeiler? Niet van huis uit, maar mijn vrouw komt uit een zeilersfamilie, ze groeide op in het Gooi en leerde zeilen op de Loosdrechtse Plassen. Haar ouders hebben een zeilboot en ik zeil graag mee. We zeilen ook graag met vrienden. Ik doe dan meestal de fok. Ik ben heel gehoorzaam, althans aan boord... Dat laatste komt eruit met een glimlachje. Zelf kom ik uit Twente en daar is nu eenmaal weinig vaarwater. Ik ben acht jaar burgemeester van Bergen op Zoom geweest en doe al vanaf het begin mee aan de Schout en Schepenen Race. Het wedstrijdelement vind ik erg leuk maar het is ook geweldig om elke keer een ander schip te leren kennen en contact te hebben met schippers. Elk schip en iedere schipper heeft een eigen verhaal. We wonen sinds kort in Middelburg en hebben vier kinderen, twee jongens en twee meisjes. Ze zijn 11, 13, 14 en 17 jaar oud. Die hebben ons al een ultimatum gesteld: er móét een zeilboot komen. Toen ik door jullie bestuur gevraagd werd om jullie beschermheer te worden, heb ik onmiddellijk enthousiast ja gezegd. 4
Wat voor beeld hebt u bij maritiem erfgoed? Maritiem erfgoed is onlosmakelijk verbonden met Zeeland en de Delta. We moeten er trots maar ook zuinig op zijn. Het is mobiel dus het stelt specifieke eisen aan hoe je het moet behouden. Je moet die passie want dat is het voor velen - gericht en gebundeld productief maken. Daarom is het ook goed dat er een Platform Maritiem Erfgoed Zeeland is. Ik ben onder de indruk van jullie vrijwilligers die zeggen: we vinden het leuk maar vooral ook omdat anderen ervan genieten, we willen het delen. Het gaat natuurlijk ook om die beleving. Neem nu die Schout en Schepenen Race. Daar maken bestuurders uit Zuid Holland, Zeeland en West Brabant kennis met het maritiem erfgoed, bovendien is het nuttig voor de onderlinge samenwerking. Het is ook goed dat jullie regelmatig varen met Provinciale Staten. Onlangs mocht ik ZEWAKA openen, dat is het Zeeuwse Water Kamp van Scouting. Dat biedt wellicht ook mogelijkheden jongeren bij het maritiem erfgoed te betrekken. En misschien via de onderwijsinstellingen. Er is een jongerenplatform Jouw Zeeland, daar kun je ook relaties mee aanknopen. Bijvoorbeeld een vaardag met die club. Heeft u ideeën voor de toekomst? Kijk, de tijd van vanzelfsprekende subsidies is voorbij, dus je moet creatiever worden. Hoe leg je relaties tussen verleden, heden en toekomst. Dat geldt voor de landbouw in Zeeland maar ook voor de scheepvaart en de visserij. De V.O.C. tijd was vol durf en innovaties, ook in de bouw van vissersschepen en in visserijtechnieken is steeds naar vernieuwing gezocht en nu wordt er naar nieuwe wegen gezocht in de scheepsbouw in Zeeland. Zo moet je denk ik Zeeland promoten, niet alleen de nostalgie maar ook de toekomst. Ik zie bestuurlijk Zeeland steeds minder met de rug naar het water staan. Het water brengt ons zoveel op natuurlijk, economisch en toeristisch gebied. Probeer die grotere aandacht van bestuurders voor het water te benutten. Ook zie ik kansen om meer te doen voor bedrijven. Wat is mooier dan met relaties of hun klanten een ontmoeting of (vaar)cursus op een hoogaars te doen. Of vaar met ze langs de plekken waar je uitleg kunt geven over het moderne waterbeheer en de visserij van vandaag de dag. De heer Polman straalt een grote betrokkenheid uit bij ons werk. Het boekje 20 jaar Van Loon Hardzeildagen dat ik hem namens ons bestuur mag aanbieden bladert hij van begin tot eind met grote interesse door. En hij heeft ideeën genoeg. Graag maken we nader kennis met hem op het water. 5
Een dag met een gouden randje door Rian Coumou Zaterdag 13 juli 2013, Arnemuiden viert het 250-jarig bestaan van de historische scheepswerf Meerman. Voor de werf ligt een groot aantal historische schepen zoals hoogaarzen en hengsten, waaronder drie die ooit op de werf Meerman gebouwd zijn. Het is lang geleden dat het zo druk was in de oude haven. En dan ook nog meer dan 1500 bezoekers over de vloer. Her en der klinken begroetingen van scheepsbemanningen. Sommige hebben elkaar lang niet gezien. Maar naast dat scheepsvolk, zijn er ook heel wat gewone bezoekers. En niet alleen mensen uit Zeeland, ook van ver daarbuiten is er belangstelling voor dit festijn. Het echtpaar Wakker uit de Hoekse Waard doet vandaag zijn naam eer aan. Twee pensionado s die vanmorgen vroeg opgestaan zijn om deze dag in Arnemuiden mee te maken. Een oud-collega heeft hen getipt, en daar zijn zij heel blij mee. Het is de eerste keer dat wij hier zijn. Zelfs nog nooit in Arnemuiden geweest. Maar wat een geweldige sfeer, wat een heerlijke hapjes, wat een leuke muziek. We blijven de hele dag. Een Belgisch stel zit gemoedelijk vissoep te lepelen. Zij hebben al gepelde garnalen en een gebakken visje op. Wij als Belgen waarderen natuurlijk ook het geweldige eten op zo n dag. In tegenstelling tot de familie Wakker zijn zij al meerder malen bij festiviteiten van De Werf in Arnemuiden geweest. Zelf zijn zij lid van de Stichting Tolerant,. Ja, tenslotte zijn wij min of meer concurrenten van Stichting Behoud Hoogaars. Zodra er iets te vieren valt, steken zij de Westerschelde over. Elk jaar doen zij ook mee met de Van Loon. Ook liggen ze regelmatig met hun schip in Veere of Steenbergen. Ze roemen de sfeer van dergelijke activiteiten. Foto pag.6: Familie Wakker in gesprek met de schrijfster van dit artikel. Foto pag.7: Drukte in de loods. 6
Overal op het terrein zijn er demonstraties van maritieme ambachten, zoals netten boeten, kuipen, smeden, touwslaan, breeuwen. Theo Kloet doet de hele dag zijn best om mensen duidelijk te maken wat breeuwen is: Bij een houten schip, zoals een hoogaars, passen de gangen van de huid nooit helemaal. Door breeuwen maak je de kieren tussen de gangen dicht met behulp van uitgeplozen touw van een natuurlijke vezel, meestal is dat hennep. Je maakt daarna een papje van pek en teer om het dicht te smeren. Het geheel wordt dan ijzerhard. Zijn gehoor hangt aan zijn lippen. Op een andere plek zijn kinderen aan het touwslaan. Ook hier wordt uitleg gegeven. De touwslagers maakten de garens aan haken vast en met het draaiwiel worden de garens in elkaar gedraaid. De draden maken slagen om elkaar heen. Daarom heetten die ambachtslieden vroeger touwslagers. Bij het smeden hoor ik een enorm lawaai. De scheepssmid, een lange vent met een zwarte hoed op, verhit in het smidsvuur een stuk ijzer, en bewerkt dat daarna op het aambeeld. Ondanks de herrie van het slaan met de smidshamer op het aambeeld, staan veel mensen geïnteresseerd te kijken. Ook de stand met zelf gebrouwen bier trekt veel volk. Iedereen mag een pintje proeven. De modelbootbouwers uit Baasrode zijn eveneens van de partij en krijgen ook de nodige belangstelling. De gepelde garnalen, de gebakken visjes, liefst 40 kilo en de vissoep,liefst 40 liter alles gaat grif van de hand. Om 13 uur wordt de ARM 17 te water gelaten. Het is de oudste nog bestaande hoogaars die op de Meermanwerf gebouwd is in 1878 en nu op de helling ligt. Ik moet mijn best doen om iets van het geheel te zien en kom naast Wicky Dokman te staan. Op het schip zitten de twee bekende garnalen -pelsters uit Arnemuiden en Lieven Kusse, de man die altijd de netten boet. Camera s klikken onophoudelijk en er wordt ook heel wat gefilmd. Wicky vertelt mij dat dit de enige hoogaars is die nog met spriettuig vaart. Naast mij hoor ik: How very interesting those old ships from Holland. Het blijkt iemand uit Canada te zijn, die door zijn familie meegetroond is naar deze dag. Onder luid gejuich, geklap en getoeter gaat de ARM 17 keurig te water. Ook bestaat er de mogelijkheid voor de bezoekers om een stukje mee te varen. De TH 49 van Stichting Behoud Hoogaars maakt menig tochtje op de Arne. Het geheel wordt omlijst met muziek van The Blue Clay uit Vlissingen. Singer-songwriter Marsha woont vlak achter de Werf en komt ook even langs. I m in the mood, zegt zij. Spontaan zingt zij een van haar teksten en krijgt een groot applaus van het publiek. Het bestuur van de werf, het organisatiecomité en alle andere vrijwilligers, iedereen loopt te glimmen. Zoveel volk en zoveel enthousiasme had niemand verwacht. Aan het eind van de dag loop ik mevrouw Wakker weer tegen het lijf. Wat een fantastische dag is dit Ze buitelt bijna over de superlatieven om de dag te beschrijven. Zij eindigt met: Ik zei net tegen mijn man: Echt een dag met een gouden randje. Niet alleen door de zon die de hele dag scheen, maar vooral ook door al die enthousiaste mensen en die geweldige activiteiten. 7
8
9
20e Van Loon Hardzeildag door Tineke Appelo Na een fantastisch feest op de werf in Arnemuiden ( zie: Een dag met een gouden randje) en een schitterend rondje Zeeland, met traditionele schepen, is er nu de 20e Van Loonhardzeildag. De SBH schepen zitten vol met onze vrijwilligers. Precies plezierig! Het grappige is dat iedereen die mee wil varen, wel een plekje vindt op één van onze schepen. Eerst werden op donderdagavond zoals van ouds de mossels op de kade bereid. Jan Kees en Luuk aan de pannen, Liesbeth en Ina schepten op. Muziekje erbij. Dit was goed, beter, best, uitstekend! De volgende dag is een heerlijke zeildag op de Oosterschelde. Bij deze aanbrengtocht is het de kunst om te finishen op een van te voren de geschatte aankomsttijd. Op zaterdag is dan de eigenlijke Hardzeildag op het Veerse Meer, die begint met palaver in de rood witte tent. Ter viering van het jubileum, het is immers de 20e Van Loon Hardzeildag, wordt het Van Loonboek gepresenteerd. Een prachtige uitgave met mooi fotowerk, high lights en anekdotes van de afgelopen twintig jaren. Het boek is met plezier gemaakt door twee leden van de redactie : Tineke Appelo en Jan Hendriksen. Omdat Theo Kloet en Piet Baay al 20 jaar van de partij zijn, krijgen zij het eerste exemplaar aangeboden door Pim Kriek namens onze hoofdsponsor Ketel 1. 10
Carel Peterson al jaren lang voorzitter van het wedstrijdcomité legt de wedstrijdprocedure nog eens uit. De sleepboot Hercules ligt al aan de startlijn. De eerste serie scheepjes maakt een vliegende start. De fantastische wind maakt er een echte wedstrijd van. Er wordt naar hartenlust de loef afgestoken, wind uit de zeilen genomen, in elkaars vaarwater en in de vuile wind gezeten. Mooi, mooier: het is op z n mooist! Het publiek geniet! Wat moet je het eerst? Kijken naar het zeilen of rondneuzen bij de ambachten die met varen en schepen te maken hebben? Er worden garnalen gepeld, Arnemuider visserstruien verkocht. Er wordt vis gerookt en gegeten. De Friezen hebben skûtsjesielen, maar laat ons maar lekker Van Loonen! De schepen van de SBH hebben ook gasten aan boord, die belangrijk zijn voor de stichting, bijvoorbeeld onze sponsoren. Dit jaar is er een nieuw fenomeen op het water, de peilboot Luctor et Emergo. Zorgzaam opgeknapt door Cor Gravemaker en Karel Koenen, die ook het tuigen op zich genomen heeft. Het is een schitterend gezicht het scheepje te zien zeilen. Het doet zijn naam eer aan, al is het meer ego et emergis pump, ( ik pomp of verzuip) want het vlak moet nog wel worden vernieuwd. Tenslotte een groots compliment voor de mensen die aan de touwtjes trokken deze dag: Onze Van Loon voorzitter Henk Assink bijgestaan door zijn Iet en het hele Van Loon comité (teveel om op te noemen) zorgden voor een vlekkeloze organisatie. En alle andere vrijwilligers en sponsoren die het allemaal mogelijk hebben gemaakt. Namens ons allen - DANK JE WEL-! Foto s pag. 8/9/10/11:Van Loon Hardzeildag op het Veerse meer 11
Van de werf en de schepen door Jan Hendriksen Bij een bezoek aan de werf op woensdagmiddag 25 september lopen we tegen een grote kraan aan. Het onderwatergedeelte van de historische sleephelling wordt te water gelaten. En verder worden we door Peter Hamer snel even bijgepraat over wat er de komende winter allemaal gaat gebeuren op de werf in Arnemuiden. Hans Priester heeft drie winters gewerkt aan een historische sleephelling op de werf. De foto maakt duidelijk hoe die helling eruit ziet. De ruggengraat wordt gevormd door een zware balk van azobé met daarop kussens van eiken. Die zijn aan de bovenkant hol. De slee waarop het schip komt te liggen is aan de onderkant bol en past in die holle kussens. Er komt het nodige vet aan te pas om de boel te smeren. Aan de bovenkant van de slee komt een enorm blok en net zo n blok komt aan de paal bovenaan de sleephelling. Door die blokken wordt een lijn geschoren, die loopt letterlijk over een heleboel schijven. Hans vertelt dat op die manier zelfs een hoogaars van 15 meter omhoog kan worden getrokken. In de toekomst komt er nog een kaapstander waar een paard in komt te lopen, op die manier werd vroeger een schip omhoog getrokken. Maar wat ook wel gebeurde was dat werfbaas Meerman een bel luidde, dan kwamen de oude vissermannen die op de kaai stonden te baliekluiven, helpen om in de kaapstander te lopen. Na afloop kregen ze een borrel. Wat gaat er deze winter allemaal gebeuren op de werf. Peter Hamer zet het even snel op een rijtje. De nieuwe houtberging wordt deze winter gerealiseerd. De hoogaars Triton die al jaren staat weg te rotten wordt gesloopt. Restauratie is niet aan de orde en zo langzamerhand werd dat wrak een risico voor de bezoekers. Een vervelend gezicht zo n schip dat gesloopt wordt, het doet denken aan het uitbenen van een walvis. Op de plek die daardoor vrijkomt, wordt de Boreas (de steekhengst) geplaatst. Het ziet ernaar uit dat deze winter eindelijk met de restauratie kan worden begonnen. Onze vissermanhoogaars YE 36 komt ook weer op de kant te staan. Er moeten vier nieuwe gangen in. Julian, de scheepstimmerman op de werf gaat deze klus doen. Om de werkers aan het schip te beschermen tegen reumatiek, jicht, loopneuzen, longontsteking en ander ongerief wordt er een Nissenhut omheen gezet. Die wordt heel aardig ter beschikking gesteld door de Stichting Behoud Jetty. Dan is er natuurlijk weer het nodige onderhoud aan de schepen. Meer daarover in de voorjaarsnieuwsbrief. Foto pag. 13: Einde van de Triton Foto pag. 13: De gerestaureerde scheepshelling 12
Stichting Behoud Hoogaars 13
Jubileumboek 20 jaar Van Loon Ook dit jaar was de Van Loon Hardzeildag een succes. Omdat de SBH voor de 20e maal de wedstrijd organiseerde, hebben leden van de nieuwsbriefredactie een mooi jubileumboek gemaakt, met daarin de geschiedenis van 20 jaar Van Loon. Harde kaft, full color, mooi fotowerk. Alle medewerkers van de SBH hebben dat boek gekregen. U als donateur kunt het bestellen door een mail te sturen naar info@hoogaars.nl Zet duidelijk uw postadres erbij. Het kost 10,- plus verzendkosten St. Behoud Hoogaars op de HISWA Tussen alle nieuwe, luxe, grote en kleine boten op de Hiswa zullen komend voorjaar ook klassieke schepen en behoudsorganisaties vertegenwoordigd zijn. Dit wordt gecoördineerd vanuit het FONV. De Hiswa vindt plaats van 5 t/m 9 maart in de RAI te Amsterdam. Als u de Hiswa bezoekt, nodigen we u van harte uit om onze stand te bezoeken. 14
Informatie SBH Stichting Behoud Hoogaars Zuidwal 63, 4341 CH Arnemuiden telefoon : 0118-41 00 45 ING bank : 126979 IBAN NL87INGB0000126979 BIC INGBNL2A e-mail adressen algemeen : info@hoogaars.nl vaartochten : varen@hoogaars.nl internetsite : www.hoogaars.nl Stichting Behoud Hoogaars Donateurs Donateurs zijn hard nodig om de activiteiten van de Stichting financieel mogelijk te maken. Bij een donatie van 22 of meer ontvangen donateurs het blad CONSENT en Nieuwsbrieven. Ook kan elke donateur op een van de donateurdagen meevaren op een van de schepen van de Stichting. Donateurdagen worden aangekondigd in deze nieuwsbrief. Nieuwe donateurs kunnen zich aanmelden via ons secretariaat, telefonisch, schriftelijk of per e-mail via info@hoogaars.nl. Beschermheer van de SBH Commissaris van de Koning in Zeeland, de heer J.M.M. (Han) Polman. Bestuur Beleidssector Voorzitter: Tom Ekering Vicevoorzitter: Bart Bouwmeester Penningmeester: Hans Kole Secretaris: Rene de Haas Bestuur Werkgroepsector Boeken en varen: Jan Scherpenhuijsen Onderhoud en restauratie: Ruud Dreesman Documentatie/communicatie: Alexandra Kok Museale functie: Gaston Timmerman Van Loon Hardzeildag Voorzitter Commissie HW Van Loon Hardzeildagen: Henk Assink Maten en Schippers Bij gebleken geschiktheid is het ook voor u mogelijk om als vrijwilliger op te stappen als maat of schipper! Voor inlichtingen hierover kunt u contact opnemen met het secretariaat. Het boeken van een vaardag Voor het boeken van schepen en informatie over het varen met één of meerdere schepen voor bedrijven, instellingen of particulieren, kunt u de boekingsmedewerker bereiken via het special e-mailadres varen@hoogaars. nl of via het secretariaat. Het vaarseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. Vrijwilliger worden Regelmatig is de SBH op zoek naar nieuwe vrijwilligers, die met hun kwaliteiten kunnen bijdragen aan: allerhande werkzaamheden op schepen restauratie en onderhoud promotie activiteiten met evenementenkraam publicaties, zoals Nieuwsbrief, documentatie, website en overige werkzaamheden Aanmelden is mogelijk via het secretariaat. 15
Foto boven: Na de viering van het 250 jarig bestaan van de werf in Arnemuiden op 13 juli gaan de schepen weer via de Arne op weg naar hun plekje in Veere, Zierikzee, Goes etc. De spoorbrug en de verkeersbrug tussen Arnemuiden en Middelburg moet voor deze gelegenheid extra lang open om deze vloot te verwerken. Beide bruggen worden bediend vanuit sluizencomplex Vlissingen. 16