Neus- en keelamandelen verwijderen bij kinderen polikliniek keel-, neus- en oorheelkunde (KNO)
Uw afspraak Wij verwachten uw kind op... dag,... -... 20... om uur in Rijnland Ziekenhuis, locatie Leiderdorp: op de afdeling dagverpleging (bestemmingsnummer 270). Niet vergeten: u belt de dag voor de operatie tussen 14.30 en 15.30 uur naar de afdeling dagverpleging Leiderdorp. Als de operatie op maandag is, belt u op vrijdag. locatie Leiderdorp: op de kinderafdeling (bestemmingsnummer 570). Niet vergeten: u belt de dag voor de operatie tussen 14.30 en 15.30 uur naar de kinderafdeling. Als de operatie op maandag is, belt u op vrijdag. locatie Alphen aan den Rijn: op de afdeling dagverpleging (bestemmingsnummer 72). Telefoonnummers locatie Leiderdorp polikliniek KNO: 071-582 80 51 afdeling dagverpleging: 071-582 87 32 afdeling kinderverpleging: 071-582 80 20 afdeling spoedeisende hulp: 071-582 89 05 locatie Alphen aan den Rijn polikliniek KNO: 0172-46 70 51 afdeling dagverpleging: 0172-46 70 84 1
Voorbereiding thuis Koop alvast paracetamol: zetpillen of tabletten. Geef uw kind vanaf vijf dagen voor de operatie geen pijnstillers meer die een bloedverdunnende werking hebben, zoals Aspirine, APC, acetylsalicylzuur. Als uw kind pijn heeft, kunt u het wel een tablet of zetpil paracetamol geven. Uw kind moet nuchter zijn, dat wil zeggen dat uw kind de avond voor de operatie vanaf 24.00 uur niet meer mag eten. Op de dag van de operatie mag uw kind tot 06.00 uur nog drinken, dit moet dan wel helder vloeibaar zijn zonder prik, en zeker geen melk. Vanaf 06.00 uur mag uw kind niets meer drinken, ook geen slokje water! Neem voor vertrek naar het ziekenhuis de temperatuur op van uw kind. Bij koorts hoger dan 38ºC belt u de afdeling dagverpleging. Wat neemt u mee naar het ziekenhuis? - extra nachtgoed en extra ondergoed; - pyjama; - sloffen (uw kind moet op de operatieafdeling slofjes dragen, niet vergeten a.u.b.!); - knuffelbeest, speeltje of doekje, waaraan het kind gehecht is; - een geldig identiteitsbewijs van uw kind; - de zorgpas van uw kind. Om de rust op de afdeling te kunnen waarborgen, verzoeken wij u geen andere kinderen mee te nemen. Heeft u deze brochures ontvangen? Zo niet, vraag er naar op de polikliniek! Bas gaat een dagje naar het ziekenhuis Ouders mee naar de operatiekamer 2
De keel-, neus- en oorarts (KNO-arts) heeft voorgesteld de neus- en keelamandelen van uw kind te verwijderen. In deze brochure vertellen wij u hier meer over. U leest hoe u uw kind kunt voorbereiden op de operatie. Er staat wat u moet meenemen naar het ziekenhuis. Ook vertellen wij over het herstel na de operatie. Het verwijderen van de amandelen gebeurt meestal in dagbehandeling. Dit betekent dat uw kind wel in het ziekenhuis wordt opgenomen, maar geen nacht hoeft te blijven. Dit boekje is ingedeeld in zes hoofdstukken: 1. over de operatie pagina 4 2. vóór de operatie pagina 7 3. de operatie pagina 10 4. na de operatie pagina 11 5. weer thuis pagina 12 6. contact opnemen pagina 14 3
1: over de operatie Wat zijn de amandelen en wat is hun functie? Het lichaam bezit een uitgebreid systeem om infecties te bestrijden, het zogenaamde lymfkliersysteem. De overgang van mond en neus naar de keel bevat, als een soort ring, veel van dit lymfklierweefsel. Het vangt binnendringende ziekteverwekkers zoveel mogelijk op en maakt ze onschadelijk. Op een paar plaatsen is dit lymfklierweefsel verdikt: in de neus-keelholte Dit is de ruimte achter de neus boven het zachte gehemelte. Het verdikte lymfklierweefsel in het dak van de neus-keelholte noemt men neusamandel (het adenoïd). De neusamandel is vooral bij jonge kinderen aanwezig. Vanaf ongeveer het 8 e levensjaar neemt de grootte af. Aan weerszijden van de neusamandel begint de zgn. buis van Eustachius, de verbinding waardoor lucht van de neus-keelholte naar de oren moet gaan. in de keel De keelamandelen (tonsillen) zijn te zien als knobbels links en rechts achter in de keel. De huig, het aanhangsel van het zachte gehemelte, hangt midden tussen de keelamandelen. achter op de tong Dit deel wordt de tongamandel genoemd en gaat aan de zijkant van de tong over in de keelamandelen. De tongamandel geeft slechts zelden klachten en wordt op deze pagina verder buiten beschouwing gelaten. De amandelen vormen maar een klein gedeelte van het lymfkliersysteem van het lichaam. Eventuele verwijdering van de amandelen heeft daarom geen merkbare gevolgen voor de afweer. Wat voor klachten kunnen de amandelen geven? Wanneer de amandelen de hoeveelheid binnendringende ziekteverwekkers niet meer aan kunnen, raken ze zelf ontstoken. Hierbij treedt in het algemeen een forse zwelling van de betrokken 4
amandelen op. Is dit het geval bij de neusamandel, dan kan dit leiden tot een voortdurende of telkens optredende verkoudheid met een vieze neus. Andere klachten kunnen zijn: slecht slapen, snurken, veel door de mond ademen of herhaalde oorontstekingen. Wanneer het speciaal de keelamandelen betreft, bestaan de klachten in het algemeen uit herhaalde perioden van keelpijn met slikklachten en temperatuurverhoging. De keelamandelen kunnen ook voortdurend in een meer of minder ontstoken toestand verkeren, in zo n geval treden klachten van moeheid, hangerigheid, afgenomen eetlust en slechte adem meer op de voorgrond. In de hals zijn dan vaak verdikte lymfklieren te voelen. Zeer grote keelamandelen kunnen zelfs de ademhaling belemmeren, hetgeen nachtelijke onrust met onregelmatig snurken tot gevolg kan hebben. Zijn de keel- en neusamandelen gelijktijdig ontstoken, dan bestaat het klachtenpatroon uit een combinatie van het bovenstaande. Wanneer is het gewenst om amandelen te verwijderen? De ernst van de klachten bepaalt of het nodig is de amandelen te verwijderen. Hierbij is de mate van ziek zijn van belang, maar ook de vraag hoe vaak dit optreedt. Wanneer het onvoldoende lukt om de klachten met medicijnen te bestrijden, dan kan het verstandig zijn om de amandelen weg te laten halen. Vanzelfsprekend hangt het hierbij van de klachten af, of alleen de neusamandel of zowel keel- als neusamandelen verwijderd zullen worden. De leeftijd van het kind speelt eveneens een rol, hoe jonger het kind hoe terughoudender uw arts zal zijn. Een absolute leeftijdsgrens is er echter niet, de ernst van de klachten is en blijft de belangrijkste factor. Bij de neusamandel is volledige verwijdering niet mogelijk. Het gaat hier om het uitnemen van het middelste, meest verdikte gedeelte. De neusamandel kan vanuit de randen aangroeien en soms na verloop van tijd weer klachten geven. De keelamandelen kunnen in principe wél volledig worden weggehaald, soms groeit er echter vanaf de tongamandel nog een restje uit. 5
Hoe vindt de operatie plaats? Knippen of pellen? De ingreep vindt plaats tijdens een kortdurende, maar volledige narcose. Bij kinderen wordt meestal een operatietechniek gebruikt, die men vroeger amandelen knippen noemde. Deze naam kwam voort uit het feit, dat men daarbij de keelamandelen slechts gedeeltelijk verwijderde ( knipte ). Tegenwoordig wordt met een vergelijkbare techniek wèl voor volledige verwijdering van de keelamandelen gezorgd. Een speciaal instrument wordt gebruikt om de keelamandelen in één beweging als het ware los te woelen van de onderlaag. Bij volwassenen zitten de keelamandelen veel vaster dan bij kinderen, de operatietechniek die in deze situatie gebruikt wordt, staat bekend als amandelen pellen. Hierbij worden de keelamandelen nauwkeurig los geprepareerd van de onderliggende weefsellaag ( uitgepeld ). In een aantal gevallen wordt bij kinderen dezelfde techniek gebruikt als bij volwassenen. Is er kans op complicaties? Bij iedere operatie, ook bij het verwijderen van amandelen, is er sprake van enig risico. In dit geval wordt het risico voornamelijk gevormd door de mogelijkheid van nabloeding. Dit verklaart, waarom een normale bloedstolling bij deze ingreep zo belangrijk is. Er mogen dus van tevoren en ook de eerste dagen na de operatie géén medicijnen worden ingenomen, die de stolling nadelig beïnvloeden. Met name dus géén pijnstillers die acetylsalicylzuur bevatten (Aspirine, Acetosal, etc.). Bij kinderen kan, met name als de neus- en keelamandelen erg groot waren, na de operatie een zgn. open neusspraak bestaan. Soms is de stem wat hoger geworden. In nagenoeg alle gevallen is deze veranderde stem tijdelijk; in een enkel geval is gedurende korte tijd logopedische hulp nodig. 6
2: vóór de operatie Een afspraak maken voor de operatie Op de polikliniek KNO maakt u een afspraak voor de operatie. Als uw kind in de twee weken vóór de operatie is ingeënt (een vaccinatie heeft gehad), dan kan de operatie niet doorgaan. Houd hiermee rekening bij het maken van de afspraak voor de operatie. Wat vertelt u aan uw kind? Het is belangrijk dat u uw kind over het ziekenhuis en over de behandeling vertelt. Kinderen die van tevoren weten wat er gaat gebeuren, hebben minder problemen met de behandeling. Ze zijn rustiger en herstellen sneller. U kunt uw kind het beste beetje bij beetje vertellen wat er gaat gebeuren. U kunt hierbij gebruik maken van speciale boekjes U kunt ook samen tekeningen maken. Sommige dingen zult u een paar keer moeten herhalen voordat uw kind ze begrijpt. Als u uw kind laat navertellen wat u heeft uitgelegd, hoort u of hij alles begrepen heeft. In het ziekenhuis zal de verpleegkundige uw kind nog eens vertellen wat er gaat gebeuren. Voorbereiding thuis bellen met de verpleegafdeling Als uw kind in Leiderdorp geopereerd zal worden, belt u de dag voor de operatie met de afdeling waar uw kind geholpen wordt. U kunt bellen tussen 14.30 en 15.30 uur. Vindt de operatie op maandag plaats, dan belt u op de vrijdag daarvoor. U hoort dan hoe laat wij u precies in het ziekenhuis verwachten. Als uw kind in Alphen aan den Rijn geopereerd wordt, dan hoeft u niet te bellen. U komt dan op de afgesproken tijd naar het ziekenhuis. Daar meldt u zich op de afdeling dagverpleging. Nuchter zijn Uit ervaring weten wij, dat kinderen met eten of drinken in hun maag tijdens het onder narcose brengen gaan braken. Dit kan problemen geven bij de operatie en het is een vervelende ervaring voor uw kind. 7
Het is dus belangrijk dat uw kind voor de operatie nuchter is. Wel mag uw kind nog tot twee uur voor de operatie heldere vloeistoffen drinken. Dit komt neer op het volgende: Operatie in de ochtend Het is belangrijk dat vanaf de avond voor de operatie uw kind na 24.00 uur niet meer eet. Op de dag van de operatie mag uw kind tot 06.00 uur nog drinken. Het drinken dient helder vloeibaar te zijn zonder prik en zeker geen melk producten. Na 06.00 uur mag uw kind niet meer drinken; ook geen slokje water! Operatie in de middag Als uw kind na 12.00 uur wordt geopereerd, dan mag uw kind op de dag van de operatie tot 08.00 uur nog een licht ontbijt. Met een licht ontbijt bedoelen wij een boterham, cracker of beschuit zonder boter maar wel met jam of ander zoet beleg. Het is belangrijk dat uw kind na 08.00 uur niets meer eet. Uw kind mag tot 10.00 uur drinken. Het drinken dient helder vloeibaar te zijn zonder prik en zeker geen melk producten. Na 10.00 uur mag uw kind niet meer drinken; ook geen slokje water! koorts Voordat u naar het ziekenhuis gaat, neemt u de temperatuur op bij uw kind. Heeft uw kind koorts (boven de 38ºC)? Dan kan de operatie niet doorgaan. Bel dan meteen naar de afdeling waar uw kind zou worden opgenomen. Belangrijk! Heeft uw kind onlangs een kinderziekte of vaccinatie gehad? Of is uw kind in aanraking geweest met een kind dat een kinderziekte had? Neem dan contact op met de polikliniek KNO. Het is mogelijk dat de operatie hierom uitgesteld moet worden. tip Het kan handig zijn om uw kind met zijn pyjama aan naar het ziekenhuis te brengen. Dan hoeft u uw kind in het ziekenhuis niet meer om te kleden. 8
U neemt mee - extra nachtgoed en extra ondergoed; - pyjama; - sloffen (niet vergeten, want kinderen mogen niet op sokken op de operatiekamer komen); - knuffelbeest, speeltje of doekje, waaraan het kind gehecht is; - een geldig identiteitsbewijs van uw kind; - de zorgverzekeringpas van uw kind. Om de rust op de afdeling te kunnen waarborgen, verzoeken wij u geen andere kinderen mee te nemen. Voorbereiding in het ziekenhuis In Leiderdorp meldt u zich om 07.15 uur op de afdeling dagverpleging (bestemmingsnummer 270) of de afdeling kinderverpleging (bestemmingsnummer 570). In Alphen aan den Rijn meldt u zich om 07.30 uur op de afdeling dagverpleging, (bestemmingsnummer 72). Op de kinderzaal kunt u zelf uw kind uitkleden en een pyjama aandoen. Ongeveer drie kwartier voor de operatie krijgt uw kind een zetpil met paracetamol ter voorbereiding op de narcose. Sommige kinderen krijgen een pleister op hun hand. Dit gebeurt alleen als zij met een prikje (infuus) onder narcose worden gebracht. 9
3: de operatie De operatie vindt meestal plaats tussen 08.00 en 09.00 uur. Voor de operatie haalt een verpleegkundige uw kind op en brengt het naar de operatiekamer. Eén van de ouders kan meelopen naar de operatiekamer en bij het kind blijven totdat het onder narcose is. Als uw kind onder narcose is, vragen wij u de operatiekamer weer te verlaten. Meer informatie hierover kunt u lezen in de brochure Ouders mee naar de operatiekamer. Uw kind wordt onder narcose gebracht met een kapje over de neus en de mond. Het narcosegas ruikt een beetje naar aceton of viltstiften. Sommige kinderen vinden het narcosegas onaangenaam ruiken, maar het doet geen pijn en het kind wordt er niet benauwd van. Uw kind valt binnen enkele minuten in slaap. Sommige kinderen worden niet met een kapje onder narcose gebracht. Bij die kinderen gebeurt dit met een prikje (infuus) in de hand. Uw kind heeft dan van tevoren een pleister op de hand gekregen. In de pleister zit verdovingszalf, zodat het prikje geen pijn doet. Afwijkende gang van zaken Soms verloopt alles wat anders dan hierboven staat beschreven. Dit kan zijn bij grotere kinderen of als er bijzondere omstandigheden een rol spelen. De arts heeft dit van tevoren met u besproken. Doorprikken van de oren Het kan zijn dat de arts tijdens de operatie ook de oren doorprikt. De arts prikt dan een klein gaatje in het trommelvlies. Zo kan vocht of pus dat daar achter zit naar buiten komen. Als dat gebeurt, heeft de arts daar altijd vooraf met u over gesproken. 10
4: na de operatie Na de operatie komen de kinderen terug op de uitslaapkamer. De verpleegkundige komt u halen zodra u bij uw kind mag. Uw kind wordt, onder toezicht van een verpleegkundige, rustig aan wakker. Daarna komt de verpleegkundige van de afdeling u en uw kind weer ophalen om terug te gaan naar de afdeling. Uw kind moet hierbij in bed blijven tijdens het vervoer. U mag uw kind dus niet dragen. De arts komt na de operatie nog even bij uw kind langs en vertelt hoe het is gegaan. Wat kunt u verwachten na de operatie? direct na de ingreep Na de operatie heeft uw kind pijn in de keel. Er kan nog wat bloed uit de neus of mond van uw kind komen. Dat duurt meestal maar een korte tijd. Regelmatig een slokje drinken is erg belangrijk, meestal is hiervoor wat extra aansporing nodig. Sommige kinderen moeten na de operatie braken, omdat ze bloed ingeslikt hebben. De ontlasting kan gedurende twee of drie dagen zwart van kleur zijn. Dit komt ook door ingeslikt bloed. Ook kan uw kind een beetje last hebben van een stijve nek of oorpijn. Dit is normaal en het gaat na enige tijd vanzelf over. Naar huis Als alles normaal verloopt, kan uw kind in de loop van de ochtend weer naar huis. 11
5: weer thuis Pijnstillers De eerste paar dagen na de operatie zal uw kind zich nog wel wat ziek voelen. Vooral na een keelamandel-operatie kan eten en praten pijnlijk zijn. Deze pijn, die vaak uitstraalt naar de oren, reageert meestal goed op paracetamol. Wanneer uw kind praat, klinkt dat in het begin of het een volle mond heeft. Al deze klachten gaan geleidelijk over. Koorts is de eerste dag een normale reactie op de operatie. Op de plaats van de verwijderde amandelen ontstaat een grijswit beslag; dat is normaal en geen teken van ontsteking. Het geeft soms een vieze smaak in de mond en uw kind kan daardoor ook enkele dagen een beetje weeïg uit de mond ruiken. Dit beslag verdwijnt na ongeveer een week. Soms gaat dat gepaard met een lichte bloeding. Geef uw kind de eerste dagen zacht voedsel, koud of lauw. Laat uw kind de eerste dagen na de operatie regelmatig drinken, dat houdt de keel schoon. Drie maal een klein slokje is beter dan éénmaal een grote. Ook waterijsjes zijn prima. Vermijd zure en koolzuurhoudende dranken en melkproducten, geef de eerste dagen geen zuidvruchten of bananen. Heeft uw kind na één of twee dagen geen verhoging, dan mag het naar buiten en de dag daarna weer naar school. De eerste weken na de operatie kan uw kind flink verkouden blijven of verkouden worden. Meestal merkt u na een maand dat het echt beter gaat. Zijn bij uw kind de oren doorgeprikt, dan moet u de eerste week voorzichtig zijn bij het baden, douchen en haren wassen. Er mag daarbij geen water in de oren komen. Uw kind mag deze eerste week ook niet zwemmen. Uw kind kan de eerste dagen na de operatie pijn hebben. Uw kind kan daarom bijvoorbeeld slechter drinken. Dat is niet goed voor het genezen van de wond. Geef uw kind daarom de eerste twee dagen na de operatie pijnstillers. Ook als uw kind niet zegt dat het 12
pijn heeft, moet u de pijnstillers geven. Als uw kind minder pijn heeft, kan het makkelijker drinken, eten en slapen. Op de ontslaginstructie kunt u lezen welke pijnmedicatie u uw kind mag geven. Na deze twee eerste dagen na de operatie kunt u gerust doorgaan met het geven van paracetamol tabletten. Zolang uw kind aangeeft dat het pijn heeft, mag u daarmee doorgaan. Belangrijk! Sommige pijnstillers (zoals Aspirine, APC, acetylsalicylzuur) hebben een bloedverdunnende werking. Deze pijnstillers maken de kans op bloedingen groter. Uw kind mag deze pijnstillers vanaf vijf dagen vóór tot vijf dagen na de operatie niet innemen. Controle De dag na de operatie wordt u thuis gebeld door een assistente van de poli KNO, zij vraagt hoe het met uw kind gaat. Om te kunnen zien of de operatie succesvol is verlopen, willen wij uw kind graag na ongeveer acht weken terugzien op de polikliniek. Wij maken hiervoor een afspraak met u. Die afspraak kan naar keuze in Leiderdorp of Alphen aan den Rijn plaatsvinden. Als u de gemaakte afspraak niet kunt nakomen, wilt u ons dan zo snel mogelijk bellen? 13
6: contact opnemen Wanneer neemt u contact op met het ziekenhuis? Komt er enkele uren na de operatie of een van de volgende dagen vers (helder rood) bloed uit de neus of de mond van uw kind? Neem dan contact op met de polikliniek KNO. Als de polikliniek gesloten is, kunt u bellen met de afdeling spoedeisende hulp. Vertel hierbij dat uw kind in het ziekenhuis aan zijn amandelen is geopereerd. Het telefoonnummer van de afdeling spoedeisende hulp: T 071-582 89 05. Wanneer neemt u contact op met uw huisarts? Als uw kind in de eerste dagen na de operatie ziek wordt, neemt u contact op met de huisarts. Tot slot Vragen Denkt u eraan bij ieder bezoek aan het ziekenhuis een geldig legitimatiebewijs (paspoort, identiteitsbewijs) en de zorgverzekeringspas van uw kind mee te nemen. Zijn de gegevens (verzekering, huisarts, etc.) gewijzigd, meldt u dit dan aan de balie van de afdeling/polikliniek. Wij stellen het op prijs als u zich tijdig meldt voor de afspraak. Heeft u nog vragen en/of opmerkingen naar aanleiding van deze brochure, stelt u deze dan aan de baliemedewerker van de polikliniek KNO. De polikliniek KNO locatie Alphen aan den Rijn heeft bestemmingsnummer 44 en is van maandag tot en met vrijdag telefonisch te bereiken via T 0172-46 70 51 tussen 08.30 en 16.30 uur. De polikliniek KNO locatie Leiderdorp heeft bestemmingsnummer 19 en is van maandag tot en met vrijdag telefonisch te bereiken via T 071-582 80 51 tussen 08.30 en 16.30 uur. 14
Keurmerken Rijnland Ziekenhuis heeft sinds half maart 2011 twee Smiley s, het keurmerk van Kind en Ziekenhuis; één voor de kinderafdeling en één voor de kinderdagbehandeling. 15
Rijnland Ziekenhuis locaties: postadres: Meteoorlaan 4 Simon Smitweg 1 postbus 4220 2402 WC Alphen aan den Rijn 2353 GA Leiderdorp 2350 CC Leiderdorp T 0172-46 74 67 T 071-582 82 82 I www.rijnland.nl 14.07 ed.16 11_13 11/2013: 250 Rijnland Zorggroep Rijnland Ziekenhuis, met locaties in Alphen aan den Rijn en Leiderdorp, is onderdeel van Rijnland Zorggroep. Rijnland Zorggroep biedt in een veilige omgeving mensgerichte en deskundige zorg op het gebied van care én cure. Sinds 2009 is het zorgmodel Planetree onze leidraad. Planetree is een totaalconcept, gericht op het voortdurend verhogen van de kwaliteit van de zorgverlening die wij bieden. Dit doen wij op basis van respectvolle bejegening en persoonlijke aandacht in een prettige, rustgevende omgeving. Dit komt patiënten, cliënten én medewerkers ten goede. I www.rijnlandzorggroep.nl KvK 28098126