Werkwijze allergologische huidpriktest Document ID NVLA 130412 ww AHPT Document titel Allergologische huidpriktest Publicatiedatum April 2013 Versie 1.1 Herzieningsdatum Maart 2017 Doel Het aantonen/uitsluiten van een IgE-gemedieerde allergie. Bevoegdheden en verantwoordelijkheden - De opdrachtgever (arts) stelt de indicatie voor een voorbehouden handeling en geeft hiervoor opdracht aan een bevoegde beroepsbeoefenaar. - De opdrachtgever (arts) is verantwoordelijk voor het geven van aanwijzingen en eventueel toezicht of tussenkomst bij de uitvoering van voorbehouden handelingen. - De opdrachtnemer (bevoegde beroepsbeoefenaar) voert de voorbehouden handeling altijd uit in opdracht van een arts of zelfstandig bevoegde. - Zowel de zelfstandig bevoegde als de niet zelfstandig bevoegde zijn verantwoordelijk voor de naleving van deze richtlijn. Handelingsbevoegdheid - De huidpriktest is een voorbehouden handeling. - Longfunctieanalist. - Leerling longfunctieanalist onder begeleiding van gediplomeerde longfunctieanalist. - Bevoegde en bekwame doktersassistenten. Indicatie Vaststellen van IgE-gemedieerde allergie bij oa: - Rhinitis, rhinoconjuctivitis, rhinosinusitis, allergische conjuctivitis - Astma - Voedsel reacties die tot uiting komen door anafylaxie, acute urticaria (netelroos), acute roodheid of eczeem - Zeldzame ziektes zoals allergische bronchopulmonaire aspergillose. Contra-indicaties Indien iemand een absolute contra-indicatie heeft volgt geen test; bij een relatieve contra-indicatie volgt overleg met de aanvraagd arts. Absolute contra-indicaties: - Overgevoeligheid voor fenol en glycerol, de oplosstof van de allergenen - Ernstig dermografie (huid reageert op geringe mechanische prikkels) Relatieve contra-indicaties: - Ernstig of onstabiel astma - Zwangerschap (bij voorkeur test uitstellen tot na bevalling) - Gebruik van niet selectieve β-blockers (traag herstel bij anafylactische shock) - Verhoogd infectierisico; kans op besmetting - Huidaandoeningen in het testgebied (dermatitis, eczeem) - Alle ziekten die de algehele conditie van de patiënt ernstig beïnvloeden Redenen voor uitstel van de test (op later tijdstip uitvoeren) - Niet uitgewerkt antihistaminica (ook middelen tegen reisziekte, en duizeligheid die antihistaminica bevatten) - Gebruik van tricyclische antidepressiva (bv amitriptyline, clomipramine, trimipramine) (serologisch onderzoek verdient dan de voorkeur) - Gebruik corticosteroïden zalf (alleen prikken op de behandelde huiddelen is niet mogelijk) Pagina 1 van 5
Benodigdheden 1 Evt tape. 2 Lancetten voor huidpriktesten. 3 Kwaddelmeter/liniaal. 4 Fineliner/pen 5 Naaldencontainer. 6 Onderzoekshandschoenen. 7 Gaasjes/tissues. 8 Desinfectans 9 Stopwatch of andere tijdswaarneming. 10 Verstelbare stoel met armsteunen. 11 Druppelflesjes met allergenen inclusief positieve en negatieve controle. 12 Longarts als achterwacht. 13 Noodset (bevat: epinefrine, prednisolon, fysiologische zoutoplossing, theofylline, infuus). /Noodmedicatie. Voorbereiding Zet de benodigdheden klaar en haal de druppelsflesjes met allergenen en de controles uit de koelkast. (Druppelflesjes dienen bewaard te worden bij een temperatuur van +2 C tot +8 C in de koelkast). Controleer de houdbaarheidsdatum van de allergenen en controles.zie voor de richtlijnen aangaande de houdbaarheid de bijsluiters van de betreffende firma s. Bij ingebruikname dient de openingsdatum op het flesje vermeld te worden. Uitvoering 1. Licht de patiënt in over de test(huidreacties, duur van de test, duur van de reacties). 2. Vraag de patiënt naar medicijngebruik en mogelijke contra-indicaties (zie checklijst allergietest). 3. Breng de nummering van de allergenen aan op de binnenkant van de onderarmen. (dit kan mbv een fineliner/pen of een genummerde tape). Indien er niet op de onderarm geprikt kan worden, kan er voor gekozen worden de test op de rug uit te voeren. Overleg dit altijd eerst met de aanvragend arts. Bij een vette huid of gebruik van lotion, mag de huid schoongemaakt worden met gewoon water (geen alcohol). 4. Breng één druppel van het allergeen extract aan op de onderarm bij het corresponderende nummer. Het puntje van het druppelflesje mag hierbij de huid niet aanraken. 5. Begin met de allergenen en eindig (vanwege de snellere reactie) met de positieve en negatieve controle. De allergenen moeten tenminste 2 cm, bij voorkeur 4 cm, van elkaar geplaatst worden om overlappende reacties te voorkomen. 6. Prik iedere druppel loodrecht met een schone lancet door de huid tot de schouder van het lancet (= 1mm). Houd de lancet 1 à 2 seconden in de huid. 7. Trek het lancet loodrecht uit de huid en gooi deze weg in de naaldencontainer. 8. Herhaal deze handeling voor ieder allergeen. Per allergeen wordt er een nieuw lancet gebruikt. 9. Neem na 30 seconden de druppels weg met een gaasje/tissue DEPPEN, NIET VEGEN in verband met mogelijke vermenging van de allergenen. 10. Instrueer de patiënt niet te krabben of te wrijven. 11. Laat de patiënt 15 minuten ONDER TOEZICHT wachten. 12. Het testresultaat wordt na 15 minuten geregistreerd beginnend bij de positieve controle. Een positieve testreactie wordt gevormd door een duidelijk waarneembare zwelling met bleke kleur (kwaddel) met daaromheen een diffuus roodkleurig gebied (erytheem). Trek de huid strak zodat de kwaddel duidelijk zichtbaar is. 13. Meet de grootste diameter (L) van de kwaddel in mm, meet daarna de middelloodlijn (B) die loodrecht op L staat in mm. De gemiddelde diameter is L+B/2 in mm. Uitlopers mogen niet meegerekend worden. De positieve controle moet 3mm zijn. Pagina 2 van 5
Evt. kan de kwaddel afgetekend worden mbv een fineliner/pen. Mbv een plakbandje kan de tekening overgebracht worden op het uitslagformulier. 14. De uitslag wordt weergegeven als de gemiddelde diameter in mm voor de afzonderlijke allergenen. 15. De testuitslag is positief als de kwaddel-index > 0,5 is; ofwel de kwaddel van een willekeurig allergeen moet groter zijn dan 3mm en groter dan de helft van de kwaddel van de histamine-controletest. Kwaddel-index = allergeenkwaddel/positieve controle. De test kan niet worden geïnterpreteerd als er een reactie op de negatieve controle verschijnt of bij het uitblijven van een reactie op de positieve controle. Indien de negatieve controle een reactie geeft, herhaal deze dan met een nieuw druppelflesje om contaminatie van de negatieve controle uit te sluiten. Ontstaat er opnieuw een reactie op de negatieve controle, dan is de test onbruikbaar. Let op: over het algemeen zegt de grootte van de kwaddel niets over de ernst van de allergie. 16. De resultaten van het onderzoek schriftelijk vastleggen en doorgeven aan de longarts. Mogelijke complicaties - Flauwvallen. - Anafylactische shock (levensbedreigend). - Status astmaticus. Symptomen anafylactische reactie - Cardiovasculair: bleekheid en cyanose, hypotensie, tachycardie, ritmestoornissen en soms bewustzijnsverlies, verhoogde capillaire doorlaatbaarheid. - Pulmonaal: acuut bronchospasme met oedeem van de slijmvliezen. - Glottisoedeem en erytheem door gegeneraliseerde capillaire dilatatie met veel vochtverlies uit de bloedbaan naar de weefsels. - In geval van een anafylactische shock dient de noodprocedure opgestart te worden. Mogelijke bijwerkingen - Huid: erytheem, jeuk, urticaria, angio-oedeem - Gastro-intestinaal: misselijkheid, braken, krampen, diarree - Zenuwstelsel: duizeligheid, angst, collaps, spierzwakte, insult - Ogen: tranen, jeuk, conjunctivale roodheid - Neus: loopneus, jeuk, slijmvlieszwelling Nazorg: Bij aanhoudende bijwerkingen altijd dienstdoende arts raadplegen. Daarnaast mag patiënt zijn/haar eigen medicatie innemen na afloop van de test (longmedicatie, antihistaminica, evt zalf zoals bijv bij een muggensteek ) Bij aanhoudende late reacties kan de eigen huisarts geraadpleegd worden. Bronnen - J.L. Clausen, longfunctie onderzoek, richtlijnen en punten van discussie - ERS journal, standardized lung function testing, volume 6, supplement 16, march 1993 - Protocol voor de uitvoering van de huidpriktest, ALK Abelló, 2012 - Gebruikershandleiding priktest ALK-ABELLO - Gebruikershandleiding priktest Allergopharma - Allergy diagnostic Testing: An Updated Practice Parameter; Annals of allergy, asthma & immunology, volume 100, march 2008 - Skin prick testing for the diagnosis of allergic disease: A manual for practitioners; Ascia (Australasian society of clinical immunology and allergy inc.) 2006, revised march 2009 Pagina 3 van 5
- Clinical laboratory assessment of immediate-type hypersensitivity; Robert G. Hamilton, J Allergy Clin Immunol, volume 125, number 2, February 2010 - Clinical laboratory assessment of IgE-dependent hypersensitivity; Hamilton and Adkinson, J Allergy Clin Immunol, volume 111, number 2, February 2003 - Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma (ARIA) 2008; Allergy, Supllement 86, volume 63, 2008 Auteurs J. Jacobs, Longfunctie-analist Geautoriseerd door NVLA Commissie Kwaliteitsbeheersing Pagina 4 van 5
Bijlage: Checklijst voorafgaande aan Allergologische huidpriktest. Checklijst voorafgaand aan Allergologische huidpriktest: Absolute contractie-indicaties: - Overgevoeligheid fenol of glycerol, de oplosstof van de allergenen? - Ernstige dermografisme Relatieve contra-indicaties: Overleg met aanvragend arts! - Ernstig of onstabiel astma - Zwangerschap (bij voorkeur test uitstellen tot na bevalling) - Gebruik van niet selectieve β-blockers (traag herstel bij anafylactische shock) - Verhoogd infectierisico; kans op besmetting - Huidaandoeningen in het testgebied (dermatitis, eczeem) - Alle ziekten die de algehele conditie van de patiënt ernstig beïnvloeden Redenen voor uitstel van de test (op later tijdstip uitvoeren) - Niet uitgewerkt antihistaminica (ook middelen tegen reisziekte, en duizeligheid die antihistaminica bevatten) - Gebruik van tricyclische antidepressiva (bv amitriptyline, clomipramine, trimipramine) - Gebruik corticosteroïden zalf (alleen prikken op de behandelde huiddelen is niet mogelijk) Overige relevante informatie - Overige medicatie? - Bekende allergie en/of allergische reacties? - Eerder allergietest? Evt. uitslag van eerder allergietest? - Evt huisdieren, evt beroep van patiënt? Pagina 5 van 5