Hallux Valgus Behandeling scheefgegroeide grote teen mca.nl
Inhoudsopgave Wat is een scheefgegroeide grote teen? 3 Behandeling van een scheefgegroeide grote teen 4 Voorbereiding op een operatie 4 De operatie 6 Na de operatie 8 Controle 9 Revalidatie en herstel 9 Oefening voor uw grote teen 10 Complicaties 10 Uw vragen 11 Colofon Redactie: polikliniek orthopedie afdeling communicatie Vormgeving: beeldgroep MCA Oplage: 100 / 1e druk Druk: Ricoh Artikelnummer: 159741 / 2013.06 Op alle behandelingen in MCA zijn de algemene voorwaarden van het MCA van toepassing, zie www.mca.nl of vraag bij de balie van patiëntenvoorlichting. 2
U heeft een scheefgegroeide grote teen (hallux valgus). In deze folder vindt u uitleg over deze aandoening en over de behandelmogelijkheden, inclusief een operatie. Wat is een scheefgegroeide grote teen? erfelijke aanleg; naar binnen kantelen van de voet, zoals bij een platvoet; dragen van te krappe schoenen of schoenen met hoge hakken. Vrouwen hebben vijftig procent meer kans op scheefgroei van de grote teen dan mannen. Bij een scheefgegroeide grote teen (hallux valgus) groeit het uiteinde van het middenvoetsbeentje naar binnen, terwijl de grote teen juist richting de andere tenen wijst. Hierdoor ontstaat een knobbel aan de zijkant van de voet (zie afbeelding). Soms schuift de grote teen onder de naastgelegen teen. Klachten door scheefstand Door de scheve stand van de voet kunnen de volgende klachten ontstaan: verminderde steunfunctie; voet wikkelt niet goed af: dit versterkt de scheefstand; kans op ontwikkeling van klauwtenen (hamertenen) door zoeken naar steun en grip; kans op gewrichtsontsteking met chronische pijn en een vermoeid gevoel onder de voorvoet; pijnlijke knobbel en geïrriteerde huid op de knobbel door schoenen die niet goed passen. Hoe ontstaat een scheefgegroeide grote teen? De volgende factoren kunnen een rol spelen bij het scheefgroeien van de grote teen: 3
Behandeling scheefgegroeide grote teen Behandeling van een scheefgegroeide grote teen Een scheefgegroeide grote teen wordt in eerste instantie behandeld met aangepaste schoenen, een spalk en/of een teen-orthese. Als dat niet (voldoende) helpt, wordt in overleg met uw orthopedisch chirurg een operatie overwogen. Aanpassing van uw schoenen Afhankelijk van uw klachten zijn de volgende aanpassingen mogelijk: brede schoenen: voor minder druk op de knobbel waardoor pijn en irritatie minder worden; steunzolen in combinatie met stevige zolen: voor minder pijn onder de voorvoet; een combinatie van brede schoenen, steunzolen én stevige zolen; op maat gemaakte schoenen als gewone schoenen niet meer passen: uw orthopedisch chirurg verwijst u dan naar een orthopedisch schoenmaker. Teen-orthese Een teen-orthese is een hulpstukje van siliconen dat uw tenen in de schoen op de juiste plaats houdt. Dit kan belangrijk zijn voor bescherming van de tweede teen. Het is belangrijk dat uw schoen breed genoeg is voor een teen-orthese. Een teen-orthese wordt gemaakt door een orthopedisch instrumentmaker of podoloog. Operatie Als u ondanks deze behandelingen nog steeds klachten heeft, wordt in overleg met u een operatie overwogen. Uw grote teen wordt daarbij rechtgezet en de knobbel wordt operatief verwijderd. Als u ook last heeft van klauwtenen (hamertenen), worden deze eventueel tegelijkertijd geopereerd. Afhankelijk van uw situatie wordt u één dag (dagbehandeling) of twee dagen opgenomen. Houdt u er rekening mee dat de grote teen ook na een operatie na verloop van tijd opnieuw scheef kan groeien. Voorbereiding op een operatie Anesthesie Als u geopereerd wordt, brengt u meteen na uw afspraak met de orthopedisch chirurg een bezoek aan 4
het inloopspreekuur van de polikliniek anesthesiologie. U heeft daar een voorbereidend gesprek met een anesthesioloog. Dit is een medisch specialist op het gebied van verdoving en narcose. De anesthesioloog bespreekt met u: uw gezondheidstoestand; welke anesthesie u krijgt: algehele anesthesie (narcose) of regionale anesthesie (plaatselijke verdoving met bijvoorbeeld een ruggenprik); eventuele aanpassing van uw medicijnen rond de operatie; informatie over niet eten en drinken (nuchter zijn). Meer informatie over anesthesie vindt u in de brochure Goed voorbereid op uw operatie. U krijgt deze brochure op de polikliniek anesthesiologie. tijdstip van de operatie en waar u zich kunt melden. Haal pijnstillers in huis Het kan zijn dat u na de operatie nog pijn heeft. Wij raden u daarom aan om voor de operatie de pijnstillers paracetamol (500 mg) en ibuprofen (400 mg) in huis te halen. Deze zijn verkrijgbaar bij uw drogist of apotheek. Heeft u hartklachten, nierfunctiestoornissen, maagklachten en/of gebruikt u bloedverdunnende medicijnen? Dan mag u alleen paracetamol gebruiken. Als u direct na de operatie veel pijn heeft, krijgt u een recept voor de pijnstiller oxycontin mee. Wat neemt u mee naar het ziekenhuis? U neemt het volgende mee naar het ziekenhuis: Afdeling opname Aansluitend op het bezoek aan de anesthesioloog gaat u naar de afdeling opname. U wordt ingepland voor de operatie en op een wachtlijst geplaatst. U krijgt een indicatie van de wachttijd. Als bekend is wanneer u geopereerd wordt, krijgt u telefonisch bericht van de afdeling opname over de definitieve datum, het opnameformulieren; legitimatiebewijs; uw zorgverzekeringspas; alle medicijnen (met verpakking) die u thuis gebruikt; slippers; comfortabele stevig aansluitende schoenen waar u goed op kunt lopen (geen hakken); 5
Behandeling scheefgegroeide grote teen elleboogkrukken (of uw rollator als u gewend bent om die te gebruiken). Wij adviseren u om kostbaarheden als sieraden thuis te laten. Het ziekenhuis is bij verlies of diefstal namelijk niet aansprakelijk. U neemt zelf elleboogkrukken mee Na de operatie loopt u eerst met twee elleboogkrukken. U neemt deze krukken bij uw opname zelf mee. De fysiotherapeut controleert de krukken en stelt ze op de juiste hoogte af. U kunt elleboogkrukken lenen bij een thuiszorgwinkel. U hoeft hiervoor geen lid te zijn. Wel raden we u aan om zo nodig een serviceabonnement te nemen. De materialen die u leent worden dan thuisbezorgd en weer opgehaald. opgeleide verpleegkundigen of andere zorgverleners die onder supervisie van de orthopedisch chirurg bepaalde medische zorg mogen verlenen. Een van deze zorgverleners neemt de operatie dan nog een keer helemaal met u door. U kunt dan al uw vragen nog stellen. Schrijf uw vragen eventueel thuis vast op. Ook wordt dan nog een keer gecontroleerd of uw gezondheid en conditie het toelaten dat u geopereerd wordt en of u geen wondjes heeft. Ook wordt er zo nodig nog een nieuwe röntgenfoto van uw voet gemaakt. Meer informatie over de voorbereiding op uw opname vindt u in de brochure Opname, goed voorbereid naar het MCA. U krijgt deze brochure in het ziekenhuis of kijk op onze website www.mca.nl/ patientenfolders. Meer informatie vindt u ook in de folders van thuiszorgorganisaties bij de balie van patiëntenvoorlichting (huisnummer 037). Laatste controle voor de operatie Blijft u een nacht in het ziekenhuis? Dan heeft u een aantal dagen voor de operatie nog een afspraak op de polikliniek orthopedie (038) met een arts-assistent, verpleegkundig specialist of physician assistant. Dit zijn speciaal De operatie Waar kunt u zich melden? U kunt zich op de dag van uw opname melden bij de receptie van het ziekenhuis. De portier verwijst u naar de verpleegafdeling orthopedie (249) of naar de dagbehandeling chirurgie (028). U wordt daar opgevangen door een verpleegkundige. U kunt dan al uw eventuele vragen nog stellen. 6
Een verpleegkundige bereidt u voor op de operatie De verpleegkundige bereidt u voor op de operatie. U krijgt een operatiejasje aan en u krijgt zogenoemde premedicatie. Dit zijn meestal twee tabletten paracetamol en een slaaptabletje waar u ontspannen van wordt. Vraag gerust als iets niet duidelijk is U krijgt veel informatie van veel verschillende zorgverleners. Misschien valt het niet mee om ze uit elkaar te houden of te onthouden wat zij u vertellen. Weet u het even niet meer? Vraag dan gerust naar de naam en functie, stel uw vragen en geef gerust aan als u zich ergens zorgen over maakt. Time out procedure Om vergissingen en fouten te voorkomen, controleren we op vaste momenten voor, tijdens en na de operatie uw persoonlijke en medische gegevens: voor welke operatie u komt, aan welke zijde u geopereerd wordt en de manier van verdoving die afgesproken is (bijvoorbeeld ruggenprik of algehele narcose). Op de afdeling wordt van tevoren een pijl gezet aan de te opereren zijde. Dit wordt op de operatiekamer nog een keer gecontroleerd. De controles vinden volgens vaste voorschriften plaats. Bij elk controlemoment gaan telkens twee of meer zorgverleners na of uw gegevens kloppen én of het hele proces rondom uw ingreep volgens voorschrift en plan verloopt. De ingreep Om de scheefgegroeide grote teen weer in de juiste stand te kunnen zetten wordt het eerste middenvoetsbeentje doorge zaagd (osteotomie). Afhankelijk van de mate van scheefstand, gebeurt dit aan het begin of einde van het middenvoetsbeentje of op beide plaatsen (dubbele osteotomie). Vervolgens wordt het vergroeide bot aan de buitenkant van de grote teen, de knobbel, weggehaald. De orthopedisch chirurg zet de botdelen weer in de goede stand en zet ze met een schroefje vast (zie afbeelding). Het schroefje hoeft niet verwijderd te worden. 7
Behandeling scheefgegroeide grote teen Om te voorkomen dat de grote teen opnieuw scheeftrekt, kan het nodig zijn om ook een pees te verlengen of het kapsel te verstevigen. Dit wordt tijdens de operatie besloten. De operatie duurt ongeveer drie kwartier. drukverband ook gips om uw onderbeen. De chirurg bespreekt dit dan van tevoren met u. Na de operatie mag u lopen met uw elleboogkrukken. U krijgt hiervoor een zogenoemde Darco-schoen (zie afbeelding). Behandeling van een klauwteen Wordt u tegelijkertijd geopereerd aan één of meer klauwtenen (hamertenen)? Dan verwijdert de orthopedisch chirurg het kraakbeen van het gewrichtje waar de teen krom staat. Er wordt vervolgens een stalen pennetje geplaatst dat ervoor zorgt dat de teen recht staat en dat de twee botdelen aan elkaar vastgroeien. Het pennetje steekt aan de voorkant uit uw teen. Voor bescherming wordt er een plastic balletje op gezet. Het kan zijn dat de orthopedisch chirurg er tijdens de operatie voor kiest om geen pennetje te plaatsen. Omdat de botdelen daardoor niet aan elkaar groeien wordt de teen ook niet stijf maar ontstaat een zogenoemde floppy toe. Na de operatie Deze schoen zorgt ervoor dat u alleen het achterste deel van uw voet belast. Voor goed herstel draagt u deze schoen ongeveer vier weken na de operatie. Naar huis U mag op de dag van de operatie of de dag na de operatie naar huis als: uw pijn onder controle is; lopen met krukken goed gaat. U heeft een drukverband om uw voet. Afhankelijk van de orthopedisch chirurg die u opereert, krijgt u behalve het 8
Controle Revalidatie en herstel Na drie tot vijf dagen U heeft drie tot vijf dagen na uw ontslag een afspraak op de gipskamer met een van de arts-assistenten. De wond wordt gecontroleerd, soms wordt een röntgenfoto van de voet gemaakt en u krijgt eventueel een teenspica. Dit is gips van kunststof om uw grote teen. U draagt de teenspica gedurende vier weken. Na vier weken U komt na vier weken opnieuw voor controle op de gipskamer bij een van de arts-assistenten. Er wordt dan een röntgenfoto gemaakt om na te gaan of de botdelen goed aan elkaar vastgroeien. Eventueel wordt de teenspica vervangen door een nachtspalkje. Dit is een spalkje van gips om de grote teen dat u zelf om en af kunt doen. Om te voorkomen dat de grote teen weer scheefzakt, draagt u dit spalkje s nachts gedurende drie maanden. Bent u ook geopereerd aan een klauwteen? Dan wordt tijdens deze controle het ijzeren pennetje verwijderd. Leg uw voet hoog Vooral de eerste week na de operatie is uw voet pijnlijk. Ook kan uw voet kloppen als u uw voet te veel naar beneden houdt. Leg uw been en voet daarom zoveel mogelijk hoog. Uw voet zal bovendien dik worden. Dit wordt na een aantal weken steeds minder, maar houd er rekening mee dat uw voet nog zo n drie tot zes maanden dik kan zijn. Wordt uw voet na lopen en staan veel dikker? Dan heeft u waarschijnlijk te veel gedaan. Doe dan rustiger aan en leg uw voet hoog. U loopt de eerste vier weken op een Darco-schoen U mag de eerste vier weken na de operatie alleen staan en lopen met de Darco-schoen. Daarna mag u uw voet steeds wat meer belasten. Hulp van de fysiotherapeut is meestal niet nodig. Wel is het voor goed herstel belangrijk dat u vanaf twee weken na de operatie zelf oefeningen doet voor uw grote teen. Dit voorkomt dat uw teen stijf wordt. 9
Behandeling scheefgegroeide grote teen Oefening voor uw grote teen Pak met de ene hand uw voet vast, ter hoogte van de bal van de voet. Pak met uw andere hand het bovenste deel van uw grote teen vast, net boven de bal van de voet. (U pakt dus het begin van de teen en niet het topje van de teen vast). Beweeg de teen tien keer. Doe deze oefening tenminste twee keer per dag. Bent u ook geopereerd aan klauwtenen? En zijn de pennetjes verwijderd? Doe deze oefening dan ook bij deze tenen. Complicaties De kans is klein, maar het kan zijn dat (een van) de volgende complicaties optreden. Wondinfectie Het kan zijn dat de wond ontsteekt. Er wordt dan antibiotica voorgeschreven. De wond geneest uiteindelijk wel, maar dit kan een paar weken duren. Stijfheid van de grote teen U kunt een stijve grote teen helpen voorkomen door de oefening voor uw grote teen minstens twee keer per dag goed te doen. Kneuzing of beschadiging van zenuwtakjes in de huid Bij beschadigde zenuwtakjes heeft u een doof of tintelend gevoel in de huid rond het litteken. Dit wordt na verloop van tijd vaak vanzelf minder. Maar genezing van zenuwweefsel duurt ongeveer een jaar. U weet dus pas na een jaar of het dove gevoel helemaal overgaat. Slechte doorbloeding Het is belangrijk dat de doorbloeding van de voet goed is. Dit wordt voor de operatie beoordeeld. Maar het kan toch zijn dat de doorbloeding door de operatie minder is geworden. U kunt dit thuis in de gaten houden: de teen moet ongeveer dezelfde kleur en temperatuur hebben als de nietgeopereerde tenen; als u in de teen knijpt, moet de witte huid die dan ontstaat binnen twee tot drie seconden weer roze worden: als dit niet zo is, neem dan contact op met uw orthopedisch chirurg. 10
Moeizame botgroei Er is een kleine kans dat het bot van uw grote teen niet goed vastgroeit. Dit is juist belangrijk voor goed herstel. Als het bot niet goed vastgroeit en als u daardoor pijn heeft, moet u opnieuw geopereerd worden. Wanneer waarschuwt u het ziekenhuis? Neem contact op met de polikliniek orthopedie als: kunt u op de dag van de behandeling met de dagbehandeling chirurgie contact opnemen. De afdeling is bereikbaar op werkdagen van 7.00 tot 21.00 uur, telefoonnummer (072) 548 42 00. Bij geen gehoor of na 21.00 uur is de afdeling spoedeisende hulp telefonisch bereikbaar op (072) 548 24 88. Tot slot versturen wij een digital brief naar uw huisarts. Hierin informeren wij hem/haar over uw behandeling. de teen rood wordt; er vocht uit de wond komt; u koorts krijgt: meer dan 38,5ºC; uw onderbeen dik, glanzend en pijnlijk is. Uw vragen Heeft u nog vragen over uw opname of de operatie? Neem dan gerust contact op met uw orthopedisch chirurg of de polikliniek orthopedie. Dat kan op werkdagen van 8.30 tot 16.30 uur, telefoon (072) 548 2500. Dagbehandeling chirurgie Alleen als u bent opgenomen op de dagbehandeling chirurgie en u heeft direct na de behandeling vragen, dan 11
Medisch Centrum Alkmaar Wilhelminalaan 12 1815 JD Alkmaar T (072) 548 44 44 mca.nl/orthopedie mca.nl