Concept van A naar D: Alphen aan den Rijn op weg naar duurzaamheid 2014-2020

Concept van A naar D: Alphen aan den Rijn op weg naar duurzaamheid 2014-2020

2 In 2050 is de samenleving van Alphen aan den Rijn fossiele brandstofvrij en energie- en CO 2 -neutraal!

Voorwoord Alphen aan den Rijn is ook een ambitieuze gemeente. Dat betekent dat we in de praktijk resultaten willen boeken op het gebied van duurzaamheid. Daarvoor is al veel gebeurd, bijvoorbeeld bij het verminderen en scheiden van afval. Maar ook minder milieubelastend verkeer en vervoer, schoner oppervlaktewater, groen en ecologie en schone productie en consumptie hebben de aandacht. Er liggen echter ook genoeg uitdagingen, zoals energiebesparing en het opwekken van duurzame energie, duurzame landbouw/biobased Economy en het verder stimuleren van het fietsgebruik. Duurzaamheid betekent in mijn ogen: het nemen van verantwoordelijkheid. Met veel plezier presenteer ik hierbij ons nieuwe duurzaamheidsbeleid Van A naar D: Alphen aan den Rijn op weg naar Duurzaamheid. Dit plan is onze reisgids op weg naar duurzaamheid voor de periode tot 2020. Alphen aan den Rijn is een groene stad in het Groene Hart. In Alphen is het goed wonen. De fusie tussen Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude biedt kansen om over oude grenzen heen te kijken, ook voor duurzaamheid. Deze kansen gaan we benutten. In dit plan en het bijbehorende uitvoeringsprogramma leest u hoe we dat doen. We hebben een lange historie met duurzaamheid. In de jaren 90 van de vorige eeuw was Alphen aan den Rijn bijvoorbeeld al koploper op het gebied van duurzame gebiedsontwikkeling met de woonwijk Ecolonia. Duurzaamheid in elke vezel van de gemeentelijke organisatie en de samenleving is nodig, zodat duurzaam handelen vanzelfsprekend is. Dan kunnen we een duurzaam Alphen aan den Rijn bereiken en een prettige leefomgeving hier en elders aan de volgende generaties doorgeven. We zijn in Alphen aan den Rijn goed op weg, maar er is ook nog een lange weg te gaan. De gemeentelijke overheid kan dat zeer zeker niet alleen. Daar hebben we u hard voor nodig: ouderen en jongeren, bedrijven en organisaties, andere overheden. Samenwerking staat daarom voor ons centraal. Reist u met ons mee? Ik hoop het van harte! In het Uitvoeringsprogramma dat bij dit plan hoort, leest u welke projecten we gaan uitvoeren. Aarzel niet om uw ideeën voor duurzaamheid met ons te delen, zodat we elkaar wellicht kunnen helpen. Elk stapje op weg naar duurzaamheid is er immers één! Wethouder Willem Jan Stegeman 3

4 t Groene Vinkje is het beeldmerk voor duurzaamheid. Dit beeldmerk staat voor directe herkenbaarheid van duurzame initiatieven die door de gemeente Alphen aan den Rijn ondersteund worden.

Samenvatting De gemeente Alphen aan den Rijn is ambitieus als het gaat om duurzaamheid. De mogelijkheden en kansen van een gemeente met een combinatie van stad en platteland zijn groot. Alphen aan den Rijn is uniek door de ligging in het Groene Hart. Het is de enige gemeente in het Groene Hart met meer dan honderdduizend inwoners. Alphen aan den Rijn is een ambitieuze gemeente. Dat betekent dat we in de praktijk aantoonbare resultaten willen boeken op het gebied van duurzaamheid. In het verleden is al veel gebeurd. In deze Reisgids worden hiervan diverse voorbeelden gepresenteerd zoals de realisatie van duurzame energieopwekking, verduurzaming van het verkeer en duurzaam inkopen. Er liggen echter ook genoeg uitdagingen, zoals verdere energiebesparing en het opwekken van duurzame energie, duurzame landbouw/biobased Economy en het stimuleren van de Alphense samenleving om nog duurzamer te denken en te handelen. Hiermee bereiken we een prettige en leefbare omgeving, ook voor de toekomst! U wordt meegenomen op onze duurzaamheidsreis: wat is de ambitie en wat willen we bereiken voor de periode 2014 t/m 2020? Hierbij maken we onderscheid in enerzijds ambities van de gemeentelijke organisatie (de gemeente als bedrijf ) en anderzijds ambities voor de Alphense samenleving. Onze stip op de horizon is: In 2050 is de samenleving van Alphen aan den Rijn fossiele brandstofvrij en energie- en CO 2 -neutraal! Om deze ambities te bereiken zetten wij diverse instrumenten in zoals onder meer samenwerking en communicatie. We zetten monitoringsinstrumenten in om te meten in hoeverre we deze resultaten bereiken. Tenslotte worden ook de financiële middelen in beeld gebracht. Bij deze Reisgids hoort het Uitvoeringsprogramma het Spoorboekje. In het Uitvoeringsprogramma zijn per ambitie projecten opgenomen. Elk jaar komt in een voortgangsrapportage te staan wat de resultaten zijn. Uiteraard kunnen we niet alles in de komende periode realiseren. Ons beleid en uitvoeringsprogramma is gebaseerd op realisme. Dit realisme voeren we ook door in duidelijke en meetbare subresultaten. Er wordt ingezet op goede monitoring van duurzaamheid voor de gemeente Alphen aan den Rijn en het uitvoeringsprogramma in het bijzonder. De wettelijke milieutaken zoals vergunningverlening en handhaving staan niet in deze Reisgids en Uitvoeringsprogramma. Deze werkzaamheden worden op dit moment door twee omgevingsdiensten uitgevoerd en vanaf 2016 door de Omgevingsdienst Midden Holland en staan in een apart jaarlijks Uitvoeringsprogramma van de Omgevingsdienst. 5

Inhoud Voorwoord 3 Samenvatting 5 1. Inleiding 7 2. Stand van zaken: hoe duurzaam is Alphen aan den Rijn? 9 2.1 Duurzaamheid in Alphen aan den Rijn 9 2.2 Duurzaamheid per thema 10 3. Visie en ambities: wat willen we? 23 3.1 Visie: samen aan de slag 23 3.2 Ambities en doelen voor 2020 23 3.2.1 Relatie met ander beleid 24 3.2.2 Ambities duurzaamheid gemeentelijke organisatie 24 3.2.3 Ambities duurzaamheid Alphense samenleving 24 4. Instrumenten en werkwijze: wat is onze aanpak? 27 4.1 Rol gemeente 27 4.2 Hoe bereiken we resultaat? 28 4.2.1 Samenwerking 28 4.2.2 Communicatie-instrumenten 29 4.2.3 Financiële instrumenten 30 4.2.4 juridische instrumenten 30 5. Hoe meten we resultaten? 33 5.1 Monitoringsinstrumenten 33 5.2 Verantwoording en Rapportages 33 6. Relatie met uitvoering wettelijke milieutaken 35 7. Wat gaat dat kosten?: investeren in duurzaamheid 37 7.1 Menskracht 37 7.2 Financiële middelen 37 7.3 Inzet vrijkomend geld door revolverende fondsen 37 BIJLAGE I Verklarende woordenlijst 38 BIJLAGE II Europese en Nationale doelstellingen duurzaamheid 43 6

Inleiding Duurzaamheid is één van de speerpunten voor de gemeente Alphen aan den Rijn. In het coalitieakkoord 2014-2018 van de gemeente Daadkracht Dichtbij staat dat wij een ambitieuze, groene gemeente zijn die duurzaam ontwikkelt en bouwt en actief de toepassing van zonne-energie stimuleert. En daarnaast stelt Daadkracht Dichtbij dat wij hierbij samenwerken met inwoners, bedrijven en instellingen en dat wij ernaar streven een energieneutrale gemeente te worden. Om te horen hoe de Alphense samenleving denkt over duurzaamheid zijn in 2013 diverse duurzaamheidateliers gehouden met raadsleden, gemeenteambtenaren, bedrijven en organisaties. De resultaten van deze ateliers zijn meegenomen bij het opstellen van dit duurzaamheidsprogramma. Deze reisgids zorgt ook voor de harmonisatie van het duurzaamheidsbeleid van de drie voormalige gemeenten Alphen aan den Rijn, Boskoop en Rijnwoude. Bij deze reisgids hoort het Uitvoeringsprogramma het Spoorboekje. In het Uitvoeringsprogramma zijn per ambitie projecten opgenomen. Elk jaar komt in een voortgangsrapportage te staan wat de resultaten zijn. Het Uitvoeringsprogramma bevat een breed scala aan onderwerpen, variërend van energie tot natuur- en milieueducatie en van stadslandbouw tot milieuzorg binnen de gemeentelijke organisatie. Het Uitvoeringsprogramma zal, waar nodig, jaarlijks worden geactualiseerd. De gemeente Alphen aan den Rijn wil het goede voorbeeld geven. Daarom is één deel van dit plan en van het Uitvoeringsprogramma gericht op de gemeentelijke organisatie. Het andere deel gaat over projecten die door en in samenwerking met partijen in de Alphense samenleving worden uitgevoerd. Bij het verwezenlijken van duurzaamheidambities speelt de samenleving een belangrijke rol. In deze reisgids wordt dan ook vorm gegeven aan hoe wij als gemeentelijke organisatie de samenleving denken te kunnen faciliteren, stimuleren en enthousiasmeren met als doel om gezamenlijk duurzame doelen te bereiken. Dat vergt flexibiliteit van de gemeentelijke organisatie en van onze partners in Alphen aan den Rijn. Soms zullen we af moeten wijken van de gebaande paden en creatief naar oplossingen moeten zoeken. Dat is zeker ook een leertraject, waarbij gemeente en partijen uit de samenleving van elkaar kunnen leren. Tenslotte: college en gemeenteraad zijn ook hoofdrolspelers als het gaat om duurzaamheid. Zij kunnen aanjagers van duurzaamheid zijn. De Raad kan bijvoorbeeld initiatieven in de samenleving signaleren. De raad kan zich verder bij elk voorstel de vraag stellen heeft duurzaamheid hier de rol gekregen die nodig is?. In sommige gevallen moet het college bewust kiezen voor duurzaamheid, ook als dat in eerste instantie iets meer kost en pas op de langere termijn baten oplevert. 7

8 reist u met ons mee?

2. Stand van zaken: hoe duurzaam is Alphen aan den Rijn? Waar staan we op dit moment? Als we het streven naar duurzaamheid zien als een reis, dan beginnen we bij het vertrekpunt, daar waar we nu staan. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van duurzaamheid in Alphen aan den Rijn op dit moment. Voor onder andere de onderwerpen wonen, verkeer, bedrijven en landbouw, groen en ecologie, educatie, afval en energie wordt kort aangegeven hoe duurzaam Alphen aan den Rijn is. Meestal is dit erg moeilijk meetbaar. In het verleden is bovendien vaak niet vastgesteld hoe duurzaam we zijn. Daarom worden vooral voorbeelden gegeven en een aantal kengetallen en maatregelen die de afgelopen periode getroffen zijn om duurzaamheid in Alphen in de praktijk te brengen. 2.1 Duurzaamheid in Alphen aan den Rijn De voormalige gemeenten hebben de jaren voor de fusie al stevig ingezet op duurzaamheid en succes gehad. Zo was de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn de eerste gemeente in Nederland die samen met het bedrijfsleven elektrische auto s inzette. Mede door het sterke regionale klimaatprogramma is Alphen aan den Rijn in 2011 uitgeroepen tot klimaatvriendelijkste middelgrote gemeente van Nederland. Boskoop is bekend van het pionierswerk voor het gebruik en toepassing van FSC-certificaten. In Rijnwoude is een windmolenpark gerealiseerd, zijn met succes duurzaamheidsleningen aangeboden aan bewoners en heeft communicatie over duurzaamheid een belangrijke rol gespeeld, bijvoorbeeld door het houden van innovatieve duurzaamheidscompetities. De gemeenten Alphen aan den Rijn en Rijnwoude hadden tot aan de fusie beide een Duurzaamheidsagenda. In deze beleidsstukken was duurzaamheid en klimaat al voor een groot deel als integraal onderdeel van de gemeentelijke bedrijfsvoering opgenomen. Het huidige beleidsdocument sluit aan op de duurzaamheidsagenda s maar kent een veel grotere rol voor de participatie van de samenleving bij het realiseren van de duurzaamheidsambities. 9

2.2 Duurzaamheid per thema Wat is er concreet bereikt? Hieronder is een aantal resultaten samengevat voor verschillende thema s. Deze zijn bereikt door inzet van bedrijven, bewoners, de gemeente en diverse organisaties. Bouwen en wonen Een prettige leefomgeving vraagt om aandacht voor geluid, verkeer, luchtkwaliteit en geur voor bedrijfsactiviteiten en voor het gebruik en vervoer van gevaarlijke stoffen. De bodemkwaliteit moet geschikt zijn om op te wonen. Al deze onderwerpen zijn wettelijk geregeld. De gemeente streeft echter, waar het kan, naar een betere leefkwaliteit dan het wettelijk minimum. Belangrijke kansen voor duurzaamheid bij bouwen en wonen zijn het energie- en materiaalgebruik, maar ook een duurzame inrichting van woon- en werkgebieden. Aan al deze aspecten is de afgelopen jaren aandacht besteed. DUURZAAM SLOPEN De diverse bouwonderdelen aan de Lage Zijde zijn gesloopt. Bij de inschrijving voor de sloopwerkzaamheden zijn elementen als inschrijfbedrag, maatregelen om hinder te voorkomen, de inschatting van de risico s en hoe daarmee wordt omgegaan en het bevorderen van de duurzaamheid van de uitvoering en het vervoer van sloopmaterialen, beoordeeld. DUURZAAM BOUWEN Realisatie basisschool De Tweeklank De Tweeklank is een duurzaam gebouw, waar kinderen zich vol energie verder kunnen ontwikkelen. Al bij aanvang van het project is afgesproken een duurzaam gebouw te realiseren. Bijzondere kwaliteiten zijn: stil gebouw, goede milieuzorg, toekomstgericht. Realisatie Brede School Snijdelwijk In 2013 is de Brede School in Snijdelwijk in Boskoop heel duurzaam en toekomstbestendig gebouwd. Naast hoge score op energie, gezondheid en gebruikskwaliteit is het gebouw multifunctioneel inzetbaar voor meerdere maatschappelijke functies. Bij de voorbereiding is in het basisontwerp rekening gehouden met alternatief gebruik in de toekomst. Met beperkte aanpassing is inzet voor bedrijfsruimte of zelfs voor woningbouw mogelijk. Duurzame inrichting woon- en werkgebieden Duurzaamheidsambities zijn integraal onderdeel van de gemeentelijke structuurvisie. Het vergroten van de leefbaarheid in de stad, minder milieubelastend verkeer, en het beter verbinden en toegankelijk maken van groen en water, zijn leidende thema s. De gemeente is zuinig op haar open ruimte. Herstructurering gaat voor uitbreiding. Uitgangspunt is intensief ruimtegebruik zoals meerlaags bouwen op bedrijventerreinen. 10

Duurzame mobiliteit (verkeer) DUURZAAMHEIDSPRIJS RIJNWOUDE LED VERLICHTING IN DE OPENBARE RUIMTE Voormalig Rijnwoude organiseerde jaarlijks een Duurzaamheidsprijs met het thema Energiezuinig Wonen. Hiermee werden goede ideeën bekend, zodat anderen deze ideeën kunnen navolgen. De prijs werd uitgereikt aan de eigenaar/inwoner, die door het treffen van energiebesparende maatregelen, een grote daling in energieverbruik had. In 2013 zorgden de inzenders met het treffen van duurzame maatregelen ervoor dat de CO 2 -uitstoot jaarlijks met 50 ton afnam. Dat is vergelijkbaar met de hoeveelheid CO 2 die een bos met 2.500 bomen kan vastleggen in een jaar. Vanaf 2012 wordt standaard bij elke vervanging een armatuur met LED verlichting gekozen. Op 1 januari 2015 is al bijna 20% van het openbaar verlichtingsareaal van LED verlichting (met dimmer) voorzien. Duurzaamheid en leefbaarheid staan onder druk door vooral het autoverkeer. Het verminderen van het aantal korte autoritten en het stimuleren van fietsverkeer en OV heeft daarom de afgelopen jaren aandacht gekregen. Met maatregelen zoals verkeerscirculatieplannen, groene golven, snelheidsbeperkingen, de aanleg van rotondes en planologische ingrepen worden de negatieve gevolgen van het autoverkeer voor de luchtkwaliteit en geluidhinder aangepakt. Geluidhinder is teruggedrongen door aanleg van stille wegdekken en geluidschermen en een betere regulering van het verkeer. Luchtkwaliteit profiteert mee van de maatregelen die t.a.v. geluid worden gerealiseerd. De luchtkwaliteit voldoet in Alphen aan den Rijn overal ruim aan de wettelijke grenswaarden. De feitelijke luchtkwaliteit ligt bij 95% van de woningen meer dan 10 µg/m3 onder de wettelijke grenswaarde. Bij bouwplannen is het effect op de luchtkwaliteit en de blootstelling van toekomstige gebruikers onderdeel van het planproces. De gemeente streeft naar een betere kwaliteit voor onder meer lucht en geluid dan de wettelijke norm en hanteert een gebiedsgerichte benadering voor milieukwaliteit. Binnen de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn werd hiervoor het instrument Duurzaamheids- Profiel op Locatie gebruikt, bij de gemeente Rijnwoude het Regionaal Beleidskader Duurzame Stedenbouw. Bij de gemeente Boskoop werd de Handleiding Gebiedsgericht Beleid toegepast. KONINGIN MÁXIMABRUG De Koningin Máximabrug wordt een duurzame brug in zowel aanleg als gebruik. De brug wordt energieleverend. Duurzaam door slim materiaalgebruik (zo min mogelijk grondverzet én toepassing van composiet- en recyclingmaterialen) én duurzaam in energiegebruik. Daarnaast wordt tijdens de bouw de brug geheel vanaf het industrieterreindeel opgebouwd waardoor de kwetsbare polder Gnephoek zo min mogelijk wordt belast. 11

DUURZAAM WAGENPARK Het wagenpark van de voormalige gemeente Alphen aan den Rijn bestond uit elektrische en hybride auto s. In januari 2013 heeft de gemeente 29 auto s van haar wagenpark vervangen door groengasauto s. Bedrijven Bedrijven Op Alphense bedrijventerreinen zijn diverse duurzaamheidsmaatregelen getroffen. Voorbeelden zijn gezamenlijke afvalinzameling, LED-verlichting, integrale camerabeveiliging, gezamenlijke blusvoorziening. Daarnaast zijn in de afgelopen jaren diverse acties geweest om het energieverbruik van grootverbruikers terug te dringen. De gemeente kent helaas slechts 1 duurzaam bedrijfsterrein, de Schans 2. In het kader van de voorbereiding van het duurzaamheidsbeleid is van alle bedrijfsterreinen binnen de gemeente de duurzaamheidssituatie onderzocht met behulp van het Alphense duurzaamheidsprofiel. Hieruit blijkt dat de bedrijventerreinen binnen de gemeente nog niet bovengemiddeld scoren op het gebied van duurzaamheid. Er is daarom naar verwachting nog flinke winst te boeken ten aanzien van dit aspect. BAND OP SPANNING Met te zachte banden verbruiken auto s op jaarbasis 2 tot 5% meer brandstof en de slijtage van de banden neemt toe. Gemeente Alphen aan den Rijn heeft de Band op spanning aktie al negen maal kosteloos aangeboden voor alle inwoners van gemeente Alphen aan den Rijn. In totaal zijn er tot nu toe meer dan 1000 auto s gecontroleerd wat heeft geresulteerd in een besparing van bijna 16 ton CO 2 en ruim 4000 liter brandstof. MILIEUBAROMETER VOOR BEDRIJVEN & ORGANISATIES Alle bedrijven en organisaties in Alphen aan den Rijn kunnen de komende drie jaar gratis een startabonnement ontvangen voor de milieubarometer. De milieubarometer is een online meetinstrument dat de milieukosten, milieubelasting en CO 2 uitstoot in één oogopslag inzichtelijk maakt. ENERGIESCANS BEDRIJVEN In 2013 en 2014 hebben 30 MKB-bedrijven een energiescan voor hun bedrijf laten uitvoeren. Uit die 30 scans is gebleken dat veel bedrijven investeringen in energiebesparing binnen drie jaar kunnen terugverdienen. 12

Greenport Boskoop Het kenmerkende veenlandschap, dat qua grondslag uitermate geschikt is voor sierteelt, vormt door haar fijnmazige verkavelingspatroon met vele sloten voor de 600 gevestigde sierteeltbedrijven een belemmering om te kunnen groeien en hun concurrentiepositie in de wereld te behouden. Tijdens het pilotproject Duurzaam Zuidwijk is met vele bij de boomsierteelt betrokken belanghebbenden nagedacht over het vraagstuk: hoe kunnen we met elkaar door herstructurering en schaalvergroting een economisch duurzame toekomst voor de bedrijven garanderen én de kwaliteit van het landschap en het water behouden en zo mogelijk verbeteren. Hieruit is een overdraagbare integrale herstructureringsaanpak ontstaan, die inmiddels ook in andere delen van het sierteeltgebied wordt toegepast. In De Lansing is een compensatiewaterberging gerealiseerd, gericht op verbetering van de ecologie en landschappelijke kwaliteit. Er is een rondweg in Boskoop-Oost aangelegd om de bereikbaarheid van bedrijven en leefbaarheid in kernen te verbeteren. Door het toepassen van een innovatieve funderingstechniek is de levensduur van de wegen verdrievoudigd. DUBBEL RUIMTEGEBRUIK Het benodigde compensatiewater voor bedrijven die sloten willen dempen, wordt geclusterd in een collectieve waterberging en op landschappelijk verantwoorde wijze ingepast in de minder voor sierteelt geschikte delen van het sierteeltgebied (transformatiezones). Deze waterrijke gebiedjes kunnen in het kader van dubbel ruimtegebruik tevens worden ingezet voor bijvoorbeeld extensieve recreatie, als uitplaatsingslocatie of anderszins. Onlangs is in De Lansing een compensatie-waterberging gerealiseerd, gericht op verbetering van de ecologie en landschappelijke kwaliteit. PILOT INNOVATIEVE DRIJVENDE TEELTVLOER Binnen de pilot Duurzaam Zuidwijk is als innovatieproject een drijvende teeltvloer ontwikkeld en bij Kwekerij A.N.M. Rijnbeek & Zn. gerealiseerd en in gebruik genomen. Een drijvende teeltvloer is een systeem dat in de basis bestaat uit een teeltlaag voor het dragen van de planten in pot of container en daaronder een waterbergingslaag voor gietwater of oppervlaktewater. De teeltvloer drijft direct op het water dat wordt opgeslagen. Het doel van deze methode is dat meervoudig en daarmee efficiënter gebruik van één oppervlakte mogelijk is. Onder de teeltvloer realiseer je namelijk (extra) gietwaterberging en oppervlaktewaterberging. Omdat de teeltvloer drijft, stijgt en daalt deze met het waterniveau mee. De teeltvloer is inmiddels enkele jaren beproefd en functioneert naar tevredenheid. Landbouw In de Structuurvisie Buitengebied (2009) zijn ambities vastgelegd over de toekomst van het buitengebied en hoe we de economische, sociale en ruimtelijke betekenis van het buitengebied willen behouden door te ontwikkelen. Ontwikkelingen en nieuwe economische dragers zijn nodig omdat we er niet langer vanuit kunnen gaan dat het regulier landbouwkundig gebruik ook het 13

gewenste landschap oplevert. Per polder is een specifieke gebiedsgerichte ontwikkelingsrichting en -ruimte gedefinieerd. Uitgangspunt in de Structuurvisie Buitengebied is dat duurzaam beheer van het buitengebied alleen mogelijk is als dat betaalbaar blijft. Economische draagkracht is nodig in het buitengebied. Op dit moment zijn het vooral de agrariërs die de gronden beheren. De wens is dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor welzijn en milieu. Als bepaalde nieuwe ontwikkelingen bijdragen aan de kwaliteiten van het gebied, kunnen deze de ruimte krijgen. Dit staat los van het gegeven of de initiatiefnemer een agrariër is of niet en het staat los van het gegeven of het agrarische of niet-agrarische activiteiten betreft. WIJKMOESTUIN DE ALPHENSE WETERING In de wijk Kerk & Zanen is Stichting De Groene Vinger in samenwerking met diverse partijen begonnen om een gedeelte (2100 m²) van het gebied langs de Alphense Wetering/ Renaissancelaan als wijkmoestuin in te richten. De gemeente faciliteert dit project. Er zijn diverse plantbedden, een wilgenhaag, fruitbomen, struiken en bloembollen gepoot. De eerste oogst leverde tientallen kratten biologische groente op die aan de voedselbank gedoneerd zijn. Water en groen Water Bij de invulling van wettelijke gemeentelijke watertaken voor afvalwater, hemelwater en grondwater zijn duurzame en robuuste systemen en maatregelen een leidend uitgangspunt. Dit geldt ook voor de bijdrage van de gemeente aan de nauwe samenwerking met het hoogheemraadschap van Rijnland in het kwantitatief en kwalitatief op orde brengen en houden van het oppervlaktewatersysteem, zowel in stedelijk als agrarisch gebied. AFKOPPELEN SCHOON HEMELWATER VAN GEMENGDE STELSELS Bij vervanging van gemengde riolering wordt, indien doelmatig, het schone hemelwater uit het openbare gebied afgekoppeld en apart naar het oppervlaktewater afgevoerd. Dit vermindert vervuiling van oppervlaktewater bij hevige buien en verbetert het rendement van de afvalwaterzuivering. OPHEFFEN ONGESANEERDE LOZINGEN IN HET BUITENGEBIED Ongesaneerde lozingen in het buitengebied worden zoveel mogelijk aangesloten op drukriolering of krijgen een zuiverende voorziening. TOEPASSEN VOORKEURSVOLGORDE HEMELWATER: VASTHOUDEN, BERGEN EN AFVOEREN Bij beoordeling van ruimtelijke plannen en projecten wordt ruim aandacht geschonken aan het ter plaatse vasthouden en bergen van hemelwater. Extremere neerslag als gevolg van de klimaatverandering vraagt om meer inspanningen op dit gebied (klimaatadaptatie). 14

VERBETEREN KWALITEIT EN KWANTITEIT OPPERVLAKTEWATER Voor het stedelijk oppervlaktewater worden gezamenlijk met het Hoogheemraadschap maatregelen opgesteld en uitgevoerd om de ecologische waterkwaliteit en waterkwantiteit duurzaam te verbeteren. Duurzame oplossingen voor de waterbelangen van de agrarische sector, met name de sierteelt in Boskoop, worden in het Greenportverband opgepakt. Groen Groen is belangrijk voor mens, dier en plant en draagt bij aan de klimaatbeheersing. Bomen en planten nemen voor een deel de CO 2 op en zetten die om in zuurstof. Groen heeft een gunstig effect op de temperatuur, de waterbergingscapaciteit en heeft invloed op het afvangen van fijnstof. Alphen aan den Rijn is een groene gemeente in het Groene Hart. Binnen de gemeente is het openbare groen van grote waarde. De boom heeft de afgelopen jaren als drager van de groenbeleving een centrale plaats ingenomen bij het groenbeleid, maar ook het overige groen speelt een belangrijke rol. De afgelopen jaren is er naar gestreefd om meer diversiteit in soorten te verkrijgen binnen het openbaar groen. Dit is mede ingestoken om ziektes tegen te werken, maar ook de beleving van een divers openbaar groen is positiever. DUURZAAM WATERBEHEER BOSKOOP Er worden diverse maatregelen doorgevoerd ter verbetering van de aanvoer van kwalitatief goed water voor het sierteeltgebied en voor de doorstroming van het buitengebied teneinde de klimaatveranderingen het hoofd te bieden. In Boskoop-Oost is met een nieuw gemaal een verbinding gelegd met de Oude Rijn om de zoetwateraanvoer duurzaam te verbeteren. Er worden in de Gouwepolder twee nieuwe hoofdwatergangen gerealiseerd die de noord-zuid afvoer van water naar het gemaal Th. Brans verbeteren. Reductie van emissies door gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen staat hoog op de agenda. Een voorbeeld hiervan is het project Slootgerichte aanpak dat door het Hoogheemraadschap van Rijnland in samenwerking met een aantal kwekers is uitgevoerd. Onlangs is in De Lansing een compensatiewaterberging gerealiseerd, gericht op verbetering van de ecologie en landschappelijke kwaliteit. GROENPARTICIPATIE Als buurtbewoners aangeven dat ze graag hun eigen groen in de openbare ruimte van de buurt willen onderhouden, dan stimuleert de gemeente dat met fysieke ondersteuning en bij de aanleg ook financieel door bijvoorbeeld wat luxere beplanting aan te schaffen. 15

DE GROENE ETALAGE Het sierteeltcluster is het groenste bedrijventerrein in de omgeving. 1.200 ha nagenoeg aaneengesloten boomteelt, met daarin een aantal bijzonder innovatieve bedrijven, is uniek in de wereld. Een aantrekkelijk gebied door de diversiteit aan heesters en planten die buiten op het land worden gekweekt. Wellicht minder zichtbaar, maar zeker zo belangrijk om uit te dragen, is dat er hier continu wordt gewerkt aan verduurzaming van bedrijfsprocessen, teeltmethodieken en agro-logistiek. Tijdelijk braakliggende percelen worden nu steeds meer gebruikt voor productie van groenbemesters of biomassa. ONKRUIDVERDELGING ZONDER BESTRIJDINGS- MIDDELEN Gemeente Alphen aan den Rijn gebruikt al sinds 1992 geen chemische bestrijdingsmiddelen meer voor de onkruidbeheersing in beplanting en op verharding in de openbare ruimte. De verharding wordt geborsteld, gebrand of behandeld met heet water, de beplanting wordt geschoffeld. In Boskoop geldt dit sinds 2013 en sinds de fusie geldt dit uiteraard ook voor Rijnwoude. ALPHENSE AMBTENAREN PLANTEN 600 BOMEN VOOR CO 2 COMPENSATIE Medewerkers van de gemeente zijn samen aan de slag gegaan om de CO 2 -uitstoot van de woon-werkkilometers van medewerkers te compenseren door het planten van bomen. Op 21 maart 2014 hebben 15 Alphense ambtenaren 600 bomen geplant langs de nieuw aangelegde Oostelijke Rondweg door het sierteeltgebied in Boskoop. Onderwijs, educatie en kennis Het doel van Natuur- en Milieueducatie (NME) is om de jeugd bewust te maken van haar directe leefomgeving. De leefomgeving van het kind is het uitgangspunt voor het verwerven van inzicht in en kennis over natuur, milieu en duurzaamheid. Hierdoor krijgen ze het besef dat het belangrijk is duurzaam om te gaan met de natuur en het milieu. De afgelopen jaren stond NME goed op de agenda van de voormalige gemeenten. Samenwerking vindt plaats met Avifauna en de Omgevingsdienst Midden- Holland en diverse partijen zoals IVN en natuurorganisaties. Voor het NME-aanbod is als overkoepelend thema duurzaamheid gekozen. Aan deze kapstok zijn enkele belangrijke onderwerpen 16

gehangen die de basis vormen van het NME- programma zoals water, energie, biodiversiteit, grondstoffen en mens & dier (zoals: voeding en dierenwelzijn) De gemeente heeft de (duurzaamheids)wijsheid niet in pacht. Zij werkt hierbij dan ook intensief samen met de TU Delft. Ook bestaan er goede contacten met de TU Wageningen en de VU Amsterdam. Binnen deze instituten vinden de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van duurzame stedenbouw, energiebeheer en landbouw plaats. Door middel van een vast stelsel van stage- en afstudeeropdrachten wordt de meest actuele kennis in huis gehaald en wordt studenten de kans gegeven ervaring op te doen binnen de overheidsorganisatie. Afval Uitgangspunt is verantwoorde verwerking en hergebruik van eindige grondstoffen. Daarvoor is onder meer het volgende gedaan: Uitbreiding van het aantal blauwe minicontainers voor alle laagbouw huishoudens in de gemeente; Inzamelen van plastic door middel van minicontainers. Bij de omzetting van restafval naar ondergrondse containers, de bruine minicontainers ombouwen naar plastic inzamelmiddelen; Plaatsing van ondergrondse afvalcontainers. De hoeveelheid restafval per inwoner bedroeg in 2013 gemiddeld 227 kg, het percentage afvalscheiding bedroeg in 2014 51%. Dit komt overeen met de gemiddelde score in Nederland. ECOPARK KENNIS De afgelopen jaren is er regelmatig een duurzaamheidsmarkt gehouden voor inwoners en bedrijven in Alphen aan den Rijn. Hier konden mensen informatie krijgen voor het treffen van duurzame maatregelen. Ook waren er streekproducten te koop. De markten werden goed bezocht. Het afvalbrengstation Ecopark De Limes is volledig ingesteld op het duurzaam verwerken van allerlei soorten afval, maar geeft ook voorlichting en educatie in het Huis van de Duurzaamheid. Het pand is onder meer voorzien van zonnepanelen, een windmolen, een houtgestookte kachel en opvang van regenwater voor het doorspoelen van de toiletten. Door plaatsing van meer zonnepanelen kan het complex in de toekomst zelfs energieneutraal worden. 17

Energie en materiaalgebruik Energie was en is een belangrijk speerpunt van het Alphense duurzaamheidsbeleid. Op alle gemeentelijke aansluitingen zijn zogenaamde slimme meters geplaatst om een beter zicht op het stroomverbruik te verkrijgen. Ook zijn we als gemeentelijke organisatie druk bezig om ons energieverbruik regionaal te vergroenen. Het gemiddeld energielabel van woningen in Alphen aan den Rijn varieert zeer sterk per wijk. Dit is primair afhankelijk van de periode waarin de wijken zijn gerealiseerd. Zo hebben de wijken die gerealiseerd zijn in de jaren 70 en 80 een lager energielabel dan bijvoorbeeld Kerk en Zanen die rond de eeuwwisseling is gerealiseerd. Ongeveer 30% van de woningen binnen de gemeente zijn sociale huurwoningen van woningcorporaties. Bij nieuwbouwprojecten is de afgelopen jaren energiezuinig bouwen en gebruik van duurzame materialen gestimuleerd door het instrument GPR Gebouw aan te bieden aan ontwikkelaars. Voor de bestaande bouw zijn duurzaamheidsleningen aangeboden aan woningeigenaren. Ook is bekeken hoe het energieverbruik van bestaande gebouwen verbeterd kan worden, bijvoorbeeld door energiezuinige LED-verlichting toe te passen. Een belangrijk aandachtspunt bij materiaalgebruik is de toepassing van verantwoord FSC-hout geweest. GOED HOUT Nog steeds verdwijnt er, door slecht bosbeheer, gemiddeld 13 miljoen hectare bos per jaar. Gemeente Alphen aan den Rijn heeft een convenant met FSC-Nederland afgesloten voor gebruik van duurzaam hout en papier. DUURZAME VERGISTING Indaver, de composteerinstallatie op bedrijventerrein De Schans in Alphen aan den Rijn, heeft in 2014 een vergister gekoppeld aan de installatie. Deze vergister levert jaarlijks voor 3.400 huishoudens groen gas. De gemeente betrekt een deel van dit groene gas voor het gasverbruik van haar gebouwen. Daarnaast heeft een Alphense agrariër (Ekodorp) sinds het voorjaar van 2008 een biogasinstallatie. Deze produceert elektriciteit voor ruim 1000 huishoudens. PARKEERAUTOMATEN De nieuwe parkeerautomaten worden voorzien van een zonnepaneel. Overdag laadt het paneel de accu bij. De automaten worden ook aangesloten op het gemeentelijke openbare verlichtingsnet. s Nachts kan de parkeerautomaat dan eventueel nog verder bijladen. De parkeerautomaat wordt daarnaast voorzien van een lichtsensor en digitale tijdschakelaar. Tijdens donkere dagen brandt de lichtbak boven de automaat, maar deze gaat automatisch uit buiten de tijden van betaald parkeren. Het touchscreen schakelt na enige tijd uit als deze niet gebruikt wordt. 18

DUURZAAMHEIDSLENINGEN De raad heeft in mei 2014 een gunstige lening voor energiebesparende maatregelen voor particuliere huiseigenaren opengesteld; de duurzaamheidslening. Deze lening is een groot succes gebleken. In de meeste gevallen is de lening aangevraagd voor het plaatsen van zonnepanelen. In enkele gevallen voor het plaatsen van HR++ glas, het aanbrengen van dakisolatie, het plaatsen van een HR ketel en het plaatsen van een zonneboiler. De duurzaamheidslening levert tot nu toe een toename van ruim 1100 m 2 aan zonnepanelen op binnen de gemeente Alphen aan den Rijn. Dit komt overeen met een CO 2 reductie van 58 ton. Gemeentelijk energieverbruik 1 (elektra en gas) is 100% vergroend 2 (buiten Nederland) Het elektra- en gasverbruik van de gemeentelijke organisatie is respectievelijk 11.843.168 kwh en 312.934 m 3. Het verbruik openbare verlichting is 4.305.000 kwh 3 (1% van het totaal energiegebruik). ENERGIEHUISHOUDING ALPHEN AAN DEN RIJN: FEITEN EN WEETJES Energieverbruik bestaat uit drie hoofdgroepen: de warmtevraag, de elektriciteitsvraag en de brandstofvraag (mobiliteit). In Alphen aan den Rijn is de brandstofvraag (41%) het hoogst, dit komt door de vele transportbedrijven en bewegingen. Vervolgens kennen we de warmtevraag van 36% en de elektriciteitsvraag van 23%. Een gemiddelde woning met een gemiddeld gezin van 2,2 personen gebruikt: 3.350 kwh aan elektrische energie per jaar 1.600 m 3 gas per jaar wat overeenkomt met 15.630 kwh per jaar Het totaal energieverbruik van Alphen aan den Rijn: zon bestaand windmolens bestaand windmolens gepland anders Woningtype gemiddeld verbruik per jaar in m³ flat 1.025 tussenwoning 1.425 hoekwoning 1.625 2 onder 1 kap 2.025 vrijstaand 2.650 gemiddeld alle woningen 1.525 Duurzaam opgewekte energie in Alphen aan den Rijn: zonnepanelen 3.3 miljoen kwh (0,85% van het totaal energiegebruik) windmolens bestaand 26.3 miljoen kwh (6,7% van het totaal energiegebruik) windmolens gepland 32.9 miljoen kwh (8,4% van het totaal energiegebruik) 1 Verbruik van gemeentelijke gebouwen en installaties (openbare verlichting, rioolgemalen, vastgoed). 2 Door middel van aankoop van certificaten van duurzame energieopwekkingsprojecten. 3 Gebaseerd op aantal lichtmasten, maal gemiddeld verbruik, maal gemiddeld aantal branduren. 19

Gemiddeld energieverbruik per deelgebied over 2014 Figuur 1. Gemiddeld elektriciteitsgebruik per deelgebied over 2014 Figuur 2. Gemiddeld gasgebruik per deelgebied over 2014 20

21

22

3. Visie en ambities: wat willen we? Het vorige hoofdstuk gaf een overzicht van duurzaamheidsinspanningen van de afgelopen jaren in Alphen aan den Rijn. Dit is het startpunt van onze reis. De volgende vraag is waar onze reis naartoe gaat: wat is het doel van onze duurzaamheidsreis, wat willen we bereiken? Daarover gaat dit derde hoofdstuk. Bij dat doel onderscheiden we enerzijds ambities van de gemeentelijke organisatie en anderzijds ambities voor de Alphense samenleving. Maar eerst benoemen we onze langetermijnambitie. 3.1 Visie: samen aan de slag De gemeente Alphen aan den Rijn is ambitieus als het gaat om duurzaamheid. De mogelijkheden en kansen van een gemeente met een combinatie van stad en platteland zijn groot. Alphen aan den Rijn is uniek door de ligging in het Groene Hart. Het is de enige gemeente met meer dan honderdduizend inwoners in het Groene Hart. De gemeente Alphen aan den Rijn kent de volgende lange termijnambitie voor duurzaamheid: Deze ambitie kan alleen bereikt worden als burgers, bedrijven en overheid met elkaar samenwerken. De gemeente neemt haar rol daarbij serieus. Daar waar de gemeente direct invloed heeft (bijvoorbeeld op haar eigen vastgoed en beleid) wordt duurzaamheid een vast onderdeel en geeft de gemeente het goede voorbeeld. Om de samenleving te prikkelen en in beweging te brengen vervult de gemeente daarnaast een andere rol: In 2050 is de samenleving van Alphen aan den Rijn fossiele brandstofvrij en energie- en CO 2 -neutraal! zij maakt duurzame initiatieven vanuit de samenleving mogelijk, creëert ruimte, faciliteert en stimuleert. Communicatie is hierbij van groot belang. Dit draagt er mede aan bij dat bovenstaande ambitie uitgedragen wordt naar de samenleving. 3.2 Ambities en doelen voor 2020 Zowel de Europese Unie als de Nationale overheid heeft duurzame doelstellingen vastgelegd voor het jaar 2020. Deze doelstellingen gelden mede als uitgangspunt voor de Alphense ambities. Daarom is er voor gekozen om deze reisgids een looptijd te geven tot 2020. Zie bijlage II voor een samenvatting van de Europese en Nationale doelstellingen. De Alphense ambities zijn onderverdeeld in twee categorieën. Aan de ene kant ambities voor de gemeentelijke organisatie (paragraaf 3.2.2). Aan de andere kant hebben we ambities die gemeentebreed zijn en waarvoor ook de samenleving aan zet is om deze te halen. Hierop wordt in paragraaf 3.2.3 nader ingegaan. Een belangrijke rol is weggelegd voor het college en de gemeenteraad. Zij kunnen duurzaamheid agenderen en in alle besluiten nagaan of duurzaamheid voldoende is meegewogen in politieke beslissingen. 23

3.2.1 Relatie met ander beleid Voor veel vakgebieden wordt in het kader van de harmonisatie nog nieuw/geactualiseerd beleid opgesteld. Afgesproken is dat bij andere beleidsvelden duurzaamheid een onderdeel van het beleid uit zal maken. Denk hierbij aan de thema s Afval, Verkeer en Vervoer, Inrichting Openbare ruimte, Groen en Water. In de komende jaren wordt ook aandacht geschonken aan de onderwerpen voedsel en gezondheid ten behoeve van een vitale (en dus duurzame) samenleving. 3.2.2 Ambities duurzaamheid gemeentelijke organisatie Voor de Alphense Ambities voor de gemeentelijke organisatie zijn we als overheid zelf verantwoordelijk. We kunnen hier dan ook op worden aangesproken. Als gemeente vervullen we hiermee een voorbeeldfunctie en dat stralen we uit naar de samenleving. Dit laten we actief aan de samenleving zien. 3. In 2020 is dankzij energiemanagement 5 % elektriciteit bespaard 4 bij gemeentelijke aansluitingen. 4. In 2020 is 100% van het elektraverbruik van de gemeentelijke organisatie regionaal vergroend; 5. In 2020 is 50% van het gasverbruik van de gemeentelijke organisatie regionaal vergroend; 6. In 2020 100% duurzaam inkopen. In alle aanbestedingen wordt Duurzaamheid meegenomen (in eis, selectiecriteria en/of gunningscriterium); 7. Duurzaamheids DPL ambitie (ADP) bij gemeentelijke projecten 7 8. Gemeentelijk vastgoed in 2025 energieneutraal. 9. De medewerkers van de gemeentelijke organisatie zijn zich nog meer bewust van het belang van duurzaamheid. In het Uitvoeringsprogramma staan de ambities uitgewerkt in concrete projecten. Echter 2020 is nog ver weg en in de loop van de tijd kunnen er projecten afvallen en/of bijkomen. Vandaar ook dat het Uitvoeringsprogramma jaarlijks op actualiteit wordt beoordeeld en bijgewerkt. De ambities van de gemeentelijke organisatie zijn: 1. In 2018 alleen nog maar tenminste energieneutraal bouwen bij gemeentelijke plannen en projecten; 2. In 2020 20% besparing ten opzichte van 2013 in de openbare verlichting en verkeersinstallaties; 3.2.3 Ambities duurzaamheid Alphense samenleving Een duurzame samenleving omvat de samenleving als geheel, dus inwoners, bedrijven, verenigingen en instellingen, jong en oud. Het is een mooi streven als uiteindelijk het thema duurzaamheid in elke vezel van de samenleving gaat zitten, zodat duurzaam handelen een natuurlijke handelswijze wordt en we gezamenlijk (ieder in haar eigen rol) de duurzaamheidsdoelen (zie kader) kunnen behalen om een leefbare omgeving aan de volgende generaties te kunnen doorgeven. We zijn goed op pad, maar er is nog een lange weg te gaan. Op de Alphense ambities voor (en eigenlijk ook van) de samenleving als geheel heeft de gemeente indirect invloed door de 4 Het betreft besparing door inzicht en maatregelen. Hierin is teruglevering van bijvoorbeeld zonnepanelen niet meegenomen. 24

samenleving op een goede manier te prikkelen en in beweging te brengen. Ook door opkomende initiatieven zoveel mogelijk te ondersteunen kan de gemeente invloed uitoefenen. Het behalen van deze ambities ligt in handen van de gemeenschap. De gemeente heeft de inspanningsverplichting om duurzame initiatieven vanuit de samenleving mogelijk te maken, ruimte te creëren, te faciliteren en te stimuleren. De ambities voor de samenleving zijn: 1. In 2020 is 75% van het huishoudelijk afval in Alphen aan den Rijn gescheiden; 2. In de periode 2014-2020 wordt 12.000 ton CO 2 bespaard door binnen de gemeentegrenzen uitgevoerde projecten 5 ; 3. In 2020 bestaat het energieverbruik voor minimaal 14% uit duurzaam opgewekte energie; 4. De sociale huurwoningen hebben in 2020 gemiddeld een energielabel B, 80% van de particuliere huurwoningen hebben in 2020 minimaal een energielabel C; 5. In 2020 zijn braakliggende terreinen (voor zover mogelijk) tijdelijk in gebruik voor duurzame initiatieven (bijvoorbeeld stadslandbouw) vanuit de samenleving; 6. In 2020 is de logistiek rond de Greenport geoptimaliseerd (ten behoeve van CO 2 - reductie, leefbaarheid en toekomstbestendigheid.) 7. Inwoners zijn zich elk jaar meer bewust van het belang van natuur, milieu en duurzaamheid in hun directe leefomgeving en handelen hiernaar. 8. In 2050 is de gemeente energieneutraal én CO 2 -neutraal. Rekenvoorbeeld energieneutraal Alphen aan den Rijn Om het totale elektriciteitsverbruik van Alphen aan den Rijn duurzaam te kunnen opwekken is er met de huidige stand der techniek het volgende nodig: óf 320 ha zonnecellen nodig. Ter vergelijking: het geschikt totaal dakoppervlak van de gemeente is circa 57 ha; óf 42 horizontale as windturbines; óf 20.000 verticale as windturbines; óf een combinatie van voornoemde middelen. Ter illustratie is in figuur 3 globaal weergegeven hoeveel oppervlak voor duurzame elektriciteitsopwekking nodig is op het grondgebied van Alphen aan den Rijn. Figuur 3. Benodigd grondoppervlak voor opwekking duurzame energie met de huidige stand der techniek 5 De gemeente kiest voor deze doelstelling omdat onbekend is hoeveel kiloton CO 2 de gemeente in 1990 produceerde. Daarnaast is het aantal geproduceerde tonnen CO 2 sterk afhankelijk van de economische situatie waardoor een reductiedoelstelling op basis van het totaal aantal geproduceerde tonnen CO 2 binnen de gemeente niet representatief is voor het effect van duurzaamheidsmaatregelen 25

26

4. Instrumenten en werkwijze: wat is onze aanpak? In hoofdstuk 3 is aangegeven waar we naartoe willen met duurzaamheid in Alphen. Daarmee is bekend wat het eindpunt is in 2020, het doel van onze reis. Nu moeten we alleen nog het vervoermiddel kiezen, de manier waarop we naar dat eindpunt gaan. Dat noemen we onze instrumenten (gereedschappen) en onze werkwijze. In dit hoofdstuk onderscheiden we vier onderdelen, die allemaal nodig zijn om het einddoel te bereiken: samenwerking; communicatie-instrumenten; financiële instrumenten; juridische instrumenten. 4.1 Rol gemeente De rol van de gemeente is tweeledig. Als het gaat om haar voorbeeldfunctie en het behalen van de doelen voor de gemeen telijke organisatie is de gemeente direct verantwoordelijk voor uitvoering en resultaten. Het communiceren over deze resultaten draagt bij aan het prikkelen, stimuleren en bewust maken van anderen. De samenleving speelt een belangrijke rol als het gaat om het bereiken van de doelen voor de samenleving. De gemeente vervult dan een andere rol, namelijk het faciliteren, mogelijkheden/ruimte bieden aan initiatieven, het stimuleren en enthousiasmeren. Hoe wij als gemeente onze rol tot het verwezenlijken van deze doelen willen invullen is benoemd in de Alphense duurzaamheidsprincipes. Het bestuur en gemeentelijke organisatie verplichten zich deze principes actief uit te dragen. Alphense duurzaamheidsprincipes De gemeente vervult een voorbeeldrol voor haar inwoners en bedrijven op het gebied van duurzaamheid; De gemeente is centrumgemeente in de regio en voelt zich verantwoordelijk om voor duurzaamheid een regionale rol te vervullen; De gemeente werkt samen met de samenleving door o.a. het sluiten van green deals met de samenleving; De gemeente stimuleert, waar mogelijk en realistisch, duurzame initiatieven; Duurzaamheid is een vast onderdeel van ieder gemeentelijk besluit (Ieder college- en raadsvoorstel bevat een duurzaamheidsparagraaf); De gemeente biedt een platform waar partijen (initiatiefnemers, bedrijven en inwoners) elkaar kunnen vinden, onder andere door DIVA, digitale loketten. Waar wet- of regelgeving duurzaamheidsinitiatieven belemmeren, wordt gezocht naar oplossingen. 27

Bij de duurzame ontwikkeling van Alphen aan den Rijn staat centraal dat behoeften die er nu zijn worden vervuld zonder dat dit voor toekomstige generaties negatieve gevolgen heeft. Naast de zorg voor het milieu, moeten we daarbij ook rekening houden met economische, menselijke en sociale aspecten. Wij denken daarbij niet alleen aan natuurlijke bronnen, maar ook aan een goed opgeleide bevolking en vitale sociale netwerken. Kortom, duurzaamheid betekent het nemen van verantwoordelijkheid. 4.2 Hoe bereiken we resultaat? 4.2.1 Samenwerking Alphen aan den Rijn wil een ambitieuze, groene gemeente zijn die duurzaam ontwikkelt en bouwt en actief de toepassing van duurzame energie stimuleert. Samenwerking is daarbij het sleutelwoord. Partners voor samenwerking aan duurzaamheid zijn onder meer de inwoners, woningbouwcorporaties, (energie) bedrijven, energiecoöperaties, innovatienetwerken en kennis- en onderwijsinstellingen. De gemeente zal concrete duurzame initiatieven ondersteunen, innovaties stimuleren en duurzame kansen benutten. Deze initiatieven kunnen vervolgens als voorbeeldfunctie dienen voor andere partijen. Potentieel succesvolle initiatieven kunnen op korte termijn naast milieuwinst ook leiden tot financiële voordelen en kunnen uitmonden in nieuwe economische activiteiten of kostenbesparingen op korte of langere termijn voor inwoners en organisaties. De resultaten kunnen daarna toepasbaar zijn op andere, vergelijkbare initiatieven, waardoor de reikwijdte kan worden vergroot zonder dat daar specifieke ondersteuning vanuit de gemeente tegenover staat. In Alphen aan den Rijn zijn al veel inwoners en bedrijven bewust bezig met duurzaamheid en het verduurzamen van onze samenleving. Zo zijn kort geleden twee energiecoöperaties opgericht, Groene Hart Energie en Energiek Alphen. Ook de ondernemersvereniging VOA en de Stichting Greenport maken zich sterk voor een duurzaam Alphen. Omdat Alphen aan den Rijn een groot oppervlak landbouwgrond heeft, is het op lange termijn mogelijk om in grote mate zelfvoorzienend te zijn. De gemeente wil bedrijven stimuleren om te innoveren op het gebied van duurzaamheid. Samen met inwoners, bedrijven en instellingen willen we komen tot nieuwe, kleinschalige initiatieven voor duurzamer energiewinning en energiegebruik. De gemeente ziet publiek-private samenwerking als de beste manier om verduurzaming van de Alphense economie te versnellen en hier ook economisch van te profiteren. 28

4.2.2 Communicatie-instrumenten Met goede communicatie versterkt de gemeente Alphen aan Om goede duurzame initiatieven en ideeën vanuit de samenleving den Rijn haar duurzame imago en het helpt om de gezamenlijke uitvoerbaar te maken, is het in veel gevallen nodig om partijen ambities te behalen. Hiervoor wordt onder andere de samen aan elkaar te verbinden. Communicatie richt zich in dat kader werking gezocht met partijen uit de samenleving. We bouwen op het bieden van een (digitaal) platform of podium, waar vraag zo gezamenlijk aan een gedegen netwerk op gebied van duur en aanbod uit de samenleving bij elkaar komen. Onder andere zaamheid. De doelgroepen worden actief geïnformeerd met zullen we gebruik maken van het podium van De Inspiratie van behulp van positieve/goede voorbeelden op het gebied van Alphen (DIVA). duurzaamheid. Deze zetten anderen aan tot bijvoorbeeld een energiebewust(er) leven. Onderdeel van de kernboodschap is: Duurzaamheid is van ons allemaal. Er wordt een beeldmerk t Groene vinkje gelanceerd om initia Alphen aan den Rijn zit vol met mensen met goede ideeën voor de stad, de dorpen en het landschap. Met DIVA creëren we een podium om partijen met elkaar te verbinden om die goede ideeën tot uitvoering te brengen. We bepalen met elkaar hoe we dat podium gaan vormgeven. tieven die door de gemeente worden ondersteund direct herken baar te maken. Dit vinkje geeft haar waardering aan groene en duurzame projecten. Door dit beeldmerk stelselmatig te gebruiken gaan inwoners het associëren met duurzame initiatieven. BEELDMERK T GROENE VINKJE Dit Groene Vinkje wordt, in combinatie met een duurzaam initiatief gelanceerd. Gedurende het jaar zal bij verschillende duurzaamheidsactiviteiten het beeldmerk geladen worden, waardoor het onlos makelijk verbonden wordt met duurzaamheid in Alphen aan den Rijn. DE COMMUNICATIESTRATEGIE RONDOM DUURZAAMHEID RICHT ZICH OP: ls organisatie zelf het goede voorbeeld geven en goede voorbeelden belonen en ondersteunen. A Bijvoorbeeld door het genereren van publiciteit/media-aandacht rondom duurzame initiatieven. Het actief uitdragen van de faciliterende en stimulerende maatregelen door de gemeente, evenals de resultaten hiervan. Inspireren en stimuleren door een platform te bieden waar partijen goede duurzame ideeën met elkaar kunnen delen en elkaar kunnen vinden, onder meer door DIVA (zie kader) of een digitaal platform. Laten zien hoe eenvoudig het is om energie te besparen en resultaten vertalen naar concrete en begrijpbare getallen/geld. A ltijd het gedragscomponent (wat u zelf kunt doen) benoemen. Oplossingsgericht en met een tikje humor communiceren over kansen en mogelijkheden. Scholen, maatschappelijke- en belangenorganisaties actief betrekken bij de communicatie met de rest van de samenleving. Door de communicatie zoveel mogelijk te bundelen waardoor synergie gecreëerd wordt. Het duurzaamheidsbeeldmerk t Groene Vinkje laden en herkenbaar maken als voorbeeld van een duurzaam initiatief/bedrijf/product. A anhaken bij ander gemeentelijk beleid en dit benaderen vanuit duurzaamheidsgedachte. 29