Oplossingen uit de praktijk Case Study: Waterkwaliteitsomslag in monumentale vijver op historische buitenplaats, door actief biologisch beheer. Treurbeuk, winter 2008/2009. Leveringsvoorwaarden DNR-2005 ~ KvK Utrecht 30190570 ~ BTW nummer 167647672B01 ~ Postbank 4510459 1/8
Basisgegevens: Peilhandhaving met nutriëntrijk oppervlaktewater uit rivier de Vecht. Onderdeel van een beschermde buitenplaats (Rijksmonument). Parkaanleg rond 1850 door Landschapsarchitect Zocher ontworpen. Visueel aspect vijver landschappelijk belangrijk. Veel oude beuken en eiken, oudste uit 1760. Park ligt in Provincie Utrecht. Oppervlak vijver is 6000m², diepte 75 150 cm, kleigrond. Situatie tot 2002: Geen doorzicht tot op de bodem. Grijs groen troebel water. Oppervlak in de zomer volledig met kroos bedekt. Continue doorstroming. Veel bomen donkere vijver & zuurstofloosheid water door vallend blad. Verdroging/vernatting door peilschommelingen, oude eiken kunnen hier slecht tegen. Nederland telt ± 550 buitenplaatsen, deels met vijver en vergelijkbare situatie. Zelfde foto als op blz.1, nu met getopte treurbeuk i.v.m. verlagen gewicht/risico omvallen (voorjaar 2009). Beuk loopt weer uit. 2/8
Doel eigenaar: Heldere vijver met schoon oppervlak, zonder technische installaties met chemicaliën opdat visueel aspect, zoals door landschapsarchitect Zocher bedacht, weer tot uiting komt. [Zocher ontwierp ook de singels van de stad Utrecht.] Uitdaging ing. Michiel A. Doude van Troostwijk: Ecologen van twee leidende instituten oordeelden: vijver is te troebel, te ondiep, heeft last van extreem veel bladval, is veel te donker door positie in een bos, voeding is te voedselrijk. Hierdoor is deze vijver gedoemd eeuwig met kroos bedekt te zijn, waardoor ontwikkeling tot een kroosvrije en heldere vijver niet mogelijk is. Basisgedachte: Als technoloog/natuurbeheerder/innovator goed luisteren naar de argumenten van deskundige ecologen en proberen de door hun geconstateerde beperkingen in kansen om te zetten. Omdat onder kroos door lichtgebrek niks wil groeien, heeft kroosverwijdering prioriteit: Mechanisch verwijderen, periodiek terugkerend Graskarpers, eten de hele zomer door Maar: Graskarpers zijn volgens ecologen fosfaatvermalers, zijn uit, woelen, vernielen kanten en ja, ze eten kroos. Een graskarper kan dus voor een kroosvrij oppervlak zorgen, maar heeft bijwerkingen. Bijwerking fosfaatvermaling : In oppervlaktewater is van nature zowel ortho als poly fosfaat aanwezig. Ortho fosfaat is in wezen een los fosfaatmolecuul en als voedingstof goed voor een alg opneembaar. Hierdoor kunnen ze zich vermenigvuldigen en wordt het water groen. Poly fosfaat is als een ketting aan elkaar geregen meerdere losse ortho fosfaatmolekulen. Voor algen is dit niet opneembaar, het molecuul is in wezen te groot voor z n bekje. In de maag van de vis wordt poly fosfaat afgebroken tot ortho fosfaat. Hierdoor komt er bij gebruik van graskarpers meer fosfaat beschikbaar voor algen. Water kan dus groener worden. In theorie lossen graskarpers het kroosprobleem op en creëren ze een algenprobleem. Ortho fosfaat + licht algen groenkleuring van het water Poly fosfaat + licht (zonder graskarper) geen algengroei Poly fosfaat + Graskarper Ortho fosfaat + licht algen extra groenkleuring 3/8
Oplossing?: Voeg volgende reactie vergelijking toe aan fosfaatvermaler : Algen + watervlooien (eet algen) helder water? Watervlo Aanpak: Rooien Zorgen voor extra watervlooien Graskarpers uitzetten Verlaging nutriëntenbelasting Constant peil Visputten graven warme plek voor overwintering graskarpers Volwassen graskarper (60 cm) & waterplanten. Uitdagingen tijdens uitvoering: Eerste jaren graskarpersterfte: Lekprikken graskarpers door diverse reigerkolonies. Zuurstofloosheid tijdens bladval en afsterven kroos, karpers worden in november geleverd en hebben stress tijdens uitzetten en zijn dan dus kwetsbaar. Oplossingen: Introductie natuurlijke vijand door bouw van twee roofvogel nestkasten park telt inmiddels ± 4 valken, 2 buizerds en nauwelijks reigers Zuurstofloosheid kunstmatig beperken 4/8
2 zelfbouw nestkasten van ex SenterNovem Utrecht trespa tafelbladen (Cradle to Cradle) op 20 en 10 m hoogte (zelf opgehangen). Huidige situatie: Bodem overal zichtbaar. Licht geel helder water. In voorjaar ontwikkelt zich tijdelijk lokaal draadalg. Tijdelijk lichte kroosbedekking vanaf juni aan de randen bij droog weer. [Niet erg = waarborg voor genoeg voer voor graskarpers.] Graskarpers volwassen, ± 60 cm, bij levering ± 25 cm. Beheerste waterplantengroei op de bodem, zorgt voor extra zuurstofinbreng. 5/8
Foto vanaf de grond, voorjaar 2009. Foto op zelfde plek genomen, maar nu uit oudste eik uit 1760 (mei 2009), ieder voorjaar is er tijdelijk wat draadalg met daarin veel kikkerdril. In de zomer gaat dit over in kroos aan de randen (augustus 2009). 6/8
Toekomstige optimalisaties: Baggeren en verbreden van een andere watertoevoer sloot. Deze ligt meer in het licht, waardoor een betere verwijdering van voedingstoffen kan plaatsvinden. Zie foto hiernaast. Werkzaamheden hebben najaar 2009 plaatsgevonden. Proef verwijdering voedingstoffen in nieuwe aanvoersloot, door kroos mechanisch te verwijderen. Kroos groei snel en gebruikt daar veel voedingstoffen voor. Korf in vijver ter bescherming van nog te planten waterlelies: visueel aspect [Graskarpers eten van zacht naar hard voedsel.] Nieuwe aanvoersloot t.b.v. verdere nutriëntenverwijdering. Na baggeren en verbreden wordt kroos periodiek verwijderd. Situatie zomer 2009. Sfeerimpressie 7/8
Waterdokter.nl, sinds 2003: Hands on adviesbureau. ing. Michiel A. Doude van Troostwijk (1963) is drijvende kracht achter dit bureau. Sinds 1987 ervaring met uiteenlopende projecten in binnen en buitenland. Zie website www.waterdokter.nl voor details. Opleiding: HTS Chemische Technologie (1987), watervak geleerd bij www.nalco.com Expertise: Technologieontwikkeling, praktijkproeven, proces technologie, inbedrijfstelling, bedrijfsvoering, operatortraining, klantcontacten, onderhoud, elektronica, natuurontwikkeling, bouw, telecom. Drink, oppervlakte, proces, koel ketel en afvalwater, slibgisting. Referenties: O.A. opstart rioolwaterzuivering Den Haag, drinkwaterontzoutingsinstallatie Tunesië, percolaatwater MBR s Istanbul, natuurbeheer (*). Michiel A. Doude van Troostwijk snoeit een boom. Nalco, Veolia, Christ, Norit, Luchtmacht, Rode Kruis, Unicef, Telfort/Ben/KPN, GE, Waternet, Gemeente Wijdemeren, Reststoffenunie, Shell, Heineken. (*) Sinds 4 e levensjaar actief tuinier, o.a. stekken, zaaien, opkweken, onderhoud. Lopende zaken: Fool proof waterbereiding uit zoet water, zonder chemicaliën en zonder membranen. Continue verwijdering microverontreinigingen uit water, zonder gebruik actief kool. Combi MBR Conventioneel: laag energieverbruik & robuuste techniek. Hergebruik urine tbv biomassakweek. Landschapsontwikkeling. 8/8