WEGWIJS IN HET VMBO EEN BROCHURE VOOR OUDERS EN LEERKRACHTEN VAN BASISSCHOOLLEERLINGEN GROEP 7/8

Wegwijs in het vmbo is een gezamenlijke uitgave van de vmbo-scholen in Bergen op Zoom en omgeving: Steenspil ZuidWestHoek College t R@velijn Pomona Bergen op Zoom, november 2015 WEGWIJS IN HET VMBO EEN BROCHURE VOOR OUDERS EN LEERKRACHTEN VAN BASISSCHOOLLEERLINGEN GROEP 7/8 DEZE BROCHURE WORDT AANGEBODEN DOOR DE VMBO-SCHOLEN IN BERGEN OP ZOOM EN OMGEVING: STEENSPIL, ZUIDWESTHOEK COLLEGE, T R@VELIJN EN POMONA. MET HET VERNIEUWDE VMBO- AANBOD IN BERGEN OP ZOOM PER SCHOOLJAAR 2016-2017

Een brochure voor ouders en leerkrachten van basisschoolleerlingen groep 7/8 Inhoudsopgave Wegwijs in het vmbo 3 De vier leerwegen in het vmbo 3 Het onderwijs 4 Extra begeleiding in het vmbo 4 Sectoren en profielen 5 Vervolgopleiding 6 Bijlagen 1 Overzicht onderwijsaanbod vmbo in Bergen op Zoom en omgeving vanaf schooljaar 2016-2017 8 2 Profielen vmbo vanaf schooljaar 2016-2017 9 3 Overwegingen om rekening mee te houden bij de schoolkeuze 10 4 Nuttige webadressen 11 5 Vmbo-scholen in Bergen op Zoom en omgeving 12 Colofon 12 1

2 Wegwijs in het vmbo

Een brochure voor ouders en leerkrachten van basisschoolleerlingen groep 7/8 Wegwijs in het vmbo Wat is het vmbo? Het vmbo staat voor voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. Dat houdt in dat het vmbo de leerlingen voorbereidt en laat oriënteren op allerlei soorten werk, beroepen en opleidingen die daarbij horen. Vervolgonderwijs is verplicht, want op een aantal uitzonderingen na moeten alle jongeren een startkwalificatie halen, dat wil zeggen een diploma van het havo, het vwo of het mbo op niveau 2. Voorbereiding en oriëntatie zijn dus de belangrijkste functies van het vmbo. Een vmbo-opleiding duurt in principe vier jaar. Het vmbo werkt Ouders van kinderen op het vmbo merken vaak dat hun kinderen in het eerste leerjaar veel zelfvertrouwen opbouwen, dat zij een enorme ontwikkeling doormaken en met hoge cijfers thuiskomen. Allemaal positieve dingen waar het kind en de rest van het gezin profijt van hebben. Natuurlijk heeft het kind dit al in zich, maar een prettige, veilige leeromgeving én de juiste aandacht zorgen ervoor dat het er ook uit komt. maar hoe? Om u wegwijs te maken in het onderwijstype vmbo hebben we algemene informatie bij elkaar gezet: wat is het vmbo, welke termen komt u tegen in het vmbo, hoe zit het in elkaar, wat zijn de mogelijkheden met een vmbo-diploma en waar kunt u overige interessante informatie vinden? Na het lezen van de brochure heeft u een beter idee van wat het vmbo inhoudt. De vier leerwegen in het vmbo Leerwegen Het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (vmbo) bestaat uit zogeheten leerwegen. Een leerweg is de route die een leerling volgt na de onderbouw. De vier leerwegen zijn: de theoretische leerweg (tl of mavo); de gemengde leerweg (gl); de kaderberoepsgerichte leerweg (kb); de basisberoepsgerichte leerweg (bb). Alle vier de leerwegen leiden naar het middelbaar beroepsonderwijs (mbo). De theoretische leerweg is het beste te vergelijken met de oude mavo. De meeste scholen noemen deze leerweg ook nu nog mavo. Een diploma van de theoretische leerweg geeft toegang tot vakopleidingen (niveau 3) en middenkaderopleidingen (niveau 4) van het mbo. Met een diploma van de theoretische leerweg kan je ook naar het havo. De gemengde leerweg, soms mavo + genoemd, is van hetzelfde niveau als de theoretische leerweg en bereidt de leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 3 of 4) van het mbo. Het verschil met de theoretische leerweg is dat je in de gemengde leerweg één theorievak inwisselt voor één beroepsgericht vak. Het niveau van de theorievakken is gelijk aan de theoretische leerweg. De kaderberoepsgerichte leerweg richt zich meer op de beroepspraktijk en bereidt de leerlingen voor op de vak- en middenkaderopleidingen (niveau 3 en 4) van het mbo. De basisberoepsgerichte leerweg bereidt voor op de basisberoepsopleidingen (niveau 2) van het mbo. Binnen de basisberoepsgerichte leerweg bestaan verschillende maatwerktrajecten, zoals het leerwerktraject. Dit is een leerwijze met veel ruimte voor stage of werk. De leerling doet examen in het beroepsgerichte vak, Nederlands en rekenen. Het leerwerktraject geeft mogelijkheid tot doorstroom naar niveau 2 in het mbo, mits het een mbo-opleiding betreft in dezelfde richting. Verschil tussen de leerwegen De vier leerwegen verschillen in: het niveau waarop de leerlingen de leerstof krijgen aangeboden; de tijd die besteed wordt aan praktijkvorming en aan theorie; het niveau waarop de leerling in het vervolgonderwijs instroomt. 3

Wegwijs in het vmbo 4 Het onderwijs De onderbouw In de eerste twee leerjaren, de onderbouw, moeten scholen verplicht de zogenoemde kerndoelen realiseren. Kerndoelen geven aan wat leerlingen moeten weten en kunnen om later in de maatschappij goed te kunnen functioneren, zowel als persoon, als burger en als werknemer. Ook wordt in de onderbouw de basis gelegd voor het vervolgonderwijs, om te beginnen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Scholen mogen zelf bepalen hóe zij de leerlingen de kerndoelen laten halen: met welke middelen, in vakken, leergebieden, projecten etc. Scholen besteden in de onderbouw ongeveer twee derde van hun tijd aan onderwijs dat met de kerndoelen te maken heeft. Het derde deel dat overblijft mogen scholen zelf invullen. Op onze vmbo-scholen wordt in die tijd aandacht besteed aan onder meer loopbaanoriëntatie, talen en rekenen, sport en cultuur. Een combinatie van theorie en praktijk De theorie komt aan bod in de theorievakken (avo-vakken) ook wel algemeen vormende vakken genoemd: Engels, Nederlands, wiskunde, economie en andere. Ze worden in alle leerwegen gegeven, met een verschil in het niveau waarop ze worden aangeboden en het aantal avo-vakken waarin de leerling eindexamen moet doen. De avo-vakken vormen het grootste deel van het lesprogramma in de eerste twee leerjaren. Avo-vakken De theorievakken of algemeen vormende vakken (avo-vakken), zijn: Nederlands Engels Frans Duits Wiskunde Biologie Natuurkunde Scheikunde Rekenen Aardrijkskunde Geschiedenis Economie Kunstvakken II LO II Maatschappijleer I Of in leergebieden: Mens en Maatschappij Mens en Natuur Mens en Techniek Mens en Cultuur Culturele en kunstzinnige vorming (CKV) Maatschappijkunde Lichamelijke opvoeding (LO) Niet op alle scholen worden alle vakken apart gegeven. Sommige scholen geven de vakken gecombineerd in leergebieden. Bijvoorbeeld het leergebied Mens en Maatschappij, waarin de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, economie en de maatschappijvakken worden geïntegreerd. De bovenbouw De laatste twee leerjaren (de bovenbouw) zijn de examenjaren. In welke vakken een leerling examen doet, hangt af van de keuze voor een sector/programma. De beroepsvoorbereidende stage maakt ook onderdeel uit van het onderwijsprogramma in de bovenbouw. Extra begeleiding in het vmbo Leerwegondersteunend onderwijs (lwoo) Lwoo is bedoeld voor leerlingen die in principe wel de capaciteiten in huis hebben om een leerweg in het vmbo succesvol af te ronden, maar voor wie extra begeleiding noodzakelijk is om daadwerkelijk een vmbo-diploma te behalen. Lwoo is dus mogelijk in alle leerwegen. Elke school bepaalt zelf de wijze waarop de extra begeleiding plaatsvindt. Het verkrijgen van een lwooindicatie Scholen hebben de mogelijkheid om voor een leerling lwoo aan te vragen. Deze aanvraag moet gedaan worden bij de Regionale Verwijzings Commissie (RVC) en is gebonden aan een aantal landelijk vastgestelde criteria die betrek-

Een brochure voor ouders en leerkrachten van basisschoolleerlingen groep 7/8 king hebben op de capaciteiten en het welbevinden van de leerling, namelijk: de leerling heeft: een IQ dat ligt tussen de waarden 75 tot en met 90 een leerachterstand op minimaal twee van de vier domeinen: o inzichtelijk rekenen, o begrijpend lezen, o technisch lezen en o spellen. of de leerling heeft: een IQ dat ligt tussen de waarden 91 tot en met 120 een leerachterstand op tenminste twee van de vier domeinen: o inzichtelijk rekenen, o begrijpend lezen, technisch lezen en spellen een sociaal-emotionele problematiek. Passend onderwijs Kinderen met een handicap of gedragsproblemen hebben recht op een passende onderwijsplek. Sinds 1 augustus 2014 moeten scholen een passende onderwijsplek geven aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. De leerlinggebonden financiering (lgf) of rugzak verdwijnt. Het budget blijft wel helemaal beschikbaar, maar gaat voortaan rechtstreeks naar samenwerkingsverbanden in de regio. Niet elke gewone school hoeft alle kinderen op te vangen. Kan een school geen passend onderwijs geven? Dan zoeken de scholen binnen het samenwerkingsverband een school die dit wel biedt. Scholen kunnen zich specialiseren en onderling afspreken wie welke kinderen het beste onderwijs kan bieden. Sectoren en profielen Sectoren Beroepsvoorbereiding gebeurt in de zogenaamde beroepsgerichte programma s. Leerlingen volgen een programma van hun voorkeur in een van de vier sectoren: sector Economie sector Techniek sector Zorg en Welzijn sector Groen (of Landbouw) Profielen Binnen een sector worden verschillende programma s aangeboden: Sector Beroepsgerichte programma s Techniek Bouwen, Wonen, Interieur Produceren, Installeren, Energie Mobiliteit en Transport Economie Economie en ondernemen Horeca, Bakkerij en recreatie Groen Groen Zorg en Welzijn Zorg en welzijn Dienstverlening en producten Dienstverlening en Producten 5

Wegwijs in het vmbo 6 Wat past bij wie? Vmbo-scholen willen leerlingen zo goed mogelijk helpen bij de keuze voor een sector aan het einde van het tweede leerjaar. Gedurende dat jaar wordt er van alles georganiseerd om leerlingen een beeld te geven van de verschillende sectoren en programma s en van de bijbehorende werkvelden, bijvoorbeeld met LOB-uren, praktische sectororiëntatie en (snuffel)stages. De vmbo-scholen zien het belang ervan in om met leerlingen te praten over de ervaringen die ze opdoen bij die oriëntaties. In de lessen loopbaanoriëntatie en -begeleiding wordt hier aandacht aan besteed, zodat een leerling leert waar zijn/haar sterke punten liggen en wat hem/haar wel en niet aanspreekt. Beroepsvoorbereidende stage In alle leerwegen van het vmbo kunnen stages plaatsvinden. Leerlingen volgen in de onderbouw een snuffelstage om hen een goede keuze te laten maken voor een beroepssector. Het grootste gedeelte van de stages komt echter aan de orde in de bovenbouw, wanneer de leerlingen beginnen met het examenprogramma. In de arbeidsoriënterende stage doen leerlingen vaak de eerste werkervaring op. Zelfstandig werken is een belangrijk aspect. In de beroepsvoorbereidende stage ligt de nadruk op het ontwikkelen van een goede werkhouding. Hierin doen de leerlingen meer specifieke werkervaring op. Ook krijgen ze inzicht in de eigen mogelijkheden, beperkingen en kansen op de arbeidsmarkt. Vervolgopleiding Na het vmbo stromen leerlingen door naar middelbaar beroepsonderwijs (het mbo) of het havo. Havo Voor leerlingen die havo overwegen, is het aan te raden om bij havo-scholen na te gaan welke instroomeisen deze stellen, zoals eisen aan het cijfergemiddelde (6,8) of aan het vakkenpakket. Mbo Het mbo leidt op voor een beroep en een beroepskwalificatie. Het mbo heeft dezelfde sectoren als het vmbo: Economie, Techniek, Zorg en Welzijn en Groen. Daarbinnen zijn heel veel verschillende beroepsopleidingen. Het onderwijs op het mbo kan op vier niveaus gevolgd worden, afhankelijk van de leerweg die op het vmbo gevolgd is. niveau 1: assistentenopleiding voor Doorstroomschema vmbo-mbo-hbo HBO eenvoudig uitvoerend werk (een half tot één jaar); niveau 2: basisberoepsopleiding voor uitvoerend praktisch werk (twee tot drie jaar); niveau 3: vakopleiding tot zelfstandig beroepsbeoefenaar zelfstandig uitvoerend werk, brede inzetbaarheid (twee tot drie jaar); niveau 4: middenkaderopleiding (drie tot vier jaar) en specialistenopleiding (kopstudie van één tot twee jaar), volledig zelfstandig uitvoerend werk, brede inzetbaarheid of specialisatie. Een niveau 4-diploma geeft toegang tot het hoger beroepsonderwijs (hbo). Onderstaand doorstroomschema geeft aan welke routes mogelijk zijn: MBO Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 VMBO basisberoepsgerichte leerweg kaderberoepsgerichte leerweg gemengde leerweg theoretische leerweg

Regionaal Opleidings Centrum (ROC) Er is een groot aanbod aan mbo-opleidingen bij diverse ROC s in Brabant en Zeeland. Er zijn ook mbo-opleidingen die niet bij een ROC horen. Dat zijn de zogenoemde vakinstellingen of vakscholen. Deze richten zich op opleidingen voor één branche, zoals de grafische sector, de scheepvaart of de designersector. BIJLAGEN 7

Wegwijs in het vmbo Bijlage 1 Overzicht onderwijsaanbod vmbo in Bergen op Zoom en omgeving Schooljaar 2016-2017 8 Bijlagen Bijlage 1 Overzicht onderwijsaanbod vmbo in Bergen op Zoom en omgeving vanaf schooljaar 2016-2017 Bijlage 2 Overwegingen om rekening mee te houden bij de schoolkeuze Bijlage 3 Nuttige webadressen Bijlage 4 Vmbo-scholen in Bergen op Zoom en omgeving Vmbo-aanbod TL GL KB BB Afdelingen in de sector Groen voor BB, KB en GL Groen Afdelingen in de sector Techniek voor BB, KB en GL Bouwen wonen interieur Produceren Installeren Energie Mobiliteit en Transport Afdelingen in de sector Zorg & Welzijn voor BB, KB en GL Zorg en Welzijn Afdelingen in de sector Economie voor BB, KB en GL Economie en Ondernemen Horeca Bakkerij Recreactie Steenspil Pomona R@velijn ZuidWestHoek College Afdelingen in de sector Dienstverlening en Producten voor BB, KB en GL Dienstverlening en Producten

Een brochure voor ouders en leerkrachten van basisschoolleerlingen groep 7/8 Bijlage 2 Overwegingen om rekening mee te houden bij de schoolkeuze De schoolomgeving Is er één schoolgebouw of zijn er meerdere gebouwen? In wat voor omgeving liggen de lokalen en velden? Is de school schoon? Is het een veilige school? Is er een (bewaakte) fietsenstalling? De schoolorganisatie Kan ik een schoolgids krijgen? Heeft de school een internetsite? Maakt de school haar schoolprestaties openbaar (Vensters voor Verantwoording)? Hoe wordt de onderbouw ingericht? Welke vakken geeft de school naast de wettelijk verplichte vakken? Wat wil de school bereiken bij de leerlingen? Welke mogelijkheden kent de school voor extra (eindexamen)vakken? Hoe groot zijn de groepen/klassen? Hoe wordt er lesgegeven? Is er onderwijs in de eigen taal en cultuur? Hoe gaat de school om met culturele verschillen (bijvoorbeeld met religieuze feestdagen)? De leerlingen in het eerste jaar Hoe worden de leerlingen in het eerste jaar begeleid? Hoe worden de groepen samengesteld? Kent de school een brugperiode en hoe lang duurt die, één of twee jaar? Is er op de school aandacht voor de overstap van de basisschool naar de nieuwe school? Hoe laat men de leerlingen wennen aan het nieuwe onderwijs? De vorderingen en resultaten Heeft de school een beveiligde toegang tot een intranet waarop de leerlingengegevens te zien zijn voor de ouders? Krijgen de leerlingen vaak repetities en toetsen? Worden er cijfers gegeven of omschrijvingen? Hoe moet ik die cijfers of omschrijvingen lezen? Heeft de school een eigen leerlingvolgsysteem? Hoe werkt zo n leerlingvolgsysteem? Hoe vaak krijgen de leerlingen een rapport? Kunnen leerlingen blijven zitten? Maakt de school vooraf de regels bekend die ze hanteert bij overgaan of zittenblijven? Wanneer krijgt de leerling een advies voor de verdere studierichting? Naar welke schoolsoorten gaan de meeste leerlingen vanuit deze school? Wat zijn de examenresultaten van de school? De begeleiding van leerlingen Is er extra begeleiding voor achterblijvers? Zijn er extra mogelijkheden voor zeer goede leerlingen? Is er huiswerkbegeleiding en hoe gaat dat in zijn werk? Zijn er klassenmentoren en wat doen die? Extra activiteiten voor de leerlingen Zijn er vaak excursies, workshops en werkweken? Waar gaan de leerlingen met uitstapjes naartoe? Wat zijn de kosten daarvan? Wie betaalt die excursies, werkweken en uitstapjes? Zijn er bijzondere feesten en hoe vaak is dat? Wat doet de school extra aan sport, culturele en andere activiteiten? Is er een leerlingenraad? Hoe staat het met die leerlingenraad? Is er een schoolkrant? 9

Wegwijs in het vmbo Wat er gebeurt voor, tijdens en na de lessen Hoe zitten de lesroosters in elkaar? Hoe vroeg en tot hoe laat is er toezicht of opvang? Hoe is de begeleiding van de leerlingen geregeld bij lesuitval of tussenuren? Hoe is de school verzekerd tegen schade die door de leerlingen wordt veroorzaakt? Het contact met de ouders Gebruikt de school hulp van ouders? Is er een actieve ouderraad en wat doet die? Wie zitten er in de medezeggenschapsraad en wat doet die? Hoe vaak zijn er activiteiten voor ouders en wat houden die in? Hoe onderhoudt de school het contact met de ouders over de leerling? Hoe worden ouders over problemen geraadpleegd? Wanneer neemt de school contact op? Wordt er rekening gehouden met ouders van niet-nederlandse afkomst en hoe dan? schoolreglement? Hoe gaat de school om met straffen en belonen? Houdt de school rekening met andere culturele gebruiken (bijv. religieuze feestdagen)? Wat wordt er gedaan tegen pesten op school? Hoe zit het met het spijbelen? Wat doet de school als een leerling niet op school is gekomen? Hoe staat het met het vandalisme en crimineel gedrag op school? Is er een vertrouwenspersoon? Is er een klachtenregeling of klachtencommissie? Zijn de leerkrachten vaak ziek? Is er leerling-opvang bij lesuitval? Wat wordt er op school gedaan aan de geloofs- of levensovertuiging? Bijlage 3 Nuttige webadressen www.onderwijsinspectie.nl: de onderwijsinspectie heeft een site waar ze haar werkwijze en de resultaten van hun bevindingen per school vastlegt. www.ov9292.nl: deze site biedt de mogelijkheid de reisafstand van huis naar iedere school te berekenen. www.platformsvmbo.nl: Stichting Platforms VMBO is een samenwerkingsverband tussen de platforms beroepsvoorbereidende en beroepsoriënterende programma s in het vmbo. www.rijksoverheid.nl: via deze site kunt u doorklikken naar de website van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. www.scholenopdekaart.nl: op deze site vindt u van veel scholen in Nederland relevante gegevens, zoals onderwijsaanbod, examenresultaten, schoolgids, enzovoorts. 10 Het schoolklimaat Wat zijn de schoolregels, is er een

Een brochure voor ouders en leerkrachten van basisschoolleerlingen groep 7/8 Bijlage 4 Adressen: Steenspil Steenspil 46 4661 TZ Halsteren ZuidWestHoek College O L Vrouw ter Duinenlaan 201 4641 RM Ossendrecht t R@velijn Ravelijnstraat 2a 4651 DT Steenbergen Pomona Pomonalaan 45 4613 ES Bergen op Zoom Overige scholen in Bergen op Zoom waar vmbo in de theoretische leerweg wordt aangeboden: Scholengemeenschap t Rijks Burg. Stulemeijerlaan 24 4611 EG Bergen op Zoom Roncalli Scholengemeenschap Tuinderspad 6 4613 CA Bergen op Zoom ZoomMAVO Noorzijde Zoom 61 4613 AB Bergen op Zoom 11

Wegwijs in het vmbo 12 Colofon Wegwijs in het vmbo is een gezamenlijke uitgave van de vmbo-scholen in Bergen op Zoom en omgeving: Steenspil t R@velijn ZuidWestHoek College Pomona November 2015, oplage 3.000 stuks Postadres Centraal Kantoor ROC West-Brabant vmbo Postbus 6956 4802 HZ Breda Telefoon: 076 572 39 00 E-mail: centraalkantoorbreda@rocwb.nl Bronvermelding Bij de samenstelling van deze brochure is gebruik gemaakt van: Voortgezet onderwijs 2010-2011, Gids voor ouders, verzorgers en leerlingen, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap De website van de MBO Raad Naar het vmbo, ervaringen van ouders en uitleg over het vmbo van de Stichting Platforms VMBO