Geschreven door Marit Steman / 2009
Inhoudsopgave Pagina Hoofdstuk 1 Inleiding. 3 Hoofdstuk 2 Wat zijn edelstenen? 4 Hoofdstuk 3 Hoe ontstaan edelstenen? 5 Hoofdstuk 4 Verschillende soorten edelstenen. 6 Hoofdstuk 5 Het slijpen, de vorm en de schaal van Mohs 9 Hoofdstuk 6 Wist je dat? Weetjes over edelstenen 11 Tot slot 12 Bronvermelding 12 2
Hoofdstuk 1 inleiding Ik hou mijn werkstuk over edelstenen omdat, we in Duitsland op vakantie waren rond de edelsteenstraat. (Dat is een gebied in Duitsland waar veel edelstenen worden gevonden) Daar hebben we edelstenen gezocht en gevonden. Ook zijn we naar een edelsteenmijn geweest. Ik wil veel over edelstenen leren onder anderen: hoeveel soorten edelstenen er zijn en wat de grootste edelsteen is of is geweest. Maar ik weet ook al wat over edelstenen, bijvoorbeeld: hoe sommige edelstenen heten. De informatie en de plaatjes haal ik van internet en uit boeken, boekjes uit de bibliotheek. Zelf heb ik ook edelstenen zoals tijgeroog en amethist. 3
Hoofdstuk 2 Wat zijn edelstenen? Edelstenen zijn meestal mineralen die samen zijn geklonterd en hard geworden. Je vindt mineralen ook in potloden, blikjes en nog veel meer dingen. Sommige edelstenen bestaan uit 1 mineraal, die soort heet kwarts. Iedere kwarts heeft zijn eigen naam. Een doorzichtige kwarts heet bergkristal. Een kwarts met een roze kleurtje heet rozekwarts.(je zegt: roosekwarts.) Je heb ook nog een amethistkwarts. Dat is een paarse edelsteen met een vleugje wit. Een kwarts die op glas met 1 of meerdere scheuren lijkt heet hematietkwarts. Dan heb je ook nog een kwarts die er uit ziet als rook. Die heet rookkwarts. Bergkristal Rozekwarts Amethist 4
Hoofdstuk 3 Hoe ontstaan edelstenen? Edelstenen kunnen op verschillende manieren ontstaan. Hier onder staan drie manieren. Afzettingsgesteenten Stollingsgesteenten Metamorfe gesteenten Afzettingsgesteenten zijn door wind, water, ijs en zon ontstaan. Bijvoorbeeld doordat zand, klei en schelpen in lagen op elkaar komen te liggen en na een tijdje hard steen worden. Een edelsteen misschien. Stollingsgesteenten waren eerst vloeibaar en zijn toen hard geworden. Bijvoorbeeld als een vulkaan uit barst. De lava uit de vulkaan word hard en kan een edelsteen worden. Metamorf betekent veranderd. Metamorfe gesteenten ontstaan onder de grond. Hitte en druk veranderen het stollingsgesteente. Die stenen worden omhoog gedrukt en kunnen ook weer edelstenen worden. Vindplaats stollingsgesteenten 5
Hoofdstuk 4 Verschillende soorten edelstenen. Hier lees je van alles over de amethist, de opaal, de toermalijn,de granaat, de turkoois en de zeldzaamste edelsteen. Amethist De amethist is paars. Dat komt doordat er ijzer in de mineraal van de amethist zit. De amethist is de duurste kwarts van alle kwartsen. Opaal De opaal is erg mooi en word ook wel een gelukssteen genoemd. Maar niet iedereen vind dat zo. Erger nog, vroeger dachten veel mensen dat de opaal een ongelukssteen was. De opaal bestaat uit heel veel kleine bolletjes. Zo kan de opaal geen kleur hebben maar ook rood, geel, groen of grijs zijn. 6
Toermalijn Je heb heel veel edelstenen maar de toermalijn komt in de meesten kleuren voor. De toermalijn watermeloen heeft zelfs twee kleuren: groen en rood/roze, net als een watermeloen. Dit zijn een aantal toermalijnen: toermalijn groen, toermalijn zwart en toermalijnkwarts. Granaat De granaat heeft de zelfde mooie rode kleur als de granaat appel. Zo kwam de granaat aan zijn kleur. Ook zijn granaten er in heel veel kleuren: van olijfgroen tot vel oranje. Turkoois De turkoois werd lang geleden gevonden in een woestijn in het Midden-Oosten. De turkoois heeft de bijnaam steen van Turkije gekregen omdat de turkoois vroeger heel veel in Turkije werd verkocht. 7
Diamant De grootste diamant die ooit is gevonden weegt 3.106 karaat. Dat is 621,2 gram en meer dan een halve kilogram! De diamant is de zeldzaamste edelsteen. Zo kan een diamant van 1 karaat ( 0,2 gram) 3000,- kosten maar ook 7000,-! De kleinste diamant die ooit geslepen is woog 0,0000743 karaat. De slijper (een Amsterdammer) deed daar drie jaar over en kwam in het Guinness Book of Records van 1997. Amsterdam was vroeger een diamanten stad. Honderden jaren geleden stonden er heel veel diamanten fabrieken in Amsterdam. Nu worden de meesten diamanten in India geslepen, maar in Amsterdam staat wel nog een diamanten museum waar je kan zien hoe ze diamanten slijpen, polijsten en bewerken. 8
Hoofdstuk 5 Het slijpen, de vorm en de schaal van Mohs Het slijpen. Als eerst worden de edelstenen gepolijst. Polijsten is de edelstenen mooi glad en glimmend maken. Maar niet alle edelstenen er mooier van. De hardste en duurste edelstenen: diamant, robijn, saffier en smaragd, kunnen alleen door stenen met de zelfde hardheid worden geslepen en gepolijst. Dat is al eeuwen lang bekend. Om precies te zijn al vanaf de prehistorie. In de vijftiende eeuw werd door juweliers ontdekt dat twee edelstenen van de zelfde hardheid aan elkaar geslepen konden worden. Een juwelier is iemand die voor zijn beroep juwelen verkoopt. De juweliers slepen kleine vlakje op de steen. Die vlakjes heten facetten. Mooie edelstenen worden altijd in facetten geslepen. Een facet word in een diamant geslepen met een heel harde schijf bedekt met diamantgruis. Die schijf draait heel hard rond. Ongeveer zestigduizend keer per minuut! Dat is tienduizend keer per seconde!! Een facet in een diamant slijpen is niet zo makkelijk. Een diamant is namelijk zo hard dat doorzagen al een hele dag kan duren. In de Middeleeuwen durfden de mensen geen edelstenen te slijpen. Ze dachten dat de toverkracht in de edelsteen weg ging als je de edelsteen ging slijpen. Voor dat de juwelier een diamant gaat slijpen word de diamant eerst nauwkeurig onderzocht. Soms wel een maand lang! Daarna word de diamant pas doormidden gezaagd. Want als de juwelier een fout maakt tijdens het zagen kan de diamand in duizend kleine stukjes uiteen vallen. Een grote diamant is nou eenmaal meer waard dan al die kleine stukjes bij elkaar. 9
De vorm De vormen in edelstenen worden gemaakt door facetten met elkaar te verbinden. Hier komen een aantal vormen: baguette, emeraude, cabochon, briljant, roos en markies. De diamant word meestal in de briljant vorm geslepen. Dan gaat de diamant mooi schitteren. De briljant vorm heeft zevenenvijftig facetten. De schaal van Mohs De schaal van Mohs is een schaal die bepaald of je steen een echte edelsteen is. Als de hardheid zeven of hoger is dan is je steen een edelsteen. 1. Talk 2. Gips 3. Calciet 4. Fluoriet 5. Apatiet 6. Orthoklaas 7. Kwarts (edelstenen) 8. Topaas 9. Robijn, saffier en smaragd 10. Diamant Met je vingernagel kan je krassen op talk en gips. Met een koperen munt kan je krassen op alles tot calciet. Met een mes kan je krassen op alles tot apatiet. Met een stukje glas op alles tot orthoklaas. Met een stalen vijl op alles tot kwarts. 10
Hoofdstuk 6 Wist je dat? Weetjes over edelstenen. Als je een diamant in het vuur gooit dat hij dan verdwijnt? Een diamant is namelijk van koolstof. Daar zijn houtskoolblokjes ook van gemaakt. In de Engelse rijkskroon wel 16 saffieren, 277 parels, 11 smaragden, 4 robijnen en bijna 3000 diamanten zitten? Er ongeveer 130 soorten edelstenen zijn? Diamanten vaak kleurloos zijn maar ook roze of zelfs zwart kunnen zijn? Het lijf van de Chinese prinses Tou Wan die 2100 jaar geleden stierf werd verpakt in een harnas van 2000 kleine plaatjes jade? De Kimberley-mijn een groot gat in het landschap heeft veroorzaakt? In Zuid-Afrika de grootste diamant van de wereld is gevonden? De grootste diamant in 9 grote en 96 kleine diamanten is geslepen? De grootste diamant de naam Cullinan kreeg? Cullinan 3106 karaat 11
Tot slot. Het was best leuk om dit werkstuk te maken. Het vinden van de plaatjes en informatie was ook niet zo moeilijk. t meeste heb ik zelf gedaan maar mijn vader heeft geholpen met de opmaak. Zelf vind ik het een mooi, goed werkstuk en ik heb heel veel geleerd. Zoals dat de grootste diamant Cullinan heet en dat de amethist de duurste soort kwarts is. Bronvermelding 2 boekjes met de naam edelstenen. Website; www.spreekbeurt.freddoweb.nl/edelsteen/edelsteenfr.htm Website; www.scholieren.com De plaatjes komen ook van internet. 12