Indicator 16 augustus 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Sommige verdwenen soorten zijn de laatste jaren op natuurlijke wijze in Nederland teruggekeerd. Download figuur [2] Overzicht teruggekeerde soorten Soort Verdwenen (laatste waarneming) Opnieuw verschenen Periode afwezig Rivierrombout 1902 1996 94 jaar 2012 Sierlijke witsnuitlibel ca. 1900 2011 >100 jaar 2012 Mercuurwaterjuffer 1929 2011 82 jaar 2012 Gaffellibel 1936 1995 59 jaar 2012 Nog aanwezig in: Pagina 1 van 6
Bron: zie referenties. Oostelijke witsnuitlibel 1994 2005 11 jaar 2011 Veldparelmoervlinder 1995 2004 9 jaar 2012 Purperstreepparelmoervlinder 1) 1962 2003 41 jaar 2004 Kaasjeskruiddikkopje 1953 2009 56 jaar 2011 Brede geelgerande waterroofkever 1967 2005 38 jaar 2011 Rode schouderboktor 1941 2011 70 jaar 2011 Aaskever (Nicrophorus interruptus) 1960 2012 52 jaar 2012 Bosdoorntje (sprinkhaan) 1975 2011 36 jaar 2012 Kleine wrattenbijter (sprinkhaan) 1986 1999 13 jaar 2011 Elft 2) 1930 2004 74 jaar 2004 Gestippelde alver 1935 1995 60 jaar 2010 Houting ca. 1930 1992 ca. 60 jaar 2010 Kleine zilverreiger 3) 19 e eeuw? 1979 >100 jaar? 2012 Kraanvogel 18 e eeuw 2001 >100 jaar 2012 Zeearend onbekend 2006 >100 jaar 2012 Wolf 1897 2013 >100 jaar 2013 Bosruiter 4) 1936 2004 69 jaar 2004 Wit bosvogeltje 1994 2009 15 jaar 2012 Koprus 1975 1997 22 jaar 2012 Varkensvenkel 19 e eeuw 2004 >100 jaar 2012 Noords walstro 1997 2012 15 jaar 2012 Kruikmos (Splachnum ampullaceum) 1910 2010 >100 jaar 2010 Purper schorpioenmos 1951 2012 61 jaar 2012 Noten: CBS/CLO/aug2013 1) Volgens De Vlinderstichting is de soort in 2006 gemeld uit het dal van de Noorbeek, maar er zijn geen aanwijzingen voor een vaste populatie. 2) Waarschijnlijk geen vaste populatie. 3) Er zijn geen goed gedocumenteerde 19 e eeuwse gevallen bekend. Mogelijk is er geen sprake van terugkeer. 4) Incidenteel broedgeval Teruggekeerde soorten Vanaf 1979 zijn er in Nederland ten minste 25 soorten planten en diersoorten die hier vroeger voorkwamen, op eigen kracht naar Nederland teruggekeerd. Er is pas van een echte terugkeer sprake als de populatie over een lange aaneengesloten tijd stand houdt. Zo heeft de bosruiter hier maar één jaar gebroed en is dus niet als een echte terugkeer, maar als een incidenteel broedgeval te beschouwen. Ook de purperstreepparelmoervlinder die in 2003 en 2004 op dezelfde plaats is waargenomen, is daarna niet meer gevonden. Van de riviervis elft is het waarschijnlijk geen blijvende populatie. In de periode 2005-2007 is deze vissoort niet meer gevangen. Overigens is bij enkele soorten niet duidelijk of de soort in de genoemde periode echt afwezig is geweest dan wel al die tijd in Nederland onopgemerkt is gebleven. Verbetering milieukwaliteit Verbetering van de milieukwaliteit kan leiden tot de terugkeer van verdwenen soorten. Vooral het schoner worden van de Nederlandse rivieren wordt als oorzaak genoemd bij de terugkeer van de rivierrombout, een libellensoort. Ook de terugkeer van de vissen gestippelde alver en houting is onder meer toe te schrijven aan de verbetering van de waterkwaliteit. Pagina 2 van 6
Effectgerichte maatregelen Maatregelen in het kader van soortbeschermingsplannen kunnen bijdragen aan de terugkeer van soorten. De veldparelmoervlinder is kenmerkend voor kalkgraslanden en andere schrale graslanden en ruigten. Herstel van de kalkgraslanden heeft mogelijk een gunstige invloed op terugkeer van deze soort gehad. Deze koprus kan zich alleen vestigen en handhaven als er regelmatig nieuwe open plekken ontstaan. Deze pioniersoort heeft geprofiteerd van het verwijderen van de voedselrijke toplaag van de bodem in een aantal terreinen. Andere oorzaken Andere mogelijke oorzaken die geleid hebben tot de terugkeer van soorten zijn klimaatverandering en natuurontwikkeling. Referenties Adema, F. (1980). Juncus capitatus C.E. Weigel, Koprus. In: Mennema, J., A.J. Quené- Boterenbrood en C.L. Plate (red.). Atlas van de Nederlandse Flora deel 1. Uitgestorven en zeer zeldzame planten. Kosmos. Amsterdam. Anoniem (2005). Kraanvogels broeden opnieuw succesvol in het Fochteloërveen. Nieuwsbrief Vogelbescherming december 2005. Beers, P.W.M. en G.M. Dirkse (2000). Koprus (Juncus capitatus C.E. Weigel) terug in Noord- Brabant door natuurontwikkeling. Gorteria, 26: 7-16. Berg, A. van der, R. Haveman en M. Hornman (2000). De kleine wrattenbijter Gampsocleis glabra herontdekt in Nederland (Orthoptera: Tettigoniidae). Nederlandse Faunistische Mededelingen 11: 1-12. Beringen, Ruud en A. Rossenaar (2005). Varkenskervel [= varkensvenkel] (Peucedanum officinale L.) langs de Waal bij Erlecom. Gorteria 31(2): 36-47. Bijlsma, R-J. (2010). De vreugdevolle terugkeer van een strontmos [kruikmos]. De Levende Natuur jrg 111 (5): 222-223. Bos, F. en M. Wasscher (1997). Veldgids libellen. KNNV. Utrecht. Bouwman, Jaap en Vincent Kalkman (2005). Vijf libellensoorten in de inhaalslag. Vlinders 20 (2), 7-9. Colijn, E. en M. Kanters (2012). De rode schouderboktor Rhamnusium bicolor na 70 jaar weer in Nederland aangetroffen (Coleoptera: Cerambycidae) Nederlandse faunistische mededelingen / Nationaal Natuurhistorisch Museum Deel 37: 15-21. Dijk, A.J. van, M.J.T. van der Weide, R. Kleefstra, D. Zoetebier en C. Plate (2001). Kolonievogels en zeldzame broedvogels in Nederland in 1999. SOVON-monitoringrapport 2001/08. Beek-Ubbergen. Dijk, A.J. van, L. Dijksen, F. Hustings, K. Koffijberg, J. Schoppers, W. Teunissen, C. van Turnhout, M.J.T. van der Weide, D. Zoetebier en C. Plate (2005). Broedvogels in Nederland 2003. SOVON-monitoringrapport 2005/01. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek- Ubbergen. Dijk, G. van (2006). De Brede geelgerande waterroofkever Dytiscus latissimus na 38 jaar weer in Nederland opgedoken (Coleoptera: Dytiscidae). Nederlandse Faunistische Mededelingen 24:1-6. Floron (2012). Noords walstro teruggevonden in Hengstpolder. Floron Nieuws Nummer 16, Oktober 2012: 8. Geraeds, R.P.G. (2000). Waarnemingen van de gaffellibel (Omphiogomphus cecilia) langs de Roer. Brachytron, 4 (2): 3-7. Groenendijk, Dick (2004). Mogelijkheden voor monitoring van de rivierrombout. Rapport VS2004.038. De Vlinderstichting, Wageningen. Pagina 3 van 6
Groot Bruinderink, G.W.T.A., H.A.H. Jansman, M.H. Jacobs en M. Harms (2012). De komst van de wolf (Canis lupus) in Nederland. Een 'factfinding study'. Alterra rapport 2339. Alterra Wageningen UR. Horsthuis, M.A.P. (1997). Over een nieuwe groeiplaats van koprus (Juncus capitatus C.E. Weigel) in Nederland. Stratiotes, 15: 3-15. Kleukers, R.M.J.C. en M. Reemer (1998). De terugkeer van de rivierrombout (Gomphus flaviceps) in Nederland. Brachytron, 2 (2): 52-59. Kleukers, R. (2011). Bosdoorntje herontdekt. Tentakel - nieuws over ongewervelde dieren, nr 7, 28 juli 2011. Meijden, R. van der, B. Odé, C.L.G. Groen, F.J. Witte en D. Bal (2000). Bedreigde en kwetsbare vaatplanten in Nederland. Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Gorteria, 26 (4): 85-208. Muusse, T. & G. Veurink (2011). Sierlijke witsnuitlibel (Leucorrhina caudalis) voortplantend waargenomen in De Weerribben. Brachytron jrg 14(1): 14-27. Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie (2011). Diverse libellensoorten terug in Nederland. Tentakel - nieuws over ongewervelde dieren, nr 7, 28 juli 2011. Nie, H.W. de en G. van Ommering (1998). Bedreigde en kwetsbare zoetwatervissen in Nederland. Rapport IKC-Natuurbeheer nr. 33. Wageningen. Omon, B. en K. van Bochove (2012). Het bosdoorntje Tetrix bipunctata na 36 jaar weer in Nederland aangetroffen (Orthoptera). Nederlandse Faunistische Mededelingen 37: 1-4. Rossenaar, A.J. en B. Odé. (2004). De resultaten van het Bedreigde Soorten Project in 2003. Gorteria 30 (2): 33-41. Slikke, W. van der (2009). Opnieuw vondst wit bosvogeltje. Natuurbericht.nl. Swaay, C. van, R. Ketelaar en D. Groenendijk (2001). Dagvlinders en libellen onder de meetlat: Jaarverslag 2000. De Vlinderstichting, Wageningen en CBS. Heerlen/Voorburg. Teunissen, B. (2004). Bosruiters broeden in de Ackerdijkse Plassen. Van Nature 14-8. Veling, K. (2009). Kaasjeskruiddikkopje na 56 jaar terug in Nederland. Natuurbericht.nl. Vlinderstichting (2004). Veldparelmoervlinder herontdekt in Nederland. Persbericht 2 juni 2004. Vlinderstichting (2004). Vlindersoort na ruim 40 jaar herontdekt. Persbericht 24 juni 2004. Vlinderstichting (2005). Spectaculaire ontdekking Oostelijke witsnuitlibel. Vlinders jrg 20 (3), 25. Relevante informatie Natuurbericht [3] Technische toelichting Naam van het gegeven Recent teruggekomen soorten Omschrijving Soorten die op natuurlijk wijze naar Nederland teruggekeerd zijn na een periode van afwezigheid (vanaf 1997) Pagina 4 van 6
Verantwoordelijk instituut Centraal Bureau voor de Statistiek Berekeningswijze De gegevens over het voorkomen van koprus zijn afkomstig uit de landelijke databanken van FLORON. De tellingen van de kleine zilverreiger komen uit het landelijke broedvogelmeetnet van het Netwerk Ecologische Monitoring. De overige informatie komt uit diverse publicaties, genoemd onder de referenties. Deel van de recente vondsten is achterhaald met behulp van waarneming.nl Basistabel zie tabel in de tekst Geografisch verdeling Nederland Verschijningsfrequentie jaarlijks Achtergrondliteratuur zie referenties Opmerking In 2009 zijn de gegevens per soort samengevat in een tabel. De detailinformatie per soort is niet geactualiseerd, maar nog wel te vinden in versie 08 in het archief. Betrouwbaarheidscodering D. Schatting, gebaseerd op een aantal metingen, expert judgement, een aantal relevante feiten of gepubliceerde bronnen terzake. Referentie van deze webpagina CBS, PBL, RIVM, WUR (2013). [4] (indicator 1056, versie 15, 16 augustus 2013 ). www.clo.nl. Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Den Haag; PBL Planbureau voor de Leefomgeving, Den Haag; RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven; en Wageningen University and Research, Wageningen. Bron-URL: https://www.clo.nl/indicatoren/nl105615 Links [1] https://www.clo.nl/indicatoren/nl1056 [2] https://www.clo.nl/sites/default/files/infographics/1056_001k_clo_15_nl.jpg [3] http://www.natuurbericht.nl/ Pagina 5 van 6
[4] https://www.clo.nl/indicatoren/nl105615 Pagina 6 van 6