onderstam augustus 2009 Samen zoeken naar de beste combinatie Meerproductie en groeikracht met Emperador RZ Kracht en generativiteit met Stallone RZ
Teeltbegeleiding Inhoud Inkopper?... 2 Harry Augustijn uit Steenbergen: Alles draait om de juiste match... 3 Uitgelicht Inkopper? H a r r y A u g u s t i j n, t e l e r o p h e t d e m o b e d r i j f in Steenbergen: Alles draait om de juiste match Emperador RZ geeft meerproductie én blijft krachtig doorgroeien... 4/5 Zelfde groeikracht en meer generativiteit met Stallone RZ... 6/7 Bij Rijk Zwaan steken we al een tijd lang veel energie in de veredeling van succesvolle onderstammen. Ook voor komend seizoen kunnen we weer een betrouwbaar assortiment aanbieden. Tegelijkertijd weten we echter, dat het gaat om méér dan een goed assortiment: Harry Augustijn ziet op het moment veel vraag naar extra groeikracht. De meest passende onderstam kiezen is een hele kunst. Maar als iemand hier gevoel voor heeft, is het wel Harry Augustijn. In de demokas in Steenbergen ziet hij dagelijks hoe tientallen tomatenrassen zich gedragen op verschillende onderstammen. Uit de juiste onderstam kun je zóveel profijt halen! 61-074 RZ presteert prima onder aubergine... 8 Adressen en telefoonnummers... 8 Colofon... 8 cruciaal is de keuze van de juiste onderstam voor de juiste situatie. Het lijkt misschien een inkopper: kies de onderstam die het meest bij uw eigen teelt past. Maar welke factoren bepalen dan precies welke onderstam het meest geschikt is? Naast feitelijke gegevens, zoals bedrijfstype, plantsysteem en cultuurras, speelt het type teler hierbij een belangrijke rol. Ik ben een generatieve teler, horen we regelmatig van onze klanten. Maar vind maar eens twee telers die precies hetzelfde verstaan onder generatief en. Ook bij Rijk Zwaan kunnen we hier niet precies de vinger op leggen, maar is dat zo erg? Er is nu eenmaal geen algemene handleiding uit te schrijven voor de keuze van de juiste onderstam. Maar des te belangrijker is het daardoor wél een zo goed mogelijk beargumenteerde keuze te maken. We proberen dan ook zo veel mogelijk mee te denken met een teler en ervaringen uit te wisselen. Ervaringen van telers, maar ook van onze veredelaars, die elke dag weer meer bijleren over het gebruik van onderstammen. Welke rol spelen bijvoorbeeld de glasopstanden? En wat is de invloed van belichting? In deze Seeds & Services Onderstam hebben we ervoor gekozen zo nauwkeurig mogelijk mee te gaan in het beslissingsproces van een aantal telers. Want ook al kunnen we geen handleiding geven, we kunnen u wel zo goed mogelijk informeren. Uiteindelijk leren we toch het meest van elkaar. Crop Teams Tomaat en Aubergine Dag en nacht is Harry Augustijn met zijn tomaten bezig, maar voor Seeds & Services maakt hij graag even tijd. Hoewel hij, voor hij zijn licht laat schijnen over het huidige aanbod onderstammen van Rijk Zwaan, eerst een waarschuwing geeft: Alles draait om de juiste match, dat kan ik niet genoeg benadrukken. Ten eerste is het belangrijk welke eigenschappen een cultuurras heeft en wat een teler er mee wil. Maar ook de teeltwijze en de bedrijfsomstandigheden zijn van groot belang. Niet voor niets kijkt Augustijn in zijn demokas niet alleen naar de cijfertjes. Natuurlijk wordt alles netjes geregistreerd, maar het is minstens zo belangrijk om te zien hoe een ras zich gedraagt en reageert op een bepaalde onderstam. Veel groeikracht Dan is het tijd de onderstammen in te duiken. Gevraagd naar Emperador RZ is hij duidelijk: Deze onderstam heeft héél veel groeikracht. Een aantal jaren geleden zagen we hier een perfect voorbeeld van, toen het ras Dometica RZ in de zomer telkens wat te kort kwam. We hebben hem toen op Emperador geprobeerd en meteen schoot de productie met 3 à 4 kilo omhoog. Dat was nu precies zo n perfecte match waar ik het over had! Interessant is ook de rol die het buitenklimaat speelt, bijvoorbeeld bij Cappricia RZ. Over het algemeen zie je dat Emperador onder dit ras nog beter presteert in gebieden met hogere pieken op de dag en warmere nachten, terwijl Cappricia-telers in gebieden met mildere en groeizamere buitenomstandigheden misschien meer baat hebben bij Stallone RZ. Die onderstam heeft ook veel groeikracht, maar stopt de energie nog wat makkelijker in zijn vruchten. Daarom is Stallone ook aan te raden bij rassen die daar over het algemeen wat meer moeite mee hebben. Een relatief nieuwe onderstam is tenslotte Bruce RZ. Augustijn: Deze heeft relatief nog wat meer groeikracht en heb ik zelf leren kennen als een onderstam met twee gezichten. Bij een hoge plantbelasting gaat de plant even generatief staan, dat zie je bijvoorbeeld terug aan de kopdikte. Terwijl bij een normale plantbelasting toch zijn sterke groeikracht tot uiting komt, maar vergeleken met Emperador meer op een vegetatieve manier. Bij supergeneratieve rassen is Bruce dan ook een hele goede keuze, omdat je zonder al te veel inspanningen toch veel groeikracht in huis kunt halen. Toekomst Harry Augustijn ziet op het moment veel vraag naar groeikracht. In het segment tros grof zie je bijvoorbeeld een trend naar wat generatievere rassen, zoals Futuno RZ. Juist bij dat type rassen is extra groeikracht welkom. Bovendien lijken de zomers steeds extremer te worden. Dan zijn een goede groeikracht en uithoudingsvermogen nog eens extra belangrijk. Daarnaast blijven de teeltbedrijven zich ontwikkelen. Nieuwe, hogere kassen zorgen voor extra licht en door de opkomst van WKK s wordt er vergeleken met vroeger veel meer CO 2 gedoseerd. Maar daar tegenover staat juist weer de wens van energiebesparing, wat op veel bedrijven een grote rol speelt. Uiteindelijk denk ik dan ook dat bij de keuze van een onderstam de teeltadviseurs een hele grote rol spelen. Zij moeten de vertaalslag maken naar individuele bedrijven. 2 onderstam augustus 2009 onderstam augustus 2009 3
Kasopstanden: Plantafstand: Entmethode: Zaaidatum: Plantdatum: Type teler: Emperador RZ ge eft meerproductie én blijft kracht ig doorgroeien Eerste productie: Productie t/m week 31: Gem vruchtgewicht: Eric Geurts uit Oirlo Emperador RZ onder Cappricia RZ 5 m. poothoogte, 125 cm glas 2,5 pl./m 2 (zomer: 3,4 st./m 2 ) eind november 5 en 15 januari 2009 Eric Geurts deed in 2008 zijn eerste ervaringen op met geënte planten. Onder middelgrove trostomaat Cappricia RZ koos de teler voor onderstam Emperador RZ. Een prima combinatie, zo bleek aan het eind van de rit. Ook dit jaar heeft de teler dus weer voor dit duo gekozen. Ik heb Cappricia één jaar ongeënt geteeld en toen bleek het een behoorlijk sterke groeier te zijn. Dat is dan ook de belangrijkste reden waarom ik Emperador heb gekozen: die zorgt voor een goede balans tussen plant en vrucht. Over het algemeen ben ik wel een teler die graag wat overhoudt. Je zou me wat dat betreft wel een vegetatieve teler kunnen noemen. Maar zelfs met een generatieve onderstam als Emperador, moet je bij Cappricia blijven oppassen dat hij in de herfst niet te groeikrachtig wordt, zo heb ik gemerkt. Ik heb dan ook gekozen voor geënt getopt. Maar dat is ook uit kostenoverwegingen geweest, want één op één enten was voor mij geen optie. Even wennen Het was wel even wennen, die geënte planten. Een nadeel van enten en toppen is dat de eerste trossen wat later en onregelmatiger aan de plant komen. Je komt door enten bovendien wat later in productie. Vooral vanaf augustus levert het enten op Emperador echter veel voordeel op. Je hebt dan extra productie en de plant maakt sterkere trossen aan. Een nadeel van de extra groeikracht is alleen dat je wat extra blaadjes uit de kop moet weghalen. Verder heeft het enten ook invloed op de trossnoei. We zijn langer doorgegaan met 6 vruchten, om de plant in het gareel te houden. Pas in week 29 zijn we naar 5 vruchten gegaan en dat is drie weken later dan we gewend waren. Tenslotte snoeien we ook de laatste 3 trossen weer op 6 vruchten. week 14 33 kilo ±120 gram Als gevolg van het enten heeft Eric Geurts meer trossen op 6 gesnoeid Henk Vandevelde uit Zedelgem (B) Emperador RZ onder Admiro 5,70 m. poothoogte, 167 cm glas 2,23 pl./m 2 (zomer: 2,7 st./m 2 ) 23 oktober 2008 17 december 2008 generatief Henk Vandevelde is voorzitter van Tomabel en streeft met zijn telers de beste kwaliteit na. Met Emperador RZ en fijne vleestomaat Admiro realiseerde hij tot en met week 29 een productie van 32,2 kilo. Een veelbelovende tussenbalans, want zo hoog had de teler nog nooit gezeten. Vorig jaar teelde ik Admiro op Maxifort. Die teelt vond plaats in de oude kas. Dit jaar teel ik deze vleestomaat op Emperador in de nieuwe kas, dus beide teelten zijn eigenlijk niet goed met elkaar te vergelijken. Bovendien heb ik dit jaar meer temperatuur gegeven en is dit het eerste jaar dat we zoveel CO 2 kunnen doseren. Duidelijk is in ieder geval dat we nog nooit zo n hoge productie hebben gerealiseerd. We hebben nog nooit de 30 kilo gehaald bij de start van week 30. Meestal zaten we rond 29 kilo, terwijl dat nu 32,2 kilo was. We hopen dit jaar op de 60 kilo uit te komen. De bedoeling is in de eerste week van december te gaan ruimen. Mooie wortelvorming Ik heb Emperador gekozen naar aanleiding van positieve berichten van collega s. Die vertelden dat deze onderstam zorgt voor meer kilo s en hier kan ik inmiddels helemaal in meegaan. Emperador geeft een mooie meerproductie én blijft goed doorgroeien. Dat is ook te zien aan de mooie wortelvorming. De mat zit vol met sterke wortels, wat een positief gegeven is. De planten staan er ook sterk bij, zelfs in de warme periode. Daarna zijn ze wel iets fijner geworden, mede door de zware trossen die onderaan de plant hangen. Als die eraf zijn, zullen de planten wel weer bijtrekken. Ik heb inmiddels alle vertrouwen in de kracht van Emperador. week 11 37 kilo 152 gram Op Emperador RZ haalt Henk Vandevelde dit jaar topproducties Sander Solleveld uit Maasland Maxifort onder Futuno RZ 5 m. poothoogte, 124,5 cm glas 1,6 pl./m 2 (zomer: 3,3 st./m 2 ) 1 op 1 geënt 12 november 2008 28 december 2008 Sander Solleveld is bedrijfsleider bij De Bruyn Tomaten in Maasland, waar afgelopen jaar een volledige kas werd volgeplant met Futuno RZ. Dit ras voor tros grof presteert erg goed en valt vooral op door zijn generativiteit. De teler is nog op zoek naar de meest geschikte onderstam. Bij de keuze van een onderstam moet er een klik zijn tussen het cultuurras, de onderstam én de teler. Zo houd ik zelf van tempo maken en heb ik een relatief nieuwe kas staan. Daardoor krijg ik toch wat meer licht binnen en kan ik door de poothoogte van 5 meter goed sturing geven. Bovendien heb ik veel CO 2 tot mijn beschikking, en daarmee nog eens extra generativiteit in huis. Omdat Futuno ook erg generatief is, zoek ik in grote lijnen dan ook een sterke onderstam met veel groeikracht. Er mag bij mij best een hoop geweld onder, want ik wil door kunnen tot de kerst. Verschillende proeven Omdat het ras nog relatief nieuw is voor mij, doe ik op het moment proeven met verschillende onderstammen. Daarbij kijk ik niet alleen naar de opbrengst, want het gaat er ook om wannéér je die kilo s oogst. Voor mij staat wel vast dat ik één op één ga enten en ook aan het plantsysteem verander ik niets. Mijn hele teeltstrategie en druppelsysteem zijn nu immers op elkaar afgestemd. Binnenkort neem ik in ieder geval een kijkje in de demokas van Rijk Zwaan in Steenbergen. Daar staat Futuno op Emperador RZ en die onderstam lijkt op papier heel geschikt voor mijn situatie. Volgens mijn teeltadviseur laat hij net wat extra groeikracht zien, en dat is precies wat ik zoek. eind maart 38,7 kilo 160 gram Voor extra groeikracht kiest Sander Solleveld voor één op één enten 4 onderstam augustus 2009 onderstam augustus 2009 5
Kasopstanden: Plantafstand: Entmethode: Zaaidatum: Plantdatum: Type teler: Zelfde groeik racht en meer generativiteit m et Stallone RZ Eerste productie: Productie t/m week 31: Gem vruchtgewicht: Dick Breugem uit Bleiswijk Stallone RZ onder Arvento RZ 5 m. poothoogte, 125 cm glas 2,5 pl./m 2 (zomer: 3,3 st./m 2 ) 1 op 1 enten 3 november 2008 10 december 2008 Dick Breugem had vorig jaar al een goed jaar met losse tomaat Arvento RZ op onderstam Emperador RZ. In samenspraak met teeltadviseur Kees de Jong, koos hij dit jaar toch voor onderstam Stallone RZ op zijn hele bedrijf. Een keuze die hem tot nu toe bijzonder goed bevalt. Over Stallone was vorig jaar nog weinig bekend. Hij stond in de demokas van Rijk Zwaan. Stallone toonde niet minder groeikracht dan Emperador en liet een generatieve inslag zien. Dat was iets wat we wilden, omdat we één op één enten. Zo gaan de planten iets makkelijker generatiever staan. Die verwachting is uitgekomen: de meerproductie is zelfs hoger dan we hadden gedacht. Tot en met week 29 oogstten we zo n 2,5 kilo meer. Natuurlijk hebben we dit jaar wel betere lichtomstandigheden gehad dan vorig jaar. Maar dan nog zitten we relatief hoog. Generatieve inslag De generatieve inslag was al vanaf het begin van de teelt te zien. Het uit zich in een stabiele groei en zetting tot nu toe. Ik moet zeggen dat we met ons stookregime ook iets meer generatief hebben gestuurd en dat we de extra kop twee weken later hebben aangehouden - in week 9 in plaats van in week 7. Het resultaat is dat we sterke planten hebben en dat onze totaalproductie tot nu toe vrij goed is. Ik schrijf dat trouwens ook toe aan het virusvrij houden van het gewas. We gaan heel serieus om met het hygiëneprotocol. Als het gewas gezond en virusvrij blijft, gaat de hergroei in de komende periode ook goed en zal het weinig moeite kosten de grofheid op de vrucht te houden. De laatste vijf weken is de grofheid duidelijk beter dan vorig jaar. Als dit allemaal doorzet, is de kans groot dat we in het najaar een goede productie krijgen. week 12 44,1 kilo 102 gram Dick Breugem houdt met Stallone RZ grofheid op de vrucht Teun Varekamp uit De Lier Stallone RZ onder Brioso RZ 4,5 m. poothoogte, 112,5 cm glas 2,5 pl./m 2 (zomer: 3,75 st./m 2 ) 29 oktober 2008 18 december 2008 licht De teelt van cocktailtomaat Brioso RZ verloopt bij Teun Varekamp heel anders dan vorig jaar. Toen vocht de teler de hele teelt tegen het blad, terwijl het gewas nu veel meer in balans staat. Onderstam Stallone RZ draagt hier zeker aan bij. Onze kas in De Lier is 10 jaar oud en Brioso is aan de vegetatieve kant. Daarom gingen we op zoek naar een generatieve onderstam, die voldoende groeikracht heeft. We kwamen toen uit bij Stallone. We streven naar minder extreme groei en meer tomaten, daarbij past ook onze keuze voor enten toppen: vorig jaar hadden we nog één op één geënte planten. Ook in andere opzichten hebben we onze teeltwijze aangepast. Zo hebben we de eindafstand vergroot. Vorig jaar hadden we vier koppen per m 2, dit jaar is de eindafstand 3,75 stengels per m 2. Ook hebben we minder hard gestookt. Dit alles heeft geresulteerd in een goede teelt met meer evenwicht in het gewas. Daarbij is de productie hoger dan vorig jaar, terwijl we juist minder stengels hebben staan. Voldoende groeikracht De planten hebben zeker voldoende groeikracht om de productie vol te houden. Ze hebben mooie wortels. Het is natuurlijk lastig te zeggen waar dat precies aan toe te wijzen is, maar onze indruk is in ieder geval dat de onderstam Stallone zeker niet tekortschiet. Volgend jaar kiezen we hem weer en houden we onze teeltwijze ongeveer hetzelfde. We oogsten nu meer en de bladeren van de planten zijn kleiner. Daar zijn we blij mee. Pluspunt is ook dat de trossen wat groter zijn. Daardoor kunnen we makkelijk op 10 of 11 vruchten snoeien. Met het vruchtgewicht blijven we netjes onder de 42 gram, wat prima is voor cocktailtomaten. week 11 27,3 kilo 40-41 gram Teun Varekamp schakelde dit seizoen over naar enten toppen Dirk van der Kaaij uit Vierpolders Stallone RZ onder Sunstream 5,75 m. poothoogte, 167 cm glas 2,5 pl./m 2 (zomer: 5 st./m 2 ) begin april 2009 22-23 mei 2009 generatief Dirk van der Kaaij is teler en mede-directeur van verkoopbedrijf Red Star, gespecialiseerd in diverse smaaktomaten met productiebedrijven in Nederland, Engeland en Spanje. Mini-pruimtomaat Sunstream profiteert op dit moment volop van de kracht van Stallone RZ. De combinatie van Stallone met de mini-pruimtomaat staat op ons bedrijf in Vierpolders, op een oppervlakte van 48.000 m 2. De teelt tot nu toe ziet er prima uit. De planten zijn na de Hemelvaart in een lege kas geplant. Er is gestart op een afstand van 50 centimeter. Toen is gelijk een kopdief aangehouden bij de eerste tros, waardoor de stengelafstand is verdubbeld naar 5 stengels per m 2. Dit om de tomaten niet te grof te laten worden. Het is de eerste keer dat we op Stallone telen, maar hoewel de teelt van mini-pruimtomaat Sunstream op onderstam Stallone nog jong is, hebben we er een goed gevoel over. Jaarrond De productie tot nu toe, tot en met week 30, is wat hoger dan wat Sunstream realiseert op de andere onderstammen, die we in proeven op dezelfde locatie hebben staan. Dat is duidelijk een positieve verbetering. Stallone past bovendien bij ons omdat het een sterke onderstam is en wij generatieve telers zijn. Bovendien hebben we een sterke belichtingsinstallatie met een capaciteit van 15.800 lux, wat een extra generatieve inslag geeft. Als de rest van de teelt ook zo goed uitpakt, zullen we de combinatie met Stallone het hele jaar continueren en flink uitbreiden. Als we de belichtingsinstallatie maximaal willen benutten, zullen we namelijk naar twee teelten per jaar moeten. week 28 (jaarrond) 4,6 kilo 20-23 gram De belichting zorgt bij Dirk van der Kaaij voor extra generativiteit 6 onderstam augustus 2009 onderstam augustusr 2009 7
61-074 RZ presteert prima onder aubergine Teeltadviseurs/vertegenwoordigers Rijk Zwaan Nederland B.V. Ronald van den Bulk, Geesteren (N-NL) Mobiel +31 (0)6 51310630 r.van.den.bulk@rijkzwaan.nl Kees de Jong, Bleiswijk (ZH) Mobiel +31 (0)6 53298990 k.de.jong@rijkzwaan.nl Peter Reinders, Panningen (L) Mobiel +31 (0)6 51166128 p.reinders@rijkzwaan.nl Peter van Schie, De Lier (ZH) Mobiel +31 (0)6 27885103 p.van.schie@rijkzwaan.nl John Verbruggen, Rijkevoort (NB) Mobiel +31 (0)6 20247174 j.verbruggen@rijkzwaan.nl Ben Zwinkels, Waddinxveen (ZH) Mobiel +31 (0)6 53298994 b.zwinkels@rijkzwaan.nl Zaadhandel Hollandia NV België Gaston Jacobs, Berlaar-Gestel Mobiel +32 (0)475 456443 g.jacobs@hollandia.be Peter Scheire, Zele Mobiel +32 (0)475 258735 p.scheire@rhollandia.be Accountmanagers Benelux accountmanager plantenkwekers Peter Reinders, Panningen Mobiel +31 (0)6 51166128 p.reinders@rijkzwaan.nl accountmanager trade & retail Maarten van der Leeden Mobiel +31 (0)6 12984807 m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl In Zevenbergen beproeft Rijk Zwaan in samenwerking met Greenbrothers op 3500 m 2 verschillende auberginerassen en onderstammen. De vier belangrijkste combinaties zijn Jaylo RZ op Beaufort, Jaylo op 61-074 RZ, Gabriella RZ Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezeelaan 40 Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland Telefoon +31 (0)174 53 23 00, Fax +31 (0)174 53 21 63 E-mail sales@rijkzwaan.nl Internet www.rijkzwaan.nl Zaadhandel Hollandia NV Westkaai 8, 2170 Merksem, België Telefoon +32 (0)3 647 06 07, Fax +32 (0)3 647 06 85 E-mail info@hollandia.be Internet www.hollandia.be op Beaufort en Gabriella op 61-074 RZ. Onderstam 61-074 RZ lijkt een schot in de roos. Tot nu toe laat onderstam 61-074 RZ bij alle cultuurrassen een voller gewas en iets meer scheutgroei zien. Ook de productie ligt bij deze onderstam hoger, gemiddeld zo n 3 procent. De potentie van 61-074 RZ is duidelijk groot. Nu is het afwachten of deze onderstam zich ook in het najaar staande weet te houden naast Beaufort. In de demokas bij Greenbrothers heeft elke combinatie drie teeltgoten tot z n beschikking, vanaf de gevel tot aan het betonpad, zodat er twee weegpaden beschikbaar zijn. Alleen de meest ervaren mensen mogen in het gewas werken en op zaterdag komt er een medewerker speciaal terug voor allerlei planttellingen en registraties. week 27 Gabriella RZ op 61-074 RZ Gabriella RZ op Beaufort Jaylo RZ op 61-074 RZ Jaylo RZ op Beaufort Plantbelasting (per m 2 ) Gemiddeld Productie (kg/m 2 ) vruchtgewicht (g) cumulatief 14,3 319 32,7 13,1 318 31,8 7,6 340 29,8 9,6 347 28,9 seeds &services Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services? Stuur dan een e-mail naar m.de.veen@rijkzwaan.nl. Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld. Er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren van dergelijke specialisatie vereist ingewikkelde analysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk, in het algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren, af hankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypes van plaagveroorzakers of fysio s van pathogenen kunnen ontstaan die resistentie kunnen doorbreken. Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte. Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptonen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd: Hoge resistentie (HR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Intermediaire resistentie (IR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen. Intermediair resistente plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk. Vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken. - Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypes of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of stammen van dezelfde plaag of ziekte. - Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypes of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypes of stammen. Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook over bijvoorbeeld de houdbaarheidsdatum, zaai-, plant-, en oogstdata, afkomstig van Rijk Zwaan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval op grond van zulke beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en informatie aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product. De koper is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden te worden gebruikt. 8 onderstam augustus 2009