ZOMER 2014 Gezondheidszorg ook uw zorg! Goed voorbereid op vakantie Lymeziekte Sociale contacten Kaakklachten Bewegen op recept EMC Zomerkrant 2014 Zomer: Tijd voor een lekkere en gezonde picknick 1
ZOMER 2014 Gezondheidszorg ook uw zorg! 34e jaargang, nr. 2, 129 ste editie, zomernummer 2014 Redactiesecretariaat: Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Vormgeving: Grafisch Vormgever Jaap van der Heijden Druk: drukkerij Van den Boogaard Nieuwegein Coördinatie en verspreiding: C. Swart, 6076760 Oplage: 7000 exemplaren Verschijning: 4 x per jaar in de wijken Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Stadscentrum en Blokhoeve in de gemeente Nieuwegein. Na toestemming van de auteur en de redactie is met bronvermelding overname van artikelen toegestaan. Aan de inhoud van de teksten kunnen geen rechten worden ontleend. Ook uw bijdragen in de vorm van vragen, opmerkingen, verzoeken om artikelen over een bepaald onderwerp blijven zeer gewenst. U kunt altijd contact opnemen met een van de redactieleden of een briefje sturen naar het redactieadres: Redactie Gezondheidskrant, Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein. E-mail: kopijcommissie@gmail.com 2 EMC Zomerkrant 2014
Inhoud Van de redactie 4 Goed voorbereid op vakantie 5 Lymeziekte 6 Samenstelling redactie 9 Onbezorgd op vakantie! 10 Bewegen op recept 16 Sociale contacten 18 Kaakklachten 20 Kunst werk van Marian Puijk 23 De medische wetenschap komt op gang 24 Zomer: en gezonde picknick 28 Eerstelijns Medisch Centrum Nieuwegein verruimt dienstverlening naar Zorg, Wonen en Welzijn. 29 Even voorstellen 30 EMC Zomerkrant 2014 3
Van de redactie Door N. de Hartog, huisarts Mondriaanlaan een ruim aanbod te kunnen doen in onderwerpen. Geachte lezer, Natuurlijk brengen we u nieuws waar u rekening mee zou kunnen houden als u gaat inpakken voor uw Voor u ligt de nieuwe gezondheidskrant zomer vakantie. 2014. Warm van de pers of door de zomerzon op uw deurmat opgewarmd. Niet per mail op uw computer Een artikel over de ziekte van Lyme die wordt maar als een handzaam krantje wat u op elk door u overgebracht door teken geeft veel informatie over gewenst moment kunt inzien, lezen of doorbladeren. deze ziekte die in toenemende mate voorkomt in Zelfs op het moment wanneer u geen elektriciteit ter Nederland. Maar vooral ook dat u de ziekte kunt beschikking hebt, wellicht is dat tijdens uw vakantie voorkomen door controle en zo nodig een snelle aan de orde? Een stukje nostalgie in ons digitale verwijdering van de teek. tijdperk, maar dan wel eigentijds vormgegeven. Maar ook als u in Nieuwegein blijft is het goed te Zo dikwijls gebeurt het dat ik mensen spreek die weten dat u kunt meedoen met Bewegen op recept. me vragen stellen waarbij ik dan voor verdere Een van de aanbieders stelt de sport waar u aan kunt achtergrondinformatie kan verwijzen naar onze eigen deelnemen aan u voor. Verder leest u dat sociale gezondheidskrant. contacten van belang zijn voor u welbevinden. Daarnaast kunt u genieten van het zomergedicht Gelukkig is er dan ook digitaal een beroep te doen op en een artikel over de geschiedenis van de medische eerdere edities van deze gezondheidskrant via onze wetenschap. website. Al met al wensen we u weer veel leesplezier, maar Al met al ben ik dan ook trots u ook deze keer weer bovenal een fijne zomer 4 EMC Zomerkrant 2014
Goed voorbereid op vakantie Roel Poppen, fysiotherapeut De zomervakantie staat voor de deur, tijd om even goed te genieten. Iedereen heeft zijn of haar manier van vakantie vieren. Sommigen vinden het heerlijk om de hele dag met een goed boek op het strand door te brengen, anderen vinden het verfrissend om een meer actieve vakantie te hebben. Bewegen Belangrijk is dat uw vakantie, en alle activiteiten tijdens de vakantie, in verhouding moet staan tot uw dagelijkse leven. Bewegen tijdens de vakantie is prima en zelfs zeer aan te raden. Stem echter wel uw bewegingen af op uw normale Extra inspanning Wilt u toch meer activiteit dan u normaal gewend bent? Bereid u dan goed voor door gedurende een maand voorafgaand aan de vakantie oefeningen te doen. Als u bijvoorbeeld gaat kajakken, doe dan oefeningen voor de arm- en buikspieren. Ter voorbereiding op bergwandelingen zijn oefeningen voor de buik en benen verstandig om te doen. Maar vergeet andere manieren van bewegen ook niet! Bijvoorbeeld een stevige wandeling met de hond, op de fiets naar de supermarkt of een frisse duik in het zwembad. Let op: bouw de frequentie en intensiteit geleidelijk aan op. Denk bijvoorbeeld bij het fietsen aan het volgende: Begin met een kleine afstand. Vergroot de afstand fietsen per keer. Voer het aantal keer fietsen iedere week wat op. Kies een lichte versnelling als u begint. Maak het fietsen intensiever door na een tijdje een zwaardere versnelling te kiezen en hetzelfde tempo te behouden dagelijkse routine om blessures te voorkomen. Iemand die niet regelmatig sport moet zich qua beweging niet in extreme sporten storten. Dit vraagt om problemen! Op de site www.optimaalsporten.nl is onder het kopje oefeningen een breed scala aan oefeningen terug te vinden. Voor de verschillende grote spiergroepen zijn er oefeningen op beginnend, gemiddeld en gevorderd niveau. Alle oefeningen zijn voorzien van een begeleidende tekst en een instructiefilmpje, dus kunnen eenvoudig thuis uitgevoerd worden. Succes! EMC Zomerkrant 2014 5
Lymeziekte Door E. Ensink Het voorjaar komt er weer aan en daarmee ook weer een typische zomeraandoening: lymeziekte. Een goede aanleiding om deze ziekte eens te bespreken. beloop is divers en besmetting betekent dus niet dat je standaard alle stadia doorloopt. De ziekte van Lyme kent de volgende drie stadia: Wat is lymeziekte? Lymeziekte is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia. De ziekte van Lyme wordt dan ook regelmatig een Lyme-Borreliose genoemd. Deze Borrelia-bacterie wordt overgebracht op de mens via een tekenbeet. Slechts 15% van de teken in Nederland is besmet met deze bacterie. Daarnaast vindt er bij een tekenbeet ook niet direct overdracht plaats. Bij een beet hecht de teek zich aan de huid vast en zuigt zich vol bloed, waarbij uitwisseling van de bacterie plaats kan vinden. De teek heeft minstens 24 uur nodig om door de huid heen te komen en de bacterie over te dragen. Het is dan ook van groot belang de teek zo snel mogelijk te verwijderen. Indien de teek binnen 24 uur verwijderd wordt, is de kans op lymeziekte kleiner dan 3%. 1. Vroege, gelokaliseerde lymeziekte Op de plek van de tekenbeet kan een rode plek ontstaan die zich langzaam uitbreidt en in het midden verbleekt. Deze huidverandering wordt erythema migrans (EM) genoemd. Deze uitslag ontstaat meestal binnen 3 weken en kan enkele maanden zichtbaar blijven. Uit studies is gebleken dat de kans op EM na een tekenbeet tussen de 0.3 en 5.2% ligt. Daarnaast is er bij 2-3% van de mensen met lymeziekte sprake van een Borrelia-lymfocytoom; een pijnloze, blauwrode plek van één tot enkele centimeters. Tevens is er mogelijk sprake van algemene symptomen als koorts, vermoeidheid, hoofdpijn en spierpijn. Stadia van Lymeziekte Lymeziekte kan diverse klachten geven en is vooral afhankelijk van de ziekteduur en het stadium van de ziekte. Alle mensen reageren verschillend, het Fig 1. Erythema migrans, Fig 2. Borrelia- lymfocytoom 6 EMC Zomerkrant 2014
2. Vroege, gedissemineerde lymeziekte Onder de vroege, gedissemineerde lymeziekte valt een scala aan klachten welke enkele weken tot maanden na de tekenbeet ontstaan. Meestal treedt dit stadium alleen op indien de infectie niet behandeld wordt. Hieronder valt het optreden van meerdere EM, gewrichtsontsteking en aandoeningen van het hart Fig 3. Acrodermatitis chronica atrophicans en zenuwstelsel. U kunt bijvoorbeeld klachten krijgen van spierpijn, krachtsverlies of een tintelend gevoel, Teek verwijderen problemen met het zien, oogontsteking, pijn aan het Zoals aangegeven is het belangrijk om de teek zo gezicht, concentratieproblemen en hartkloppingen. snel mogelijk te verwijderen. Hierbij zijn de volgende punten belangrijk: 3. Late lymeziekte Het belangrijkste is om uw hele lichaam te Als de klachten van het zenuwstelsel of de gewrichten controleren op teken (inclusief kleding) nadat u in verergeren en chronisch worden, spreekt men van het groen bent geweest. Extra aandacht voor liezen, late lymeziekte. Tot dit stadium behoort tevens een bilspleet, randen ondergoed, oksels, knieholtes en huidaandoening, genaamd acrodermatitis chronica haargrens. atrophicans. De huid van handen, armen, benen en/of Verwijder de teek binnen 24uur, gebruik geen voeten is hierbij donkerrood tot paars. alcohol/ jodium voordat u de teek verwijdert Het onderscheid tussen vroege, gedissemineerde Gebruik een speciale tekenpincet of een puntig lymeziekte en late lymeziekte is moeilijk te maken. pincet; pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid bij Bijna alle symptomen die optreden bij de vroege, de kop vast en trek hem er langzaam uit gedissemineerde lymeziekte kunnen namelijk ook Schrijf de datum en plek van de tekenbeet op een langdurig verloop hebben. Daarbij kunnen de Raadpleeg uw huisarts indien: symptomen die zich bij de late lymeziekte voordoen - de teek langer dan 24uur op de huid zit al kort na besmetting optreden. Bij de chronische - er een rode ring op de plek van de beet ontstaat vorm van lymeziekte is behandeling van een specialist - er binnen 3 maanden griepachtige verschijnselen, noodzakelijk en zal deze vorm daarom hier niet verder zenuwpijn, zenuwuitval of gewrichtsklachten besproken worden. ontstaan. EMC Zomerkrant 2014 7
Onderzoek Behandeling De huisarts zal allereerst een inschatting maken van Behandeling wordt gestart bij gebleken lymeziekte het risico op besmetting door u een aantal vragen en bestaat uit een antibioticakuur. Meestal is er in te stellen, waarna er zo nodig lichamelijk onderzoek het eerste stadium sprake van EM. Behandeling met plaatsvindt. antibiotica heeft een gunstig effect op de genezing en kan de volgende stadia meestal voorkomen. Infectie met de Borrelia-bacterie leidt in de Antibiotica na een tekenbeet ter voorkoming van minderheid van de gevallen tot ziekte. Het lichaam zal lymeziekte lijkt zinvol te zijn bij mensen met een als reactie op de besmetting antistoffen aanmaken, tekenbeet die niet binnen 24uur verwijderd is. die in het bloed aan te tonen zijn. Helaas zijn deze Hierbij is het belangrijk om vóór 72 uur na de beet te vaak pas een aantal maanden na de tekenbeet starten met behandeling, zonder dat de persoon nog aantoonbaar. Deze antistoffen kunnen daarnaast klachten heeft. Echter het waakzaam zijn op tekenen jaren in het bloed aantoonbaar blijven. Hierdoor van lymeziekte en bij tekenen direct beginnen met is het moeilijk om met bloedonderzoek een acute behandeling is een verantwoord alternatief. infectie aan te tonen dan wel uit te sluiten. Belangrijk Bij aanhoudende klachten passend bij lymeziekte is daarbij om te weten dat er ook mensen zijn met zal zo nodig bekeken worden of de diagnose en antistoffen in hun bloed, maar die geen lymeziekte behandeling correct waren. Indien er sprake is van hebben! Bloedonderzoek geldt dus nooit als bewijs opnieuw een infectie, zal de normale behandeling voor het hebben van lymeziekte, maar kan alleen weer ingezet worden. Over de zin van langdurige als ondersteunend bewijs voor de diagnose gebruikt behandeling van Lymeziekte zijn de medische worden. Bij elke individuele patiënt zal bekeken wetenschappers en de patiëntenvereniging het moeten worden of bloedonderzoek zinvol is. EM is in niet eens kunnen worden. De huisartsen volgen ieder geval een bewijs voor lymeziekte, het doen van de wetenschappelijke richtlijn die aangeeft dat bloedonderzoek is dan overbodig. langdurige behandeling niet zinvol is. 8 EMC Zomerkrant 2014
Samenstelling redactie Preventie Mw. M. van Ittersum, psycholoog Zelf kunt u ook een aantal dingen doen om het risico Psychologenpraktijk Mondriaanlaan, op een tekenbeet te verkleinen. Hou rekening met Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein het risico op een tekenbeet in het seizoen van maart Mw. M. Bouwens, apotheker tot november, met name in het bos en de duinen. Apotheek Nieuwegein Advies is om op de paden te blijven, zo nodig kan Mondriaanlaan 5, 3431 GA Nieuwegein bedekkende kleding (lange broek met broekspijpen Mw. S. den Haak, oefentherapeut Cesar in de sokken, dichte schoenen en lange mouwen) Paramedisch Centrum Nieuwegein, gedragen worden. Het gebruik van insectwerkende Mondriaanlaan 9, 3431 GA Nieuwegein middelen als DEET vermindert het risico op een Mw. N. de Hartog, huisarts tekenbeet. Huisartsenpraktijk Mondriaanlaan, Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Dhr. H. van der Heu, wijkbewoner/patiënt, foto s Informatie Salamanderweide 9, 3437 VH Nieuwegein Voor nadere informatie kunt u bijvoorbeeld terecht Dhr. J. van Liempdt, wijkbewoner/patiënt op thuisarts.nl, huidarts.info, www.huidziekten.nl Goudpluviersingel 7, 3435 EV Nieuwegein of de site van het RIVM. Op de site van de Mw. A. Samsom, diëtist Diëtheek patiëntenvereniging www.lymevereniging.nl Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein kunt u ook aanvullende informatie vinden. Mw. C. Swart, praktijkmanager Huisartsenpraktijk Mondriaanlaan, Indien u vragen heeft of als er sprake is van een Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein bijzondere situatie als bijvoorbeeld zwangerschap Mw. M. Wijna, fysiotherapeut of een risicovol beroep, kunt u natuurlijk contact Paramedisch Centrum Nieuwegein, opnemen met uw huisarts Mondriaanlaan 9, 3431 GA Nieuwegein EMC Zomerkrant 2014 9
Onbezorgd op vakantie! Bron: apotheek.nl Op vakantie naar Sydney, Senegal of zonnig Exotische bestemmingen Zoutelande? U wilt plezierig uit en gezond weer In verre landen kunnen de andere hygiënische naar huis. Gaat u op reis, al is het maar voor enkele omstandigheden en de andere voeding een dagen, neem dan een op uw reis en persoonlijke gezondheidsrisico vormen. In de tropen komen ziekten situatie afgestemde reisapotheek mee. Veel reizigers voor die in Nederland nauwelijks meer bestaan, naar (sub)tropische bestemmingen krijgen klachten zoals buiktyfus, malaria, cholera en gele koorts. Een van reizigersdiarree of huidinfecties door steken van dokter of tandarts zit niet altijd in de buurt en is soms insecten. Bereid u daarom goed voor. (bijvoorbeeld in sommige derdewereldlanden) niet toegerust om patiënten hygiënisch te behandelen. Voorbereiding Dan is er kans op besmetting met ziekten als hepatitis Wat gaat er mee in de reisapotheek? In de eerste plaats B of HIV. U kunt sommige problemen voorkomen: de receptmedicijnen en vrij verkrijgbare medicijnen die zorg dat u op de hoogte bent van de risico s in het u gewoonlijk gebruikt. land van bestemming, zorg dat uw gebit in orde is en wees bedacht op een goede hygiëne. Gaat u een lange Tips: reis maken onder primitieve omstandigheden, ga dan Controleer of u ruim voldoende heeft voor de enkele maanden voor uw vertrek naar uw huisarts. Stap reisperiode en de week erna. Ga zo nodig op tijd voor een korte reis zonder grote risico s toch ten minste naar uw huisarts voor een recept. 5 weken van te voren naar uw arts, apotheker of de Lees eventueel de bijsluiters van uw medicijnen GGD. Zij kunnen vertellen of u tabletten nodig heeft nog eens door over bewaarvoorschriften, wat te om malaria te voorkomen, hoe u die moet gebruiken en doen bij diarree of braken en dergelijke. of u vaccins nodig heeft tegen andere ziekten. 10 EMC Zomerkrant 2014
Overzicht van uw medicijnen Uw apotheek kan een overzicht van uw medicijnen voor u printen op papier. Dit overzicht kunt u meenemen naar het buitenland. Het is een document waarin alle gegevens over uw medicijngebruik bij elkaar staan. Ook staan er eventuele andere bijzonderheden in, bijvoorbeeld als u ergens allergisch voor bent. Makkelijk als u in het buitenland een apotheker of een arts nodig heeft. Opiumwet-medicijnen mee naar buitenland Bij de douane heeft u een speciale verklaring nodig van een arts als u medicijnen gebruikt die onder de België Letland Portugal Opiumwet vallen (bijvoorbeeld sterke pijnstillers, Denemarken Liechtenstein Slovenië bepaalde slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen, Duitsland Litouwen Slowakije medicinale cannabis, en medicijnen tegen ADHD. Estland Luxemburg Spanje Vraag uw apotheker of u dit soort medicijnen gebruikt. Finland Malta Tsjechië Frankrijk Nederland IJsland Reizen naar een Schengenland Griekenland Noorwegen Zweden Als u naar een Schengenland gaat heeft u een Hongarije Oostenrijk Zwitserland zogenaamde Schengenverklaring nodig. Hierin staat Italië Polen dat u dergelijke medicijnen meeneemt voor eigen gebruik. Uw arts moet de verklaring ondertekenen Reizen naar een NIET-Schengenland en de Inspectie voor de Gezondheidszorg moet het Als u naar een NIET-Schengenland (alle landen BEHALVE vervolgens goedkeuren. bovenstaande landen) gaat, moet u toestemming Een Schengenverklaring is geldig voor een periode van vragen bij de ambassade of het consulaat van het land 30 dagen. Voor een reis langer dan 30 dagen zijn dus waar u heen gaat. U heeft hiervoor een artsenverklaring 2 of meer Schengenverklaringen nodig. Onderstaande nodig. Meer informatie vindt u op de website van het landen zijn Schengenlanden. Ministerie van Volksgezondheid, Farmatec. EMC Zomerkrant 2014 11
Houdbaarheid Op de verpakking van elk medicijn staat tot welke datum u het kunt gebruiken; controleer dit voor u op reis gaat. Haal nieuwe medicijnen als de oude over de datum zijn. Oude medicijnen kunt u het beste afgeven bij de apotheek of bij de gemeente inleveren als chemisch afval. Verbanddoos verplicht Reist u per auto of per vliegtuig, dan behoort in uw reisbagage een verbanddoos aanwezig te zijn. In een aantal landen is dit wettelijk verplicht in de auto. U kunt op de site van de ANWB kijken voor welke landen dit geldt. Er zijn verbanddozen te koop; u kunt ook zelf een doos samenstellen of onderdelen los kopen. Tips: Controleer voor vertrek of de inhoud nog compleet en bruikbaar is. In de verbanddoos horen: povidonjood voor ontsmetting, pleisters, verband, een schaar, een pincet en een onbreekbare koortsthermometer als u met kinderen reist. Zie verder de checklist. Voorbehoedsmiddelen Wie veilig wil vrijen, neemt condooms mee; ze zijn niet op elke vakantiebestemming te koop. Pilgebruiksters nemen gewoonlijk op een vast moment eens per 24 uur een pil, bijvoorbeeld voor het slapengaan. Bij tijdverschil tussen Nederland en het vakantieland is het innemen te verschuiven; vraag eventueel advies bij uw apotheek. De pil kan minder betrouwbaar worden als je hem te laat inneemt. De pil kan minder betrouwbaar worden bij waterdunne diarree; gebruik dan een extra voorbehoedmiddel, bijvoorbeeld een condoom. Wie de menstruatie wil uitstellen, kan zonder tabletvrije periode doorgaan met een nieuwe pilstrip. Ga bij 3-fasepillen door met de laatste kleur pillen van een nieuwe strip. Onderweg Op reis zijn de omstandigheden voor medicijnen vaak verre van ideaal. Een paar tips. In het vliegtuig Gaat u vliegen? Stop uw medicijnen en contactlensbenodigdheden dan in de handbagage, want in het bagageruim van het vliegtuig kan het vriezen. Draag medicijnen liever niet direct op het lichaam, bijvoorbeeld in een broekzak, want dat kan te warm zijn. Koel bewaren In de auto, caravan of tent kan het erg warm worden, zodat zetpillen zacht worden, crèmes en oogdruppels bederven en de houdbaarheid van andere medicijnen achteruit kan gaan. Voor medicijnen die koel moeten worden bewaard, bijvoorbeeld insuline en zetpillen, biedt een koel-etui of de koelbox uitkomst. 12 EMC Zomerkrant 2014
Reisongemakken Diarree en verstopping Reizigersdiarree gaat meestal vanzelf weer over binnen 3 tot 5 dagen. Het grootste probleem bij diarree is de kans op uitdroging, vooral bij kleine kinderen en ouderen. Drink verdeeld over de dag minstens 1.5 liter (kinderen 1 liter). Water, thee, vruchtensap (geen grote hoeveelheden appelsap), heldere soep of rijstewater. In heel warme landen heeft u nog meer vocht nodig. Het beste middel tegen uitdroging is orale rehydratievloeistof (ORS). Dit is verkrijgbaar als poeder dat moet worden aangemaakt met (schoon) leidingwater of mineraalwater zonder koolzuur. Wanneer naar de huisarts? Bij veelvuldige waterdunne diarree bij kinderen en volwassen: na 3 dagen. Ouderen boven de 70 na 1 dag. Kinderen onder de 2 jaar binnen 1 dag. Ga ook naar de dokter als de patiënt aanhoudend braakt, koorts heeft en bijna niets drinkt. Wie niet wil wachten tot de diarree vanzelf over gaat, kan loperamide nemen; geschikt voor volwassenen en kinderen vanaf 8 jaar. Niet gebruiken bij koorts of als er bloed in de ontlasting zit. Niet langer dan 2 dagen achtereen gebruiken. Voorkom diarree: ga hygiënisch om met eet- en drinkwaren. Was uw handen vaak en goed met zeep. Twijfelt u aan de kwaliteit van het drinkwater, neem dan mineraalwater, verpakt vruchtensap, vers gekookt water of thee en vermijd het gebruik van ijsblokjes. Vermijd schepijs, ongekookt voedsel, afgekoeld voedsel, zoals schelpdieren, ongeschild rauw fruit, salades en onvoldoende doorbakken vlees. Doe de vaat in heet sop en gebruik schone droogdoeken. Bewaar restjes alleen in een koelkast. Ander voedsel, een vreemd toilet of spanningen kunnen het ontlastingspatroon verstoren en verstopping veroorzaken. Drink veel (6 tot 8 glazen water per dag), eet vezelrijk en zorg voor voldoende lichaamsbeweging. U kunt lactulose in de vorm van poeder of drank of bisacodyl in de vorm van tabletten, dragees of zetpillen nemen. Druk op de oren Tijdens een vliegreis kunt u bij het dalen pijnlijke druk op de oren vermijden: zuig op een snoepje of neem kauwgum en slik regelmatig. Neem bij verkoudheid eventueel xylometazoline-neusspray of neusdruppels. Jeuk Bij jeuk veroorzaakt door insectenbeten of aanraking met een kwal of brandnetel: gebruik lidocaïne-gel of lidocaïne-menthol-gel. Pijn en koorts Kies paracetamol om pijn te stillen en koorts te weren. Voor kinderen: zetpillen of tabletten. EMC Zomerkrant 2014 13
Reisziekte insectenafweermiddel met DEET Bent u binnen 4 uur op de houdt teken tegen. Met een bestemming, kies dan cyclizine. tekentang - verkrijgbaar bij de Duurt de reis langer, neem dan apotheek - is de teek te verwijderen. onderweg nog een keer cyclizine of neem een iets langer werkend Wondjes en schrammen middel: meclozine of cinnarizine. Gebruik voor ontsmetting povidonjood-oplossing (prikt niet). Deze middelen kunnen slaperigheid of sufheid als bijwerking hebben. Zonnebrand Ze zijn dus niet aan te raden voor Voorkomen: kies een iemand die gaat rijden. zonnebrandmiddel met een voldoende hoge Lees de bijsluiter: middelen tegen beschermingsfactor en neem voor reisziekte zijn alleen effectief als u kinderen ook een petje mee. ze enige tijd voor vertrek inneemt. Uw apotheker geeft informatie Teken over verstandig zonnen en De teek komt voor in bosrijke beschermingsfactoren. gebieden. Hij lijkt op een spinnetje, zuigt zich vast op de huid om Goed om te weten: als u een zich tegoed te doen aan je bloed zonnebrandmiddel smeert en ook en kan daarbij ongemerkt een een insectenafweermiddel dat DEET vervelende ziekte overdragen. bevat, werkt het zonnebrandmiddel Bedekkende kleding en een minder lang en minder goed 14 EMC Zomerkrant 2014
Uw apotheek. Voor betrouwbare zorg dichtbij. Checklist Ik ga op reis en ik neem mee... Dit kan per persoon verschillen. Gebruik de checklist voor de reisapotheek als geheugensteuntje. Eigen medicijnen Voldoende voorraad Voldoende lange houdbaarheidsdatum Anticonceptiepil (extra strip) Medicatieoverzicht, eventueel een Schengenverklaring of goedkeuring van de ambassade/ het consulaat (Opiumwetmedicijnen mee naar het buitenland) Laat de medicijnen in de originele verpakking zitten met het etiket erop Pijn en/of koorts Paracetamol Kinder-paracetamol Koortsthermometer Reisziekte Cyclizine, meclozine of cinnarizine Diarree ORS-poeder Loperamide Verstopping Lactulose Bisacodyl Jeuk Lidocaïne-(menthol)gel (let op: gel met menthol niet in de buurt van de neus en mond gebruiken bij kinderen) Oorpijn bij vliegreis Snoepje, kauwgum Xylometolazine neusspray of -druppels Wondontsmetting Povidonjood-oplossing Zonnebrand Zonnebrandcrème Lipbalsem met UV-filter Aftersun-product Verbanddoos Wondpleisters (per stuk verpakt) Blarenpleisters Steriele gaasjes Rolletje hechtpleister of kleefpleister Snelverband Fixatiewindsel (hydrofiel) Elastische zwachtel (bij verstuikingen) Verbandklemmetjes Schaar Koortsthermometer (onbreekbaar) Splinterpincet Tekentang Handschoenen Isoleerdeken Driekante doeken Diversen Condooms Contactlensbenodigdheden Reservebril Insectenafweermiddel met DEET (diëthyltoluamide) Geluiddempers (oren) Voorkoming ziekten Inentingen Malariatabletten Klamboe (geïmpregneerd) Desinfectie drinkwater Natriumhypochloriet Verbanddoos (extra) Mitella Zwaluwstaartjes Spuiten en naalden (ontwikkelingslanden) EMC Zomerkrant 2014 15
Bewegen op recept Ontspanning en balans met taiji (spreek uit als taitsji) en qigong M. Haanstra, Studio Zin Sinds de start van bewegen op recept kunt u als deelnemer kiezen voor taiji of qigong. Maar wat is dit eigenlijk? Wat kunt u als deelnemer verwachten in een les en voor wie is het geschikt? Veel mensen hebben wel eens van taiji gehoord. In China waar taiji en qigong vandaan komen ziet men elke ochtend grote groepen mensen in parken samenkomen om langzame, ontspannen bewegingen te doen: taiji. Dat taiji van oorsprong een krijgskunst is, weten minder mensen. In al die rustige bewegingen liggen technieken voor zelfverdediging verborgen. Die stammen uit een tijd dat taiji verboden was in China. Door de technieken te verstoppen in een langzame, vloeiende vorm, leek het net alsof het een dans was en dus onschadelijk. Tevens bleek het uitvoeren van deze trage bewegingen goed voor de gezondheid. Tegenwoordig ligt in de taiji minder nadruk op de krijgskunst. Toch kan men er ook nu nog veel van leren. Want taiji als krijgskunst gaat bovenal over ontspannen zijn. Fysiek en mentaal. Met zo min mogelijk spierspanning tóch krachtig zijn. Krachtig staan en krachtig bewegen, langzaam, maar ook snel. Dat is de uitdaging. Wat kun je verwachten in een taijiles? Met de taiji werkt u aan een vorm. In deze vorm vloeien verschillende bewegingen in elkaar over. De vorm wordt langzaam opgebouwd. Daarnaast doet u veel oefeningen in tweetallen, waarbij het gaat om elkaar te helpen om ontspanning te vinden. Zo worden bijvoorbeeld de verborgen technieken geoefend. Niet met als hoofddoel om zelfverdediging te leren, maar om vanuit ontspanning te leren reageren (fysiek en mentaal). Verder komen allerlei oefeningen langs die u uitdagen om het lichaam beter te voelen. Minder in het hoofd te zitten. Voelen waar spanning zit en proberen om die los te laten. Een taijiles is heel afwisselend (en leuk!). Qigong Qigong is nog wat minder bekend bij het grote publiek. Toch is deze vorm van bewegen vele malen ouder dan taiji. En biedt het goede mogelijkheden 16 EMC Zomerkrant 2014
voor wie graag meer wil ontspannen. Qigong richt elkaar te helpen te ontspannen. zich op het versterken van de energie. Chronisch aangespannen spieren belemmeren de doorbloeding Voor wie zijn taiji en qigong geschikt? en blokkeren de vrije stroom van energie. Door Eigenlijk kan iedereen meedoen met taiji en qigong. het lichaam los te maken kan de energie weer vrij Het hangt voor een deel van de persoonlijke interesse stromen. Dit losmaken doe we met lichte rek- en af of taiji of qigong beter bij iemand past. Wel wordt strekbewegingen. Ook weer vanuit ontspanning. taiji in het begin vaak als moeilijk ervaren. U gaat Net als taiji werkt ook qigong veel met visualisatie. een vorm leren. Sommige mensen vinden dat lastig. Eigenlijk is taiji het kleine broertje van de qigong. Dan is het moeilijker om uit het hoofd te gaan en juist het lichaam te voelen. Dan is qigong soms een Wat kun je in een qigongles verwachten? betere instap. Taiji vraagt ook meer van de motoriek In een qigongles werk je meestal aan een serie en coördinatie. Met qigong staat u meer op één plek oefeningen die samen een geheel vormen. Zo n serie en met taiji beweegt u door de ruimte. Maar als u het is minder lang dan de taijivorm, meestal tussen de leuk vindt hoeft dit alles geen belemmering te zijn om vijf en twaalf bewegingen. Elke beweging doet u een met taiji te starten. aantal keren achter elkaar, voor u naar de volgende Taiji en qigong zijn heel geschikt voor mensen met gaat. Het repeterende karakter zorgt ervoor dat de burn-out of andere spanningsklachten. Denk ook aandacht van de bewegingen zelf naar binnen kan eens aan (jonge) ouders of jongvolwassenen. Je werkt gaan. Bewust leren bewegen dus, daar gaat het om. aan een combinatie van lichamelijke ontspanning en Ook in de qigongles wordt in tweetallen gewerkt om mentale rust. Je bent meer in het nu. Weg van alle EMC Zomerkrant 2014 17
beslommeringen. Verder zijn er goede resultaten bekend met bijvoorbeeld reuma en fibromyalgie. De bewegingen zijn rustig en gecontroleerd. Er ligt minder nadruk op het gebruik van spieren. Gewrichten worden geopend en pezen versterkt. Voor ouderen zijn taiji en qigong geschikt om de balans goed te houden of te verbeteren. Dynamiek Taiji is ook heel geschikt voor mensen die van actief bewegen houden. Bent u al wat langer bezig, dan kunt u de trage bewegingen gaan versnellen. Ook dan is het de uitdaging om zo min mogelijk spierspanning te gebruiken. Taiji is dus niet per definitie alleen maar langzaam bewegen. Maar ook taiji-stok biedt dynamiek. Hierbij gebruikt u een lange stok van ongeveer 180 cm. De bewegingen zijn groter, en sneller dan bij normale taiji. u maakt het lichaam lekker los. Van binnenuit laat u de stok krachtig en gracieus bewegen. Marsja Haanstra is instructeur taiji en qigong bij Studio Zin in Nieuwegein. Meer informatie: www.studio-zin.nl, info@studio-zin.nl of 030-6034332. Met of zonder een beweegrecept kunt u hier terecht Sociale contacten Waarom we ons op vakantie beter voelen: het effect van sociale contacten. Door M. van Ittersum, psycholoog Over het algemeen wordt de zomervakantie ervaren als een prettige periode. Het is langer licht, mensen zijn meer buiten en er worden meer activiteiten ondernomen. Nog één van de redenen waarom mensen zich in een vakantieperiode beter voelen is omdat ze vaker sociaal contact hebben. Er wordt op vakantie vaker samen gegeten, er wordt langer getafeld en hierdoor wordt er meer met elkaar gesproken. Dit zorgt ervoor dat mensen zich meer verbonden gaan voelen en dit heeft een versterkend effect op het gevoel van welzijn en geluk. Ook wordt er meer tijd genomen voor spelletjes met de kinderen of juist voor de partner of een goede vriend (in). Deze quality time schiet er in de haast van alle dag vaak bij in, maar is juist erg belangrijk. Het prettig contact hebben met andere mensen zorgt er voor dat u zich meer ontspannen voelt en positiever denkt. Sociale contacten hebben dus een belangrijke functie. Je verbinden met andere mensen draagt bij aan uw beleving van geluk en uw bestaan krijgt meer zin blijkt uit onderzoek. Nu zijn er veel mensen in Nederland voor wie het niet vanzelfsprekend is dat ze sociale contacten hebben. 18 EMC Zomerkrant 2014
Dit kan een bewuste keuze zijn - niet iedereen heeft Op vakantie is het voor mensen vaak makkelijker om evenveel behoefte aan mensen om zich heen-, maar nieuwe contacten te leggen, maak hier gebruik van! ook eenzaamheid komt veel voor. Wanneer u er voor wilt kiezen om sociale contacten te gaan opbouwen, Om het positieve gevoel van de zomervakantie vast te is de eerste stap dat u zelf in actie komt. Belangrijk houden kunt u proberen om ook buiten de vakanties is dat u aandacht heeft voor de mensen om u heen. meer contact te zoeken met vrienden, familie en Als u aandacht hebt voor de mensen om u heen, dan buren en quality time in te lassen. Daarnaast kunt zullen zij ook aandacht voor u hebben. Daarnaast is u uw best doen om gezonde vakantiegewoontes durf een belangrijk ingrediënt. Onzekerheid kan u vast te houden: onderneem activiteiten, zorg dat u enorm afremmen in het leggen van sociale contacten. voldoende beweegt en probeer overdag wat vaker Probeer u hierdoor niet te laten weerhouden en de buiten te komen. Daglicht heeft een positief effect mensen waar u in het dagelijks leven mee te maken op uw stemming en zorgt er ook voor dat u s avonds hebt spontaan en vriendelijk tegemoet te treden. beter slaapt EMC Zomerkrant 2014 19
Kaakklachten Door D. Jansen, kaakfysiotherapeut van het Paramedisch Centrum Nieuwegein Onder kaakklachten verstaan we alle klachten die te maken hebben met het niet goed functioneren van de kaak of het kaakgewricht. Deze klachten veroorzaken vaak pijn in en rond het kaakgewricht en geven meestal een uitstralende pijn in de nek, wang en in het oor en kunnen worden behandeld door een kaakfysiotherapeut (orofaciaal fysiotherapeut). De kaak Het kaakgewricht is een zeer ingewikkeld gewricht dat tussen de kaak en de onderzijde van de schedel ligt gelegen. Het gewricht bevindt zich net voor het oor. Het is omgeven door banden en pezen en een groot aantal spieren die de kaak laten bewegen. Als er ook maar iets met een van de structuren van het gewricht aan de hand is kan dit al grote gevolgen hebben voor het functioneren van de kaak en daarmee een grote belemmering worden tijdens het eten, geeuwen, slapen, praten etc. Oorzaken Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat de discus in het kaakgewricht niet goed op de plek zit. De discus is een klein schijfje kraakbeen in het gewricht en is verbonden met het kaakkopje. Wanneer de discus niet goed op zijn plek zit kan de kaak niet alleen ver genoeg open en/of dicht, maar bijvoorbeeld ook links en rechts niet gelijktijdig openen en/of sluiten. Een andere oorzaak voor het ontstaan van kaakklachten is het niet goed bewegen van de kop in de kom van het kaakgewricht, waardoor het gewricht zo nu en dan op slot kan raken. Bij bewegingen in het kaakgewricht kunnen kaakgewrichtsgeluiden worden waargenomen, dat zijn knappende of schurende geluiden. Kaakgewrichtsgeluiden kunnen duiden op artrose in het kaakgewricht. Hevige hoofdpijn en nekpijn kan duiden op verhoogde spanning van de kaakspieren. In vele gevallen kan de oorzaak gelegen zijn in stress. Stress is een van de factoren die kaakklachten veroorzaakt en in stand houdt. Kaakklachten kunnen ook ontstaan door een gewoonte van de patiënt om de tanden gedurende de dag en vaak s nachts op elkaar te zetten, ook wel klemmen genoemd. Bij een normale belasting is het kaakgewricht alleen belast gedurende het eten en in 20 EMC Zomerkrant 2014
beweging bij het praten. De rest van de tijd is het normaal dat de tanden los van elkaar zijn. Door deze voortdurend aanwezige spanning op het gewricht en op de spieren kan er slijtage gaan ontstaan in het gewricht van de kaak. Door het op elkaar staan van de kaken kunnen er naast beschadigingen van het kaakgewricht en omliggende spieren en pezen ook beschadigingen ontstaan aan de tanden zelf. Deze kunnen op den duur vormen van slijtage gaan vertonen. Denk maar eens aan het tandenknarsen wat mensen onbewust in hun slaap doen. Symptomen Symptomen van kaakklachten zijn onder andere: pijn in het kaakgewricht en in en rond het oor moeheid in de kauwspieren de mond kan niet ver genoeg open moeite met hard of taai voedsel kaakgewrichtsgeluiden hevige hoofdpijn Bovenstaande klachten kunnen aanleiding geven tot een verder onderzoek. Tijdens dit onderzoek wordt gekeken naar de functie van het kaakgewricht, het gebit en de kauwspieren. EMC Zomerkrant 2014 21
Diagnose De diagnose wordt vastgesteld aan de hand van de oorzaak en symptomen die zich voordoen bij de klachten van de patiënt. Door een intakegesprek kan de kaakfysiotherapeut er achter komen wat de oorzaak geweest zou kunnen zijn. Na het intakegesprek volgt er een onderzoek om de oorzaak van de klachten te kunnen achterhalen, zodat de juiste diagnose vastgesteld kan worden. Behandeling Omdat het ontstaan van de klachten vaak gebaseerd is op het hebben van verkeerde mondgewoonte(s) en deze moeilijk zijn te veranderen, is het niet gemakkelijk om de patiënten te behandelen. Er zijn een aantal tips en trucjes om een patiënt te helpen bij het afleren van deze mondgewoontes. Klachten aan het kaakgewricht kunnen ook ontstaan door operaties in de mond. Denk hierbij aan operaties als gevolg van kanker en problemen na bestraling. Kaakfracturen kunnen ook tot problemen leiden waarbij de mond niet meer volledig geopend kan worden. Er kan gebruik worden gemaakt van een opbeetplaat die op de tanden geklikt kan worden. De opbeetplaat heeft tot functie dat er niet geknarst kan worden. Daarnaast bestaat de behandeling voornamelijk uit het afleren van de gewoonte om de kaken op elkaar te houden gedurende de gehele dag. De kaakfysiotherapeut kan ook een behandeling geven om de spanning van de spieren te verminderen rond de kaak-, nek - en schouderregio door middel van massage. Ook kan de kaakfysiotherapeut een patiënt leren zich te ontspannen. Het ontspannen kan gericht zijn op de kaakregio, maar ook op het gehele lichaam. Enkele behandelvormen: uitleg normaal functioneren en gebruik van het kaakstelsel adviezen voor het juiste gebruik van het kauwstelsel het afleren van mondgewoontes massage voor ontspanning van de kauwspieren en het vergroten van de mondopening oefentherapie ter verbetering van de functie van het kauwstelsel ontspanningsoefeningen 22 EMC Zomerkrant 2014
Kunst in het gezondheidscentrum Mondriaanlaan Werk van Marian Puijk Passie voor Afrika Sinds ik als kind een camera in mijn handen kreeg en schuchter mijn eerste plaatjes schoot, ben ik nooit meer gestopt. Schilderen, daarentegen, doe ik pas sinds een paar jaar en ik vind het spannend de twee disciplines bij elkaar te brengen. In deze expositie over Afrika wil ik daar graag iets van laten zien. Wie één keer in Afrika geweest is weet dat je altijd terug blijft verlangen naar dat verschroeide continent. De hitte, het licht, de rode aarde en het ritme van de drums geven mij het gevoel verbonden te zijn met mijn oorsprong. En dat is niet zo vreemd als je bedenkt dat de eerste mensen uit Afrika kwamen. Ook in artistiek opzicht is Afrika een fantastisch onderwerp. De prachtige kleding, de kleurrijke potten en pannen op de markt, de geometrische stijl van de Ndebele in Zuid-Afrika. Fantastisch mooie mensen die zo vriendelijk waren zich door mij te laten fotograferen. En niet te vergeten de overweldigende natuur en de wilde dieren. Onze planeet op zijn allermooist. Dat wil ik graag laten zien. Inspiratie te over. Ik wil met de foto s en het schilderwerk proberen een indruk te geven van mijn eigen Afrika-ervaring. Op de achterzijde van deze krant treft u een collage van mijn werk aan EMC Zomerkrant 2014 23
De medische wetenschap komt op gang Door J. van Liempdt, wijkbewoner/patiënt Wie kent niet het Sint Antoniusziekenhuis, het Bartholomeüsgasthuis of het Diakonessenhuis? De namen laten de religieuze oorsprong ervan zien. Tot in de late middeleeuwen berustte de zorg voor de zieken bij de kloosterorden. Monniken, zusters en broeders probeerden met gebed en daadwerkelijke hulp het lijden van zieken te verlichten of op te heffen. Tot in onze tijd hebben ze daaraan hun leven toegewijd. Vanaf de vijftiende eeuw ging men over tot steeds meer onderzoek naar de oorzaken van ziekten. Lang geleden hadden Griekse filosofen daar al op gewezen, maar hun geschriften waren zoekgeraakt. Die doken weer op en moedig werd opnieuw naar oplossingen voor medische raadsels gezocht. Onderzoek alles en behoudt het goede Het plein voor de oude Sint Pieter was vol gestroomd met pelgrims. Paus Urbanus sprak ze toe vanaf de bovenste trede van de trappen bij de gigantische ingangspoort. Hij schetste de situatie van de Heilige Stad Jeruzalem, die in handen van de ongelovigen was gevallen. Hij riep op tot een kruistocht om het Heilige Land uit de handen van de Moren te bevrijden. Na enkele weken had de pauselijke oproep de vorstendommen, graafschappen en steden in heel Europa bereikt. De Dominicanen een orde met paters in het wit preekten overal over de plicht om het land te heroveren. Waar immers Jezus zelf met Zijn apostelen al weldoende had rondgewandeld. Wie meedeed aan zo n kruistocht, hem of haar werden alle zonden vergeven. Een aantal expedities zijn tussen circa 1100 en 1300 na Christus met wisselend succes uitgevoerd. Er heeft zelfs een Kruistocht met alleen kindsoldaten plaatsgevonden. Die mislukte jammerlijk en veel kinderen werden als slaven verkocht. Tijdens die gigantische ondernemingen ontstond een probleem. Niet voor de gewone soldaat die sneuvelde, nee, maar wel voor de hooggeplaatsten. Zij wilden hun eventuele lijk in hun thuisland begraven hebben. Maar dat kon in die tijd niet. Geen koeling en veel te lang reizen voor zo n dood lichaam. Dus nam men maatregelen. Het lijk van een vorst of graaf werd zo behandeld dat alleen de botten overbleven. En die konden gemakkelijker 24 EMC Zomerkrant 2014
naar hun thuiskasteel vervoerd worden. Maar die aanpak werd door de paus verboden. Zo n verbod was op een vel perkament geschreven en met pauselijke zegels gewaarmerkt. Een bul noemde men zo n document. Deze pauselijke actie heeft het onderzoek van het menselijk lichaam ernstig belemmerd. Het snijden in doden werd doorgaans als verboden beschouwd. De kruistochten brachten veel leed en vreugde, maar zijn uiteindelijk als mislukt te beschouwen. De Arabieren bleken over uitstekende bibliotheken te beschikken. Hun beschaving deed voor die van de kruisvaarders zeker niet onder. Integendeel. De westerlingen herontdekten veel van wat in hun gebieden verloren was geraakt. Bijvoorbeeld de boeken van de oude Griekse wetenschappers. In die bibliotheken van de Arabieren werden die werken aangetroffen en meegenomen. Die actie maakte de mensen weer bewust van wat de kerk eeuwenlang had afgeraden. Wetenschap, dus onderzoek alles en behoudt het goede. Leonardo da Vinci, de alleskunner De schilder van het meest mysterieuze schilderij ter wereld de Mona Lisa ( Louvre te Parijs) - was van het volgende overtuigd: het onderzoeken van het menselijk lichaam om te kijken hoe dat in elkaar zat. Er achter komen of de bevindingen van Galenus, Hippocrates en Aristoteles met de werkelijkheid overeenkwamen. Hoe pakte hij dat in de vijftiende eeuw aan? Leonardo sloop in het donker naar het galgenveld of naar het kerkhof en met behulp van een assistent bedreef hij anatomie op de daar aangetroffen lijken. Dat was in het zeer katholieke Milaan en Florence streng verboden. Op een keer is hij natuurlijk bij dat wetenschappelijke werk gesnapt. Hij wist door zijn invloed als beroemd kunstenaar bij de notabelen van de stad aan vervolging te ontkomen. Dankzij zijn tekentalenten beschikken we over een verzameling van uitstekende anatomische tekeningen. Leonardo ontdekte in zijn tijd al dat niet alles juist was, wat op medisch gebied eeuwenlang werd onderwezen. Toch was dat niet zijn voornaamste uitgangspunt bij het bestuderen van het menselijk lichaam. Hij deed het eigenlijk meer om figuren goed te kunnen schilderen met alle spieren en gewrichten op de meest juiste wijze verbeeld. Een bekend voorbeeld in deze vormen de handen en nekken van de figuren bij de dynamische weergave van Het Laatste Avondmaal. Een wereldberoemde muurschildering of fresco in een klooster in Milaan. EMC Zomerkrant 2014 25
Het bloed kruipt waar het niet gaan kan Als een wereldberoemd persoon iets beweert en deze bewering eeuwenlang wordt overgenomen, is er moed voor nodig om daar tegenin te gaan. Begin zeventiende eeuw bracht een Engelsman die moed op. Hij bewees dat de uitleg van Galenus over de gang van het bloed onmogelijk was. William Harvey heette hij. Hij gebruikte voor zijn doel onderzoeksmethoden. Hij schatte bijvoorbeeld de hoeveelheid bloed die het hart per half uur passeert. Hij kwam uit op 20 pond. Daarvoor zou een mens een onmogelijke hoeveelheid voedsel moeten eten en van de lever een niet op te brengen prestatie moeten eisen. Harvey vond dus dat op een of andere manier bloed circuleerde. Een soort kringloop moest afleggen. Maar hoe dan? De oplossing lag in een verbinding tussen slagaderen en aderen. Die verbinding kennen we als haarvaten en Harvey toonde die heel vernuftig aan. Om te bewijzen dat deze verbindingen wel degelijk bestonden, moest hij een experiment uitvoeren. Hij nam de arm van een persoon en bond hier een band omheen. Dit deed hij zo strak dat het bloed onder deze band niet kon stromen. Hierna maakte hij de band iets losser opdat het slagaderlijke bloed onder de band nog net kon gaan stromen maar het aderlijke bloed niet. Het viel hem nu op dat toen de band zeer strak bevestigd was, de aders niet opvielen. Maar toen slechts de slagaderlijke stroom kon plaatsvinden, na het iets losmaken van de band, waren de aders zeer goed zichtbaar en opgezwollen. ( Wikipedia ) Interessant is ook het probleem van het harttussenschot. Volgens die geleerde Galenus uit de Oudheid kon het bloed van de ene hartkamer naar de andere sijpelen. Maar hoe anatomen ook naar harten van mens en zoogdieren keken, er was geen opening te zien. Dat probleem werd opgelost door te stellen dat de Schepper hier toch wel heel vernuftig bezig was geweest. Want niemand kon de openingen in het harttussenschot ontdekken. Harvey bewees dat het bloed via kleppen van de ene hartkamer via het lichaam naar de andere kamer gepompt wordt. En zo een leven lang verder en dat het harttussenschot inderdaad gesloten bleek. Brillenmakers en hun betekenis Een brillenmaker in Nederland sleep lensjes en vond de verrekijker uit. Die uitvinding bereikte begin zestiende eeuw Praag, waar een bekende geleerde ermee werkte. Hij schreef een boek over het zonnestelsel. Maar vanwege zijn 26 EMC Zomerkrant 2014
stelling dat de aarde om de zon niet nodig was. Galileï moest draaide gaf hij het boekwerk pas een tijd later voor de kerkelijke na zijn dood vrij. Ogenblikkelijk rechtbank verschijnen en verklaren verbood de Kerk het boek, want dat hij het verkeerd had gezien. dat ging in tegen de Bijbel. De Voor zijn eigen bestwil deed hij dat aarde was het middelpunt van maar en voorkwam zijn doodstraf. het heelal en voor de mensen een Zijn boek kwam net als dat andere plek, waar men een soort citotoets op de verboden boekenlijst van de moest afleggen. De uitkomst ervan kerk. Ze werden echter toch overal bepaalde hemel, hel of vagevuur gelezen. De onderzoeksdrift van voor een sterveling. In Pisa keek mensen was niet meer tegen te een sterrenkundige op zijn balkon houden. Die kunst van het lenzen naar de stralende planeet Jupiter. slijpen leverde een tijd later voor Hij benutte daar een zelfgebouwde de medische wetenschap een nog kijker voor. Tot zijn verbazing grotere sprong voorwaarts op. draaiden om die planeet vier Antoni van Leeuwenhoek in Leiden maantjes! Hoe kan dat, als de vond de microscoop uit en zag tot aarde het middelpunt van alles is? zijn verbazing in slootwater kleine Opgewonden keek Galileo Galileï bestiën zwemmen! Kleine beestjes de eerstvolgende heldere nacht dus. Er bleek een uitgebreide weer en zag hetzelfde. Tijdens zo n microwereld te bestaan. De waarneming kreeg hij visite van ontdekking daarvan betekende een een kardinaal, die door de paus belangwekkende vooruitgang in gestuurd was. Het gerucht ging al het begrijpen van ziekteprocessen. rond, dat de Bijbel in deze ongelijk Met zijn instrument ontdekte hij zou kunnen hebben. De kardinaal opeens de bloedlichaampjes. Ja, weigerde echter door de kijker begin achttiende eeuw zou de naar Jupiter te kijken. Zijn rotsvaste medische wetenschap voorgoed op geloof schreef hem voor dat kijken gang komen Zomer Zomer woelt in dier en plant en ook in mij. Maar ik heb niemand bij de hand en wie heb jij? Zonnewarmte wint aan kracht ontdooit ook mij. Ik weet geen raad met dag en nacht en wat weet jij? Leven komt volop op gang en speelt met mij: doe ik niet mee of zoek ik hulp? En wat zoek jij? Jos van Liempdt EMC Zomerkrant 2014 27
Zomer: Tijd voor een lekkere en gezonde picknick Door A. Samsom, dietist Neem de fiets of wandel naar je favoriete op een picknick. Wat meer voorbereiding, maar picknickstek! Samen met een mand vol lekkere ook erg lekker, zijn groente quiches, tortilla s of hapjes is uw picknick compleet. Dit uitje hoeft wraps; bijvoorbeeld met makreel. Water is de beste niet veel voorbereiding te vragen: Bij de bakker/ dorstlesser. Als u het waterflesje in de diepvries heeft bakkersafdeling van de supermarkt kunt u gelegd dan houden ze de andere hapjes en drankjes verschillende (bruine) broodjes halen, 30+ kaas, ham, lekker koel! Dit alles met leuke servetten en een potje gekruid kipfilet of magere rollade erop en klaar. jam op afstand om de insecten weg te lokken. Maar een gezond en verfrissend schijfje tomaat en Genieten maar! komkommer of geraspte wortel maakt het extra lekker. Ook met verschillende soorten sla, radijs en Nog een paar tips voor een picknick met de (klein) augurk maakt u in no-time een echt broodje gezond. kinderen: Allerlei rauwkost stengels mee om te Maar misschien vind u fruit zoals perzik of aardbeien dippen in chillisaus of tzatziki. Stukjes fruit mee en wel veel lekkerder: ook een prima variatie. Groente die samen terplekke op stokjes rijgen. Zet op de slaatjes (al dan niet met koude aardappelen, pasta, picknickplek een parcours uit met allerlei spelletjes. Zo rijst of Quona gemengd) zijn altijd in trek heeft iedereen meteen de nodige beweging! 28 EMC Zomerkrant 2014
www.emcnieuwegein.nl www.movactor.nl www.nieuwegein.nl Eerstelijns Medisch Centrum Nieuwegein verruimt dienstverlening naar Zorg, Wonen en Welzijn. Het Eerstelijns Medisch Centrum (EMC) Nieuwegein is Naast de hulp van de eerstelijns zorg verwijzen met Gezondheidscentrum Mondriaanlaan en medewerkers naar voorzieningen die voor alle huisartsenpraktijk Jutphaas al jarenlang het inwoners in de buurt beschikbaar zijn. Hierbij moet vertrouwde adres voor al uw medische zorg. Huisartsen, fysiotherapeuten, psychologen, de apotheek, klusjes in huis of het samen boodschappen doen, u denken aan het aanbod van vrijwilligers voor diëtisten en andere professionals staan voor u klaar. uitleenartikelen van een thuiszorgwinkel, spelochtend voor ouders met kinderen of koffieochtend voor Het EMC Nieuwegein, locatie Mondriaanlaan ouderen in een buurtplein of buurtcentrum. Zij bereidt nu, in samenwerking met MOvactor en de bieden mensen oplossingen en tips. gemeente Nieuwegein, haar dienstverlening uit. U kunt bij het Gezondheidscentrum Mondriaanlaan ook Medewerkers van Gezondheidscentrum binnenlopen voor informatie over de onderwerpen Mondriaanlaan, ondersteund door professionals Welzijn en Wonen in de wijken Jutphaas, Wijkersloot, en vrijwilligers van MOvactor, zijn vanaf 1 mei alle Zuilenstein, Huis de Geer en Blokhoeve. Of het nu werkdagen van 08.00-17.30 uur gaarne bereid u gaat om een vraag naar hulp voor vervoer naar te informeren, te helpen of te verwijzen naar de een ziekenhuis, ondersteuning in het huishouden, gemeente, organisaties en/of activiteiten in de of groepsactiviteiten voor sport en bewegen of genoemde wijken. U bent als wijkbewoner voor ontmoeting in de wijk. Soms lukt het even niet om vragen over de onderwerpen Welzijn en Wonen van op eigen kracht de weg te vinden. Medewerkers aan harte welkom. U hoeft geen patiënt te zijn van EMC de balie van het gezondheidscentrum kennen de Nieuwegein en u hoeft geen afspraak te maken. mogelijkheden in de wijk en kunnen inwoners direct Meer informatie vindt u op de websites van het EMC antwoorden of verwijzen. Nieuwegein, MOvactor en de gemeente Nieuwegein EMC Zomerkrant 2014 29