Journal of Practicing Journalism Special Issue Volume I, Number I May 2013 Research Editors: Knut De Swert & Ruud Wouters
JOURNAL OF PRACTICING JOURNALISM RESEARCH Special Issue
VOORWOORD We schrijven september 2012. Wat volgt is een kleine en willekeurige greep uit een oneindige stroom van gebeurtenissen die nieuws geworden zijn. Terwijl in Buggenhout (Oost-Vlaanderen) een jongerenfuif ontaardt in een vechtpartij en Michele Martin op clementie kan rekenen bij de zusters Klaren te Malonne, woedt in Syrië de burgeroorlog verder. Weer in België houden de hoofdverdachten van de kasteelmoord op een persconferentie hun onschuld staande. De spanning in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen stijgt. Enkele dagen nadat Obama de democratische conventie in North- Carolina toespreekt, dient de Europese Commissie in Brussel een wetsvoorstel in. Om de economische crisis te beteugelen dient een toezichtsorgaan voor alle Europese banken in het leven geroepen te worden. In diezelfde maand september komt een team van om en bij de 15 studenten politieke wetenschappen, communicatiewetenschappen en sociologie bijeen te Antwerpen. Onder de titel Buitenland Journalistiek Binnenstebuiten, en met de financiële steun van de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen, wordt het startschot gegeven van een veelbelovend project. Uitgangspunt is het onder de loep nemen van de staat van buitenlands nieuws. Laten we teruggrijpen naar Syrië, het conflict dat de buitenlandverslaggeving in september domineert, en het als voorbeeld aanwenden om de discussies van de eerste vergadering te illustreren. Kranten rapporteren dat het aantal Syrische vluchtelingen een recordhoogte bereikt (meer dan 100.000). Jan Becaus verhaalt op de buis dat sinds de start van het conflict niet minder dan 18.000 burgerslachtoffers gevallen zijn. Syrië komt zonder de minste twijfel aan bod in de Vlaamse media. Aan onze rondetafel wordt echter vooral geponeerd dat we verder moeten durven gaan dan het louter vaststellen van de aanwezigheid van een thema op de media-agenda. Hoe kwam Syrië aan bod, welke bronnen en meningen kreeg het Vlaamse Publiek te horen/zien? Verschilt de (diversiteit van de) berichtgeving tussen alternatieve en klassieke media? Zijn journalisten goed bezig als ze voor kwaliteitsvolle journalistiek over Syrië embedded gaan? Heeft buitenlands nieuws, en de mate waarin het gepersonliseerd en gedomesticeerd wordt, ook echt effect op mensen? Gaan mensen er gemakkelijker geld door geven of hun attitude veranderen? En tenslotte kunnen we ons afvragen: zit het publiek eigenlijk wel te wachten op (dit) buitenlands nieuws? Wie wel en wie eerder niet? En hoe kan je minder geïnteresseerde doelgroepen toch hun graantje van de grote buitenlandse nieuwsmaalstroom laten meepikken? Deze en andere vragen worden in dit special issue, zij het rond andere cases, door de verschillende auteurs opgeworpen, gewikt en gewogen.
Met de nodige trots stellen wij dit special issue van het tijdschrift Journal of Practicing Journalism Research voor (een tijdschrift dat al lang had moeten bestaan). Alle artikels in dit special issue vloeiden voort uit de bijzonder vruchtbare discussies die plaatsvonden op de startvergadering te Antwerpen. Samen geven de artikels een mooi beeld van wat wij, als guest editors, denken dat de toekomst van onderzoek naar buitenlands nieuws is en zou moeten zijn. Er wordt gebruik gemaakt van verschillende methoden; zowel van de meer traditionele inhoudsanalyse, als het open interview en de survey, als het experiment. Ook de literatuur waar uit geput wordt trekt zich weinig aan van grenzen tussen disciplines: van journalism studies over politieke wetenschappen tot hard core communicatiewetenschappen en alles wat daartussen ligt. Dit special issue is een eerste presentatie van bevindingen die deel uit maken van een grootschalig project. Dergelijke grote projecten staan of vallen in belangrijke mate met de inzet en toewijding van de betrokken onderzoekers. Als guest editors willen we de auteurs van de verschillende artikels bedanken voor de geleverde intellectuele arbeid. Het keurslijf van het Leeronderzoek dwong ons om een eerder motiverende, adviserende en enthousiasmerende invulling te geven aan de rol van guest editor. De bijdragen ondergingen een harde en soms pijnlijke, dubbele ronde van peer-review, maar dat neemt niet weg dat de inhoudelijke en vormelijke verantwoordelijkheid voor de uiteindelijke versie bij de respectievelijke auteurs zelf ligt. Dit gezegd zijnde, besluiten we graag met de bemerking dat afgaande op het geleverde werk, de toekomst van onderzoek naar buitenlandsnieuws positief oogt. Het lijkt erop dat een nieuwe generatie van nieuwsonderzoekers staat te trappelen om de fakkel over te nemen. Wij kunnen dit enkel maar toejuichen. Guest Editors, Knut De Swert en Ruud Wouters
INHOUDSOPGAVE Inleiding 1 Objectiviteit een must? Casestudy naar het verschil in buitenlandse verslaggeving tussen mainstream en alternatieve media - Krasnitskaja K., Noppen J., Piessen J. De Crem, Parlement en de Media: een unieke ménage-à-trois? Onderzoek naar de weergave van de verschillende opinies met betrekking tot Defensie in de media. - Degheldere E., Proost M., Verbist J. 6 34 Kenniskloof binnenlands nieuws buitenlands nieuws? De verwachtingen van lezers/kijkers van buitenlands nieuws - Cox W., Snyders J., Vermeiren J., Vermeulen F. Buitenlandverslaggeving en embedded journalism: de visie van Belgische en Nederlandse journalisten over (on)afhankelijke verslaggeving - Foubert C. Attitudes ten aanzien van natuurrampen: Hoe journalisten het verschil kunnen maken - Frank M., Verbiest L., Willems E. 57 76 95 Besluit 115 Bijlage 1: Objectiviteit een must? Casestudy naar het vechil in buitenlandse 122 verslaggeving tussen mainstream en alternatieve media Bijlage 2: De Crem, Parlement en Media: Een unieke ménage-àtrois? Bijlage 3 : Kenniskloof binnenlands nieuws buitenlands nieuws? De verwachtingen van lezers/kijkers van buitenlands nieuws Bijlage 4: Buitenlandverslaggeving en embedded journalism: de visie van Belgische en Nederlandse journalisten over (on)afhankelijke verslaggeving Bijlage 5: Attitudes ten aanzien van natuurrampen: Hoe journalisten het verschil kunnen maken 132 138 148 150