Winter 2017/2018 Waterschap Vallei en Veluwe zorgt voor veilige dijken, schoon en voldoende oppervlaktewater en gezuiverd afvalwater in het gebied tussen IJssel, Nederrijn, Utrechtse Heuvelrug en Randmeren. Samenwerken en vernieuwen zijn essentieel in ons werk. In deze agrarische nieuwsbrief: Dirk-Siert Schoonman over het regeerakkoord van Rutte III Kansen voor agrarisch waterbeheer op de Zuidoost Veluwe Doe mee: zelf je erfafspoeling meten Inspirerende bijeenkomsten bodem en water leiden tot actie 20170144 Boeren mogen zelf hoogte waterpeil op hun land bepalen Gratis advies over uw erf dankzij de Goed Boerenerf-wijzer
2 Agrarische nieuwsbrief 3 Agrarische nieuwsbrief Dirk-Siert Schoonman over regeerakkoord Rutte III Steun voor onze gezamenlijke opdracht Met interesse nam heemraad Dirk-Siert Schoonman begin oktober kennis van het nieuwe regeerakkoord. De vraag die hij zich bij het lezen stelde: Waar vinden we steun voor onze gezamenlijke opdracht als waterschappen en agrarische sector?. De heemraad ziet diverse aanknopingspunten. Dit kabinet ondersteunt onze ambities. Niet door te dwingen, wel door te stimuleren. De titel van het regeerakkoord is misschien niet zo heel verrassend, maar voor Schoonman dekt het wel de lading: Vertrouwen in de toekomst. Zonder vertrouwen in elkaar en in nieuwe kansen en mogelijkheden, kunnen we onze actieplannen niet goed van de grond tillen en voortzetten. Waterbeheer wordt door het kabinet onderstreept en bevestigd. We gaan onverminderd door op de ingeslagen weg. We kunnen verder met onze actieprogramma s die kringlopen versterken en de grond vruchtbaarder en meer waterbufferend maken. Steun in de rug Schoonman is positief verrast dat experimenten Ook agrarisch natuurbeheer blijft gestimuleerd worden Speerpunten Voor de heemraad gaat het om drie speerpunten. Ten eerste het aanpassen van het watersysteem aan de gevolgen van de klimaatverandering, ook wel klimaatadaptatie genoemd. Ten tweede het verder verbeteren van de waterkwaliteit. En ten derde het samen vruchtbaar, water-doorlaatbaar en rendabeler maken van de bodem, ofwel: het verbeteren van de bodemkwaliteit. De uitvoering van het Deltaplan Agrarisch met flexibel peilbeheer en onderwaterdrainage heel expliciet in het regeerakkoord staan genoemd. Ik ervaar dat als een steun in de rug van het kabinet. Ook agrarisch natuurbeheer blijft gestimuleerd worden; hiervoor blijven compensatiemaatregelen van kracht. De rijksoverheid erkent dat we als agrariërs en waterschappen samen bijdragen aan betere waterkwaliteit en goed waterbeheer en bevestigt de waarde ervan. Stimuleren blijft het sleutelwoord en daar is de waterschapsbestuurder blij mee. Ik hoop dat de sector het op tijd oppakt en er geen extra wet- en regelgeving hoeft te komen. De berichten over grootschalige mestfraude helpen niet mee. Fraude leidt altijd tot meer verliezers dan winnaars. Het effect - ook wat betreft de beeldvorming - staat Dirk-Siert Schoonman in gesprek met enkele agrariërs. haaks op al onze belangen. Het is bovendien slecht voor de waterkwaliteit. In de betreffende regio wordt iedereen erop afgerekend. Nee, mestbeleid, dat moet je echt samen doen! Slim en creatief En Schoonman vervolgt: Agrariërs zitten niet te wachten op extra controles. Maar het kan niet zo zijn dat enkelen puur voor eigen gewin het sectorperspectief naar beneden halen. Juist de vele agrariërs die slim en creatief meedenken en bijdragen aan een betere water- en bodemkwaliteit inspireren Schoonman. Juist vanwege mijn contacten met deze agrariërs wordt de titel van het regeerakkoord - Vertrouwen in de toekomst - voor mij meer dan zomaar een slogan.
4 Agrarische nieuwsbrief 5 Agrarische nieuwsbrief Samenwerken aan agrarische watermaatregelen Kansen op de Zuidoost Veluwe Nederland heeft een goed watersysteem. Dit systeem loopt door de klimaatverandering echter tegen zijn grenzen aan. Er is vaker droogte en ook wateroverlast. Er is ruimte nodig voor het vasthouden van water in natte perioden, om daar in droge perioden voordeel mee te doen. Ook de kwaliteit van zowel grond- als oppervlaktewater is nog niet op orde. Nutriënten en gewas- Er is een scala aan oplossingen voor knelpunten. Waterkwaliteit beschermingsmiddelen komen soms nog in te Door samen te werken kan zowel de waterkwaliteit hoge concentraties voor. als de watervoorziening aanzienlijk verbeteren dan wel het watertekort worden teruggedrongen. Waterschap Vallei en Veluwe en de agrarische Waterschap Vallei en Veluwe wil een toekomstbestendig, robuust en veerkrachtig watersysteem rea- sector kijken soms verschillend naar oplossingen. In het project Samen werken aan agrarische liseren volgens het principe: eerst vasthouden, dan watermaatregelen Zuidoost Veluwe werken bergen en dan afvoeren. Het streven is een lager beide partijen (net als in Noordoost Veluwe) en efficiënter gebruik van oppervlaktewater. Het onder de paraplu van het Deltaplan Agrarisch opvangen van hemelwater en bufferen van water Waterbeheer (DAW) samen aan de realisatie van in de bodem dragen hieraan bij. wateropgaven uit de Kader Richtlijn Water (KRW) en de Nitraatrichtlijn. Met als doel het verbeteren van de waterkwaliteit door uit- en afspoeling Meedoen? van nutriënten te verminderen én een betere Kortom, er liggen uitdagingen! Heeft u ideeën mineralenbenutting. over maatregelen die bijdragen aan de genoemde doelen en een betere samenwerking met het waterschap? Of wilt u ondersteuning bij het aanvragen van subsidie voor fysieke investeringen? Landbouw De landbouw heeft last van zowel een tekort als Voorwaarde is dat deze leiden tot: van een teveel aan water. Het organische stofgehalte van met name maispercelen op hogere naar bodem en oppervlaktewater; terugdringing emissies milieubelastende stoffen zandgronden is de afgelopen jaren verslechterd, verbetering biodiversiteit en omgevingskwaliteit; waardoor de sponswerking is verminderd. Hierdoor wordt water minder goed vastgehouden en beperking gevolgen klimaatverandering. spoelen nutriënten sneller uit. Ook is er (plaatselijk) sprake van bodemverdichting waardoor meer eenkomsten en excursies om maatregelen in de Andere onderdelen van het project zijn: themabij- afspoeling plaatsvindt. Daarnaast is op veel erven praktijk te zien. Geïnteresseerd? Neem contact op nog verbetering mogelijk bij het beperken van op met projectleider Froukje van der Molen: emissies naar het oppervlaktewater. fvdmolen@projectenltonoord.nl; 06-8316 4251. Vragen of aanmelden? Voor vragen over en aanmelding voor het project kunt u contact opnemen met projectleider Noen Lambers van Projecten LTO Noord. Stuur een e-mail naar: nlambers@ projecten ltonoord.nl of bel naar 088-888 66 77. Als er voldoende aanmeldingen zijn, wordt u binnenkort uitgenodigd voor een startbijeenkomst. Geïnteresseerde veehouders gezocht Project om zelf effect erfafspoeling te meten! Waterschap Vallei en Veluwe en Projecten LTO Noord zijn op zoek naar veehouders in het gebied Gelderse Vallei en Eemland die inzicht willen krijgen in het effect van de erfafspoeling van hun eigen bedrijf op de oppervlaktewaterkwaliteit in nabije sloten. Via meetstrips kunnen veehouders in het project eenvoudig zelf metingen uitvoeren en inzicht krijgen in ammonium- en fosfaatgehaltes. De resultaten worden anoniem behandeld Goede samenwerking slootonderhoud De sloten in het werkgebied van Waterschap Vallei en Veluwe waren begin november grotendeels schoon en klaar voor de winter. Ruim 88 procent van de circa 5.000 onderhoudsplichtigen bleek tijdens de najaarsschouw zijn werk goed te hebben gedaan. Bijna 12 procent moest alsnog aan de slag. Van deze circa zeshonderd perceeleigenaren had bijna iedereen de sloten voor de herschouw later in november ook goed op orde. Ongeveer 1500 onderhoudsplichtigen hadden voor het eerst met de slootcontroles te maken. Dit vanwege de gewijzigde status van een groot aantal sloten. Ook van deze groep nieuwe onderhoudsplichtigen had het overgrote deel - ongeveer 85 procent - zijn sloten in eerste instantie al op tijd geschoond. Het waterschap is daar heel tevreden over. Heemraad Dirk-Siert Schoonman: Het is goed om te zien dat zoveel onderhoudsplichtigen hun verantwoordelijkheid tonen en daadwerkelijk bijdragen aan goed waterbeheer. Wateroverlast voorkomen Voor goed waterbeheer is het van groot belang dat alle sloten - hoe klein ook - goed onderhouden zijn. Mensen willen graag droge voeten houden en geen plassen water op het land. Het waterschap is verantwoordelijk voor het onderhoud van hoofdwatergangen. Eigenaren van percelen langs sloten zijn vaak zelf onderhoudsplichtig, waarbij het waterschap een controlerende taak heeft.
6 Agrarische nieuwsbrief 7 Bijeenkomst Agrarische nieuwsbrief 5 februari in Nijkerk Succesvolle bijeenkomsten Bodem en Water Afgelopen najaar organiseerde het waterschap twee bijeenkomsten over Bodem De volgende bijeenkomst van het programma Bodem en Water is op 5 februari in Nijkerk. Bent u geïnteresseerd? U kunt zich aanmelden bij bodemenwater@ vallei-veluwe.nl. U krijgt dan t.z.t. informatie over het programma en de locatie. en Water. Ruim zestig boeren waren aanwezig. Naast levendige discussies groeide er animo om aan projecten deel te nemen. Op 5 februari volgt een bijeenkomst in Nijkerk. In het Eemland wordt nu onderzocht of het inzetten van de nitraatapp, waarmee agrariërs zelf het nitraatgehalte in hun sloten kunnen meten, kan worden ingezet. Op de bijeenkomst in Heerde was het projectbureau van LTO Noord aanwezig. Zo n twintig boeren gaven zich op voor projecten op het gebied van erfafspoeling, drainage, bodemverbetering, boerenstuwen en vergroting van de mestopslag. Bij verkoop of pacht wordt nog te weinig rekening gehouden met het bodemleven Bodemtrots De avonden werden bijgewoond door heemraad Dirk-Siert Schoonman, die het belang van maatregelen onder de aandacht bracht. De productiviteit van de bodem kan op peil blijven of zelfs verhoogd worden. Investeringen in de bodem zijn daarvoor van belang. Wat mij betreft mag de boer wel wat trotser worden op zijn bodem. Zo trots dat hij bij wijze van spreken - naast zijn mestboekhouding - ook zijn beste kuub grond aan Rutte III wil laten zien. Het regeerakkoord heeft veel aandacht voor de agrarische sector in relatie tot waterkwaliteit. Met de uiteindelijk scope: voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water. Waardoor aanscherping van het mestbeleid niet noodzakelijk wordt. Veel aandacht is er ook voor de bodem en het Deltaplan Agrarisch Water. Certificaat Schoonman pleit voor meer samenwerking met de afzetcoöperaties en een bodemcertificaat. Veel is er bekend over bodemkwaliteit maar bij verkoop of pacht wordt nog te weinig rekening gehouden met het bodemleven, het organische stofgehalte of de structuur van de grond. Het is tijd om dit meer te waarderen. Bijvoorbeeld met een bodemcertificaat dat laat zien hoe gezond een bodem is. Hoe goed is er voor de bodem gezorgd om klaar te zijn voor het komende groeiseizoen? Misschien zelfs door via kwaliteitssystemen van de afzetcoöperaties, boeren een financieel voordeel te geven als ze investeren in een gezonde bodem. Concrete stappen Voor verbetering van de bodemkwaliteit zijn bij proefprojecten praktische oplossingen gevonden, waarmee boeren aan de slag kunnen, vervolgt de heemraad. Denk aan het zaaien van gras onder mais, GPS-besturing bij gewasbescherming, precisiebemesting, verhoging van de zuurgraad van grond en meer aandacht voor de bandenspanning waarmee de loonwerker het perceel op gaat. Door deze maatregelen gaan minder meststoffen verloren, gaat de productie van de grond omhoog en gaat de waterkwaliteit vooruit. De informatieavonden zijn wat mij betreft een mooi begin om samen met de sector concrete stappen te zetten naar een betere bodem en schoner water.
8 9 Agrarische nieuwsbrief Agrarische nieuwsbrief Zelf hoogte waterpeil op land bepalen Droogte is een groot probleem voor steeds meer boeren. Drie agrariërs in de provincie Utrecht gaan als eerste deze vijand persoonlijk te lijf. Jan van der Wind uit Woudenberg, Art Wolleswinkel uit Renswoude en Wim Thomassen uit Overberg houden de weersvoorspellingen nauwlettend in de gaten. Zeker de laatste jaren. Vanaf links: Wim Thomassen, waterpeil verlagen of juist verhogen. de regie deels uit handen. Voordeel is dat de adviseur Jaap Kranenburg, Doet het waterschap niet genoeg? Heemraad acceptatiegraad van een mislukking hoger is als Jan van der Wind en Art (dagelijks bestuurder) Dirk-Siert Schoonman van boeren zelf invloed mogen uitoefenen. Ze zijn Door droogte in juni kon Wolleswinkel één keer wateroverlast. Door de klimaatverandering is Wolleswinkel (met dochter) Waterschap Vallei en Veluwe: Waterbeheer is zelf verantwoordelijk voor overleg met hun buren. minder gras van het land halen. Maar het kan juist het vaker lang droog. Maar als het regent, is het bespreken de voordelen van inderdaad onze verantwoordelijkheid. Maar als je En de waterkwaliteit verbetert dan en dat is voor ook te nat zijn. Thomassen heeft vaak te kampen meteen ook stevig. En dan staat er weer te veel eigen waterbeheer. in een gebied het peil verhoogt, kan dat voor de iedereen van belang. met natte gronden, omdat hij in een laaggelegen water op het land. Maaimachines kunnen dan ene boer gunstig uitpakken en voor de andere gebied zit. Forse regenbuien kwamen. Vorig jaar het land niet op. Met grote gevolgen voor de net niet. De ene wil droog land om te maaien, de Dit is een bewerking van een artikel van Piet van Dijk uit heb ik de maïs nog moeten onderploegen. Het opbrengsten. ander wil het wat langer nat houden om het gras AD/Amersfoortse Courant. Foto: Cees Wouda. werd niks. Veel te nat. Maar ik heb ook te droge De boeren willen daarom zelf aan de knoppen door te laten groeien. perioden. Ik zou daar graag meer invloed op zitten om hun landerijen natter te houden bij willen uitoefenen. droogte en droger te krijgen bij nattigheid. Ze hebben het weer daarmee niet in de hand, maar ze kunnen er wel beter mee omgaan. Denk Dirk-Siert Schoonman (links) Nattigheid aan maatregelen als bodemverbetering, andere neemt polshoogte en luistert Ook Wolleswinkel en Van der Wind hebben soorten gras, drainage, een stuw in de sloten, naar de opgedane ervaringen. ondanks de droogte wel eens te maken met extra wateraanvoer, waterberging, maar ook: het We krijgen steeds meer te maken met extreem weer Sluipmoordenaar Het nieuwe van dit project is dat de boeren op het niveau van hun eigen perceel gaan sturen met het waterpeil en gaan uitzoeken wat het effect daarvan is. Gezien de verdroging is dat terecht, meent de heemraad. Droogte is een sluipmoordenaar, zegt hij. We krijgen steeds meer te maken met extreem weer: ook bij nat weer staan we met de rug tegen de muur. We moeten alles aanpakken om de schade te beperken. Door nu een deel van het waterbeheer uit handen te geven zodat boeren meer flexibel kunnen werken, draaien we de situatie om. Voor ons is dat best wel spannend, we geven
10 Agrarische nieuwsbrief 11 Agrarische nieuwsbrief Check de Goed Boerenerf-wijzer Gratis advies over uw erf De Maatlat Schoon Erf Criteria voor de aanleg van een schoon agrarisch erf zijn in de maak. Vanaf 1 januari 2018 wordt de Maatlat Schoon Erf van kracht. Hoofddoel is om investeringen te stimuleren die emissies voorkomen uit mest, urine, compost, reinigingsmiddelen, gewasbescherming en veevoer. Door allerlei slimme maatregelen die op elkaar Vanuit de Europese Kaderrichtlijn Water is het de aansluiten kan een agrariër zijn emissie drastisch bedoeling dat we in 2027 nul emissie naar het terugbrengen. En daardoor krijgt heel Nederland oppervlaktewater hebben. Boeren spelen daarin schoner oppervlaktewater. Het voornemen van de een belangrijke rol en willen daarin investeren. overheid is om deze maatlat op te nemen in de Fiscaal voordeel via de MIA/Vamil-regeling is MIA/Vamil regeling: een fiscale aftrekpost. dan belangrijk. Zonder dat er veel reclame voor gemaakt is, zijn toch inmiddels ruim 4.800 stallen gecertificeerd. Fiscaal voordeel Bij het agrarische bedrijfsleven, waterschappen en de rijksoverheid bestaat behoefte aan de ontwikkeling van een certificatieschema voor een Veel melkveehouders hebben de afgelopen jaren Logische vervolgstap emissie-loos erf. Dat wordt de Maatlat Schoon Erf. fors geïnvesteerd in nieuwe stallen. Een integrale Met dit schema kunnen agrariërs zich laten certificeren en kan de overheid het emissie-loze erf volgstap. Maar ook in akkerbouw kan de Maatlat aanpak van het erf vormt dan een logische ver- fiscaal ondersteunen. De ontwikkeling van Maatlat Schoon Erf een succes worden. Mogelijk kunnen Schoon Erf krijgt financiële steun van onder andere de waterschappen ermee ontlast kunnen worden het ministerie van I&M en de waterschappen. LTO in hun handhaving. Nederland helpt mee bij de totstandkoming van het nieuwe schema. Lees meer op: www.agrarischwaterbeheer.nl Hoe werkt het? U gaat naar www.goedboerenerf.nl/vallei-veluwe en hier kunt u zich vrijblijvend en anoniem aanmelden. Op de Goed Boerenerf-wijzer maakt u een gebruikersnaam en wachtwoord aan waarmee u iedere keer weer opnieuw de site kunt raadplegen. Hiermee is ook uw advies, dat u krijgt over wat u zelf aangeeft over uw specifieke erfsituatie, steeds opnieuw raadpleegbaar. In 2017 heeft het waterschap de Goed Boerenerf-wijzer ter beschikking gesteld aan de agrarische sector. U krijgt daarmee de mogelijkheid om onafhankelijk en gratis advies voor uw bedrijf in te winnen voor wat betreft de situatie van uw erf. Kijk op www.goedboerenerf.nl/vallei-veluwe Veranderingen aan het erf bieden vaak op uw bedrijf, kunt u gericht maatregelen gelegenheid om tegen geen of geringe nemen zoals bijvoorbeeld het inkuilen op een meerkosten te voldoen aan de laatste wet- en absorberende onderlaag van stro. regelgeving. Bij nieuwbouw of renovatie is andere wet- en regelgeving van toepassing dan bij bestaande kuilvoeropslagen. Doe de check op de Inzicht in oplossingen Goed Boerenerf-wijzer om te kijken of uw bedrijf De Goed Boerenerf-wijzer geeft u inzicht in de nog voldoet. laatste stand van de techniek op het gebied van erfinrichting en voeropslag om afstroming te voorkomen. Naast deze technieken biedt Simpele aanpassingen de Goede Boerenerf-wijzer ook veel adviezen Ook zonder nieuwbouwplannen is het verstandig over de bedrijfsvoering zonder dat dit direct om de Goed Boerenerf-wijzer te raadplegen. geld kost. In veel gevallen levert dit naast een Vaak is het mogelijk om met een paar simpele betere waterkwaliteit ook efficiëntie op in de aanpassingen al aan de wet- en regelgeving te bedrijfsvoering. voldoen. Door inzicht te krijgen in de knelpunten
Wijzigingen milieuwetgeving per 1 januari 2018 Vanaf 1 januari 2018 gelden nieuwe artikelen in de wet- en regelgeving op het gebied van milieu. Op deze pagina zetten we ze voor u op een rij. Open mestbassins afdekken Heeft u nog een mestbassin of mestsilo van voor 1987 die niet voorzien is van een afdekking? Deze mestbassins dienen volgens het Activiteitenbesluit vanaf 1 januari 2018 te worden voorzien van een afdekking. Deze afdekking moet, net als het mestbassin, worden voorzien van een kwaliteitsverklaring mestbassin waaruit blijkt dat het mestbassin en de afdekking zijn uitgevoerd overeenkomstig BRL 2342 en wat de referentieperiode is. Strengere emissiefactoren voor nieuwe stallen Voor melkveestallen die vanaf 1 januari 2018 worden gerealiseerd en in gebruik genomen gelden volgens het Besluit emissiearme huisvesting strengere emissiewaarden dan de huidige maximale waarde. Per 1 januari 2018 geldt een maximale emissiewaarde van 8,6 kg per dierplaats per jaar. Zuivering afvalwater glastuinbouw verplicht Glastuinbouwbedrijven zijn per 1 januari 2018 bij wet verplicht hun gewasbeschermingsmiddelen uit het afvalwater te zuiveren. De regel moet milieuschade tegengaan door de afvoer van gewas beschermingsmiddelen naar het riool en oppervlaktewater te voorkomen. Bedrijven kunnen het afvalwater zelf zuiveren of daarvoor een mobiele installatie laten komen. Zij kunnen er ook voor kiezen om gebruik te maken van een collectieve zuiveringsinstallatie. Om bedrijven de tijd te geven dat te organiseren, kunnen zij bij hun gemeente (lozing op riolering) of waterschap (lozing op oppervlaktewater) uitstel van uitvoering aanvragen tot uiterlijk 1 januari 2021. Bedrijven met een open teelt moeten maatregelen nemen om de verwaaiing (drift) van gewasbeschermingsmiddelen met ten minste 75 procent te verminderen. Deze verplichting geldt voortaan voor het hele perceel, dus ongeacht de aanwezigheid van een sloot of de afstand tot een sloot. Om het naastgelegen oppervlaktewater te beschermen, moet een teeltvrije zone worden toegepast. Uitgave van Waterschap Vallei en Veluwe, Steenbokstraat 10 7324 AX Apeldoorn Telefoon 055-5 272 911 E-mail info@vallei-veluwe.nl Internet www.vallei-veluwe.nl Teksten en vormgving Team Communicatie Foto s Waterschap Vallei en Veluwe Oplage 4.900 December 2017. Aan informatie in deze folder kunnen geen rechten worden ontleend.