Afdeling verloskunde/gynaecologie Keizersnede
U gaat binnenkort bevallen via een keizersnede. De medische term daarvoor is Sectio Caesarea. Wij zullen ons uiterste best doen uw verblijf op onze afdeling zo aangenaam mogelijk te maken. Deze folder geeft informatie over de gebruikelijke gang van zaken rond een keizersnede zodat u goed voorbereid bent op uw verblijf in het ziekenhuis. Wat is een keizersnede Bij een keizersnede wordt de baby door middel van een operatie geboren. Deze operatie duurt ongeveer 45 minuten. De baby wordt meestal binnen een kwartier na het begin van de operatie geboren. Reden voor een keizersnede De gynaecoloog adviseert een keizersnede wanneer een vaginale bevalling niet mogelijk is of te grote risico s met zich meebrengt voor u, uw baby of voor u beiden. Omdat bij een keizersnede complicaties kunnen optreden, wordt de operatie alleen uitgevoerd als daar een goede reden voor is. Een geplande keizersnede Soms is al voor de zwangerschap duidelijk dat te zijner tijd een keizersnede noodzakelijk zal zijn, in andere gevallen blijkt tijdens de zwangerschap dat een keizersnede nodig is. Dit is bijvoorbeeld het geval als de placenta voor de baarmoedermond ligt of als er sprake is van een afwijkende ligging van de baby. In deze gevallen spreekt men van een geplande of primaire keizersnede. Wanneer er tijdens de bevalling besloten wordt om een keizersnede te doen spreekt men van een secundaire 1
keizersnede. Bijvoorbeeld tijdens het niet vorderen van de ontsluiting of vanwege de conditie van moeder en/of kind. Polikliniek Pre-Operatieve Screening Zoals bij elke operatie vindt bij een geplande keizersnede vooraf onderzoek plaats naar uw gezondheidstoestand. Dit onderzoek vindt plaats op de polikliniek Pre-Operatieve Screening (POS-poli). Nadat uw gynaecoloog met u heeft besproken dat u een keizersnede zult ondergaan, heeft u zich aangemeld bij bureau opname. Hier bent u doorgestuurd naar de POS-poli om een afspraak te maken voor pre-operatief onderzoek. Wanneer u een afspraak heeft op de POS-poli krijgt u een gesprek met een intakeverpleegkundige en met een anesthesiemedewerker. U dient er rekening mee te houden, dat uw verblijf op de POS-poli ongeveer 1 uur kan duren. Voorbereiding op een keizersnede Op de dag van de keizersnede komt u op het afgesproken tijdstip naar afdeling F4, verloskunde/gynaecologie. Het is de bedoeling dat u nuchter bent. U mag vanaf 0.00 uur niets meer eten en drinken. Een verpleegkundige zal u uw kamer wijzen en nog enige uitleg geven over uw verblijf. Hierna zal er een hartfilmpje gemaakt worden van de baby en eventueel een echo indien er sprake is van een afwijkende ligging. U krijgt voor de operatie eenmalig een injectie om het maagzuur te neutraliseren. Verder krijgt u een operatiehemdje aan en wordt u geschoren. Het is de bedoeling dat u uw sieraden, haarspelden, piercings, contactlenzen en make-up en nagellak uit of af doet. 2
De soort verdoving Bij een keizersnede zijn er twee soorten verdoving mogelijk: narcose en een ruggenprik. Mocht uzelf een uitgesproken voorkeur hebben, dan kunt u dit kenbaar maken aan de gynaecoloog. Narcose Bij narcose slaapt u tijdens de keizersnede. De narcose wordt zo gegeven dat het kind zo weinig mogelijk medicatie binnenkrijgt. De medicijnen worden via een infuus ingespoten. Ruggenprik Bij een ruggenprik spuit de anesthesist verdovende vloeistof tussen de ruggenwervels. Meestal wordt de huid eerst plaatselijk verdoofd. Vaak voelt u dan de ruggenprik zelf nauwelijks meer. Al snel worden uw onderlichaam en benen gevoelloos. Soms bent u kortdurend wat misselijk als gevolg van een bloeddrukdaling. Bij een ruggenprik maakt u de geboorte van uw kind bewust mee en al tijdens de operatie kunt u uw kind zien, horen en aanraken. U hebt tijdens de operatie geen pijn; wel voelt u soms dat er getrokken wordt of op de buik geduwd. Een enkele keer reikt de verdoving iets hoger dan alleen uw onderlichaam. Het lijkt dan of ademhalen moeilijk gaat. Dit is vervelend, maar het kan geen kwaad. Uw partner gaat met de verpleegkundige mee. Informatie voor uw partner: bij aankomst op de operatiekamer krijgt u kleding aangereikt door de verpleegkundige die u vergezelt en u verdere aanwijzingen geeft. Tevens staan er bezoekersklompen die u dient aan te trekken. U krijgt hoofdbedekking en een mondmasker. Deze dient u in de operatiekamer te dragen. 3
Het kan voorkomen dat u tijdens de operatie niet lekker wordt, geef dit dan door aan de verpleegkundige die bij u is. Tijdens de operatie mogen foto s gemaakt worden door de verpleegkundige of eventueel door uzelf. Denk dus aan het meebrengen van uw fototoestel. De operatie U krijgt voor de operatie een blaaskatheter. Dit is een slangetje dat via de urinebuis in de blaas wordt gebracht. Hierdoor kan de urine wegstromen en opgevangen worden in een zakje. Bijna altijd maakt de gynaecoloog een bikinisnede, een horizontale (dwarse snede) van 10-15 cm boven het schaambeen, ongeveer rond de haargrens. Bij uitzondering wordt soms een snede van de navel naar beneden gemaakt. Na de snede in de huid worden het vet en een laag verstevigend bindweefsel boven de buikspieren doorgesneden. De lange buikspieren die van de ribbenboog naar beneden lopen worden opzij geschoven en vervolgens opent de gynaecoloog de buikholte. De blaas, die voor een deel over de baarmoeder ligt wordt losgemaakt van de baarmoeder en naar beneden geschoven. Daarna haalt de gynaecoloog meestal via een dwarse snede in de baarmoeder de baby naar buiten. Daarbij drukt men nogal op uw buik. Als de baby geboren is, wordt de navelstreng doorgeknipt. Omdat alles steriel moet blijven mag de vader dit niet zelf doen, zoals bij een normale bevalling. De kinderarts is bij de operatie aanwezig voor de eerste opvang van de baby. Na het doorknippen van de navelstreng krijgt u doorgaans via het infuus een antibioticum en een medicijn om de baarmoeder te laten samentrekken. Als de placenta geboren is, hecht de gynaecoloog de baarmoeder en de verschillende lagen van de buikwand. 4
De baby Soms hebben baby s die met een keizersnede geboren worden moeite met ademhalen. Dit kan komen door de narcose of doordat de longen niet op een natuurlijke wijze, zoals bij een vaginale bevalling, samengedrukt worden, waardoor vocht in de longen de ademhaling bemoeilijkt. De baby wordt direct na de geboorte nagekeken door de kinderarts. Als het hechten klaar is, gaat u naar de uitslaapruimte (recovery) waar u nog een poosje in de gaten gehouden wordt. De baby gaat na een eerste kennismaking met u, met de verpleegkundige en de vader naar de afdeling verloskunde. De baby wordt daar gewogen, getemperatuurd, krijgt een naambandje om en vitamine K toegediend. De baby wordt niet aangekleed dit om bij terugkomst van u op de afdeling het huid-huidcontact in te halen. Wanneer de baby naar de kinderafdeling gaat, kunt u, na terugkomst van de uitslaapkamer, naar de kinderafdeling gebracht worden. Na een keizersnede Bij terugkomst op de afdeling worden de bloeddruk, de polsslag, het bloedverlies en hoeveelheid urine regelmatig gecontroleerd. Via het infuus krijgt u vocht toegediend. Bij een ruggenprik hebt u de eerste uren na de operatie nog geen controle over uw benen. Geleidelijk krijgt u het gevoel in uw benen terug. Kort na de keizersnede kan er pijn optreden. Vaak wordt deze veroorzaakt door de wond of door naweeën. Als u pijn heeft of misselijk bent, geef dit dan door aan de verpleegkundige. De verpleegkundige zal u hier dan iets tegen geven. Na 1 of 2 dagen komt de darmfunctie geleidelijk weer op gang. Uw buik kan dan wat opgezet zijn en u kunt pijnlijke krampen hebben. De dag na de operatie begint u, afhankelijk van de eventuele 5
misselijkheid en het op gang komen van de darmen, voorzichtig met eten. U hebt een infuus waardoor vocht wordt toegediend en er kan eventueel medicatie toegediend worden. Dit infuus blijft zitten tot u weer goed kan drinken. De dag na de operatie zal er bloed bij u afgenomen worden om het ijzergehalte in het bloed te bepalen. Is dit te laag dan zult u starten met ijzertabletten. In een enkel geval is het ijzergehalte in het bloed erg laag en zal de arts met u bespreken of u een bloedtransfusie nodig heeft. Om trombose te voorkomen krijgt u na de operatie 1 per dag een injectie in uw bovenbeen met een bloedverdunnend middel (Fragmin). De blaaskatheter geeft soms een onaangenaam gevoel, meestal wordt de katheter een dag na de operatie verwijderd. De buikwand is vaak pijnlijk, niet alleen ter hoogte van het litteken maar ook hoger, tot aan de navel. Bij het hechten van de huid wordt doorgaans materiaal gebruikt dat uit zichzelf oplost. Andere hechtingen of nietjes verwijdert men meestal na ongeveer een week. Borstvoeding Na een keizersnede kunt u in principe gewoon borstvoeding geven. Het maakt niet uit of de keizersnede gepland was of niet, of u algehele narcose of een ruggenprik heeft gekregen. Wel speelt uw conditie en de conditie van de baby een rol. Als alles goed verloopt, zal de baby wanneer u terug bent op de afdeling bloot bij u op de borst gelegd worden. U kunt dan rustig aan uw baby wennen. Ook zal er geprobeerd worden om de baby aan de borst te leggen. Daarna zult u verzorgd en de baby aangekleed worden. De baby staat dag en nacht bij u op de kamer (rooming-in), zo kunt u uw baby goed leren kennen en leert u in te gaan op de voedingssignalen van de baby. 6
Het kan gebeuren dat de baby opgenomen moet worden op de kinderafdeling, wanneer u van de operatiekamer komt en uw conditie het toelaat, wordt u naar de kinderafdeling gebracht. Het is afhankelijk van de conditie van de baby of hij bij u mag liggen en of hij aan de borst mag. Wanneer borstvoeding niet lukt, zal de verpleegkundige van de afdeling verloskunde u helpen met het afkolven van de moedermelk. De baby zal dit dan krijgen per sonde of fingerfeeding. Zodra het mogelijk is zal men de baby aan de borst leggen. Lactatiekundige Zijn er problemen met de borstvoeding of heeft u vragen, dan is er in het Lievensberg ziekenhuis een lactatiekundige werkzaam, die u graag te woord staat. De lactatiekundige is in principe iedere dinsdag en donderdag van 9.00 tot 15.30 uur in het ziekenhuis aanwezig. Telefonisch te bereiken: 0164-278000 toestel 1245. Kunstvoeding Wanneer u de keus heeft gemaakt om kunstvoeding te gaan geven, is het prettig om zelf een fles met speen mee te nemen naar het ziekenhuis. Uw baby kan daar dan aan wennen. De voeding wordt tijdens uw verblijf in het ziekenhuis door de afdeling verstrekt. Naar huis In overleg met de gynaecoloog en met u wordt bepaald wanneer u naar huis kunt. Wellicht is het raadzaam om voor uw opname bij uw zieketekostenverzekeraar te informeren hoeveel dagen u recht heeft op kraamhulp. 7
Wanneer de baby nog opgenomen is op de kinderafdeling, blijft u wanneer u dit wenst in het ziekenhuis. Dit verschilt per verzekeraar hoelang dit is. De verloskundige (en soms een enkele keer de huisarts) doet de nacontrole thuis. U krijgt een controleafspraak mee voor over 6 weken bij de gynaecoloog. Een dag voor ontslag krijgt u een folder met leefregels na een keizersnede. Weer thuis Thuis zult u geleidelijk verder moeten herstellen. De tijd die nodig is voor herstel is na een keizersnede vaak langer dan na een bevalling via de vagina. U bent niet alleen (opnieuw) moeder geworden, maar daarnaast bent u ook genezende van een operatie. Een veel gehoorde klacht na een keizersnede is moeheid. U kunt daar het beste aan toegeven: probeer zoveel mogelijk rust te nemen. Aanvaard ook hulp die familieleden en kennissen u bieden. Soms vergoedt de verzekering aanvullende kraamzorg. Een kraamverzorgster kan ook vragen beantwoorden, huishoudelijke taken overnemen en u en uw partner ondersteunen. Gezinshulp is soms zinvol in een druk huishouden met meerdere kleine kinderen. Naarmate u meer hulp hebt als u thuiskomt, is de overgang makkelijker en went u sneller aan uw nieuwe levenssituatie. Kraamzorg en gezinshulp kunt u aanvragen bij uw thuiszorgorganisatie. Na de eerste weken merkt u dat u geleidelijk aan weer wat meer kunt doen. Zwaar tillen wordt de eerste zes weken nog afgeraden, maar gaandeweg kunt u wel uw lichamelijke activiteiten uitbreiden. Het kan zijn dat u emotionele problemen heeft met het feit dat u een keizersnede ondergaan heeft. Soms kan het goed zijn om met lotgenoten ervaringen uit te wisselen. U kunt zich hiervoor wenden tot: 8
De Vereniging Keizersnede Ouders (VKO) Postbus 233 2170 AE Sassenheim Telefoonnummer: 0252-230772 of 076-5037117; bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 10.00-21.00 uur. Complicaties Iedere operatie brengt risico s met zich mee, ook een keizersnede. Ernstige complicaties zijn gelukkig zeldzaam, zeker als u gezond bent. Wij noemen hieronder de meest voorkomende complicaties. Bloedarmoede Bij een keizersnede is er bloedverlies. Bij ruim bloedverlies ontstaat er bloedarmoede. Niet zelden is er gebruik van ijzertabletten noodzakelijk of in sommige gevallen een bloedtransfusie. Blaasontsteking Een enkele keer komt na een keizersnede een blaasontsteking voor. De urine wordt dan gecontroleerd en zo nodig krijgt u een antibioticum. Nabloeding in de buik Een nabloeding is een zeldzame complicatie van een keizersnede. Bij een ernstig hoge bloeddruk, waarbij het bloed onvoldoende stolt, komt een nabloeding vaker voor. Een enkele keer is een tweede operatie noodzakelijk 9
Bloeduitstorting in de wond Een onderhuidse bloeding in de wond ontstaat doordat een bloedvaatje in het vet onder de huid blijft nabloeden. De kans hierop is groter als de bloedstolling afwijkend is, bijvoorbeeld bij weinig bloedplaatjes bij een ernstig hoge bloeddruk. Infectie Een infectie van de wond komt een enkele keer voor. Om een infectie te voorkomen krijgt u vaak na de operatie een antibioticum toegediend. Trombose Bij elke operatie en na elke bevalling is er een verhoogd risico op trombose. Om dit te voorkomen krijgt u bloedverdunnende middelen zolang u nog niet veel uit bed bent. Een beschadiging van de blaas Een beschadiging van de blaas is een zeldzame complicatie. De kans hierop is wat groter als u al verschillende malen een keizersnede hebt ondergaan. Er kunnen dan verklevingen rond de blaas zijn. Het is goed mogelijk een blaasbeschadiging te hechten. Wel hebt u dan vaak langer een katheter nodig. 10
Tot slot Sommige mensen denken dat één keer een keizersnede altijd een keizersnede betekent. Dit hoeft niet zo te zijn! De noodzaak van een keizersnede is bij een volgend kind meestal niet aanwezig. Mocht u nog meer informatie willen, dan verwijzen wij u door naar de site van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG), www.nvog.nl november 2010 11