Competition Law Highlights 2018 Private schadevergoedingsacties Maaike Visser 6 december 2018 Minervastraat 5, 1930 Zaventem, T +32 (0)2 275 00 75, F +32 (0)2 275 00 70, www.contrast-law.be
Situering private schadevergoedingsacties Sancties inbreuk mededingingsrecht Publieke afdwinging (afschrikking) Stoppen van inbreuk Administratieve geldboete (onderneming / natuurlijke personen) Private afdwinging (herstel) Onafdwingbaarheid ( van rechtswege nietig ) Schadevergoeding 2
Situering private schadevergoedingsacties Wat? schadevorderingen ingesteld door natuurlijke personen of rechtspersonen die zich benadeeld acht voor de nationale rechtbanken om vergoeding te bekomen voor de schade geleden ten gevolge van een inbreuk op het mededingingsrecht 3
Private schadevergoedingsacties Waarom? 4
Situering private schadevergoedingsacties Probleem? Onduidelijke regels en moeilijke toegang tot bewijsmateriaal (informatie asymmetrie) Overdreven lastig en kostelijk Ontmoediging acties 5
Nieuwe spelregels Europese Richtlijn 10 november 2014 betreffende schadevorderingen wegens inbreuken op het mededingingsrecht Implementatie in Lidstaten binnen 2 jaar België: Wet 6 juni 2017 (BS 12.06.2017) = WER XVII.71 91 6
Nieuwe spelregels Aanmoediging (level playing field) / slachtoffers op meer effectieve(re) wijze schade verhalen Beperkt aantal zaken in België (liften) Stijgende tendens? (Trucks zaak, Infrabel) 7
Nieuwe spelregels Bewijslast Belangrijkste bepalingen Toegang tot bewijsmateriaal (vrije toegang mits evenredig; aantal limieten) Bewijs van de inbreuk (inbreukbeslissing nationale mededingingsautoriteit; vermoedens) Bewijs bestaan en omvang van de geleden schade (volledige vergoeding; kartelinbreuken: weerlegbaar vermoeden schade) Verjaringstermijn instellen vordering (5 jaar na kennis van de inbreuk, de schade en de identiteit van de inbreukpleger; stuiting tijdens onderzoek mededingingsautoriteit) Gezamenlijke en hoofdelijke aansprakelijkheid deelnemers inbreuk Doorberekening van meerkost (passing-on) 8
Highlights 2018 1) Liften en roltrappenkartel 2) Waar private schadevergoedingsacties brengen (forum)? 3) Begroting van de schade 4) Britned vs ABB 9
Liften en roltrappenkartel 10
11
Liften en roltrappenkartel Europese Commissie als onderzoeker en oplegger van de boete (publieke afdwinging) Europese Commissie in naam en voor rekening van de Europese Unie als insteller van een vordering tot schadevergoeding tegen de kartelleden De Europese Gemeenschap sloot overeenkomsten af met de kartelleden voor de installatie, het onderhoud en de modernisering van liften en roltrappen in verschillende gebouwen gedurende de inbreukperiode 12
Liften en roltrappenkartel I) Prejudiciële vraag Rechtbank van Koophandel Brussel aan Hof van Justitie (zaak Otis (C-199/11), 6 november 2012) De Europese Commissie kan de Europese Unie vertegenwoordigen (zonder mandaat) voor een nationale rechterlijke instantie waarbij een civiele vordering is ingesteld voor de vergoeding van de schade die de Unie heeft geleden door een verboden mededingingsregeling Ook de Europese Unie heeft het recht schade te vorderen 13
43 Bijgevolg kan eenieder vergoeding van de geleden schade vorderen wanneer er een causaal verband bestaat tussen die schade en een door artikel 81 EG verboden mededingingsregeling of onderling afgestemde feitelijke gedraging (arrest Manfredi e.a., reeds aangehaald, punt 61). 44 Ook de Unie heeft dus dat recht. 65 Tot slot moet erop worden gewezen dat een civiele schadevordering als die in het hoofdgeding, zoals uit de verwijzingsbeslissing blijkt, niet alleen inhoudt dat wordt vastgesteld of er een schadebrengend feit is, maar ook dat wordt bepaald of er schade en een rechtstreeks verband tussen de schade en het schadebrengende feit bestaat. Weliswaar moet de nationale rechter, die geen beslissingen mag nemen die in strijd zijn met een beschikking van de Commissie waarbij een inbreuk op artikel 101 VWEU wordt vastgesteld, het bestaan van een verboden mededingingsregeling of onderling afgestemde feitelijke gedraging aanvaarden, maar de vraag of er schade en een rechtstreeks causaal verband tussen de schade en de betrokken mededingingsregeling of onderling afgestemde feitelijke gedraging bestaat, wordt nog steeds door hem beoordeeld. 66 Zelfs wanneer de Commissie de precieze gevolgen van de inbreuk in haar beschikking heeft moeten bepalen, staat het namelijk nog steeds aan de nationale rechter om geval per geval de schade te bepalen die is veroorzaakt aan elk van de personen die een schadevordering hebben ingesteld. Een dergelijke beoordeling is niet in strijd met artikel 16 van verordening nr. 1/2003. 14
Liften en roltrappenkartel II) Vonnis Rechtbank van Koophandel Brussel (24 november 2014) 15
Liften en roltrappenkartel II) Vonnis Rechtbank van Koophandel Brussel (24 november 2014) 16
Liften en roltrappenkartel III) Prejudiciële vraag Oberste Gerichtshof (Oostenrijk) aan Hof van Justitie (zaak Kone (C-557/12), 5 juni 2014) ÖBB Infrastructure AG vorderde schadevergoeding van de karteldeelnemers voor de hoge prijzen die zij betaalde in de door haar met niet aan het kartel deelnemende ondernemingen gesloten overeenkomsten Umbrella pricing 17
Liften en roltrappenkartel III) Prejudiciële vraag Oberste Gerichtshof (Oostenrijk) aan Hof van Justitie (zaak Kone (C-557/12), 5 juni 2014) 34 Bijgevolg kan de benadeelde van een beschermde prijs ( umbrella pricing ) vergoeding van de geleden schade van de leden van een kartel vorderen, ook al heeft hij geen contractuele band met hen, wanneer vaststaat dat dit kartel in de concrete omstandigheden van de zaak en met name gelet op de specifieke kenmerken van de betrokken markt ertoe kon leiden dat autonoom optredende derden een beschermde prijs toepasten en de kartelleden niet onwetend konden zijn van die omstandigheden en kenmerken. Het staat aan de verwijzende rechter om na te gaan of deze voorwaarden zijn vervuld. 18
Liften en roltrappenkartel 2018 IV) Prejudiciële vraag Oberste Gerichtshof (Oostenrijk) aan Hof van Justitie (hangende zaak Otis Gesellschaft m.b.h. e.a. (zaak C-435/18)) Prejudiciële vraag Dienen artikel 85 EG-Verdrag en artikel 81 EG respectievelijk artikel 101 VWEU aldus te worden uitgelegd dat het, om de volle werking van die bepalingen en de praktische werking van het uit die bepalingen voortvloeiende verbod te waarborgen, noodzakelijk is dat van karteldeelnemers ook schadevergoeding moet kunnen worden gevorderd door personen die niet als leverancier of afnemer actief zijn op de door een kartel beïnvloede relevante producten geografische markt, maar die uit hoofde van de wettelijke voorschriften subsidie verstrekken in de vorm van leningen tegen gunstige voorwaarden aan afnemers van producten die op de door het kartel getroffen markt worden aangeboden, waarbij de schade bestaat uit het feit dat het op basis van een bepaald percentage van de productkosten verstrekte bedrag van de lening hoger was dan zonder de kartelovereenkomst het geval was geweest, zodat zij deze bedragen niet winstgevend konden investeren? 19
Forum 20
Waar private schadevergoedingsacties brengen (forum)? Bevoegdheidsregels in Verordening (EU) nr. 1215/2010 (voorheen: Verordening (EU) nr. 44/2001) Beginsel: de bevoegdheid wordt in het algemeen gegrond op de woonplaats van de verweerder Bijzondere bevoegdheidsregels in artikel 7 Verordening (EU) nr. 1215/2010 verbintenissen uit onrechtmatige daad: gerecht van de plaats waar het schadeverwekkend feit zich heeft voorgedaan of kan voordoen 21
Waar private schadevergoedingsacties brengen (forum)? Bevoegdheidsregels bij mededingingsinbreuken? Zaak CDC t. Evonik e.a. (C-352/13), 21 mei 2015 38 Niettemin doelt de uitdrukking plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan of zich kan voordoen in artikel 5, punt 3, van verordening nr. 44/2001 zowel op de plaats waar de schade is ingetreden als op de plaats van de gebeurtenis die met de schade in een oorzakelijk verband staat, zodat de verweerder naar keuze van de eiser voor het gerecht van de ene dan wel van de andere plaats kan worden opgeroepen (arresten Melzer, C-228/11, EU:C:2013:305, punt 25, en Kolassa, C-375/13, EU:C:2015:37, punt 45). 22
Waar private schadevergoedingsacties brengen (forum)? Bevoegdheidsregels bij mededingingsinbreuken? Plaats van het schadebrengend feit Zaak CDC t. Evonik e.a. (C-352/13), 21 mei 2015 Abstract: plaats waar de mededingingsregeling tot stand is gekomen Kartels: complex (verschillende bijeenkomsten en besprekingen op diverse plaatsen in de EU) o Aanduiden van een concrete gebeurtenis in het rechtsgebied van het aangezochte gerecht waarbij ofwel de mededingingsregeling definitief tot stand is gekomen ofwel een regeling is getroffen die voor zich alleen de schadebrengende gebeurtenis is voor de beweerdelijk aan een koper toegebrachte schade 23
Waar private schadevergoedingsacties brengen (forum)? Bevoegdheidsregels bij mededingingsinbreuken? Plaats van het intreden van de schade Zaak CDC t. Evonik e.a. (C-352/13), 21 mei 2015 Meerkosten ten gevolge van kunstmatig hoge prijs: plaats van de zetel (iedere beweerde benadeelde individueel) Zaak AB flylal-lithuanian Airlines (C-27/17), 5 juli 2018 De plaats waar het schadebrengende feit zich heeft voorgedaan in omstandigheden als in het hoofdgeding ziet met name op de plaats waar inkomstenderving, bestaande in omzetverlies, is geleden, dat is de plaats van de markt die door deze gedragingen is beïnvloed en waarop de gelaedeerde stelt dat verlies te hebben geleden 24
Waar private schadevergoedingsacties brengen (forum)? Prejudiciële vraag Győri Ítélőtábla (Hongarije) aan het Hof van Justitie (hangende zaak Tibor-Trans / DAF Trucks (zaak C-451/18)) Plaats waar het schadeverwekkend feit zich heeft voorgedaan bepalend voor de bevoegdheid van het gerecht indien: Verzoekster in deze lidstaat is gevestigd; Verzoekster haar vordering tegen één enkele verweerster, een vrachtwagenfabrikant die in een andere lidstaat van de EU is gevestigd, baseert op een beschikking van de Europese Commissie, welke beschikking naast verweerster ook andere adressaten heeft; Verzoekster uitsluitend door andere bij het kartel betrokken ondernemingen gefabriceerde vrachtwagens heeft aangeschaft; Er geen aanwijzingen zijn dat de als mededingingsbeperkend gekwalificeerde ontmoetingen in de forumstaat (Hongarije) hebben plaatsgevonden; Verzoekster doorgaans vrachtwagens kocht in de forumstaat, door overeenkomsten tot financiële leasing te sluiten met in deze staat opererende ondernemingen, maar zij naar eigen zeggen rechtstreeks met de vrachtwagendealers onderhandelde. 25
Begroting van de schade 26
Begroting van de schade Complexe oefening Hulpinstrumenten Mededeling van de Commissie betreffende de begroting van de schade (2013) Richtsnoeren van de Commissie inzake de begroting van de schade ( Praktische Gids ) (2013) 27
Begroting van de schade Hulpinstrumenten Publieke consultatie betreffende Richtsnoeren voor de nationale rechterlijke instanties over de wijze waarop het aan de indirecte afnemer doorberekende aandeel van de meerkosten wordt geraamd (oktober 2018) (passing-on) 28
29
Britned vs ABB 30
Britned vs ABB Eerste UK uitspraak in een private damages zaak volgend op een kartelinbreuk waarbij schadevergoeding wordt toegekend (9 oktober 2018) Stroomkabels kartel waarbij de belangrijkste producenten (waaronder ABB) van ondergrondse en onderzeese stroomkabels wereldwijd de markten en de afnemers onder elkaar verdeelden (boete: EUR 302 mio) Britned startte actie tegen ABB (één specifiek onderzees stroomkabel project; ABB leverde de kabel aan Britned) High Court of Justice kende een schadevergoeding toe aan Britned van EUR 13 mio 31
Britned vs ABB BritNed claims three heads of loss: (1) Overcharge. BritNed contends that, as a result of the Cartel, the price it paid for the cable element of the BritNed Interconnector was higher than it otherwise would have been. (2) Lost profit. BritNed contends that, absent the Cartel, it would have acquired a cable of a higher capacity 1,320MW rather than 1,000MW which would have generated additional revenues and higher profits than the 1,000MW cable actually purchased. (3) Interest. BritNed contends that, as a result of the overcharge (paragraph 7(1) above), it incurred higher capital costs in commissioning the Interconnector than would otherwise have been the case under competitive conditions. BritNed claims compound interest on this basis. 32
Britned vs ABB Overcharge : 18. Accordingly, the overcharge that I am seeking to assess is the difference between (i) the price agreed between ABB and BritNed and (ii) the price that would have been agreed whether with ABB or by another provider had the Cartel not operated. That said, for the reasons given in paragraph 17(4) above, the sort of price that a third-party provider would offer is extremely difficult to determine, given the (lack of) evidence. Inevitably, that has a bearing on my approach to the assessment of the overcharge. 33
Britned vs ABB Overcharge : 464. I find that the final price in the contract between BritNed and ABB, which was relevantly 263,072,231 plus interest revenue, was inflated by an overcharge in the total amount of 13,009,568. The overcharge arose through: (1) A baked-in inefficiency arising due to the excessive width of the cabling used by ABB for 1,000MW cables in the amount of 7,516,639.563 (2) A cartel saving in ABB s common costs due to the saving attributable to cartelists not having to compete due to the Cartel in the amount of 5,492,929.564 34
w w w. c o n t r a s t - l a w. b e