DELTA en kernenergie

DELTA en kernenergie

Kernenergie is nodig om elektriciteit betaalbaar te houden en het broeikaseffect terug te dringen. Door toepassing van kernenergie zorgen we ervoor dat we ook in de toekomst over voldoende elektriciteit kunnen beschikken. DELTA Kernenergie 3

Schoon, betaalbaar, betrouwbaar Ondanks alle besparingsinitiatieven blijft de vraag naar energie toenemen. En dat terwijl een deel van de bestaande productiecapaciteit op termijn vervangen moet worden. Duurzame energieopwekking groeit niet snel genoeg om de groeiende vraag op korte termijn op te kunnen vangen. Naast de te hoge kostprijs, zijn wind en zon niet altijd beschikbaar. Investeren in nieuwe productiecapaciteit is daarom noodzakelijk en kernenergie is daarbij een verantwoorde keuze. Omdat we het broeikaseffect willen terugdringen De keuze voor kernenergie komt voort uit de visie van DELTA op de elektriciteitsvoorziening voor de komende tientallen jaren: de periode van energietransitie. Betaalbaarheid, leveringszekerheid en CO 2 -reductie spelen daarbij een cruciale rol. Door toenemende schaarste worden fossiele brandstoffen de komende decennia duurder. Duurzame bronnen worden daardoor steeds aantrekkelijker. Intussen zal door technologische vooruitgang het rendement van groene energie verder toenemen. Deze ontwikkelingen zullen leiden tot elektriciteitsproductie die overwegend gebaseerd is op duurzame bronnen. De meningen over de duur van de overgangsperiode lopen uiteen, veel factoren zijn erop van invloed. Maar algemeen wordt aangenomen dat de energietransitie, zoals deze periode wordt genoemd, in de tweede helft van deze eeuw zal zijn afgerond. Tijdens die transitieperiode is kernenergie essentieel. Het is de enige manier om betaalbaar en grootschalig elektriciteit op te wekken zonder CO 2 -uitstoot. CO 2 is een van de broeikasgassen waardoor de aarde opwarmt. De grootschalige productie is noodzakelijk om een betrouwbare elektriciteitsvoorziening te kunnen garanderen en om in onze groeiende elektriciteitsbehoefte te kunnen voorzien. Het is belangrijk dat de ontwikkeling van duurzame energiebronnen zoals zon, wind en biomassa volop wordt doorgezet. Het is de komende decennia geen kwestie van kernenergie óf duurzaam, het gaat om een energiemix die zo schoon mogelijk, zo betrouwbaar mogelijk en zo betaalbaar mogelijk is. Een mix die bestaat uit hernieuwbare bronnen, zo schoon mogelijke toepassing van fossiele brandstoffen én kernenergie biedt daarvoor de beste garantie. DELTA Kernenergie 4 DELTA Kernenergie 5

Aan kernenergie zijn meerdere vraagstukken verbonden. De belangrijkste zetten we in deze brochure op een rij. 1 Kernafval 2 Veiligheid 3 Betaalbaarheid 4 CO 2 5 Straling en volksgezondheid 6 Terreur 7 Kernenergie en de ontwikkeling van duurzame energie 8 Maatschappelijk draagvlak 9 Uraniumwinning 9 11 13 15 17 19 21 23 25 DELTA Kernenergie 6 DELTA Kernenergie 7

1. Kernafval Kerncentrales produceren hoog radioactief brandstofafval. Een groot deel van dit afval wordt opnieuw gebruikt. Het restmateriaal (in Borssele is dat ongeveer 5%, anderhalve kubieke meter) wordt veilig opgeborgen bij COVRA (Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval) in Vlissingen. Omdat het om een geringe hoeveelheid gaat, is het materiaal goed beheersbaar. Op langere termijn bieden diepe, ondoordringbare aardlagen een veilige bergplaats. Deze lagen zijn uitermate stabiel, daarover bestaat wetenschappelijke consensus. Omdat het afval in goede handen is Maar het politieke en maatschappelijke debat hierover is nog niet afgerond. Overigens is hoog radioactief afval niet alleen afkomstig van centrales voor de opwekking van elektriciteit. Ook de productie van medische isotopen voor de behandeling van kanker zorgt voor hoog radioactief afval. Er zijn meer dan 200 bedrijven in Nederland die radioactief afval bij COVRA inleveren. Met andere woorden: het vraagstuk over de opslag van kernafval is niet volledig te vermijden door af te zien van kernenergie. De Nederlandse overheid heeft al wel besloten dat uiteindelijk tot eindberging zal worden overgegaan, maar heeft nog geen keuze gemaakt voor locatie of bergingstechniek. In Europees verband werken beheerders van radioactief afval samen aan onderzoek naar een gezamenlijke oplossing voor de eindberging van nucleair afval. Finland, Zweden en Frankrijk zijn bezig met concrete projecten voor de realisatie van eindbergingsfaciliteiten. Er wordt verwacht dat de eerste eindberging van hoogradioactief afval in Europa rond 2025 zal plaatsvinden.in 1999 werd in de Verenigde Staten de eerste ondergrondse berging (voor militair radioactief afval) in bedrijf genomen. DELTA Kernenergie 8 DELTA Kernenergie 9

2. Veiligheid Er zijn risico s verbonden aan kernenergie, zoals er ook risico s kleven aan andere vormen van elektriciteitsopwekking. Gemeten naar het aantal slachtoffers blijkt kernenergie wereldwijd overigens een van de veiligste vormen van elektriciteitsproductie. Binnen deze sector zijn minder slachtoffers te betreuren dan in andere energiesectoren. Maar waar het om gaat is dat risico s worden onderkend en beheersbaar gemaakt. Dan ontstaat er vertrouwen in de techniek die er voor zorgt dat we kunnen leven zoals we willen leven. Daarom hebben we vertrouwen in de luchtvaart en stappen we vrijwel dagelijks in onze auto. Omdat het een veilige manier is om elektriciteit op te wekken. Dat de techniek en de veiligheidsmaatregelen werken, blijkt uit de praktijk. Honderden kerncentrales leveren elektriciteit, al tientallen jaren. Er is één ongeval geweest - Tsjernobyl, 1986 - waarbij sprake was van tientallen slachtoffers door vrijgekomen radioactieve stoffen. Het ongeval kwam voort uit menselijke fouten in combinatie met het gebrekkige ontwerp van de centrale. In landen die zijn aangesloten bij de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) is bij de exploitatie van kernenergie nog nooit een ongeluk gebeurd waarbij dodelijke slachtoffers zijn gevallen. Tot nu toe is nog niet duidelijk hoeveel slachtoffers de beschadigde kerncentrales bij het Japanse Fukushima zullen vergen. Rechtstreekse slachtoffers als gevolg van de aangetaste nucleaire installaties zijn nog niet gemeld. De huidige kerncentrale in Borssele beschikt over uitvoerige back up- en veiligheidssystemen die verantwoorde opwekking van elektriciteit mogelijk maken. De veiligheidseisen zijn in de loop der jaren steeds aangescherpt. Iedere 10 jaar wordt de centrale geëvalueerd en getoetst aan de laatste inzichten. Om daaraan te kunnen voldoen worden steeds nieuwe investeringen gedaan. De centrale behoort tot de wereldtop op het gebied van veiligheid. Kerncentrales staan onder streng nationaal en internationaal toezicht. Veel hiervan is wettelijk geregeld of ligt vast in internationale verdragen. In Nederland is de Kernfysische Dienst verantwoordelijk voor het toezicht op nucleaire installaties. Deze dienst brengt jaarlijks verslag uit. Daarnaast zijn er nog allerlei vrijwillige (internationale) contacten tussen kerncentrales om kennis en ervaringen uit te wisselen. Door de gezamenlijke inspanningen van internationale organisaties, zoals het Internationaal Atoomenergie agentschap (IAEA) en de World Association of Nucleair Operatiors (WANO) is de kernenergiesector een van de meest veilige branches. DELTA Kernenergie 10 DELTA Kernenergie 11

3. Betaalbaarheid De bouw van een nieuwe kerncentrale kost enkele miljarden euro s. De initiële kosten zijn hoog, vergeleken met andere centrales. Daar staat tegenover dat de variabele kosten zeer laag zijn. De bouwkosten kunnen worden afgeschreven over de gehele exploitatieperiode. Doordat een kerncentrale lang meegaat, kunnen de hoge eenmalige investeringskosten over een lange termijn worden afgeschreven. Hierdoor en door de lage variabele kosten, heeft een investering in een kerncentrale een laag risicoprofiel. Omdat kernenergie betaalbaar is De brandstof, uranium, is relatief goedkoop en naarmate de prijzen van fossiele brandstoffen stijgen, zal dat nog meer het geval zijn. Uranium bepaalt overigens maar voor 5 tot 10% de kostprijs van elektriciteit. Bij fossiele brandstoffen is de invloed van de brandstofprijs veel groter: 60 tot 70% van de kostprijs wordt bepaald door de brandstofprijs. Daarnaast spelen de kosten van CO 2 -emissies een rol. Vanaf 2013 zullen die rechten steeds sterker de kostprijs van elektriciteit uit onder andere kolen gaan bepalen. Omdat bij de exploitatie van een kerncentrale geen CO 2 vrijkomt, heeft dat op atoomstroom geen prijsverhogend effect. Alle kosten die gemoeid zijn met de huidige kerncentrale worden betaald uit de eigen opbrengst. De overheid draait niet op voor ontmanteling van de centrale aan het einde van de levensduur, voor afvalverwerking en voor verzekeringen. Al deze kosten zijn in de verkoopprijs van de opgewekte elektriciteit meegenomen. Desondanks is kernenergie concurrerend ten opzichte van bijvoorbeeld kolen-, gas- en windenergie. DELTA Kernenergie 12 DELTA Kernenergie 13

Gemiddelde CO 2 -uitstoot (g/kwh over gehele levenscyclys) 4. CO 2 CO 2 is de belangrijkste oorzaak van het broeikaseffect. De opwekking van elektriciteit in een kerncentrale is CO 2 -vrij. Bij de winning van uranium, de bouw en ontmanteling van een centrale wordt wel CO 2 geproduceerd. 1070 900 400 60 12 8 5 Er zijn studies die laten zien dat één kilowattuur uit uranium ongeveer acht gram CO 2 oplevert. Dat is vergelijkbaar met windenergie. Ter vergelijking: stroom uit aardgas levert 400 gram op en stroom uit bruinkool bijna 1100 gram. DELTA wil in 2050 CO 2 -neutraal elektriciteit produceren, mede door inzet van kernenergie; de techniek is beproefd en de brandstofvoorraden zijn meer dan voldoende voorradig. Hierdoor is het mogelijk het klimaatprobleem dat samenhangt met de energievraag effectief te bestrijden. Kolen Olie Aardgas Zonnepanelen Wind Kernenergie Water Om een idee te geven van de omvang van het CO 2 -probleem heeft de Princeton University in de Verenigde Staten op een rijtje gezet wat nodig is om de wereldwijde CO 2 -uitstoot te stabiliseren. Verdubbeling van het rendement van auto s Verviervoudiging van het aantal kerncentrales De capaciteit van zonnecellen moet toenemen met een factor 700 Woonhuizen en bedrijven moeten gebruikmaken van de best beschikbare energiebesparende methoden De capaciteit van windenergie moet toenemen met een factor 50 De productie van bio-ethanol moet toenemen met een factor 50 DELTA Kernenergie 14 DELTA Kernenergie 15

Straling in het dagelijks leven Straling is overal en niet waarneembaar. Dit is misschien geen prettige gedachte, maar toch is er geen reden om bang te zijn. De hele dag worden wij blootgesteld aan straling. Zolang de doses beperkt blijven, is straling niet schadelijk. Straling wordt uitgedrukt in eenheden millisievert. Een seizoen werk als skileraar 8,00 msv Een jaar werken als piloot 5,00 msv Een jaar wonen in een Nederland 2,50 msv Een dag werken als astronaut 1,00 msv Twee weken kamperen in de Ardennen 0,20 msv Een röntgenfoto longen 0,10 msv Tien uur van Amsterdam naar Amerika vliegen 0,05 msv Een jaar naast de kerncentrale staan 0,04 msv 5. Straling en volksgezondheid Wonen in de buurt van een centrale is niet schadelijk, ook niet op de lange termijn. Uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) komt naar voren dat iemand die in de omgeving van de kerncentrale in Borssele woont in een jaar tijd minder straling oploopt - veroorzaakt door de centrale - dan een gemiddelde Nederlander in één dag aan natuurlijke achtergrondstraling. De straling die vrijkomt in de omgeving van een De toepassing van kernenergie is schoon. Dit komt kerncentrale valt bijna helemaal weg tegen de doordat bij kernenergie geen sprake is van uitstoot natuurlijke achtergrondstraling. Voor omwonenden van fijnstof en schadelijke verzurende stoffen zoals van een kerncentrale bestaat 0,01% van de zwaveldioxide en stikstofoxiden. Deze stoffen komen achtergrondstraling uit de straling van een wel vrij bij de verbranding van olie, gas of steenkool. kerncentrale. Het merendeel van de straling waaraan mensen in Nederland worden blootgesteld wordt veroorzaakt door radon (een edelgas afkomstig uit de aardkorst), medisch onderzoek, (röntgenfoto s of bepaalde medicijnen) en materialen die in gebouwen worden toegepast. DELTA Kernenergie 16 DELTA Kernenergie 17

6. Terreur Een kerncentrale is met strenge veiligheidsmaatregelen omgeven om een terreuraanslag te voorkomen. Daarnaast zijn er maatregelen getroffen die er voor zorgen dat de gevolgen van een eventuele aanslag gering zijn. Alle beveiligingsmaatregelen worden regelmatig getoetst door de nationale overheid, maar ook in internationaal verband. Uranium dat wordt toegepast in kerncentrales is niet geschikt voor atoomwapens, daarvoor is het niet zuiver genoeg. Het resterende radioactieve afval is opgenomen in een strikte internationale boekhouding waarin wordt bijgehouden hoeveel en welk materiaal vrijkomt bij nucleaire installaties en waar het zich bevindt. Het toezicht vindt plaats vanuit nationale overheden, in Nederland de Kernfysische Dienst, en er zijn internationale controlemechanismen. Meer dan 200 landen hebben het zogenaamde nonproliferatieverdrag getekend. Dit voorkomt dat het nucleair materiaal in verkeerde handen terecht komt. Ondertekening van dit verdrag houdt onder meer in dat kerncentrales op ieder moment aan een inspectie onderworpen kunnen worden. Als gevolg van ontwapeningsakkoorden wordt in kerncentrales, ook in de centrale in Borssele, materiaal ingezet dat afkomstig is van kernwapens. Kernenergie draagt op deze manier bij aan de ontmanteling van deze wapens en zorgt voor vreedzaam gebruik van het beschikbare materiaal. DELTA Kernenergie 18 DELTA Kernenergie 19

7. Kernenergie en de ontwikkeling van duurzame energie Omdat duurzame energie nog te duur is Dat het gebruik van kernenergie de verdere ontwikkeling van duurzame energie in de weg zou staan is niet juist. Zo investeert DELTA tenminste 125 miljoen in CO 2 -sparende energietechniek. In het zogenaamde Borssele convenant kwamen Een geforceerde overgang naar groene energie is overheid en eigenaren van de kerncentrale overeen economisch niet haalbaar en zou de leveringszekerheid dat de centrale in Borssele open blijft tot 2034 en dat in gevaar brengen. DELTA beoogt met zijn realistische tegelijkertijd fors wordt geïnvesteerd in CO 2 -sparende stap voor stap -aanpak duurzame opwekking zo snel energietechniek. mogelijk aan belang te laten winnen en tegelijkertijd te zorgen voor verantwoorde energievoorziening, op korte en lange termijn. DELTA Kernenergie 20 DELTA Kernenergie 21

8. Maatschappelijk draagvlak De laatste jaren is de discussie over kernenergie verbreed door nieuwe inzichten over de CO 2 -problematiek en de betaalbaarheid van stimuleringsregelingen voor duurzame energie. Ook het toenemend verzet tegen pilotprojecten voor ondergrondse CO 2 -opslag en grootschalige windparken speelt hierbij een rol. De conclusie dat de ideale oplossing (volledig duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar) niet bestaat, heeft een nuancering in het energiedebat teweeggebracht. Steeds meer partijen stellen zich open voor kernenergie als transitietechnologie op weg naar een duurzame samenleving. omdat we op een verantwoorde manier stroom willen produceren In het huidige regeerakkoord staat: Om de CO 2 -reductie te realiseren en minder afhankelijk te worden bij de energievoorziening, is meer kernenergie nodig. Aanvragen van vergunningen voor de bouw van een of meer nieuwe kerncentrales die voldoen aan de vereisten, worden ingewilligd. Hoe dichter men bij de kerncentrale woont, hoe groter het draagvlak is. Zo vindt 81% van de inwoners van Borssele dat DELTA een nieuwe kerncentrale mag bouwen. Dit blijkt uit onderzoek dat in opdracht van DELTA (mei 2010) is gehouden onder de bevolking van de gemeente. DELTA Kernenergie 22 DELTA Kernenergie 23

Herkomst uranium 9. Uraniumwinning Als er volgens de huidige standaarden en milieuvoorschriften wordt gewerkt, heeft uraniummijnbouw geen schadelijke gevolgen voor mens en milieu. 8% 8% 6% 5% 7% 25% Canada Australië Kazachstan Nigeria Russische Federatie Namibië Oezbekistan Uraniummijnbouw lijkt in veel opzichten op mijnbouw voor andere metalen, zoals koper of zilver. Vaak komen deze metalen in combinatie voor in ertslagen. Daardoor kan het afval van uraniummijnen verontreinigd zijn met zware metalen. Ook bevat dit afval natuurlijke radioactieve stoffen zoals radon. Onzorgvuldig beheer van deze afvalstoffen kan daarom een milieu- en gezondheidsprobleem opleveren. Maar als er volgens de huidige standaarden en strenge milieuvoorschriften wordt gewerkt, blijkt dat mijnbouw heel goed mogelijk is zonder deze gevolgen. DELTA werkt uitsluitend met gecertificeerde mijnen. Dit betekent onder meer dat het mijnafval wordt teruggebracht onder de grond of met ondoorlaatbare lagen klei afgedekt. Verder wordt het landschap na gebruik hersteld als de exploitatie van de mijn is beëindigd. Uranium is in ruime mate aanwezig. Er kan tot in lengte van jaren van gebruikgemaakt worden. Nieuwe mijntechnieken, recycling van de brandstof (95% kan opnieuw gebruikt worden) en alternatieven zoals thorium of zelfs uranium uit zeewater, zorgen ervoor dat er meer dan voldoende brandstof voorradig is voor kerncentrales. Naar schatting 30% van de brandstof (wereldwijd) bestaat uit gerecycled uranium. De huidige kerncentrale in Borssele maakt ook gebruik van gerecycled uranium. Het grootste gedeelte (62%) van de uraniumwinning vindt plaats in politiek stabiele landen zoals Australië, Canada, de Verenigde Staten en Kazachstan. 9% 19% Verenigde Staten Overige 13% Winbare voorraad afhankelijk van marktprijs Uit recente schattingen blijkt dat voldoende goedkoop uranium (tot $130 per kg) beschikbaar is voor de komende 80 jaar. Als wordt uitgegaan van een duurdere brandstofprijs (met ruimere winningsmogelijkheden) dan is er voorraad voor honderden jaren. Als ook de nog duurdere winning (ca. $ 450 per kilo) van uranium uit zeewater wordt meegerekend, is er voorraad aanwezig voor miljoenen jaren. Bron: Uranium 2007, Resources, Production and Demand. Uitgave IAEA, NEA 2008. DELTA Kernenergie 24 DELTA Kernenergie 25

Duurzaam? Duurzaam wordt gedefinieerd als het voorzien in behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeften van toekomstige generaties te schaden (Brundtland 1987: Our common future). Uitgaande van deze definitie is er geen ideale oplossing voor onze energievoorziening. De generatie van vandaag heeft behoefte aan schone, betaalbare en betrouwbare energie. Maar duurzame opwekmethoden zijn te duur of niet leveringszeker en gangbare methoden brengen CO 2 -productie met zich mee. Kernenergie voldoet wel aan voorwaarden op het gebied van betaalbaarheid, milieu en beschikbaarheid, maar kenmerkt zich ook door het afvalvraagstuk dat zich in de tijd uitstrekt tot toekomstige generaties. Nucleair afval blijft immers lange tijd radioactief. Het afvalvraagstuk is echter wel beheersbaar. Het gaat om relatief geringe hoeveelheden en er zijn beproefde technologieën voor tussentijdse opslag en eindberging. Uranium is niet hernieuwbaar, maar we kunnen ermee in onze energiebehoefte voorzien zonder dat we toekomstige generaties hun mogelijkheden ontzeggen. Kenmerken kernenergie De CO 2 -uitstoot van kernenergie is zeer beperkt. Er is voldoende uranium beschikbaar. Kernenergie heeft een lage variabele kostprijs en is concurrerend ten opzichte van andere bronnen. Het radioactieve afval kan veilig en geïsoleerd worden opgeslagen, ook in de verre toekomst. DELTA Kernenergie 26

www.delta.nl/kernenergie