Jaargang 36 nummer 4 2015 BONT ALLERLEI IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Secretariaat: Zuiderkeerkring 399 2408 HT Alphen aan den Rijn
Op gezonde toer, voor échte zuivel naar de boer!! Steenwijk Specialiteit: streekproducten Melk Karnemelk Div. vla Eieren Roomboter Slagroom Div. Yoghurt Div. kwark Chocolademelk IJs (taarten) Bavaroise Vlees Boerenkaas Soezie meel Bakproducten Bio sappen Jam Mosterd Honing Streekwijnen Broodmachines Kado-art. Geitenmelkproducten Zie ook : www.landwinkel.nl www.zuivelboerderij.info of mail ons op: steenwijk@landwinkel.nl Tevens Paardenpension Ook kunt U bij ons terecht voor kinderpartijtjes, bedrijfsuitjes, familiefeesten, Boerenlunches, en mooie Cadeaumanden (weer eens wat anders!)
Jaargang 36 nummer 4-2015 BONT ALLERLEI Uitgave van het Opgericht in 1975 Redactie Henk Jan Habermehl - Jan Bal Caroline Piek Jolanda Zwaan Eindredactie Ria van Ofwegen - Jan Uitzetter Redactie adres: Loevestein 171 2403 JH Alphen aan den Rijn tel.: 0172 416306 e-mail: bontallerlei@ivn-alphenaandenrijn.nl KOPIJ vóór 12 februari 2016 inleveren op het redactieadres. OVERNAME van artikelen is toegestaan met bronvermelding. Uitlatingen in dit blad gedaan, geven niet noodzakelijk de standpunten weer van de redactie of het afdelingsbestuur. Secretariaat: Grada Hooijmans e-mail: secretaris@ivn-alphenaandenrijn.nl Postadres: Zuiderkeerkring 399 2408 HT Alphen aan den Rijn Internet: www.ivn.nl/alphenaandenrijn www.facebook.com/ivn.alphenaandenrijn Lidmaatschap: Contributie leden 23,00 per jaar Huisgenootleden 10,00 per jaar Donateurschap v.a. 11,50 per jaar Rabobanknummer: NL85 RABO 0301 6899 62 Contributieberekening loopt per kalenderjaar. Opzeggingen 3 maanden voor afloop van het kalenderjaar. Verdere gegevens of adressen van bestuur en coördinatoren van werkgroepen vindt u op pagina 2. Druk: Reproset+, Waddinxveen Dominique de Roo stopt Dominique de Roo heeft ons laten weten dat zij stopt als voorzitter van IVN. Ze is zwanger en in combinatie met een drukke baan is er onvoldoende ruimte om het voorzitterschap van IVN er nog naast te doen. Jammer maar begrijpelijk! Wij gaan op zoek naar een nieuwe voorzitter. Totdat hij/zij is gevonden zal Bart van Loon deze taak op zich nemen. Dat laat secretaris Grada Hooijmans ons weten vlak voor de sluiting van dit nummer. INHOUD Dominique de Roo stopt... 1 Adressen... 2 Uit het bestuur... 3 Uitnodiging ledenvergadering... 4 Nieuwjaarswandeling... 4 Lezingen die je niet mag missen... 5 Toelichting vogelcursus... 6 2015; het jaar van Natuurheld Stan... 7 Duurzaamheid... voor de IVN- natuurgids en de vrijwilliger... 9 Leren over Afval en Duurzaamheid... 10 Hoe fotografeer je paddenstoelen?... 11 Bomenspotter app... 11 Opmerkelijke waarneming... 12 Hoe groen ben jij... 13 Weergoden zijn Herfstmarkt gunstig gezind... 15 Een zeldzame vondst... 15 Agenda van Activiteiten... 16 Ledenoverzicht... 17 Speciale dag Groen doet Goed doet velen goed... 18 Streep... 20 Raar maar waar... 20 Het natuurgevoel van... 21 Hans van Dam op zijn praatstoel... 22 Op stap met de vogelwerkgroep... 23 Veluwe nieuws internationaal?... 24 Natuurapotheek... 25 Leerzame kano-excursie... 26 Bijzondere wilde bijen in Archeon... 27 Van de natuurkiekers... 28 Foto s voor- en achterblad: Caroline Piek Het IVN laat je leren van de natuur en verrijkt daarmee je leven. Het laat je nadenken over je gedrag en motiveert tot milieubewust handelen.
Adressen van bestuur, coördinatoren, leden van de werkgroepen en regiocontactpersonen BESTUUR Voorzitter: Dominique de Roo tel: 071 5353482 e-mail: voorzitter@ivn-alphenaandenrijn.nl Contactpersoon: externe contacten, planologie en milieu Secretaris: Grada Hooijmans tel: 0172 577663 e-mail: secretaris@ivn-alphenaandenrijn.nl Contactpersoon: Lezingen, exposities, vogelwerkgroep en Vrienden van het Heempark COÖRDINATOREN EN LEDEN VAN DE WERKGROEPEN Lezingen: Loes Leeuwenburg tel: 0172 445246 e-mail: lezingen@ivn-alphenaandenrijn.nl Leden: Maria Chardon Monique Smulders Dick Warmerdam Excursies: Dick Warmerdam tel: 0172 518480 e-mail: excursies@ivn-alphenaandenrijn.nl Communicatie: (BA, PR, Soc. Media, Webbeheer) Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: pr@ivn-alphenaandenrijn.nl PR: Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: pr@ivn-alphenaandenrijn.nl Lid: Lydia Beekhuis Bont Allerlei: Jan Uitzetter tel: 0172 416306 e-mail: bontallerlei@ivn-alphenaandenrijn.nl Leden: Henk Jan Habermehl Jan Bal Caroline Piek Ria van Ofwegen Jolanda Zwaan Webmaster: Dick de Graaf tel: 0172 422092 e-mail: webmaster@ivn-alphenaandenrijn.nl Facebook: Mirjam Derkse e-mail: social.media@ivn-alphenaandenrijn.nl Vrijwillig landschapsbeheer: Vacature e-mail: vlb@ivn-alphenaandenrijn.nl Lid: Wim Dieho Penningmeester en ledenadministratie: Bart van Loon tel: 0172 515553 e-mail: penningmeester@ivn-alphenaandenrijn.nl e-mail: ledenadmin@ivn-alphenaandenrijn.nl Contactpersoon: VLB, natuurtuin Koudekerk, materieelbeheer Lid: Corry Dierdorp tel: 0172 471550 e-mail: alg.bestuur2@ivn-alphenaandenrijn.nl Contactpersoon: Communicatie (BA, PR, Soc.Media en Webbeheer) Theo Schiere tel: 0172 477964 e-mail: alg.bestuur1@ivn-alphenaandenrijn.nl Contactpersoon: Fotografie, Jeugdwerkgroep, Junis/BSO gidsen, Excursies Vrienden van het Heempad Hans van Dam tel: 0172 214775 Leden: Jenny en Jack Heemskerk Wil Zandvliet e-mail: janny@countrygazette.nl Fotografie,,Natuurkiekers Chris Groesser tel: 06 51746780 Hans Pet tel: 06 14985101 e-mail: fotowg@ivn-alphenaandenrijn.nl Natuurtuin Koudekerk: Tineke van Rijn tel: 0172 518267 e-mail: tinekevanrijn@tiscali.nl Bert v.d Zwaan tel: 0172 588450 Vlinders en Fladderaars: Gerda Bonninga tel: 06 53403123 e-mail: jeugd@ivn-alphenaandenrijn.nl Leden: Elly Slagter Jenny Heemskerk Annemiek van Eeuwen Planologie en Milieu: e-mail: planologie.milieu@ivn-alphenaandenrijn.nl Leden: Joost van Beek Hans Krüse Exposities: Pieter Verkade tel: 0172 445249 e-mail: arch.p.verkade@planet.nl Leden: Peter van de Werken Pieter Janssen Marjan Dorsman Vogelwerkgroep: Stef Strik tel: 0172 472748 e-mail: vogelwg@ivn-alphenaandenrijn.nl Leden: Maikell Verkade Dick Warmerdam Martijn de Jong Wim Kok Webmaster, Facebook en Twitter Vervanger: Adriaan Breukel webface2@ivn-alphenaandenrijn REGIO CONTACTPERSOON Boskoop Margriet Mutsaers tel: 0172 216623 e-mail: margrietmutsaers@gmail.com Kaag en Braassem Dick Warmerdam tel: 0172 518480 e-mail: dickw@xs4all.nl Koudekerk aan den Rijn Jan Bal tel: 071 3412168 e-mail: balvanbeem@casema.nl Hazerswoude Jan Kuijt tel: 071 3412597 e-mail: j.n.kuijt@casema.nl VERENIGINGSGEBOUW De Vlinder Burg. Bruinsslotsingel 15, 2403 NC Alphen aan den Rijn tel: 0172 533296 MATERIAALBEHEER Lydia Beekhuis tel: 06 48753604 e-mail: materiaal@ivn-alphenaandenrijn.nl nummer 4-2015 - 2 - Openingstijden De Vlinder: woensdag, zaterdag en zondag; 1 april tot 31 oktober: 14.00 tot 17.00 uur; 1 november tot 31 maart: 13.30 tot 16.30 uur
Uit het bestuur Hoe moeilijk kan het zijn? Of hoe gemakkelijk Corry Dierdorp Dat het soms moeilijk kan zijn, zie je aan het begrip duurzaamheid. Na een interessant weekend hierover in Oisterwijk (NB) en een fascinerende zaterdag in de Aardenhuizen in Olst (O) blijkt het begrip nog altijd lastig. Waar IVN-afdelingen tegenaan lopen is vooral een goede vertaalslag naar de praktijk, dus het inbedden van duurzaamheid in activiteiten. Hoe kun je dat doen zonder belerend te zijn? De vragen van IVN Regionaal en IVN Landelijk aan de afdelingen waren dan ook Waarmee kunnen we je helpen? en Wat heb je nodig? Een paar antwoorden uit mijn groepje waren: * Samenwerking tussen afdelingen, zodat je met elkaar kunt brainstormen over ideeën. * Een rubriek op Ons IVN waarin afdelingen geslaagde activiteiten, goed werkende voorbeelden en leuke ideeën kunnen zetten, zodat je elkaar kunt helpen. * Een lijst met goede inleiders/presentatoren/discussieleiders. * Goede opleiding en begeleiding van huidige en nieuwe natuurgidsen. * Een campagne of landelijk thema Duurzaamheid. november gebeuren. En dan de Fladderaars en de Vlinders, die heel vaak iets leren en doen met afval en altijd bezig zijn met natuurlijke materialen. Verder zijn Dick Warmerdam en Hans Bos (IVN Nieuwkoop) druk bezig met de vertaalslag van Duurzaamheid naar de IVN- (gidsen)praktijk. Wat speelt er nog meer op dit moment? Het Stichtingsbestuur van de Vlinder heeft IVN gevraagd om meer samenwerking tussen beide besturen en tussen de werkgroepen van de stichting en IVN. Dit is geen onderwerp om zo maar over te beslissen. Het vereist draagvlak van de werkgroepen zelf en inzicht in de consequenties voor bestuur en werkgroepen. Natuurlijk gaan we dat peilen voordat we een uitspraak doen. Een aantal coördinatoren heeft hun mening al gegeven tijdens de weidag. De niet aanwezige coördinatoren worden bij dezen van harte uitgenodigd ook hun zegje te doen. Daarna zullen we tijdens de algemene ledenvergadering op 24 november polsen hoe de leden over intensievere samenwerking denken. Dan zullen we ook hun toestemming vragen om een onderzoek te starten naar verdere samenwerking, zodat we in het voorjaar van 2016 een concreet voorstel aan de ALV kunnen voorleggen. Als vereniging willen en moeten we dit traject zo volgen. Bezoekerscentrum De Veenweiden is echter een stichting. Een stichting kent geen leden, maar heeft een bestuur als beslissend orgaan. Ook over samenwerking tussen de bestuursvormen stichting en vereniging moet goed worden nagedacht. Kortom, we horen graag zoveel mogelijk meningen voor een goede en democratische besluitvorming! Dat er niet alleen moeilijke dingen zijn, merkten we op de Herfstmarkt van begin oktober. Een gezellig en geïnteresseerd publiek kuiert langs de kraampjes en komt ook binnen kijken naar Groen hoofd, groen hart en groene handen. Hier kan je kijken wat een leuk eenmalig klusje of een wat langer durende bezigheid voor je kan zijn bij IVN en/of Bezoekerscentrum. Han Hendrickx, Rob Bloemhoff, Cees Claessen en ikzelf knopen informele praatjes aan en brengen over hoe fijn en verrijkend het kan zijn om vrijwillig iets te doen. Daarbij benadrukken wij steeds dat je natuurlijk zélf beslist hoeveel tijd je wilt besteden, wanneer je dat wilt doen en hoe vaak. Dus IVN er, informeer of bespreek eens helemaal vrijblijvend wat bij je zou passen. Het kan zijn van één keer per jaar tot wat je zelf bepaalt. Of geef aan dat we je kunnen bellen als er iets te doen is en beslis op dat moment of het je wel of niet past. Jij blij en wij blij. Hoe gemakkelijk kan t zijn? Aan het eind van de dag concludeerde ik dat onze afdeling al aardig op weg is met duurzaamheid. In ieder geval hebben we een begin gemaakt met de film Dansen met Gehoornde Dames, succesvol gedraaid op ons 40-jarig jubileum. Discussieleider Herman-Jan Stroes deed ons toen een door hem geleide activiteit-naar-keuze cadeau. We pakten dit aanbod graag aan voor het verwerken van duurzaamheid in de lopende gidsenopleiding. Met de grote wens dat huidige gidsen daarbij mogen aansluiten. Dat gaat nu op 28 nummer 4 2015-3 -
Uitnodiging ledenvergadering Aan de leden en donateurs van IVN Alphen aan den Rijn, IVN Alphen aan den Rijn nodigt u van harte uit voor de Algemene Ledenvergadering op dinsdagavond 24 november 2015 in gebouw De Vlinder aan de Burgemeester Bruins Slotsingel 15 te Alphen aan den Rijn. Start Algemene Ledenvergadering: 19:30 uur (koffie/thee staan vanaf 19:00 uur klaar) Nieuwjaarswandeling De eerste zondag in het nieuwe jaar gaat IVN Alphen aan den Rijn traditiegetrouw aan de wandel. Met jong en oud; op uitnodiging van de Vogelwerkgroep. Zondag 3 januari 2016 is het weer zover, een rondje uitwaaien rond de Zegerplas waarop mogelijk de nodige watervogels verblijven. De werkgroep betrekt ook de kinderen weer bij de Nieuwjaarswandeling.,,We nodigen dan ook ouders en grootouders met hun (klein)kinderen uit voor de wandeling. IVN-gidsen nemen de ouders mee voor het rondje Zegerplas. Na de pauze: Lezing: Haagse School in Noorden/Nieuwkoop door Reinier Hopmans AGENDA* 1. Opening en mededelingen. 2. Notulen van de ledenvergadering van 23 maart 2015. 3. Vaststellen jaarplannen 2016. 4. Bespreking begroting 2016. 5. Benoeming kascommissie 2016. 6. Verzoek om nauwere samenwerking vanuit Bezoekerscentrum,,De Veenweiden 7. Bestuursvacatures** 8. Rondvraag 9. Sluiting Pauze rond 20:30 uur. Om 21:00 uur zal Reinier Hopmans laten zien hoe de schilders van de Haagse School de schoonheid van de Nieuwkoopse Plassen hebben vastgelegd. Na afloop kan nog gezellig worden nagepraat onder het genot van een hapje en een drankje. Grada Hooijmans, secretaris *Bijlagen staan vanaf twee weken vóór de vergadering op de website www.ivn.nl/alphenaandenrijn. Tijdens de vergadering zal er een beperkt aantal exemplaren van de bijlagen aanwezig zijn. Veenriviertje de Kromme Aar, foto Monique Smulders De kinderen gaan met andere IVN-gidsen het Zegerslootgebied in op zoek naar vogels. Neem een verrekijker mee, maar heb je die niet dan kan je er een lenen bij IVN, aldus de Vogelwerkgroep in haar uitnodiging. De start is vanaf gebouw de Vlinder, open vanaf 13.30 uur met koffie en thee. De wandeling begint om 14.00 uur. Na afloop is er, ook al traditiegetrouw, lekkere warme soep en warme chocola. Vergeet niet om uiterlijk 31 december te melden met hoeveel volwassenen en hoeveel kinderen je komt. Bel naar 06-17718203 of mail naar aanmelden@ivn-alphenaandenrijn.nl. **Penningmeester Bart van Loon heeft zijn eerste termijn als bestuurslid er op zitten, wegens verhuizing zal hij zich niet herkiesbaar stellen. Dominique de Roo heeft vanwege haar zwangerschap en drukke baan het voorzitterschap moeten neerleggen. Leden kunnen een kandidaat voordragen voor bestuursvacatures. Tenminste vijf leden tezamen kunnen een kandidaat voordragen voor bestuursvacatures. Deze voordracht dient schriftelijk, voorzien van tenminste de handtekeningen van vijf leden, één week voor aanvang van de vergadering bij het bestuur te worden ingediend. nummer 4 2015-4 -
Lezingen die je niet mag missen Jan Uitzetter Lezingen die je niet mag missen! Met trots presenteert coördinator Loes Leeuwenburg het lezingenprogramma voor volgend jaar. Met daarop twee uitspringende elementen: een serie van vier vogellezingen en een herfstcursus (,,klinkt eigenlijk zo schools, maar ik heb zo gauw geen ander woord ) van vier lezingen met bijbehorende excursies. Lezingen om van te watertanden.,,maar je moet je echt wel van te voren aanmelden, doe je dat niet dan loop je de kans dat we een lezing moeten afgelasten terwijl er achteraf toch genoeg belangstelling blijkt te zijn. De lijst lezingen en workshops/excursies voor 2016, begint met drie lezingen over vogels. Achtereenvolgens over uilen (dinsdag19 januari); kraanvogels (dinsdag 16 februari) en boerenzwaluw, huiszwaluw en gierzwaluw (dinsdag 15 maart). Laatstgenoemde lezing wordt gehouden in de Veenmol in Boskoop, alle andere lezingen en excursies zijn in of vanuit De Vlinder in Alphen aan den Rijn. De vierde lezing in die reeks staat later in het jaar gepland (dinsdag 13 september) en gaat over trekvogels. Gert-Jan Pieterse en Stef Strik nemen de lezingen voor hun rekening. Aan die lezingen zijn geen excursies gekoppeld, deels omdat de betreffende vogel niet voorkomt in ons gebied (kraanvogel), deels ter bescherming van de nestplaatsen (de zwaluwen). De uilenlezing heeft wel een aantrekkelijk extraatje te bieden. Op aanraden van jeugdcoördinator Gerda Bonninga, die als geen ander weet hoe leuk kinderen en stiekem ook hun ouders dat vinden, gaan de deelnemers onder leiding van Jan Kuit uilenballen pluizen. Bij de herfstcursus komt in de lezingen, vakkundig verzorgd door Monique Smulders, Maria Chardon, Lia van der Sandt en Jeannette Teunissen, de theorie aan bod gevolgd door ervaring opdoen in de natuur. Drie keer door een aparte excursie, een keer door een workshop direct gekoppeld aan de lezing. Dat laatste is het geval op zaterdag 3 september als Monique en Maria vertellen over vruchten en zaden en vervolgens met de toehoorders gelijk het gebied rondom de Vlinder intrekken om die vruchten en zaden te verzamelen. De lezing bronst en zoogdiersporen op dinsdag 11 oktober door Monique en Maria wordt op zaterdag 15 oktober vervolgd met een excursie in de Amsterdamse Waterleidingduinen onder hun leiding. Het tweede deel van de herfstcursus gaat over mossen en korstmossen en paddenstoelen. Op dinsdag 25 oktober neemt Lia haar toehoorders mee in een meeslepend verhaal over paddenstoelen om vervolgens op zondag 30 oktober samen met Jeanette op zoek te gaan naar die paddenstoelen. Lezingencoördinator Loes Leeuwenburg is trots op lezingenprogramma 2015 (archieffoto) Jeanette komt op dinsdag 22 november vertellen over mossen en korstmossen en zal haar gehoor op zaterdag 26 november meenemen om er in de natuur naar op zoek te gaan. Loes en haar team (behalve Maria en Monique ook Dick Warmerdam) zijn benieuwd naar de belangstelling voor de beide vierluiken, waaraan trouwens ook per onderdeel kan worden meegedaan. Om die animo extra te prikkelen liggen er bij vooraanmelding voor het hele pakket aantrekkelijke kortingen, zowel voor leden als niet-leden te wachten. Leden die zich vooraf melden voor de vogel- of herfstcursus betalen daarvoor 12,50 euro (in plaats van 16 euro). Niet leden kost het dan 20 in plaats van 24 euro. Een extra oppepper zoals de vogel- en herfstcursus is natuurlijk mooi om je weer eens in de kijker te spelen. Toch is Loes over de belangstelling voor de lezingen niet ontevreden: twaalf tot zestien mensen per keer, van wie ongeveer de helft lid. Van de niet-leden zijn er over het hele jaar gerekend altijd wel een paar bij die besluiten lid te worden. Die kunnen zich dan tegen een geringer bedrag, 4 in plaats van 6 euro, komend seizoen ook nog verheugen op de hierboven niet genoemde lezingen: dinsdag 19 april, Waarom ruikt een vlinder met zijn poten en andere merkwaardige verschijnselen in de natuur door Monique Smulders en Maria Chardon; woensdag 18 mei, Vlinders, door Kees l Ami en Jan Henk Leeuwenburg die aansluitend daarop op zondag 22 mei ook een vlinderexcursie verzorgen. Aanmelden moet. Loes kan het niet genoeg benadrukken. Dit lopende seizoen gingen twee lezingen niet door, simpel omdat zich te weinig mensen hadden aangemeld.,,terwijl er waarschijnlijk best meer belangstelling was, dat zoals al vaker dit jaar mensen zich pas meldden bij de Vlinder en heel verbaasd waren dat ze zich vooraf hadden moeten melden. Terwijl dat toch altijd heel uitdrukkelijk aangegeven is. Al met al een aantrekkelijk programma om voor 2016 naar uit te zien en om aan deel te nemen. Natuurlijk, we zeggen het nog maar eens uitdrukkelijk na aanmelding vooraf op: aanmelden@ivn-alphenaandenrijn.nl. Doen! nummer 4 2015-5 -
Toelichting vogelcursus Nieuw in het lezingenprogramma is een vogelcursus, vier lezingen te verzorgen door Gert-Jan Pieterse en Stef Strik van onze eigen vogelwerkgroep. Tijdens de lezing gaan we op reis met de kraanvogels en zult u meer te weten komen over het leven van deze prachtige vogels. We staan in het bijzonder stil bij het Lac du Der in Frankrijk waar de kraanvogels in voor- en najaar vertoeven op weg naar hun winter- of zomerverblijven. ZWALUWEN 15 maart 2016 Voor veel mensen zijn zwaluwen de brengers van het voorjaar. Na een lange winter zijn het welkome gasten die nabij onze woningen graag hun nesten bouwen en jongen grootbrengen. In de lezing worden de vier zwaluwsoorten die in Nederland voorkomen aan u gepresenteerd. Over zwaluwen is veel te vertellen. Wist u bijvoorbeeld dat de gierzwaluw alleen voor het grootbrengen van de jongen aan de grond komt. Slapen, voedsel zoeken, paren en nestmateriaal verzamelen doen zij al vliegend. Een gierzwaluw vliegt tijdens zijn leven 6 miljoen kilometer. Dat is acht keer heen en weer naar de maan! Tijdens de presentatie worden prachtige beelden getoond die een verrassend beeld geven van het leven van deze sierlijke en zeer nuttige oer-hollandse zomervogels. UILEN dinsdag 19 januari 2016 Uilen spreken bij veel mensen tot de verbeelding. Niet alleen hun uiterlijk maar ook hun unieke eigenschappen maken deze groep vogels zeer interessant. Wat te denken van kerkuilen die over zulke speciale zintuigen beschikken dat zij zelfs in nagenoeg donker een prooi feilloos weten te bemachtigen. De bosuil is ook een geval apart. Soms in januari hebben die al een nest met eieren. In de lezing komen alle in Nederland voorkomende uilen aan de orde. Er is aandacht voor hun unieke zintuigen en aanpassingen maar ook bedreigingen waarmee uilen te maken hebben. Na de lezing kijkt u beslist met andere ogen naar deze bijzondere vogels. Extra bij de lezing: uilenballen pellen on der leiding van Jan Kuijt! KRAANVOGELS 16 februari 2016 Na eeuwen van afwezigheid is de kraanvogel sinds 2001 weer als broedvogel in Nederland teruggekeerd. Bijzonder interessante vogels. Kraanvogels hebben in vele culturen, geloofsovertuigingen en sagen een sterk positieve, symbolische betekenis. In het vroege voorjaar gaan ze op weg vanuit het zuiden naar hun broedgebieden in het noorden van Europa. In het najaar is de reis andersom, vanuit het noorden naar het zuiden. TREKVOGELS 13 september 2016 De vogeltrek is een zeer bijzonder fenomeen waar lange tijd vrijwel niets over bekend was. Dankzij moderne technieken zijn we inmiddels veel te weten gekomen over het trekgedrag van vogels. Daar zijn verrassende feiten uit naar voren gekomen. Boerenzwaluwen bijvoorbeeld vliegen zo n 10.000 kilometer naar hun overwinteringsgebieden in Afrika. Absolute koploper is de noordse stern die twee maal per jaar 17.000 kilometer aflegt. Tijdens de lezing wordt ingegaan op het hoe en waarom van vogeltrek, klimaatverandering en andere bedreigingen. Uiteraard is er veel aandacht voor de trekvogelsoorten die in Nederland verblijven. nummer 4 2015-6 -
2015; het jaar van Natuurheld Stan V.l.n.r. Han Weber (gedeputeerde provincie Zuid-Holland), Stan van Vuuren (winnende natuurbeschermer Alphen aan den Rijn), boswachter Jenny van Leeuwen, Jos Beekman (redacteur Donald Duck Weekblad), staatssecretaris Sharon Dijksma (Economische Zaken), Hanna Bertram (winnende natuurbeschermer Leiden), Filine von Behr (winnende natuurbeschermer Dordrecht) 2015 is een jaar dat Stan van Vuuren nooit zal vergeten. Het is dan ook echt zijn jaar, 2015. Niemand minder dan een heuse staatssecretaris bombardeerde Stan samen met negentien anderen tot Natuurheld 2015. Op woensdag 23 september kreeg hij van staatssecretaris Sharon Dijksma (Economische Zaken) en Donald Duck Weekblad-redacteur Jos Beekman een speciale Jonge Woudlopersmedaille. Hij mag zich een van de twintig beste natuurbeschermers van de provincie Zuid-Holland noemen. De prijs is onderdeel van de samenwerking van het programma Groen doet goed van IVN met Donald Duck weekblad. Groen doet goed wil bewerkstelligen dat kinderen in de grote steden de natuur vaker gaan beleven. Stan van Vuuren, op 12 september tien jaar geworden, is sinds 2013 een enthousiast lid van de Fladderaars, de jeugdwerkgroep van IVN Alphen aan den Rijn voor kinderen van 8-12 jaar. De begeleiders van die groep droegen hem voor als natuurheld van Alphen aan den Rijn. Coördinator Gerda Bonninga:,,Met zijn inzet en enthousiasme verzamelt hij plastic doppen voor het opleiden van blindengeleidehonden. In korte tijd heeft hij met al zijn enthousiasme meer dan 36 kilo plastic doppen bij elkaar weten te sparen. In haar portret over Stan zegt Gerda het volgende:,,hij is een echt natuurkind. Altijd buiten, gaat op vakantie kamperen in een boomtent samen met zijn ouders in Zweden. Maar ook in Hazerswoude beleeft hij heel veel avonturen in de natuur. Sinds 1 september 2013 is Stan ook een enthousiaste Fladderaar. Hij is bijna altijd aanwezig en geniet van de activiteiten, zoals slootjesonderzoek, vogels spotten, het vangen van de wind, het maken van een bijenhotel of,,i love recycling. Maar wat bestempelt Stan tot een natuurheld? Gerda:,,Voor de activiteit,,i love recycling werd een oproep gedaan om petflessen te verzamelen en het verzoek om doppen te gaan sparen. Tijdens de activiteit vertelde een van de begeleidsters van de Fladderaars, Elly Slagter, dat zij doppen verzamelde van petflessen en melkpakken voor het opleiden van blindengeleidehonden. Deze doppen brengen namelijk geld op. Tijdens de activiteit waren de kinderen bewust aan het werk met afval op verschillende manieren. En er werden al veel doppen van de petflessen gehaald en direct verzameld. Voor Stan was dit niet genoeg. Hij kwam thuis en vertelde dat hij doppen wilde gaan sparen voor dit goede doel. Hij was zo door dit onderwerp geraakt dat hij zijn schouders eronder wilde zetten. Zijn ouders waren ook enthousiast. Er werd een bak neergezet om de doppen in te verzamelen. Maar die paar doppen thuis zetten geen zoden aan de dijk. Daarna stelde hij samen met zijn ouders een plan op om het nummer 4 2015-7 -
aantal gespaarde doppen te vergroten. Hij hield een spreekbeurt op school en al heel snel wist hij wat zijn onderwerp zou zijn:,,waarom spaar ik plastic doppen? Hij vertelde de kinderen in de klas dat hij de doppen spaarde voor het opleiden van blindengeleidehonden, wat het oplevert en welke doppen er geschikt zijn. En direct plaatste hij een verzamelbakje in zijn schoolklas, maar ook op andere ruimtes op school. Telkens nam hij doppen mee naar huis, soms een paar, dan weer hele zakken. Dat het geen gril van hem was, is inmiddels wel duidelijk: hij spaart nu al twee jaar en blijft enthousiast. Stan zorgde ervoor dat er een soort olievlek, maar wel een heel positieve, ontstond die zich in heel Alphen aan den Rijn uitspreidt. In de Ark, een kerkgemeenschap in Alphen aan den Rijn, heeft hij er ook over verteld met als gevolg dat hij telkens zakjes of zakken met doppen toegestopt krijgt. Doppen, doppen, doppen! G.R.O.E.N.K.A.M.P.I.O.E.N Stan van Vuuren is een "Geniale, Robuuste Orkanen-temmer En Nieuwsgierige Kamerplantenkenner, Alsmede Maximale Perfectionist met Ingevingen Omtrent Elke Natuurkwestie", of te wel een G.R.O.E.N.K.A.M.P.I.O.E.N. Dat staat in de oorkonde die Stan kreeg bij de uitreiking van het speciale woudlopersinsigne. Naast de oorkonde en het insigne ontvingen de twintig kinderen ook een speciale IVN-Donald Duck, die op alle scholen in de Groen-doet-goed gemeenten is uitgereikt. Andere gemeenteleden zagen dit en vroegen nieuwsgierig aan Stan wat hij met de doppen deed. En zo gingen er steeds meer mensen sparen. Er staan nu doppenbakken in kinderdagverblijven, op diverse scholen, in de kerk, bij de catering van het bedrijf waar medespaarders werken. Stan haalt ze op, verzamelt ze, sorteert ze en levert ze af bij Elly, die ze weer bij een inzamelpunt brengt. Stan s enthousiasme werkt zo aanstekelijk, dat anderen graag met hem meesparen en dat is wel nodig ook, want voor een blindengeleidenhond zijn 68.000 kilo doppen nodig. Vorig jaar zamelde hij al 16 kilo doppen in. Dit jaar overtrof hij dat aantal in de eerste zes maanden met 20 kilo. Dat zijn 14.400 doppen. Zoals gezegd ; voor een blindengeleidehond zijn 68.000 kilo doppen nodig; voor aankoop van een puppy, de opleiding, gewenning. Een recyclingbedrijf geeft 22 eurocent per kilo doppen. Van de doppen worden dan plastic bakken gemaakt. Het materiaal wordt dus hergebruikt. Zo zet Stan zet zich dus in voor meerdere doelen tegelijk: bewustmaken van de mensen om te gaan sparen, sparen voor de blindengeleidehonden, maar ook voor het milieu door materialen te hergebruiken. Dat was voor Gerda en haar team meer dan voldoende om Stan voor te dragen als natuurheld. Met succes dus. Voor zijn actie plastic doppen sparen om geld in te zamelen voor de opleiding van blindengeleidehonden) is in de expozaal van de Vlinder een glazen pot neergezet met foto's van Stan en van een blindengeleidehond erop. Zou mooi zijn (voor het milieu, voor Stan en voor de opleiding van blindengeleidehonden) als zoveel mogelijk mensen mee willen sparen! Dopjes die geschikt zijn: dopjes van flessen frisdrank dopjes van flessen mineraal- en spuitwater dopjes van melkpakken dopjes van flessen fruitsap dopjes van flessen voor sportdrank en water. nummer 4 2015-8 -
Duurzaamheid... voor de IVNnatuurgids en de vrijwilliger Hans Blom In januari van dit jaar zijn IVN Nieuwkoop en Alphen aan den Rijn begonnen met de IVN Natuurgidsencursus. Dertig enthousiaste deelnemers verdiepen zich niet alleen in de natuur maar ook in duurzaamheid. Waarom is duurzaamheid een belangrijk onderdeel van de IVN Natuurgidsencursus? Al weer enkele jaren terug heeft IVN zijn naam veranderd in Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid en zijn visie en missie aangepast. In het volgende citaat wordt dit toegelicht. mensheid de jaarvoorraad aan natuurlijke hulpbronnen opgemaakt. Op dit moment consumeert de wereldbevolking ongeveer 1,6 aardes per jaar. De ecologische voetafdruk van een Nederlander is maar liefst 3,5 keer de aarde per jaar, waarmee we tot de top 10 van de wereld behoren. De analyse is gebaseerd op een vergelijking tussen de eisen van de mensheid, in de vorm van het gebruik van akkerland, vispopulaties, bosbouw, en het vermogen van de planeet om dergelijke hulpbronnen aan te vullen. Ook de uitstoot en de natuurlijke absorptie van broeikasgassen worden vergeleken. De 'Doorschietdag' valt bijna elk jaar wat eerder dan in het voorgaande jaar. Die teruggang is te wijten aan de wereldwijde groei van bevolking en consumptie. Als de huidige trends zich voortzetten zal de mensheid in 2030 op jaarbasis het equivalent van twee aardes consumeren met als gevolg een toenemende ecologische schuld in de vorm van onder andere ontbossing, gronderosie en watertekorten. Duurzaamheid in de Natuurgidsencursus Voor het eerst heeft de Natuurgidsencursus van IVN Nieuwkoop en Alphen aan den Rijn het thema duurzaamheid tot integraal onderdeel van de cursus gemaakt. Hiermee lopen wij voorop in Nederland. Bij de start van het duurzaamheidsprogramma is aan de cursisten gevraagd een zogenaamde klimaatvoetafdruk van de eigen huishouding te maken. Op basis van de verworven inzichten hebben de deelnemers nagedacht over thema s als water, gas en elektra, inkoop, mobiliteit, afval en eigen tuin. Hoe kun je je eigen klimaatvoetafdruk verkleinen? Kijk zelf ook eens hoe groot jouw klimaatvoetafdruk is en doe de test op www.wnf.nl/voetafdruktest en kies jouw manier om de aarde door te geven. Op de website van Milieu Centraal (www.milieucentraal.nl) vind je ook veel handige tips hiervoor.,,ivn werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur dichtbij beleven. We verbinden hen met groene initiatieven rond natuur en maatschappelijke thema s zoals biodiversiteit, voeding, gezondheid en energie. Dit doen we met twintigduizend betrokken leden en een enorm netwerk van groene professionals. Door kinderen, jongeren en volwassenen bij de natuur te betrekken, laten we hen ervaren dat in de natuur alles met elkaar in verbinding staat. Op die manier vergroot IVN de bewustwording dat mensen onlosmakelijk met de natuur zijn verbonden. En we inspireren hen zo tot duurzaam handelen en tot een leven vol levenskwaliteit. Waarom zouden wij aan duurzaamheid werken? Op 13 augustus 2015 was het 'Aarde Doorschietdag'. Het jaarlijkse moment waarop het menselijke gebruik van natuurlijke hulpbronnen de natuurlijke aanvullingscapaciteit van onze planeet voorbijstreeft, viel dit jaar zes dagen eerder dan vorig jaar. In minder dan acht maanden heeft de Tips duurzaam gedrag - Eet een dag (minder) in de week geen vlees. Door één dag per week geen vlees te eten, verminder je je CO2-uitstoot al snel met 100 kilo per jaar. Je bespaart net zoveel CO2 als een hele week geen autorijden. Wanneer alle Nederlanders 50 procent minder vlees zouden eten, dan zou dit evenveel CO2 besparen als de halvering van het Nederlandse wagenpark. De klimaatdoelstellingen zijn niet haalbaar bij een ongewijzigde vleesconsumptie. - Was zoveel mogelijk op lage temperatuur en droog de was buiten. Een wasdroger neemt al gauw 9 procent van je elektriciteitsrekening in beslag en wassen op 40 in plaats van 60 graden scheelt 50 procent energie per wasbeurt. - Als je boodschappen doet, neem dan een tas mee. Wist je dat een Nederlander gemiddeld meer dan driehonderd plastic tasjes per jaar gebruikt? Zo voorkom je afval en zwerfvuil en daarmee plastic soup in de oceanen. In de komende maanden spelen de cursisten het spel De Duurzame Uitdaging, waarmee zij in hun eigen huishouding op de hiervoor genoemde thema s worden uitgedaagd en prijzen kunnen winnen. nummer 4 2015-9 -
Wat is duurzame ontwikkeling? In het rapport Our common future (1987) van de Commissie Brundtland wordt duurzame ontwikkeling als volgt vrij vertaald omschreven:,,een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de noden van het heden, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien in het gedrang te brengen. In de Natuurgidsencursus staan naast de theorie veel interessante duurzame activiteiten op het programma. Zo is een bezoek gebracht aan het Huis van de Duurzaamheid op EcoPark De Limes in Alphen aan den Rijn, waar naast een rondleiding lezingen zijn gehouden over het duurzaamheidsbeleid van de gemeente, het thema Afval en circulaire economie en de GFT-vergistingsinstallatie Bio Power. Bio Power is een installatie aan de Schans in Alphen aan den Rijn, waarin groente, fruit en tuinafval wordt omgezet in groen gas. Hiermee worden 3.400 gezinnen van gas voorzien. Ook Heineken in Zoeterwoude wordt bezocht. Heineken is zeer ambitieus als het gaat om het verlagen van de CO2- uitstoot, het verminderen van het waterverbruik en de duurzame inkoop van grondstoffen. Op het bedrijfsterrein zijn bloemrijke weiden aangelegd in plaats van gazons. Een bezoek aan de biologische boer Bas Oudshoorn in de Meije geeft inzicht in de dilemma s van een veeteeltbedrijf dat duurzaam wil werken. Bas Oudshoorn, zelf IVN Natuurgids, werkt samen met Natuurmonumenten aan natuurbeheer in het gebied van de Nieuwkoopse Plassen. In maart 2016 vindt de landelijke Opschoondag plaats, waaraan naast de cursisten iedereen mee kan doen. Het opruimen van zwerfafval in de natuur in combinatie met een excursie is een van de vele manieren om de theorie met de praktijk te verbinden. In de cursus wordt specifiek aandacht besteed hoe je aan duurzaamheid inhoud kunt geven in excursies en andere activiteiten. Dit vraagt de nodige creativiteit, maar ook de vaardigheid om in een groep een dialoog te kunnen begeleiden. Hier ligt een grote uitdaging voor ons allen, De Groene Woestijn De intensieve landbouw heeft tot de aanleg van veel raaigrasland geleid. Wat betekent dit voor de flora en fauna in deze gebieden? Wat zijn de gevolgen voor de biodiversiteit? Droge of natte voeten De zeespiegelstijging als gevolg van klimaatverandering krijgt steeds meer aandacht, maar hoe verhoudt dit zich tot de bodemdaling in onze veenweidegebieden als gevolg van de intensieve landbouw en onderbemaling? Welk effect heeft dit op onze voedselvoorziening, veiligheid en natuur? Wat betekent dit voor de weidevogels die afhankelijk zijn van een enigszins vochtige en levendige bodem? want duurzaamheid roept snel emoties op en iedereen heeft zijn eigen mening. Het is daarom de kunst dit zonder te oordelen vanuit je eigen kracht inhoud te geven. Door de persoonlijke creativiteit en diversiteit van de natuurgidsen en andere vrijwilligers is IVN in staat een brede groep mensen aan te spreken als het gaat om de natuur en duurzaamheid. Dat is niet alleen goed voor de aarde, maar ook voor de vitaliteit en toekomst van de vereniging! Leren over Afval en Duurzaamheid Anka Silvertand (gemeente Alphen) Op 26 september organiseerde het IVN een bijeenkomst voor een 30-tal Natuurgidsen in opleiding. Deze bijeenkomst maakt deel uit van het duurzaamheidsprogramma binnen de opleiding, zodat de toekomstige natuurgidsen het thema duurzaamheid kunnen uitdragen in excursies, jeugd- en scholenprogramma s, acties en evenementen. Dit sluit goed aan bij het recent vastgestelde duurzaamheidsbeleid van de gemeente Alphen aan den Rijn, waarin samenwerking met de samenleving wordt nagestreefd. Duurzaamheidscoördinator Anka Silvertand en Afvalregisseur Dico Kuijper waren dan ook graag bereid een bijdrage te leveren aan deze bijeenkomst van het IVN. Wat betreft het duurzaamheidsbeleid is de stip op de horizon benoemd, en de ambities van de gemeente en de samenleving. Maar ook hoe hier praktisch invulling aan gegeven wordt. Het doel van het afvalbeleid is om in 2020 meer dan 75 procent van het huishoudelijk afval gescheiden in te zamelen. Alphen Afvalvrij. Sinds september 2014 worden daartoe PMD-verpakkingen (Plastics, Metalen en Drinkpakken) gescheiden ingezameld. Hiermee was gemeente Alphen aan den Rijn de eerste gemeente in Nederland én blijft er minder restafval over. Naast de gemeentelijke bijdrage was er ook nog een bijdrage vanuit het bedrijfsleven. Jacob Vermeulen van Indaver vertelde over de vergistingsinstallatie, waardoor het aardgasnet met groen gas wordt gevoed. Een mooi voorbeeld van Bio Power. Hans Blom van het IVN vond de bijeenkomst zeer succesvol:,,de natuurgidsen in opleiding zijn verrijkt met veel (praktische) kennis over duurzaamheid en afval. Ook waren zij onder de indruk van het mooie Ecopark en het Huis voor de Duurzaamheid en hebben ze in de bijeenkomst inspiratie opgedaan om met duurzaamheid in hun eigen omgeving en als lid van IVN verder te gaan. De eerste afspraken voor verdere samenwerking (de landelijke opschoondag) zijn reeds gemaakt. Een mooi voorbeeld van Samen Duurzaam Doen. nummer 4 2015-10 -
Hoe fotografeer je paddenstoelen? Van de alom bekende rood-met-witte-stippen vliegenzwam tot de mysterieuze dodemansvinger. Paddenstoelen schieten weer uit de grond in de meest uiteenlopende vormen en kleuren. Het hart van menig natuurfotograaf gaat er sneller van kloppen. Maar hoe kom je nou verder dan het standaard kiekje? Professioneel fotograaf Caroline Piek geeft tips en trucs om jouw paddenstoelenfoto s te verbeteren. 1. Beperk jezelf Ren niet door het bos om zoveel mogelijk paddenstoelen te fotograferen. Na zo n soortenjacht kom je al snel thuis met een berg registrerende foto s. Ga eens aan de slag met één exemplaar en experimenteer met verschillende lenzen, standpunten, uitsneden, enzovoorts. Heb je de paddenstoel al eens van onderaf bekeken? Of van héél dichtbij? Door jezelf tot één onderwerp te beperken, kom je al snel tot nieuwe inzichten en creatieve invalshoeken. 2. Gestrekt tussen de blaadjes Veel wandelaars kijken raar op als ik plat op mijn buik in het bos lig. Ik gebruik graag een laag standpunt voor het fotograferen van paddenstoelen. Het is misschien comfortabeler om te blijven staan en snel een foto te maken, maar het loont zeker om even de spieren te rekken en strekken. Door een laag standpunt te gebruiken word je als kijker meteen de foto in gezogen. Het lijkt alsof je daar zelf op die bosbodem ligt. Een stuk spannender dan een statische foto die schuin van boven is gemaakt. Ben je niet zo atletisch? Dan biedt een hoekzoeker uitkomst. 4. Schilderen met kleur Gouden stralen van het laagstaande zonnetje, blaadjes in ontelbaar veel roodgeel schakeringen en vergeet de paddenstoelen zelf niet. Herfstbossen staan in vuur en vlam in de meest opvallende kleuren, maar hoe vang je die in jouw foto? Leg bijvoorbeeld eens wat kleurige herfstblaadjes in de voorgrond en fotografeer de paddenstoel hier doorheen. Door een groot diafragma (= een klein F-getal) te gebruiken ontstaat een kleurrijke, onscherpe waas. De camera kan moeite hebben met focussen op de paddenstoel. Het is dan handig om handmatig scherp te stellen in de M- stand. 5. Pak eens een andere lens Bij paddenstoelenfotografie denken veel fotografen aan close ups. Wijk van de gebaande paden af en experimenteer eens met een groothoeklens. Zo kun je een paddenstoel in de context van zijn natuurlijke omgeving fotograferen. Je bereikt het beste effect door een laag standpunt te gebruiken. Zo lijkt het omringende bos nog indrukwekkender. Gebruik een lens met een kleine scherpstelafstand, zodat je lekker dicht op de paddenstoel kunt kruipen. Met een wat groter diafragma loopt het bos mooi in de onscherpte weg. 6. Zorg voor stabiliteit Paddenstoelen groeien vaak op donkere plekken in het bos. Vooral bij macrofotografie kunnen langzame sluitertijden een probleem opleveren. Ik hou er zelf niet van om een groot statief te gebruiken, omdat dit je bewegingsvrijheid enigszins beperkt. Veel statieven komen ook niet laag genoeg bij de grond om paddenstoelen te fotograferen. Als simpele oplossing kun je een rijstzak gebruiken. Gebruik je een wat lichter model DSLR, dan is de Joby Gorillapod heel handig. Dit is een klein statiefje met flexibele pootjes die je bijvoorbeeld om een boomtak kunt buigen. Bomenspotter app Natuurgids in opleiding Gerard Been wijst ons op: Bomenspotter App Alphen aan de Rijn 3. Ontpop jezelf tot stylist Wees niet te snel met afdrukken, maar kijk eerst eens goed naar de setting waarin de paddenstoel staat. Zijn er storende takjes of grassprieten zichtbaar als je door de lens kijkt? Donkere schaduwen onder blaadjes kunnen ook teveel opvallen. Kijk ook eens naar het uiterlijk van de paddenstoel zelf. Dennennaalden, kleine blaadjes of dode insecten kleven vaak aan de hoed of de steel zit vol met modder. Een klein kwastje is handig om voorzichtig wat oneffenheden weg te halen. Let op dat je niets vernielt. Alphen aan den Rijn heeft als één van de eerste gemeente in Nederland de gemeentelijke database met informatie over bomen gepubliceerd als een app. De app is in de app store winkels terug te vinden onder de naam Bomenspotter Alphen aan den Rijn. In de app staan alleen bomen die onder de gemeente vallen, de app word 1 maal per jaar bijgewerkt. Bomen die door particulieren of bedrijven zijn geplaatst zijn hier in niet terug te vinden. Ook bomen die spontaan een plek in de natuur hebben weten te vinden zijn niet in de app terug te vinden. Toevoegen van bomen, al is het maar voor eigen gebruik, is helaas niet mogelijk. Wel is het mogelijk om bij bomen notities achter te laten. Denk hier bij aan wanneer de vruchten rijp zijn, als je een vogelnest gespot hebt, of zoals in het voorjaar toen de Galoways de bast van de bomen op het Weteringpad af vraten.,,al met al een leuke app, vindt Gerard,,,die er hopelijk toe zal leiden dat de Gemeente meer openbare informatie op deze manier zal delen. nummer 4 2015-11 -
Opmerkelijke waarneming Onder dit kopje hoop ik voor de komende nummers van Bont Allerlei bijzondere natuurwaarnemingen te krijgen van leden en donateurs van IVN Alphen aan den Rijn. Ik trap af met een waarneming van Liesbeth Bos (63) uit Alphen aan den Rijn, natuurgids in opleiding. Jan Uitzetter, eindredacteur Bont Allerlei Opmerkelijke waarneming Liesbeth Bos spot grote karekiet in Kerk en Zanen welke floragids ik het best zou kunnen nemen. Zij noemde die van Heijmans. Die bevalt me prima, al wordt hij helaas al sinds lang niet meer bijgewerkt, in tegenstelling tot de Heukels. Maar daarin kan ik maar moeizaam de weg vinden, met de Heijmans kom ik er altijd wel uit. Terug naar haar bijzondere waarneming, want die kwalificatie is zeker van toepassing. De vogel heeft het moeilijk in Nederland. In de Reeuwijkse Plassen waar ze er alles aan doen om een goed leefgebied voor de rietvogel te creëren, is hij niet te vinden. De Nieuwkoopse Plassen voldoen beter aan de eisen, maar in Alphen aan den Rijn is de grote karekiet in geen jaren waargenomen. Van het (natuur)gebiedje dat Liesbeth en Mini een jaar lang op de voet zullen volgen, verwacht Liesbeth op voorhand niet al te veel vogelrijkdom.,,het is een strookje groen tussen de geluidswal langs de N11 en de sloot tussen die wal en de woonwijk doorsneden door het Kreekrugpad. Nieuw ingezaaid, jonge struiken, nog kleine bomen en een rietstrook langs de sloot. Maar uitgerekend die sloot maakt het verschil. Is het nou wel of niet een grote karekiet? Liesbeth Bos (63), natuurgids in opleiding bij de nu lopende cursus, twijfelt eind mei, begin juni sterk als ze in het natuurgebiedje dat ze samen met mede-cursiste Mini van Dijk volgt, een haar onbekende vogel hoort zingen en m ook in het vizier krijgt. Ze laat haar zoon Auke Leven, die een fotocamera met telelens heeft, foto s maken die ze opstuurt naar waarneming.nl.,,daar wordt hij goed gekeurd, want de waarneming komt met foto op de site. Dat ze haar heil zocht bij waarneming.nl is voor Liesbeth vanzelfsprekend.,,wie ben ik dat ik uitmaak dat ik een vogel die ik nog nooit eerder heb gezien zomaar een grote karekiet zou durven noemen. Ja, de vogel ziet er wel uit als een karekiet en zijn zang lijkt in de verte ook wel op die van de kleine karekiet. Maar je zoekt toch een bevestiging en waar kun je die beter krijgen dan bij waarneming.nl Grote karekiet, foto Auke Leven Liesbeth, natuurkundige, wiskundelerares op het Scalacollege in Alphen, is al op de middelbare school erg geïnteresseerd in de natuur. Ze volgt vogels en plantjes.,,ik weet nog dat ik mijn lerares biologie destijds heb gevraagd Vroeger was die watergang onderdeel van het Archeon. Er staat dus het nodige aan overjarig riet en dat is nu juist een voorwaarde voor de grote karekiet. Grote karekieten zijn gebonden aan overjarig stevig waterriet dat geschikt is om het relatief zware nest te dragen, zo staat te lezen op de site van Sovon Vogelonderzoek Nederland. Liesbeth hoort de vogel wekenlang zingen, mogelijk broedt hij hier, hoopt ze. Dezelfde site van Sovon biedt wat dat betreft een mogelijk negatieve uitkomst, want,,ongepaarde mannetjes zingen soms wekenlang op voor broeden ongeschikte plekken. nummer 4 2015-12 -
Hoe groen ben jij Hoe groen ben jij? Die gewetensvraag hangt boven een met een natuurlijke sierrand verfraaide spiegel op de gelijknamige tentoonstelling, die nog tot eind dit jaar is te zien in gebouw de Vlinder van de Stichting Bezoekerscentrum De Veenweiden. Ter geruststelling van iedereen die twijfelt aan de eigen groengraad : in de spiegel kijkend waan je je de Hulk. Dat is een groengekleurde stripfiguur die doorging voor een superheld maar feitelijk toch meer een antiheld is, zo meldt de internetencyclopedie Wikipedia. Hagedis op steen,,op het Marsdiep in Alphen aan den Rijn heeft Adfund een uitgebreide workshopruimte en expositieruimte. In de workshopruimte wordt aan iedereen de mogelijkheid geboden om zich creatief te ontwikkelen. Er is de mogelijkheid om te mozaïeken, te schilderen, te boetseren, er wordt gehaakt, mensen maken tassen, kussens, kaarten en leuke cadeauartikelen. Er wordt gewerkt met het materiaal dat aanwezig is, maar ook met zelf meegebrachte materialen. Wij proberen aan de wensen van onze medewerkers tegemoet te komen. Wij maken ook werkstukken in opdracht. Groener dan het Groene Hart kan een hart niet zijn Girl flower Hoe groen ben jij. Een bijzondere tentoonstelling met kunstwerken die elk op hun eigen manier groen als thema hebben. Bijzonder vooral omdat de werken zijn gemaakt door cliënten van Adfund Begeleid Werken. Deze organisatie, in Alphen te vinden aan het Marsdiep, biedt dagbesteding aan mensen die een licht verstandelijke beperking, een beperking in het autistische spectrum of een geringe psychische beperking hebben. Adfund (tot op de bodem) is met cliënten en begeleiders actief in een groot aantal groenprojecten in Alphen en omgeving, maar biedt ook dagbestedingsprojecten aan. Op de najaarsmarkt in 2014 kwam Pieter Verkade in contact met Simone Freeke van Adfundum.,,Ze had een leuk verhaal, ik wilde toch al een keer per jaar iets anders met de tentoonstelling, een doelgroep benaderen om een expositie te verzorgen, dus Dus kwam na een aantal gesprekken van t een, t ander en zo gingen de creativelingen van Adfundum heel enthousiast aan de slag met het thema, elk op een eigen, vaak ontroerende wijze. Op een echte officiële opening eind september kwamen ze bijna allemaal, de cliënten van Adfundum, en hun begeleiders. Pieters ogen gaan nog glimmen als hij terugkijkt op die vrijdagmiddag.,,dat was echt een feestje, glundert hij. Zoals ook de tentoonstelling een feestje is. Ga maar kijken in de Vlinder! nummer 4 2015-13 -
Van het Stichtingsbestuur Onze vrijwilligers zijn in de afgelopen periode stevig aan de slag geweest. Onze gezamenlijke vrijwilligersdag op 30 augustus was een groots succes. We werden gastvrij onthaald bij Avifauna, waar we een boeiende rondleiding en een kijkje in de keuken achter de kooien kregen. Nooit geweten dat er ook ijsvogeltjes broeden in Avifauna! Een overheerlijke BBQ in het amfitheater (zie boven) bij het bezoekerscentrum sloot deze heerlijke dag af. Het zal ook jullie opgevallen zijn, ook voor het BC gaan de jaren langzaam maar zeker tellen. Hier en daar kon het best een verfje gebruiken en brandschoon was het ook niet meer helemaal. Onze onderhoudsploeg met Pieter Verkade en Dirk Scheer als lichtende voorbeelden, hebben begin september meer dan een week lang de mouwen opgestroopt. En dat is te zien. Het bezoekerscentrum staat er weer piekfijn bij. Erg leuk was het dat we tijdens het goed bezochte sfeervolle Herfstevenement op 4 oktober ook een aantal mensen enthousiast konden maken om taken bij IVN en/of het BC op te pakken. Zeg nu zelf kun je je een leukere vrije tijdsbesteding voorstellen dan met elkaar lekker bezig zijn voor natuur en landschap in ons prachtige Groene Hart? Om onze prachtige omgeving op orde te houden zijn we samen met onze buren op 10 oktober aan de slag geweest. Deze keer hebben we niet zo heel veel zwerfvuil opgehaald. Compliment voor de mensen van de sociale werkplaats SWA. Meestal weten die dat wekelijks goed in de hand te houden. Dit jaar hebben we als Vrienden van Park Zegersloot onderhoudsklusjes opgepakt zoals het (ver)plaatsen van banken en ander straatmeubilair. Ook is hardnekkig vuil en ongemak zoals stickers en graffiti aangepakt met speciale apparatuur die door de gemeente beschikbaar werd gesteld. Minder in het oog springend, maar wel essentieel voor de toekomst van de vereniging en onze stichting, zijn zaken die een aantal mensen achter de schermen uitpluizen. De IVN Jeugdgroep en het BC hebben beide aanvragen ingediend bij het provinciale Groene Motor fonds om te mogen investeren in zaken die we zelf niet kunnen bekostigen, maar waar onze gasten en wij veel profijt van zullen hebben. De tuinploeg heeft moeite om het gras de baas te blijven en dringend behoefte aan een sterke bosmaaier. De IVN jeugdbegeleiders zouden graag nog meer buitenactie in hun activiteiten inbouwen en willen een beweegopleiding gaan volgen. Even afwachten of beide aanvragen toegekend worden en zo ja, dan kunnen we in het voorjaar starten met de opleiding en aan de slag met de bosmaaier. Een groot project dat onze aandacht vraagt is het vernieuwen van de inrichting van het BC. Na meer dan 6 jaar intensief gebruikt te zijn, beginnen onze eilanden niet alleen (hier en daar stevig) te slijten, ook zijn onze bezoekers langzamerhand uitgekeken op onze permanente exposities. Een afvaardiging van onze activiteitencommissie is op stap om goede voorbeelden bij collega bezoekerscentra te bestuderen. Die variëren van eenvoudige clubgebouwtjes tot prachtig uitgeruste buitencentra. Onder het motto, je bent nooit te oud om te leren, pikken we bij ieder bezoek leuke ideetjes op. We houden jullie op de hoogte. Natuurlijk, met de groeten van Bas Wienbelt, voorzitter@bc-deveenweiden.nl. nummer 4 2015-14 -
Weergoden zijn Herfstmarkt gunstig gezind Jolanda Zwaan Het is zondag 4 oktober heerlijk, rustig herfstweer, een uitstekende dag voor de Herfstmarkt. Er heerst een gezellige drukte en ik zie weer vele bekenden. Pieter Janssen van Groenvorm, vraagt mij in het voorbijgaan, of ik nog tuintips kan gebruiken. Naast Pieter staat een kraam met tulpenbollen, waarvan de opbrengst van de verkoop (gedeeltelijk) naar een goed doel gaat. Ook de kraam met pompoenen en leuke herfststukjes wordt druk bezocht. Daarnaast zijn er diverse kramen met kaas, zelfgemaakte honing en jam, snoepjes en sap. Als ik langs de kraam van de mengelmoestuin loop, wordt mij een glaasje eigengemaakte appelsap aangeboden, dat inderdaad heerlijk smaakt. Ook dit jaar kun je weer bloemstukken maken bij de kraam van Groei en Bloei. Uiteraard ontbreekt de kraam van IVN niet. verleidelijk. De kinderen staan al in de rij voor de boerderij die om twee uur open gaat. Eenmaal binnen trekt de pauw met haar twee pauwenjongen direct de aandacht, maar ook de biggen zijn erg leuk om te zien. De cavia's hebben ook gezinsuitbreiding, hun jongen zijn nog geen week oud. De kinderen kunnen tekenen of een groententaart maken voor de dieren. Het was weer gezellig, tot de volgende Herfstmarkt! Een zeldzame vondst Jolanda Zwaan Van school naar huis fietsend; dat betekende van Nieuwkoop naar Ter Aar over de achttien kavels, zag ik een voor mij onbekende plant in de berm staan. Het was een plant die ik nog nooit had gezien en daarna ook nooit meer in het wild ben tegengekomen. Ik stapte af om hem nader te bekijken. Om te zien een vreemde plant, niet direct mooi te noemen. Het deed enigszins surrealistisch aan; als een schilderij van Dali. De bloem was crèmekleurig en paars geaderd. Omdat het zo'n apart geval was, kon ik het niet snel vergeten, eenmaal thuisgekomen zocht ik het direct op. Het bleek om bilzekruid te gaan Hyoscyamus niger, behorende tot de nachtschadefamilie Solanaceae. Deze,,familie heeft enige duistere leden onder zich; te weten: doornappel, wolfskers, zwarte nachtschade, bitterzoet. Al deze planten zijn in meer of mindere mate giftig maar bilzekruid spant de kroon. Het bevat alkaloïden die hallucinerend kunnen werken (het verhaal gaat dat heksen deze plant gebruikten om te kunnen vliegen op een bezem wellicht?). Eten van deze plant kan leiden tot vergiftigingen zoals waanvoorstellingen, rusteloosheid, spierzwakte, hartritmestoornissen, krampen en overgeven. Toch wordt deze plant wel gebruikt in de reguliere gezondheidszorg. Het is ook Werelddierendag dus deze bok (of geit neemt er uitgebreid zijn of haar gemak van Gelukkig is er ook gedacht aan de inwendige mens. Lida van 't Hof verkoopt broodjes knakworst en in het bezoekerscentrum de Vlinder kun je bij Loes Broer en Chris Groesser thee of koffie met een stuk vlaai kopen. Speciaal voor de kinderen is een knutselhoek gemaakt, ze mogen zelfs al dan niet met behulp van ouders boomstammetjes zagen. Rob Bloemhoff, die probeert nieuwe leden te werven, neemt van Jan en Margriet Kruider uilenballen aan. Die kan Gerda Bonninga goed gebruiken voor de jeugd. Omdat het vandaag dierendag is loop ik ook nog even naar de kinderboerderij. Voor de ingang staat een stroopwafelbakker, het ruikt erg Zonder het misschien te beseffen, eten u en ik dagelijks groente van deze nachtschadefamilie. Zoals aardappels, tomaten, aubergine, paprika, Spaanse peper. Ook tabak behoort hiertoe maar die zal door sommige ook zeker als giftig worden betiteld. Mocht u het geluk hebben bilzekruid in het wild aan te treffen enige kenmerken: als eerder genoemd crèmekleurige, paars geaderde bloemen, stengel kleverig, bladeren langwerpig en grof golvend getand, de wortel is spoelvormig, de vrucht is een lange, klokvormige doosvrucht. Bron: Wikipedia (Zie foto op pagina 25 bij artikel Natuurapotheek) nummer 4 2015-15 -
Agenda van Activiteiten Website: ivn.nl/alphenaandenrijn e-mail: info@ivn-alphenaandenrijn.nl facebook.com/ivn.alphenaandenrijn Data van activiteiten onder voorbehoud Datum Tijd Activiteit Onderwerp rmatie/bijzonderheden wo za zo zo 1 nov. za 7 nov. zo 8 nov. zo 8 nov. di 10 nov. za 14 nov. di 24 nov. za 28 nov. en zo 29 nov. zo 6 dec. za 12 dec. za 12 dec. zo 13 dec. zo 27 dec. zo 3 jan. za 9 jan. 14.00-16.30 uur 08.00-17.00 uur 09.15-15.00 Tentoonstelling Plaats Vogelexcursie Aanmelden start EVENEMENT Aanmelden start 14.00 uur Excursie Aanmelden start 14.00-15.45 uur 20.00-22.00 uur 09.15-11.45 uur 19.00 koffie/thee 19.30 vergadering 11.30-19.30 uur 11.00-18.00 uur 08.00-17.00 uur 09.00-14.30 uur 09.15-11.45 uur 14.00-15.45 uur 09.00-14.00 uur 13.30-16.00 uur 09.00-14.30 uur Jeugd Vlinders Aanmelden start Lezing Aanmelden start Jeugd Fladderaars Aanmelden start LEDENVERG. Plaats Daarna LEZING EVENEMENT Plaats Vogelexcursie Aanmelden start Natuurbeheer Plaats Jeugd Fladderaars Aanmelden start Jeugd Vlinders Aanmelden start Vogelexcursie Aanmelden start EVENEMENT Aanmelden start Natuurbeheer Plaats Natuurkunst door mensen met beperking Pieter Verkade De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Oostvoornse duinen en Maasvlakte Martijn de Jong vwgalphen@live.nl P-plaats Golfcl.,Kromme Aarweg 5, Alphen Nationale Natuurwerkdag Henk-Jan Habermehl / Wim Dieho Via website www.natuurwerkdag.nl Spijkerboorse Kade, Burg. Smitweg De natuur maakt zich op voor de winter Dick Warmerdam 06 17 71 82 03 aanmelden@ivn-alphenaandenrijn.nl De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Dierenambulance Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Lezing over de otter Loes Leeuwenburg 0172 445246 aanmelden@ivn-alphenaandenrijn.nl De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Dierenambulance en egelopvang Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Algemene Ledenvergadering Grada Hooijmans 0172 577663 De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Haagse School in Noorden/Nieuwkoop Beurs H eerlijk Groen Ook IVN-kinderactiviteiten Zie www.heerlijk-groen.nl Plantarium, Denemarkenlaan 9, 2391 PZ Hazerswoude-dorp Rondje IJsselmeer Martijn de Jong vwgalphen@live.nl P-plaats Golfcl.,Kromme Aarweg 5, Alphen Vrijwillig Landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl Zie t.z.t. uitnodiging Kerstversiering, maar dan anders Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Feestmaal Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Amsterdamse Waterleidingduinen Martijn de Jong vwgalphen@live.nl P-plaats Golfcl.,Kromme Aarweg 5, Alphen Nieuwjaarswandeling Dick Warmerdam 06 17 71 82 03 aanmelden@ivn-alphenaandenrijn.nl De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Vrijwillig Landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl zie t.z.t. uitnodiging met koopmogelijkheid 0172445249 www.adfundbegeleidwerken.nl vwgalphen@live.nl 06-27354050 carpoolen met kostendeling 0172 473516 / 06 53754516 2391 NG Hazerswoude-Dorp Zegersloot-Noord, Alphen excursies@ivn-alphenaandenrijn.nl 1x per maand, op inschrijving 06 53403123 per keer aanmelden 2,50 per keer, incl. drinken door John Pietersen, Nat.mon. lezingen@ivn-alphenaandenrijn.nl aanmelden verplicht! kosten leden 4, niet-leden 6 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1 e keer aanmelden 14 per schooljaar met lezing door Reinier Hopmans secretaris@ivn-alphenaandenrijn.nl lezing start omstreeks 21.00 uur pendelbus 1 retour station Bosk entree: Italiëlaan 4, Boskoop kind. en volw. gratis workshops kind. gratis entree, volw. 8,50 kortingskaarten voor 2 p.p. (bij 2 pers.) in de Vlinder 06-27354050, vwgalphen@live.nl carpoolen met kostendeling 1 keer per maand in de winter 0172 473516 hjhabermehl@12move.nl 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1 e keer aanmelden 14 per schooljaar 1x per maand, kinderen 4-8 jaar 06 53403123 per keer aanmelden 2,50 per keer, incl. drinken ca 2 toegang duinen vwgalphen@live.nl 06-27354050 carpoolen met kostendeling koffie vooraf, (erwten)soep toe excursies@ivn-alphenaandenrijn.nl 1x per maand in de winter 0172 473516 hjhabermehl@12move.nl nummer 4 2015-16 -
za 9 jan. zo 10 jan. za 13 febr. za 13 febr. zo 14 febr. 09.15-11.45 uur 14.00-15.45 uur 09.00-14.30 uur 09.15-11.45 uur 14.00-15.45 uur Jeugd Fladderaars Aanmelden start Jeugd Vlinders Aanmelden start Natuurbeheer Plaats Jeugd Fladderaars Aanmelden start Jeugd Vlinders Aanmelden start Zintuigen Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Weer of geen weer Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Vrijwillig Landschapsbeheer Henk-Jan Habermehl Zie uitnodiging Weer, wolken, donder en bliksem Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen Valentijn Gerda Bonninga fladderaars.vlinders@gmail.com De Vlinder, Bruins Slotsingel 15, Alphen 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1 e keer aanmelden 14 per schooljaar 1x per maand, kinderen 4-8 jaar 06 53403123 per keer aanmelden 2,50 per keer, incl. drinken 1 keer per maand in de winter 0172 473516 hjhabermehl@12move.nl 1x per maand, kinderen 8-12 jaar 06 53403123 alleen 1 e keer aanmelden 14 per schooljaar 1x per maand, kinderen 4-8 jaar 06 53403123 per keer aanmelden 2,50 per keer, incl. drinken Zie voor overige excursies, lezingen en vogelactiviteiten in 2016: de activiteitenfolder, ivn.nl/alphenaandenrijn en facebook.com/ivn.alphenaandenrijn. Vragen kan je mailen aan: info@ivn-alphenaandenrijn.n Ledenoverzicht Tot onze spijt hebben onze vereniging verlaten: Mw: J.C. Cattin-Ham donateur per 18-aug-2015 We heten van harte welkom: Mw. M Horjus donateur per 19-aug-2015 Mw. M. van der Vaart donateur per 29-aug-2015 Mw. N. van der Klooster lid per 30-aug-2015 Mw. S. Uittenboogaart-Kok lid per 10-sep-2015 Mw. C. Grimbergen lid per 15-sep-2015 Dhr. W.G. van der Werf lid per 24-sep-2015 Mw. M. Verkleij lid per 01-okt-2015 Mw. Pellegrom donateur per 10-okt-2015 Mw. M.Weimar donateur per 10-okt-2015 Aantal leden 239 Aantal huisgenootleden 34 Aantal donateurs 41 Totaal 314 nummer 4 2015-17 -
Speciale dag Groen doet Goed doet velen goed Zondagmiddag 25 oktober is het een drukte van belang rondom het bezoekerscentrum De Veenweiden. Kinderen uit Alphen aan den Rijn worden uitgedaagd om een flink aantal activiteiten van hun 50- natuurdingenlijst te beleven en hun lijst af te vinken. De middag wordt georganiseerd door het IVN in opdracht van de gemeente Alphen aan den Rijn in het kader van het project Groen doet Goed. Namens alle vrijwilligers schrijft jeugdcoördinator Gerda Bonninga:,,Honderd en een (101) kinderen zijn bij ons bezoek en zij hebben allemaal bijna alle activiteiten gedaan. De takken voor de pijl en boog zijn niet aan te slepen. Er wordt gezaagd en geslepen, maar ook versierd. De stokken voor de superbellenblaas zijn op (en dat waren er 160). Drie flessen zeepsop met glycerine en water, aangemaakt tot superbellenblaas, zijn er doorheen gegaan. De uilenballen worden heel enthousiast geplozen. Prachtige ontdekkingen worden gedaan. Schedeltjes met en zonder tanden, onderkaken en ribbetjes. Een uil kan wel vier tot vijf muizen in zijn maag hebben. Dat kun je zien aan het aantal schedeltjes dat in een uilenbal zit. Verder wordt er heel enthousiast onderzoek gedaan in de sloot. Een echt kreeftje wordt gevangen, die op het moment buiten de sloot ook nog aan het vervellen is. Er zijn drie struinwandelingen geweest op zoek naar paddenstoelen en daar is gestampt in de modder. Ook is er volop in de boom geklommen. Maar er zijn ook een paar zaken niet gedaan, zoals slootje springen en een vuurtje maken. Maar ook hout versieren met houtbranders is niet gedaan. De laatste twee omdat het gewoon te gevaarlijk is met zoveel kinderen bij elkaar. We kunnen dat niet goed bewaken. Veiligheid voor alles en gelukkig is er geen pleister geplakt. Dank zij de inzet van Michele, Danny, Annelies, Ton, Jack, Marjan, Jenny, Annemiek, Vera (en een beetje van mij) hebben al deze kinderen en hun ouders genoten van deze activiteitenmiddag. Maar ook de steun van Corry Dierdorp en de gastvrouwen is fantastisch. De kinderen hebben er allemaal uitgehaald wat er in zat en gaan met van alles heel trots naar huis. Zonder al deze vrijwilligers is dit niet mogelijk. Ook dank aan Diana, die ons keurig voorziet van informatie vanuit de gemeente. Ook hebben wij aan alle kanten geprobeerd het project op de scholen onder de aandacht te brengen en gevraagd of ouders dit op school onder de aandacht willen brengen. Alle loepjes zijn zo goed als op (waren ook al bij Haasbeek gebruikt). De folders en 50-dingenlijsten zijn uitgedeeld. Timpaan heeft allerlei enquêtes onder de ouders afgenomen namens de provincie. Zij monitoren dit project Groen doet Goed. Het Witte Weekblad is aanwezig, heeft foto s gemaakt en de journalist heeft allerlei materiaal meegenomen ter informatie. Bovendien is hij bijna de hele middag geweest. Voor ons is het een succes. Heel moe, maar zeker heel voldaan. Wil je meer weten over de Groen doet goed activiteiten kijk dan op www.heldenvandenatuur.nl. Fladderaars Bijzondere kriebelbeestjes De eerste ochtend van het nieuwe seizoen van de Fladderaars staat op zaterdag 12 september in het teken van kriebelbeestjes. Vijfendertig kinderen in de leeftijd van 8-12 jaar gaan op verschillende plaatsen op zoek naar kriebeldiertjes. Ze komen er al snel achter dat er in de moetstuin vaak heel andere diertjes zitten dan in het bos. Bijna de helft van de groep de Fladderaars is nieuw. Daarom is een kennismakingsspel heel welkom om elkaar te leren kennen. Dan snel op onderzoek uit. In de tuin vinden wij de eitjes van het koolwitje (een vlinder) op de boerenkool. Ook zien wij veel gaten in de bladeren. De aanwezige rupsjes op de kool eten, eten en eten, net als Rupsje Nooitgenoeg. Maar ook de prachtige rups van de witvlakvlinder bewonderen de kinderen in een nummer 4 2015-18 -