Hendrik Conscience (1812-1883) en Theodoor Van Ryswyck (1811-1849) Adelheid Ceulemans Aspirant FWO-Vlaanderen Universiteit Antwerpen (ISLN) Davidsfonds 22 januari 2012 Schilde Hendrik Conscience, De Leeuw van Vlaenderen (1838) Hendrik Conscience, In t Wonderjaer (1837) Brief Prudens Van Duyse Theodoor Van Ryswyck, 09/10/1845 Café De Faem, Pieter Potstraat, Antwerpen Vergaderverslag genootschap De Olyftak, 05/03/1837 1
Inhoud Inleiding: historische context (België en Vlaams België) Van Ryswyck Schilderij door Louis Carolus (1843) Conscience Schets door Edouard Dujardin (1846) 1. De rol van van Van Ryswyck en Conscience in de Antwerpse genootschapscultuur 2. Van Ryswyck en Conscience op café 3. Briefwisseling tussen Van Ryswyck en Conscience 4. Tegenstrijdige informatie in gedichten, tijdschriften en redevoeringen : networking Inleiding: historische context België en Vlaams België 1830-1840 Belgisch patriottisme 1840-1880 Vlaams cultuurnationalisme (Vlaamse subnatie)! Nieuwe Vlaams-Belgische literatuur ab ovo Th. Van Ryswyck, Eigenaerdige verhalen (1837) H. Conscience, In t Wonderjaer (1837) De Olyftak Kunstenaerskring classicisme vs. romantiek Mathijs Van Brée (1773-1839) Gustaaf Wappers (1803-1874) 2
Maetschappy van Vlaemsche Letterminnaers De Olyftak Kunstenaerskring Maetschappy van Vlaemsche Letterminnaers De Toekomst Heilig Verbond De Hermans (Vlaemsch-België) Eigenaerdige verhalen: De Olyftak In t Wonderjaer: Het Zwart Peerd Antwerpse cafés De Faem Pieter Potstraat (Antwerpen) De Koning van Spanje (Borgerhout) De Ekster (Deurne) Het Zwart Peerd Antwerpse cafés De Koning van Spanje (Borgerhout) De Ekster (Deurne) Het Roosken De Faem (Antwerpen) Het Zwart Peerd (Antwerpen) Amand De Lattin, Contacten met vroeger Antwerpen: gebeurtenissen, geplogenheden, markante figuren (1955) Edward Poffé, Plezante mannen in een plezante stad (1913) Domien Sleeckx, Indrukken en ervaringen (1903) Door aan Rik : Ik zal u met mijne boekdeelen doodgooien, en daarmee punctum! 3
Brief Conscience Van Ryswyck, 11/03/1836 Brief Conscience Van Ryswyck, 30/11/1835 Waerde vriend, Hartelyk dank ik U, na eene zoo lange afwezenheyd, aen my gedacht te hebben; - dat geeft my de hoop voortaen eenen vriend meer te kunnen tellen; en zulks is immers, een waer geluk; boven al wanneer Kunst de knoop onzer neyging uytmaekt. Ik zou u geerne een zachtluydend gedicht, gezonden hebben, maer ik durf hetzelve in onze moedertael niet ondernemen; in tegendeel gaen ik steeds met wyde schreden, in de sierlyke fransche taal voorts. zoo speelt i[e]der, met zyn popje. Ik hoop weldra, de beste nederduytsche schriften in opzet[?] te nemen, en alzoo my myne eygene tael wat gemeener te maken. Waerde Vriend, Daar ik reeds eenige dagen van u verwyderd was, wil ik ook onze belofte nakomen. ik zou u graag eenige verzen toegestuurd hebben; doch na lang myn hoofd gekrabt te hebben, na tweemaal myne zwakke pen bezwooren te hebben, na tweemael met kragt uyt geroepen te hebben: Styg op! bleef dezelve hand er roerloos liggen. Brief Van Ryswyck Conscience, 1835 Oppervlakkig genomen, heerst in uw gedicht zekere soort van waar vernuft: er zijn veelbeduidende gedachten in, maar de verzen zijn zeer slap. Geen wonder: daar UE. vreemd is met de Hollandse dichters, kon het onmogelijk anders zijn. Doch geen moed verloren, lieve vriend; door vlijt en opmerkzaamheid komt men alles te boven. De grote Vondel zegt: struikelen leert opmerken. Denk ook zo, en gij zult uw volharding bekroond zien. Brief Conscience Van Ryswyck, 11/03/1836 pleyten! Zoo leven niet, d er zal niemand aen hem zaken te pleyten geven; want ge moet weten dat dien Cadé van tyd tot tyd, muyzenesten in zynen kop heeft, en dat hy dan door al zyn studeeren, nie meer weet van waer de wind waeyt. [ ] é[?] geluk dat ze gezegd hebben dat hy zot was. het was evenwel toch nie waer want d affairen die hy geschreven heeft en zyn van geen zotten gemaekt. Brief Conscience Van Ryswyck, 11/03/1836 Wa zegt gy daar[?], kennis maken? dat is zoo gemakkelyk niet. ik geloof dat em [hy] in geen dry maenden in en Staminet geweest is. en als ge by hem t huys gaet moet ge nog weten, waerom en dan zeet em ik groet u mynheer ja néen en ni vu ni connu dan weet gy nog nikx en gaet em by geval is wyt dan loopt hy, als of hy bang was dat z em zou en inhalen. dabord het en is geenen mensch om kennis te maken, d er zyn er véel die zeggen dat het nen menschen- hater is maer dá s gelogen want hy heeft veel menschen, goed gedaen. tiens! tiens! daer loopt em zoude gy zeggen dat dat zoo nen geleerden man is. met zyne négligente[?] mise en zyn eenvoudig gelaet het is bekan gelyk eenen afgebrande pachter. Antigonus, of De volksklagten (1841) De Noordstar, tydschrift vol letteren enz, dat hier ter stede [Antwerpen, AC] maendelyks wordt uitgegeven; en waerin de kritiek door laster wordt vervangen, de rede voor de verwaendheid vlucht, en de opbouw der litteratuer, voor gekke lofluitingen [sic] harer afstellers plaets maekt. Onder vele zoutelooze rymelbrokken die er in voorkomen, vindt men er een tot lof van Napoleon (?)[ ] Zoo dat de maker er van, nooit eene gunstige plaets in de storiebladeren der Nederlandsche letteren te verhopen heeft. Behalve de bydragen van Conscience, en van nog een, of twee andere schryvers die er in voorkomen; is dit werk aen jeugdige beoefenaers der moederspraek niet aen te pryzen. 4
De Schrobber liberaal De Roskam katholiek Een Roskammer wordt leeraer der Vlaemsche letterkunde by de jonge prinsen benoemd (31/07/1847) Pieter Frans Van Kerckhoven (1818-1857) Theodoor Van Ryswyck (1811-1849) Hendrik Conscience (1812-1883) Want zulk een tuimelaer, die laf in stage buiging, Na geld en titels smacht, en afgebedelde eer, Heeft zyne pen verkocht, verkocht zyn overtuiging Zoo één, vervalsche t hart der prinsen nimmermeer. Brief Conscience minister De Decker (19/07/1847) beschuldiging medewerking liberale, Franstalige stadsbestuur Antwerpen Brief Conscience barones Plönnies (04/10/1845) goede samenwerking met den Door Grafrede Conscience, begrafenis Van Ryswyck (10/05/1849) (Stuivenberg) Van Ryswyck, diep betreurde broeder, het lot heeft ons in een verschillend pad geleid; doch achting, liefde, heeft altyd tusschen ons voortbestaen. Onze baen voerde ons toch zoo menigmael weder te zamen! Hoe dikwyls hebben wy onze handen in de eenzaemheid in elkander geplooid; hoe dikwyls ontstroomden onzer lippen woorden van begeestering om elkander te moedigen tot den nationalen stryd! Hoe dikwyls verspraken wy elkander eene onverbrekelyke broedertrouw! Ah, die trouw is niet verbroken geworden. Moge eenige schaduw de vriendschap tusschen ons overneveld hebben, het hart toch bleef goed Ja, by uw nog ontsloten graf zeg ik het met de diepste overtuiging, gy hebt uwen strydmakker blyven achten en beminnen. gelyk hy nimmer een onvriendelyk gevoel tegen u in zynen boezem toeliet [ ] Van Ryswyck: 07/05/1849 37 jaar Conscience: 1883 10/09/1883 70 jaar Conscience: Griffier aan de Antwerpse Academie voor Schone Kunsten (1841-1853) Arrondissementscommissaris te Kortrijk (1853-1856) Lid van de Koninklijke Academie van België Erelid van de Maatschappij der Nederlandse letterkunde te Leiden Doctor honoris causa aan de Universiteit van Leuven Staatsprijs voor Vlaamse letterkunde (in 1854 en 1869) Gevierd volksdichter Van Ryswyck: Klerk Bank van Lening / Berg van Barmhartigheid / Bureau van Weldadigheid De Faem Theodoor Van Ryswyck en Willem Vertommen Archiven: Erotische, scabreuze gedichten Luybrecht: < lullebroeken < Sint-Hubertus Brief J.A. De Laet F.A. Snellaert (22/07/1839) saturnalium, ultra-erotische stukken, ultra-zuipen, ultrarooken 5
Dubbelleven Van Ryswyck Eenvoudig en burgerlyk Dubbelleven Van Ryswyck Kort is het leven Zoet is de vreugd Maetschappy van Vlaemsche Letterminnaers Maetschappy van Vlaemsche Letterminnaers Dubbelleven Van Ryswyck R.I.P. 7 mei 1849 Hendrik Conscience, De Leeuw van Vlaenderen (1838) Brief Prudens Van Duyse Theodoor Van Ryswyck, 09/10/1845 Café De Faem, Pieter Potstraat, Antwerpen 6
! Interpersoonlijke relaties Relatie Van Ryswyck Conscience - gangmakers culturele genootschapsleven Antwerpen - Eigenaerdige verhalen, In t Wonderjaer (1837) - Vrienden én concurrenten < brieven en gedichten - Van Ryswyck = leermeester Conscience (<> bekendheid Nachleben) Plaats op literaire veld verwerven, roem en faam > slaan en zalven Belang van networking, literaire en culturele netwerken, in het ontstaan en de ontwikkeling van de Vlaams-Belgische literatuur Dank u! Vragen? Theodoor Van Ryswyck Hendrik Conscience 7