Schakel-kontakt. ook het verhaal van. www.nederlandse-kerk.de. 41e jaargang nr. 5 2015. --------------------------------------------- Geachte lezer 2

Schakel-kontakt UITGAVE van de nederlandse kerk in duitsland www.nederlandse-kerk.de 41e jaargang nr. 5 2015 --------------------------------------------- Geachte lezer 2 _MEDITATIE Kerst... ook het verhaal van een vluchtelingenkind 2 _COLUMN Geestelijke zorg en menswording 3 _FINANCIËN 4 _NIEUWS 4 --------------------------------------------- _Uit de Ebertallee 5 _ Op het spoor van Luther Een studiereis naar Thüringen en Wittenberg 5 --------------------------------------------- _WAAR & WANNEER? 6-7 Colofon 7 _ SCHAKELKIDS 8 Schiiderij: Jörg Breu d. Ä. (1475 1537) Kerst... ook het verhaal van een vluchtelingenkind

2 van de redactie meditatie G eachte lezers, in de laatste uitgave van dit jaar brengt Rens Dijkman-Kuhn ons met haar meditatie in de sfeer van Kerst. Dat is evenwel geen knusse kerstboomsfeer maar de harde werkelijkheid van mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld en voor leefomstandigheden waar wij ons geen voorstelling van kunnen maken. In de vorige uitgave werden er bij de welkomstcultuur ( Wir schaffen das! ) kritische vragen gesteld. In dit nummer worden we er aan herinnerd dat ook Jezus op de vlucht was. En dat als Egypte toen de grenzen had dicht gemaakt wij nu geen Kerstfeest konden vieren. Overigens komt het Kerstfeest niet uit de lucht vallen maar gaat daar een tijd van voorbereiding aan vooraf. Daaraan besteden we in dit nummer niet zo heel veel aandacht. De christelijke cactussen uit de Ebertallee die verder het hele jaar onzichtbaar blijven, maken daar evenwel attent op wanneer ze juist in de Adventstijd langzaam in bloei komen te staan. Het is wellicht goed om op deze tijd van voorbereiding en verwachting nog eens apart te wijzen. De lezingen die bij Advent horen maken duidelijk dat deze periode aan het begin van een nieuw kerkelijk jaar een eigen thema heeft: De komst van Christus, de messias, de gezalfde, niet als schattig kindje in de kribbe, maar als richter en koning. Het gaat om de wederkomst hoe ongelukkig dat woord ook mag zijn. Bij deze verwachting worden wij in de tijd van Advent bepaald. Wim in t Hout snijdt in zijn column een heel ander thema aan en brengt de zielzorg, één van de kerntaken van de dominee, ook in de NKiD, ter sprake. In de zielzorg komen levensverhalen ter sprake met de breuklijnen die daarbij horen en de angsten die het bestaan kent. De angst voor eindigheid, kwetsbaarheid, het ontbreken van rechtvaardigheid en gebrek aan zin. Die angst in crisissituaties uit te kunnen spreken, in alle vertrouwelijkheid te kunnen delen met een zielzorger en in bijbelverhalen te herkennen kan een helend effect hebben en bijdragen aan menswording. Daarmee zijn de highlights uit dit nummer van Schakel benoemd. We hopen dat u er door wordt geraakt, bemoedigt en gesticht. Daarnaast treft u natuurlijk eveneens weer een schat aan wetenswaardigheden uit de afzonderlijke kernen aan. Ook daarbij wensen we u veel leesplezier. Vergeet u voorts niet samen met uw kinderen en kleinkinderen, voor zover ze de leeftijd daarvoor hebben, naar de achterpagina te kijken. Rest mij tenslotte u, mede namens de redactie, nog een besinnliche Advent, gezegende Kerstdagen en een prettige jaarwisseling te wensen. Pieter Roggeband Kerst... ook het verhaal van een vluchtelingenkind... Kort daarna verscheen aan Jozef in een droom een engel van de Heer. Hij zei: Sta op en vlucht met het kind en zijn moeder naar Egypte. Blijf daar tot ik je weer roep, want Herodes is naar het kind op zoek en wil het ombrengen. Jozef stond op en week nog diezelfde nacht met het kind en zijn moeder uit naar Egypte. Daar bleef hij tot de dood van Herodes, en zo ging in vervulling wat bij monde van de profeet door de Heer is gezegd: Uit Egypte heb ik mijn zoon geroepen. Matteus 2, 13-15 Jezus is een vluchtelingenkind. Het is enkel een vluchtige notitie aan de rand van het Kerstverhaal bij Matteus. Maar het staat er wel. Aan de rand van het geboorteverhaal van Jezus. Dat Jezus met zijn ouders moet vluchten. Nog maar pas geboren, wordt Jezus meteen al bedreigd met de dood. Koning Herodes wil het kind om het leven brengen. Daarom staat Jozef op en wijkt nog diezelfde nacht met het kind en zijn moeder uit naar Egypte, zo lezen wij. Nog diezelfde nacht. Die nachten zijn er nog steeds. Voor duidenden mensen aan de grenzen van de Balkanstaten, Oostenrijk en Duitsland. Voor die stroom van mensen op de vlucht voor IS en Taliban. Burgeroorlog en geweld. Een moderne koning Herodes. Het is enkel een vluchtige notitie bij het Kerstverhaal. En er wordt niet gesproken over Dublin, Transitzones of internationale conferenties. Maar wel is er sprake van een gastvrij land, dat de vluchtelingsfamilie opneemt. Egypte opent haar grenzen. Wir schaffen das, zo laten de ministers van de farao verluiden. En ik kan me voorstellen, dat ook toen de politiek kon rekenen op geengageerde vrijwilligers. Er wordt niet verteld, of Jozef en Maria met Jezus in een asielcentrum ondergebracht worden. En of ze levensmiddelbonnen of geld ter beschikking krijgen. Maar wel wordt gezegd, dat Egypte hen een verblijfsrecht verschaft. De huidige koptische christenen in Egypte noemen hun land daarom een heilig land. In hun land heeft de heilige familie toevlucht gevonden. Een Willkommenskultur, sterker dan Pegida. Heilig. Dat betekent letterlijk afgezonderd. Uitzonderlijk misschien ook? Of een uitzondering? Zijn de andere grenzen misschien dicht? Het is enkel een vluchtige notitie rond het kerstverhaal. Maar het maakt wel een wereld van verschil. En het had een wereld van verschil kunnen maken. Het kind in de kribbe heeft enkel overleefd, omdat zijn ouders in Egypte asyl gevonden hebben, aldus EKD-Ratsvorsitzende Heinrich Bedford-Strohm in een interview. Heeft Jezus geluk gehad? Heeft Jezus gewoon geluk gehad? Of is het meer dan geluk? Hoe dan ook. Bij zijn geluk of meer dan dat speelt in elk geval de moed van zijn ouders een grote rol. Want Jozef staat op. Tegen de dreigende dood in, op weg naar het leven. En ook de gastvrijheid van Egypte is onderdeel van dat geluk of meer. Want het land biedt levensruimte. Opstand tegen de dood en ruimte om te leven. Dit geluk is de kleine jongens van Bethlehem niet gegeven. En de bijbel huilt met al de moeders, wier kinderen het offer van Herodes dodelijke geweld worden. Zoals de bijbel vandaag huilt met de vader van Aylan, de kleine jongen, wiens weg naar Europa in de waarste zin van het woord strandt. Zo vluchtig de notitie omtrent Jezus vlucht in Mattheus kerstverhaal is, zo plotseling komt het bevrijdende bericht, dat het gevaar in eigen land geweken is. En Jozef en Maria keren met hun zoon terug naar Israel. Als ze nu eens in Egypte gebleven waren? Geen vluchteling verlaat zijn Heimat vrijwillig. Hoe graag wil men terugkeren. Gaat men, zo mogelijk, op den duur ook terug. Maar soms biedt een gastvrij land een nieuwe kans. Worden de kinderen van migranten zo ingeburgerd, dat ze deel uit gaan maken van dat nieuwe land. Europa heeft professionele vakkrachten nodig. En Europa vaart er met de vakkundige vluchtelingen economisch wel bij. Schiiderij: Jörg Breu d. Ä. (1475 1537)

meditatie COLUMN 3 Wat zal er evenwel met een land als Syrie gebeuren, als een deel van de nodige vakkrachten op den duur niet terug zal keren? Jozef en Maria gaan naar huis terug. En hoe nodig zal dat zijn. Hoe heilzaam en zegenrijk zal hun zoon Jezus voor zijn land en voor zijn volk zijn. Hij zal de barmhartigheid over de genadeloosheid plaatsen. Het vertrouwen boven de angst. En de laatsten voor de eersten. Hoe heilzaam en zegenrijk zal Jezus voor heel de wereld zijn. Want hij zal de verstotenen, de weerlozen en de vreemden tot bewoners en huisgenoten van Gods Rijk maken. De vluchtige notitie aan het eind van het kerstverhaal. Het staat uiteindelijk aan het begin van Jezus weg als vreemdeling op deze aarde. Want hij, die een vluchtelingskind is, zal in zijn eigen land en in zijn eigen volk een vreemdeling blijven. Eigenlijk is de vlucht aan het begin tekenend voor heel zijn latere levensweg. Zijn weg zal een weg zijn, die de wereld vreemd zal zijn. Omdat hij met de orde GEESTELIJKE ZORG EN MENSWORDING De eerste keer dat mij gevraagd wordt een column in Schakel-Kontakt te vullen wil ik dat graag doen met het bovenstaande onderwerp. Geestelijke zorg is namelijk naast de zondagse liturgie de belangrijkste taak die je hebt als predikant. Liturgie voor en geestelijke zorg aan onze mensen zijn mijns inziens het kloppend hart van de Nederlandse kerk in Duitsland. Vandaag dus aandacht voor geestelijke zorg. Voor het eigene ervan te midden van alle andere bestaande zorg. Geestelijke zorg houdt zich, kortweg gezegd, bezig met de zorg voor het levensverhaal van mensen.het draait niet allereerst om wat iemand hééft, aan problemen, maar om wie iemand ís, als mens. Een pastor is er dus ook als er (nog) geen problemen zijn en kan zodoende preventief en pro - actief werken. En iemand is het levensverhaal dat hij of zij leeft. Geestelijke zorg biedt zodoende unieke kansen die de algemene hulpverlening niet heeft. Met enige jaloezie werd dat tegen mij wel eens gezegd binnen mijn vorige werkkringen bij defensie en politie. Ik zei dan dat ik het mooiste beroep heb dat in deze wereld bestaat. En dat als ik het weer moest doen ik opnieuw voor dit prachtige werk zou kiezen. Vaak kreeg ik dan een boeiend gesprek over de inhoud van mijn werk. En dat bood dan weer allerlei mogelijkheden om je vak, je ambacht onder de aandacht te brengen. En te laten zien dat je werk er toe doet. Dat het maar niet een kop koffie drinken en een praatje maken is, maar dat het fundamenteel is wat je doet en hard werken. Ik gebruikte dan ook wel het beeld van de fiets en de weg. Zinnebeeldig gesproken: het lukt je bijvoorbeeld door persoonlijke omstandigheden niet meer om met de fiets van A naar B te komen. Dit komt doordat je vast zit om wat voor reden ook maar. De hulpverlening helpt je vervolgens via een aantal sessies dat het weer gaat lukken. En dat is mooi en ook het waardevolle van de hulpverlening. Bij van Gods Rijk de bestaande orde doorbreekt. Wereldvreemd zal zijn weg zijn. En hem een levenlang tot vreemdeling maken. Jezus is een vluchtelingenkind. Het is de vluchtige notitie in het geboorteverhaal van deze vreemdeling, die dit jaar met Kerst wel heel in het bijzonder onze aandacht vraagt. Met het oog op de miljoenen vluchtelingen in onze wereld en de honderduizenden in Duitsland, kunnen wij dit jaar geen Kerst in onze binnenkamers vieren. Vieren wij de komst van Christus in onze wereld, dan vieren wij de heilvolle komst van Gods Rijk. Maar wij vieren ook de komst van een vluchtelingenkind. En dan kan het niet anders, of onze harten en deuren gaan wijd open voor hen, die toevlucht bij ons zoeken. Ik ben een vreemdeling geweest, en gij hebt Mij gehuisvest, zal het vluchtelingenkind en de geboren vreemdeling later zeggen. Rens Dijkman-Kuhn geestelijke zorg gaat het intussen om de weg waarover je van A naar B gaat, de levensweg die je aflegt en afgelegd hebt en wat daar allemaal op gebeurt of overkomen is en wat dat voor betekenis heeft voor je bestaan van nu. En daarbij gaat het in de zorg van de geestelijke om het blikpunt, de optiek, namelijk om door de levensloop en de gebeurtenissen een weg te zoeken naar het hoe van het bestaan van de ander met wie je in gesprek bent. Wanneer zich bijzondere ervaringen bij mensen voordoen, gebeurt dat altijd binnen de geschiedenis van hun eigen verhaal. Zij voegen deze nieuwe ervaringen toe aan wie zij op dat moment zijn, schrijven zo hun levensverhaal, van dag tot dag. Uit dat verhaal wordt duidelijk en zichtbaar wie zij zijn of wie zij willen zijn. Mensen hebben veel te vertellen als het om hun leven gaat, over hun angst en verlangen, over hun grote vreugde en diepe teleurstellingen, over hun kwetsbaarheid en afgeslotenheid, de omgang met de ambivalenties in hun leven. Als mensen met je in gesprek zijn vertellen ze in wat ze je vertellen altijd wie ze zelf zijn. Paul Ricoeur zegt dan ook ergens: Het verhaal is op zoek naar zijn/ haar verteller. Als je zo naar iemand luistert heb je een echte ontmoeting met de ander, de ander komt tastend aan het licht met een naam en een gezicht, naar de mooie woorden uit het Liedboek. Wanneer je ingrijpende dingen in je leven meemaakt, kan er ook een ernstige verstoring binnen je levensverhaal optreden. Verwachtingen en aannames die als vanzelfsprekend golden blijken helemaal niet zo vanzelfsprekend te zijn. De idee van een zekere rechtvaardigheid of van een bepaalde onkwetsbaarheid, de gedachte dat de werkelijkheid te begrijpen is, en soms ook de overtuiging dat God het mensenleven in Zijn hand houdt, al deze zaken blijken voor velen ineens een illusie of twijfelachtig wanneer de grond onder de voeten wegzinkt. Er is geen rechtvaardigheid, onkwetsbaarheid is een droom, de werkelijkheid is onbetrouwbaar, en een God die zich met mensen zou bemoeien, lijkt er niet te zijn. Het mag duidelijk zijn dat in deze ervaringen fundamentele vragen doorkomen en om aandacht vragen. Soms liggen deze vragen al jaren op de bodem van de ziel te wachten om aan bod te komen. De toorts verlicht de voet niet, zei mijn leermeester Andriessen eens toen het hierover ging. En hij bedoelde te zeggen dat bij de vragen die mensen stellen je je moet afvragen waar deze vragen in wortelen en vandaan komen. Waar ligt hun oorsprong? Dat is vaak niet zichtbaar maar speelt wel een kardinale rol. Het is daarom van belang om de wezenlijke vraag die daaronder zit tevoorschijn te laten komen. Vaak dient zich deze aan als we schokkende ervaringen hebben of in een crisis belanden. Een crisis is dan een kans. Een kans om in contact te komen met jezelf en met wat er wezenlijk toe doet. In het gesprek met de dominee breekt dan het moment aan waarop de vraag aan de orde komt: en wat nu? Hoe kan ik verder leven met dit stuk van mijn verhaal? Hoe geef ik het een plaats in mijn leven? Is er wel plaats voor? Dan dient de geestelijke ervoor een geheel eigen bijdrage te leveren in de begeleiding van de mens die hem of haar deelgenoot maakt van wat er gebeurde. Hoe wij in het reine komen met de grote vragen van het bestaan, leven en dood, zinvolheid en zinleegte, goed en kwaad en hoe wij de zin er in houden. Mensen kunnen niet zonder zingeving. Zin geven doen we allemaal. Elke dag. Zo houden we structuur in ons leven en dat is nodig in onze complexe samenleving. Zingeving is vanzelfsprekend, tót het moment dat we erover moeten gaan nadenken. Tót zich bijvoorbeeld grote levensvragen voordoen. Waarom gebeurt dit nú? of Waarom overkomt dit míj? Vaak ontstaan deze vragen in situaties van verlies, bijvoorbeeld: bij rouw, scheiding, werkeloosheid. Maar ook confrontaties met een ernstige ziekte van jezelf of dierbaren kunnen leiden tot levensvragen. Soms gebeurt het ook zomaar. Opeens mis je de grip op het leven. Lijkt het leven zin - loos, een donker gat. Je levenslust, je hoop, je geloof ben je kwijt. En waar je voorheen, na een paar dagen rust of door iets aardigs te doen voor jezelf de draad weer oppakte, lukt dit nu niet zo. De zin is er uit. >

4 COLUMN Nieuws Financiën _ voortzetting Het hoeft even niet meer. Laat me maar, hoor je dan zeggen. En dan? Daarin verschillen mensen. Sommigen zoeken hun eigen weg, praten met familie of vrienden. Anderen hebben liever een luisterend oor op gepaste afstand. Een professional wiens expertise het is goed te kunnen luisteren, die wil begrijpen en die met je mee kan lopen om in de wirwar van gevoelens en gedachten een lijn te ontdekken, zodat je weer grip op je leven krijgt. En dat alles natuurlijk in vertrouwen, openheid en respect, waarbij geheimhouding gegarandeerd wordt. We kunnen als mensen ook niet zonder evenwicht. Hier blijkt wat de verhalen en ervaringen die daarin verwoord worden, aan bestand hebben. Wat ze met ons doen en in hoeverre zij ons het gevoel geven in balans te zijn. Wat mij in gesprekken vaak treft is dat onder al die ervaringen, die ik eerder noemde, een fundamentele ervaring ligt, namelijk dat er momenten zijn waarop we werkelijk uit balans zijn, waarop we geconfronteerd worden met de grenzen van ons bestaan en we geen grond onder de voeten hebben. Dit wordt wel bestaansangst genoemd. In de vele gesprekken die ik voerde met mensen kwam dit steeds weer direct of indirect, met of zonder tranen, in woede of gelatenheid, aan de orde. Ik vraag daarom met name aandacht voor de angst als fenomeen van ons leven omdat bij ingrijpende gebeurtenissen de bestaansangst wordt opgeroepen en geactiveerd. Niet voor niets krijgen we in het oude Verhaal vaak te horen: wees niet bang. Zelfs de engel van Kerst zet daarmee in bij de geboorte van Jezus. Het feit dat wij met de grenzen of eindigheid van ons leven te maken krijgen en dat deze in veel situaties en beelden, ervaringen en belevenissen tot ons komt, roept de vraag op naar de relatie tussen deze ervaringen en de christelijke levensbeschouwing waarbinnen wij dagelijks leven vanuit de bijbel, die een schat aan verhalen bevat over deze ervaringen. Over angst en verlangen waartussen een mens zijn leven leeft en be - leeft, soms alleen over - leeft. Je merkt telkens weer dat de bijbel een sterk verwijzingskarakter heeft naar de werkelijkheid waarin wij leven en ons bij onze levensoriëntatie de helpende hand wil reiken.en zo kunnen woorden licht brengen in ons duister bestaan. En onze levensloop verlichten en ons brengen naar een lichter en ander bestaan. Een wisseling van perspectief, een zogenaamde reframing kan hier helpend en helend zijn. En dat heeft weer te doen met het geestelijk welzijn van mensen waar onze geestelijke zorg, ook binnen de NKiD toch op uit is. Liever gezegd: waar God met ons mensen op uit is. Om die reden eindigde ik ooit een kerstpreek met de woorden: God wordt mens, nu wij nog. Deze menswording wens ik een ieder van u van harte toe! Wim in t Hout Midden Duitsland In de laatste uitgave van Schakel werd de term Midden-Duitsland gebruikt. Waarschijnlijk zal het de meeste lezers niet opgevallen zijn maar er was tenminste een opmerkzame lezeres die daaroverover struikelde en naar aanleiding daarvan een ingezonden brief schreef die in het onderstaande -deels- wordt weergegeven: Als er West-Duitsland en Midden-Duitsland bestaat, waar is dan Oost-Duitsland? Eigenlijk zouden Nederlanders die al lang in de Bondsrepubliek verblijven moeten weten, dat Midden-Duitsland een begrip van de revanchistische groeperingen is, die ernaar streven, Duitsland weer in de grenzen van 1937 terug te brengen, en dat voor hen Oost-Duitsland de zog. door Polen bezette gebieden, b.v. Schlesien, Oost-Pruisen, zijn. En Midden-Duitsland is dus een woordkeus, die een bruin kleurtje heeft... Ik acht het beter, dat Nederlanders - en met name de PKN - daar niet aan mee doen. Het ligt te gevoelig, om zoiets klakkeloos (argeloos?) over te nemen, vind ik. Hartelijke groeten, Kinie Hoogers Kerkenraadsvergadering en Retraite in Fulda Vrijdagavond 12 en zaterdagavond 13 februari zal de Kerkenraad in de jeudherberg van Fulda vergaderen. Op zondag 14 februari word ter op diezelfde locatie een retraite onder leiding van ds. Tim v. d. Griend aangeboden. Door een arrangement van de jeugdherberg in Fulda bood zich de gelegenheid aan om een dag aan de kerkenraadsvergadering te plakken, een dag die uitdrukkelijk voor IE- DEREEN in de Nederlandse Kerk bedoeld ook voor nietkerkenraadsleden. Een weekend in Fulda en omgeving loont de moeite, een dag retraite evenzeer. Op zondag zullen drie gesprekken van Jezus aan de orde worden gesteld: dat met de Kananese vrouw, dat met de rijke man en dat met Petrus. In die ontmoetingen gaat het altijd ook over onszelf: wie ben ik, waar houd ik terecht of juiste ten onrechte aan vast, wie wil ik in degemeenschap van de kerk zijn en wat betekent die gemeenschap van de kerk voor mij? We lezen de verhalen, bekijken er schilderwerken en films bij en komen met elkaar tot gesprek en verwerking. Bovendien vieren we twee korte kerkdiensten aan het begin en het einde van de dag. Met overnachting en volpension bedragen de kosten 40. Voor tijden, het volledige programma en kosten voor deelname overdag: kijk op www.nederlandse-kerk.de of neem contact op met de scriba. Aanmelden voor deze dag kunt u zich eveens bij de scriba. Hartelijk welkom! Beste schakellezers, de herfstvakantie zit er weer op als deze schakeluitgave bij U in de bus valt. Ik hoop dat iedereen een fijne vakantie gehad heeft. Velen denken beslist al aan de Sinterklaas of ook wel aan presenten voor de Kerst. Onze predikanten zijn vast bezig om plannen voor de Kerstdiensten te maken. De verandering van het bestuur in het CvK (College van Kerkrentmeesters), kortom de vereniging van de NKiD, is nu bij het Amtsgericht Duisburg in het VR (Vereinsregister) geregistreerd. In de afgelopen maanden zijn er zoals gewoonlijk giften binnengekomen, waarvoor hartelijk dank. Ik heb eind oktober bedankbrieven en Spendenbescheinigungen aan in totaal 87 adressen gestuurd die tot 31 juli 2015 een gift hadden gegeven. Ik hoop een ieder die tot die datum gedoneerd heeft bedankt te hebben en al veel Spendenbescheinigungen gestuurd te hebben. De gevers die nog in de komende maanden steun in vorm van een vrijwillige bijdrage willen overmaken ontvangen natuurlijk eveneens een bedankbrief en een Spendenbescheinigung, evenals diegenen die ons nog een keer willen ondersteunen. Ik hoop dat ik tot de stand van 31 juli niemand vergeten heb en verzoek u vriendelijk mij anders s.v.p. per telefoon of kort mailtje op de hoogte brengen. Overigens volstaat voor de belasting een bankbewijsje (kopie van uw Kontoauszug ) indien u tot een bedrag van 200 hebt gedoneerd. Mocht u in dit geval toch een Spendenbescheinigung willen ontvangen, verzoek ik u vriendelijk mij dat kort mede te delen. Bij de stand van giften zoals in het onderstaande aangegeven heb ik goede moed, dat we in de komende maanden tot eind december aanzienlijk meer dan vorig jaar (2014) kunnen binnen halen. Naast de bijdrage van de Evangelische Kirche in Deutschland zijn we op uw hulp in de vorm van giften en collecte aangewezen. Wellicht zijn er nog einige schakellezers die ons de nodige steun in vorm van een aangepaste gift willen overmaken, maar daar tot nog toe niet aan gedacht hebben. Omdat deze schakel de laatste uitgave van dit jaar is, wens ik U prettige kerstdagen, een prettige jaarwisseling en voor het nieuwe jaar 2016 alle goeds. Moge God ons allen de steun en de wijsheid schenken die we nodig hebben op al onze wegen! Barend Bosschieter (eerste penningmeester en boekhouder) Collectes september en oktober 2015: 1.020,83 Giften per 31 oktober 2015: 27.583 (waarvan 880 speciaal voor de schakelkosten en 50 voor het Lutherjaar 2017). De Schakel verschijnt 5 keer per jaar. De kosten hiervoor bedragen 15 per Schakeladres. Graag bij Uw overmaking de vermelding: Schakelbijdrage indien speciaal gewenst.

wijk noord wijk west 5 foto: zvg. _ uit de ebertallee Profetische cactussen Groene vingers heb ik niet. Absoluut niet. En vaak genoeg vergeet ik, hen water te geven. Maar ze zijn sterk. Hebben intussen al heel wat droogteperiodes overleefd. Ze staan al meer dan vijftien jaren in de kleine vensterbank in de hal. Drie cactussen. Vraag me niet naar hun latijnse naam. Geen idee. Ze zijn er eenvoudigweg en behoren gewoon tot het interieur. Meestal loop ik aan hen voorbij, zonder ook maar op hen te letten. Ze vragen dan ook niet echt om aandacht. Behalve in de Advents-en Kersttijd. Rond de eerste Advent al begint het op te vallen. Dan verschijnen er aan de groene, soms heel droge uitlopers van alle drie cactussen kleine, paarse puntjes. Met de tweede advent zijn deze puntjes al heel wat groter. Op de derde Advent vertakt zich het paars. En tijdens de vierde Advent staan de paarse bloemknoppen op springen. Om dan met de Kerstdagen prachtige, paarse bloemen te doen ontspringen. Dan staan alle drie cactussen in volle bloei. Een lust voor het oog. Ieder jaar opnieuw. En ieder jaar opnieuw verbaas ik mij over dit bijzondere fenomeen. Schijnbaar zijn de drie cactussen christelijk. Zij houden zich in elk geval aan het kerkelijk jaar. Of dat eraan ligt, dat zij opgroeien in een pastorie, waag ik ten zeerste te betwijfelen. Hoe dan ook. Zij maken op de een of andere wijze datgene waar, waarvan de profeet Jesaja in hoofdstuk 35 getuigt: De woestijn zal zich verheugen, de dorre vlakte vrolijk zijn, de wildernis zal jubelen en bloeien, als een lelie welig bloeien. Men aanschouwt de luister van de Heer, de schoonheid van onze God. Zeg tegen het moedeloze volk: Wees sterk en vrees niet, want jullie God komt. Hijzelf zal jullie bevrijden. Veelbelovend zijn zij ook dit jaar alweer, de drie profetische cactussen in de vensterbank. Ik heb de paarse puntjes al ontdekt. Soms ook spreekt de natuur profetische taal. En ik mag, zomaar in het voorbijgaan, iets van belofte meenemen. Spanningsrijke Adventsdagen en een gezegend Kerstfeest! Rens Dijkman-Kuhn Op het spoor van Luther Een studiereis naar Thüringen en Wittenberg. Op reis gaan is niet alleen een aangenaam tijdverdrijf maar ook een ideale mogelijkheid om op cultureel gebied nieuwe dingen te ontdekken en algemene kennis op te frissen en te verdiepen. Wellicht had Pieter Roggeband begin van dit jaar het ophanden zijnde Martin Lutherjaar 2017 in het achterhoofd, toen hij de gemeenteleden voorstelde een zesdaagse studiereis naar Thüringen te organiseren met bezoeken aan o.a. Eisenach, Mühlhausen, Weimar en Erfurt. Het thema luidde dus: Op het spoor van Martin Luther. Aanvankelijk meldden zich circa 18 enthousiastelingen aan, maar door omstandigheden moesten enkelen afzeggen en gingen uiteindelijk 12 deelnemers op 8 oktober op reis. Naast Pieter en Monika waren leden van de Düsseldorfer en de Kölner gemeente plus twee deelnemers, die vroeger lid waren van de gemeente in Münster, van de partij. Na overnachting in Gotha gold ons eerste bezoek de stad Eisenach en de Wartburg. Rondgeleid door een gids ervoeren we veel wetenswaardigheden van deze oude stad, waar niet alleen Luther een gedeelte van zijn jeugd doorbracht, maar waar ook circa tweehonderd jaar later Johann Sebastian Bach geboren werd. Een highlight was dan ook een bezoek aan het Bachhaus, waar een organist spelenderwijs diverse oude orgels voorstelde. Aansluitend moest er stevig geklommen worden om de circa duizend jaar oude Wartburg te bereiken. De door de paus verbannen Luther vertaalde hier in 10 weken het Nieuwe Testament in het Duits. Onze bevlogen gids wist ons door haar kennis en verteltrant goed in de sfeer van toen te verplaatsen. Op zaterdag, de tweede dag van ons verblijf in Thüringen, bezochten we - na langdurig zoeken naar een parkeerplaats - het Bauernkriegmuseum in Mühlhausen. Hier werd o.a.verteld over de strijdlustige Thomas Müntzer, oorspronkelijk een vereerder van Luther, later, nadat hij door zijn radicale ideeen bij Luther in ongenade gevallen was, een medestrijder van de boeren, die in opstand kwamen tegen de staat en de clerus. In de loop van de middag reden we naar Erfurt en maakten na een rondleiding door het Augustinerklooster, waar Luther van 1505 tot 1511 als monnik woonde en studeerde, een wandeling door de binnenstad en dineerden s avonds middeleeuws in de Lutherkeller. Zondag zou oorspronkelijk het concentratiekamp in Buchenwald bezocht of een bezoek aan de stad Weimar gebracht kunnen worden. In gemeenschappelijk overleg werd echter besloten het stadje Schmalkalden, waar Luther zijn beroemde Schmalkaldische Artikel publiceerde, met een bezoek te vereren en Weimar links te laten liggen. Sorry Goethe, sorry Schiller! De autorit van Gotha naar Schmalkalden voerde ons op een stille zondagmorgen door het prachtig herfstgekleurde Thüringer Wald. Het was er ijzig koud, maar de zon scheen en we bewonderden onder leiding van een gids het fraaie Lutherhaus, de vele na de Wende gerestaureerde Fachwerkhäuser en de machtige Wilhelmsburg in dit kleine stadje. In de namiddag vertrokken we richting Wittenberg. Maandag, de laatste dag; we zijn nu niet meer in Thüringen maar in de deelstaat Sachsen. Dat merkte ik na 10 minuten bladeren in de brochure van Thüringen op zoek naar gegevens over Wittenberg die ik daar dus niet vond. Op het marktplein van Lutherstadt Wittenberg staan bronzen standbeelden van Melanchton en Luther. Laatstgenoemde bracht in het jaar 1517 de beroemde 95 stellingen aan de deur van de Schlosskirche aan. Hoewel in Eisleben gestorven, heeft Luther hier zijn laatste rustplaats gevonden. Helaas was de kerk i.v.m. herstelwerkzaamheden gesloten, ook de 95 stellingen waren slechts op afstand achter een omheining te zien. Maar niet lang getreurd, want... wie kwam daar op ons af? Katharina von Bora in levende lijve! Wat een belevenis deze jonge vrouw, in haar oorspronkelijke kledij, te onmoeten. En wat kon zij charmant en humoristisch over zichzelf en haar huwelijk met Martin vertellen. We bezochten met haar de historische drukkerij in het Cranachhaus, waar de beroemde schilder Lucas Cranach, een tijdgenoot van Luther, de bijbelvertaling gedrukt heeft. Heel interessant was ook het Lutherhaus, destijds het Augustinerklooster, waar Martin Luther als monnik verbleef en er later, toen de laatste monnik vertrokken was, met zijn gezin woonde. Een korte bezichtiging van de Stadtkirche besloot de laatste dag van onze studiereis, althans wat het culturele betreft. Na een maaltijd in een italiaans restaurant en een stevige afzakker in het Brauhaus legden we onze vermoeide ledematen tussen de lakens van onze hotelbedden, om de volgende dag weer de terugtocht naar huis te aanvaarden. Ik begon dit verslag met het initiatief van Pieter voor deze reis en ik eindig met een compliment aan hem en niet in het minst aan Monika voor datgene wat zij georganiseerd, uitgezocht en geregeld hebben om onze studiereis tot een echt succes te maken. Nogmaals hartelijk bedankt! Aad Lengkeek

6 waar en wanneer? Wijk Noord x Balje St.-Marien-Kirche, Balje 29.11. P. Harry Kern en ds. Rens Dijkman-Kuhn, Oecumenische Advenstdienst, 10.15 uur (!) 21.02. ds. Rens Dijkman-Kuhn, 13.30 uur x Hamburg 11.00 uur, Kapel, Winterhuder Weg 98, Hamburg-Barmbek 06.12. P. Ulrike Litschel en ds Rens Dijkman-Kuhn Oecumenische Adventsdienst Locatie en begintijd: zie Website 24.01. ds. Rens Dijkman-Kuhn x Schwei 11.00 uur, St.-Sekundus-Kirche, Schwei 20.12. ds. Rens Dijkman-Kuhn Adventsdienst 31.01. ds. Rens Dijkman-Kuhn, Dienst van Woord en Gebed _ Predikant ds. Rens Dijkman-Kuhn Ebert-Allee 5, 22607 Hamburg Tel./Fax: 040 656 813 29 E-mail: dijkman-kuhn@nederlandse-kerk.de _ Kernenoverleg Scriba: Doetie Schilder-van der Heide Tel.: 04758 722 825 _ Kern Hamburg Horst Borkmann, Tel.: 040 555 99 582 E-mail: hamburg@nederlandse-kerk.de _ Kern Balje D. Schilder-van der Heide, Tel.: 04758 722 825 E-mail: balje@nederlandse-kerk.de _ Kern Ems-Weser / Schwei familie J. Jansen, Tel.: 04944 990 297 E-mail: schwei@nederlandse-kerk.de Balje Schwei Wijk oost x Bellin 2e zondag van de even maand, 10.30 uur Belliner Agrarzentrum, Krakower Straße 06.12. P. Ulrike Litschel en ds Rens Dijkman-Kuhn Oecumenische Adventsdienst Locatie en begintijd: zie Website 24.01. ds. Rens Dijkman-Kuhn x Berlijn 3e zondag van de maand, 11.30 uur, Hugenottenkirche Joachim-Friedrich-Str. 4, Berlin-Halensee (Charlottenburg) 20.12. ds. Wim in t Hout, Kerstviering 17.01. ds. Wim in t Hout, Heilig Avondmaal 21.02. ds. Wim in t Hout _ Predikant ds. Wim in t Hout, Tel.: 0031 61 159 28 32 E-mail: inthout@nederlandse-kerk.de _ Kernenoverleg Scriba: Detlef Gaastra, Bozener Straße 4, 10825 Berlin Tel.: 030 854 25 83 _ Kern Mecklenburg-Vorpommern / Bellin Mieke de Regt, E-mail: bellin@nederlandse-kerk.de _ Kern Berlijn Detlef Gaastra; zie Kernenoverleg Hamburg Bellin Berlijn Münster _ Algemene Kerkenraad Voorzitter: Monica Keja-de Jong, ad interim. Zie: voorzitter Verein, E-mail: voorzitter@nederlandse-kerk.de Predikant-assessor: Ds Tim van de Griend E-mail: assessor@nederlandse-kerk.de Scriba: Fred Sandbergen Postfach 100176, 14601 Falkensee Tel.: 03322 422 53 67 E-mail: scriba@nederlandse-kerk.de Voorzitter Verein: Monica Keja-de Jong Freisinger Straße 12f, 85452 Moosinning Tel.: 08123 991 49 51 E-mail: vereniging@nederlandse-kerk.de Penningmeester/Boekhouder: Barend Bosschieter Steingrubenstraße 14, 89143 Blaubeuren Tel.: 07344 923 046, E-mail: penningmeester@nederlandse-kerk.de _ Bankrekening Bank für Kirche und Diakonie Duisburg Ktnr. 101 202 0011 BLZ 35060190 BIC: GENODED 1 DKD, IBAN: DE65 3506 0190 1012 0200 11 t.n.v. Nederlandse Kerk in Duitsland _ Kerkelijk Bureau Annie Wagenaar, Lienen 1, 26931 Elsfleth Tel.: 04404 960 296, E-mail: bureau@nederlandse-kerk.de _ Kerkelijk Centrum Rheinallee 14, 47119 Duisburg Duisburg Düsseldorf x Keulen/Bonn Medebach Winterberg Frankfurt Mannheim Karlsruhe Hallenberg Stuttgart München Diensten in het Sauerland http://zondaginsauerland.nl Evangelische Kirche, Oberstraße 20, Medebach 25.12. 11.30 uur, ds.p.e.g. Wiekeraad 31.12 15.30 uur, ds.p.e.g. Wiekeraad Evangelische Kirche, Am alten Garten 4, Winterberg 24.12. 17.30 uur, ds.p.e.g. Wiekeraad

waar en wanneer? 7 Wijk west x Münster-Hamm 2e zondag van de maand, 10.30 uur Johannes-Kapelle, Bergstraße 36, Münster 13.12. ds. Pieter Roggeband, Kerstviering 10.01. ds. P. Roggeband 14.02. ds. P. Roggeband Duisburg-Ruhrort (NKadR) x iedere zondag, 10.30 uur, Rheinallee 14 06.12. ds. P. Roggeband 13.12. ds. D. Meijvogel 11.00 uur 20.12. ds. A.W.J. Theunisse 26.12. ds D. Meijvogel 14.00 uur 27.12. ds. P. Prins 03.01. ds. A.J. Theunisse 10.01. ds. D. Meijvogel 17.01. ds. E.v.d. Ende 24.01. ds. D. Meijvogel 31.01. ds. L. Rasser 07.02. ds. P. Roggeband 14.02. ds. D. Meijvogel 21.02. ds. P.F. Boomsma 28.02. ds D. Meijvogel x Düsseldorf 3e zondag van de maand, 10.30 uur Paul-Gerhardt-Haus, Heerdter Landstraße 30 20.12. ds. Pieter Roggeband, Kerstviering 17.01. ds. Pieter Roggeband 21.02. ds. Pieter Roggeband Keulen / Bonn x 3e zondag v. d. maand, 15.00 uur Auferstehungskirche (Gemeindehaus) Auferstehungskirchweg 7, Köln-Sürth 26.12. ds. Pieter Roggeband 17.01. ds. Pieter Roggeband 21.02. ds. Pieter Roggeband _ Predikant ds. Pieter Roggeband, Bandstraße 21, 45359 Essen Tel.: 0201 523 91 36, E-mail: roggeband@nederlandse-kerk.de _ Kernenoverleg Scriba: Margarethe Fuchs, Tel.: 02203 532 85 _ Kern Münster-Hamm Marja Kretschmann-Weelink, Tel.: 0251 624 570 E-mail: muenster@nederlandse-kerk.de _ Kern Duisburg-Ruhrort Erik van Buren, Tel.: 02802 52 55 E-mail: duisburg@nederlandse-kerk.de _ Kern Düsseldorf Betty Stomphorst, Tel.: 02131 402 96 31 E-mail: duesseldorf@nederlandse-kerk.de _ Kern Keulen-Bonn Jaap Jonkheer, Tel.: 0228 180 373 78 E-mail: keulen@nederlandse-kerk.de x Wijk Zuid Frankfurt am Main 1e zondag van de maand, 11.15 uur, Ev.-reform. Kirche Freiherr-vom-Stein-Straße 8 (bovenzaal) 06.12. ds. Tim van de Griend, dienst met bevestiging kernraadsleden Christus-Immanuel-Kirche, Beethovenplatz, Frankfurt-Westend 25.12. ds. Tim van de Griend, 11.30 uur, kerstdienst 03.01. geen dienst 07.02. ds. Tim van de Griend x Karlsruhe-Waldstadt Gewoonlijk 1e of 2e zondag in de maand, 16.00 uur Simeonkapelle, Insterburger Weg 13, Karlsruhe-Waldstadt 06.12. ds. Tim van de Griend, kerstvierig m.m.v. De Kampes 10.01. ds. Tim van de Griend, kring 07.02. ds. Tim van de Griend, dienst x Stuttgart-Hedelfingen 2e zondag van de maand, 10.30 uur, afwisselend Alte Dorfkirche, Amstetter Straße 7 of zaal van de Kreuzkirche, Amstetter Straße 25 13.12. dr. Peter van der Veen 26.12. ds. Tim van de Griend, 11.00 uur, kerstdienst 10.01. ds. Tim van de Griend 14.02. ds. Gerrit-Willem Oberman x München 3e zondag van de maand, 11.30 uur Ev.-ref. Kirche Reisinger Straße 11 20.12. ds. Tim van de Griend, kerstviering 17.01. ds. Tim van de Griend 21.02. ds. Tim van de Griend, met aansluitende boekenmarkt _ Predikant ds. Tim van de Griend, Domstraße 80, 63067 Offenbach am Main Mobiel: 0176 470 454 99, Vast: 069 858 038 45 E-mail: vandegriend@nederlandse-kerk.de _ Kernenoverleg Scriba: René Blokker, Tel.: 08142 539 04 _ Kern Frankfurt Nicole Driesen, Ginsheimer Str. 24, Trebur-Astheim, Tel.: 06147 418 785 E-mail: frankfurt@nederlandse-kerk.de _ Kern Karlsruhe Janie de Boer, Tel.: 0721 460 517 E-mail: karlsruhe@nederlandse-kerk.de _ Kern Stuttgart Maria Herre, Tel.: 0711 673 70 05 E-mail: stuttgart@nederlandse-kerk.de _ Kern München Inge Klok-Glufke, Tel.: 08091 53 80 20 E-mail: muenchen@nederlandse-kerk.de Kopij voor Schakel-Kontakt totenmet 01. februari 2016 inleveren bij Marjolein Kranse en Pieter Roggeband roggeband@nederlandse-kerk.de x Mannheim iedere zondag, 11.00 uur, Hafenkirche, Kirchenstr. 15 06.12. ds. H. van der Ham 13.12. ds. H. van der Ham 20.12. ds F.A. Stothouber 27.12. geen dienst 03.01. ds. W. d Jong 10.01. ds. P. Prins 17.01. ds. L. Krüger 24.01. ds. P.F. Boomsma 31.01. ds G. v. Zeben 07.02. ds D. Meijvogel 14.02. ds. H. v.d. Ham 21.02. ds J. de Rooy 28.02. ds J. de Wit Mannheim is geen kern, maar een plaats met kerkdiensten. In de eerste plaats bedoeld voor schippers en georganiseerd door het schipperspastoraat. Het spreekt echter vanzelf dat alle anderen eveneens van harte welkom zijn. COLOFON Schakel-Kontakt 41 e jaargang nr. 5 2015 Uitgever: Kerkenraad van de Nederlandse Kerk in Duitsland Redactie: Marjolein Kranse, Dr. Albert de Lange, Edward Remeyn, Pieter Roggeband (v.i.s.d.p.) Uitgeverij: DIGNUS.DE Medien GmbH www.dignus.de Klimaatneutraal geproduceert; informatie: www.umwelt.dignus.de Bezugspreis im Mitgliedsbeitrag enthalten www.nederlandse-kerk.de

8 schakelkids Foto: zvg.