Hygiënische voeding voeding bij beschermende isolatie Afdeling diëtetiek
Uw afweer tegen infecties is op dit moment verminderd. Dit komt onder meer door chemotherapie, waarbij de darmwand beschadigt. Bacteriën komen zo makkelijker in het bloed terecht en kunnen een infectie veroorzaken. Door de chemotherapie neemt ook het aantal witte bloedcellen (leukocyten) af. Leukocyten hebben een belangrijke rol in het afweersysteem, waardoor er een grotere kans op infecties bestaat. Door de verminderde weerstand verblijft u in beschermende isolatie. Voor de voeding gelden aangescherpte hygiëneregels, ook wel hygiënische voeding genoemd. Hygiënische voeding Hygiënische voeding is voeding met zo min mogelijk bacteriën, gisten en schimmels. Zo kunnen in rauw vlees, honing en franse kazen veel bacteriën, gisten en/of schimmels zitten. Deze mag u niet gebruiken. Daarnaast kunnen voedingsmiddelen besmet zijn door bijvoorbeeld bederf of handcontact. Er gelden daarom aangescherpte hygiëneregels. Hoelang gebruikt u hygiënische voeding? U gebruikt hygiënische voeding vanaf het moment dat u start met chemotherapie én medicijnen krijgt, die u beschermen tegen lichaamseigen bacteriën (deze medicijnen worden SDD genoemd). Heeft u weer voldoende witte bloedcellen in uw bloed dan stoppen deze medicijnen (SDD) en de beschermende isolatie. U stopt dan ook met de hygiënische voeding. Als eten even niet lukt Voldoende eten en drinken kunnen tijdens ziekte en behandeling een probleem zijn. Dit kan komen door een gebrek aan eetlust, smaak- en reukveranderingen, snel een vol gevoel, misselijkheid, een pijnlijke mond of keel, diarree, vermoeidheid of spanningen. 1
Lukt het niet om voldoende te eten en te drinken, dan krijgt u voeding toegediend via de bloedbaan (in de vorm van een soort infuus). Deze voeding wordt wel parenterale voeding genoemd en bevat alle voedingsstoffen die uw lichaam nodig heeft. Toch is het goed zelf iets te blijven eten en/of drinken (200-500 ml per dag), zodat wat voedingsstoffen de darmen bereiken. Met parenterale voeding wordt gestopt als het eten weer beter gaat. Dit is vaak op het moment dat de beschermende isolatie wordt opgeheven. Algemene aandachtspunten Om bacterieverspreiding te voorkomen zijn er de volgende aandachtspunten: Was uw handen voor het eten en droog ze af met papieren doekjes. Gebruik voedingsmiddelen bij voorkeur uit onaangebroken verpakkingen. De houdbaarheidsdatum mag niet verlopen zijn. Gebruik voedingsmiddelen niet als de verpakking meer dan 2 dagen is geopend. Gebruik lepel, mes en vork om handcontact met voeding te voorkomen. Op de volgende pagina s vindt u een overzicht van voedingsmiddelen die u wel of niet mag hebben bij een hygiënische voeding. 2
Broodmaaltijden Tabel 1: voedingsmiddelen bij de broodmaaltijden TOEGESTAAN NIET TOEGESTAAN Brood(variatie) Volkorenbrood, bruin brood, wit Saucijzenbroodje, worstenbroodje, brood, krentenbrood, roggebrood, kant-en-klaar belegde broodjes croissants, (mini)broodjes Beschuit, knäckebröd, toast, ontbijtkoek Cornflakes Muesli, havermout, cruesli Smeersels Margarine, halvarine, roomboter Hartig beleg Vleeswaren, zoals achterham, rundrookvlees, kipfilet, boterhamworst, paté Kaas zonder toevoegingen Smeerkaas Boerenkaas en schimmelkaas (zoals Brie en Camembert) van gepasteuriseerde melk Hard gekookt ei Tonijnsalade, kipkerrie salade, huzarensalade Zoet beleg Pindakaas, jam, hagelslag puur, vruchtenhagelslag, chocoladepasta, hazelnootpasta, stroop Rauwe soorten, zoals : rosbief, fricandeau, filet américain, rauwe ham, ossenworst, tartaar, chorizo, cervelaat, salami Kazen die niet gepasteuriseerd of gesteriliseerd zijn, zoals kaas bereid van rauwe melk ( au lait cru ), kaas direct van de boer en zachte buitenlandse kazen Harde kazen met toevoegingen, zoals komijnekaas en nagelkaas Zacht gekookt ei Honing 3
Overig Zout, suiker, zoetstof Peper Tomaat Warme maaltijd Tabel 2: voedingsmiddelen bij de warme maaltijd TOEGESTAAN NIET TOEGESTAAN Vlees, wild, gevogelte, goed doorbakken of gekookt Tahoe, tempeh, meegekookt Knakworstjes, kroket Goed doorbakken of gekookte vis Dagverse haring Warme jus/ saus Sauzen in eenmansverpakking, zoals ketchup, ketjap, barbecuesaus, knoflooksaus, remouladesaus, fritessaus/ mayonaise en mosterd Groenten, gebakken, gestoofd of gekookt Garnering, meegekookt Appelmoes, in eenmansverpakking Gekookte en gebakken aardappelen, puree, frites Rijst en pasta, zoals (zilvervlies)rijst, macaroni, spaghetti, nasi en bami Koud of rauw vlees, zoals rosbief, fricandeau, tartaar, chorizo Worstenbroodje, saucijzenbroodje, etc. die op warmhoudplaat hebben gelegen in winkel of restaurant Worstenbroodje Rauwe visproducten en rauwe schaal- en schelpdieren, zoals rauwe tonijn, sushi, mosselen, garnalen Haring die niet dagvers is (haring van MMC is niet dagvers) Rauwe groenten, zoals rauwkostsalade, sla, tomaat en komkommer Garnering, niet meegekookt 4
Eenpansgerechten: Bami, nasi, macaroni, spaghetti, lasagne, bonenschotels, stamppot van gekookte groenten Omelet, tweezijdig goed doorbakken Gerechten uit snackbar of restaurant Rauw ei, roerei, spiegelei Nagerechten, fruit, en dranken Tabel 3: nagerechten, fruit, en dranken TOEGESTAAN NIET TOEGESTAAN Melkproducten, zuivel Karnemelk, (half)volle melk, (half)volle chocolademelk, yoghurtdrink, milkshake Yoghurt naturel, vruchtenyoghurt, vruchtenkwark, (energieverrijkte) vla Pap, zoals griesmeelpap en rijstepap Verse melk van de boer Roomijsje uit ijsmachine Producten die probiotica bevatten, zoals Vifit, Danone Actimel, Yakult, Activia Fabrieksmatig verpakt room- of waterijsje (ijsje van MMC) Drinkvoeding Alle soorten drinkvoeding, zoals Nutridrink Compact, Nutridrink Compact Protein, Nutridrink Multi Fibre, Nutridrink Juice style, Nutridrink Yoghurt style, Respifor Vruchtenmoes, vruchten op sap Fabrieksmatig verpakte appelmoes of vruchtencompote Vruchten op sap, vruchtencocktail, tutti frutti en pruimen op sap Fruit Alle fruit, mits vers, onbeschadigd en goed gewassen onder stromend water Krenten en rozijnen 5
Dranken overig Kraanwater, (of ijsblokjes hiervan) Water uit flesjes (Evian, Spa blauw) Koffie, (kruiden)thee, koffiemelk Cola, sinas en cassis in flesjes Appelsap, sinaasappelsap, tomatensap, ranja/limonadesiroop, spa rood, sinas light, Roosvicee Cup-á-soup (alle soorten) Opkikkertje (kip) Drinkbouillon (runder) Aandachtspunten bij nagerechten, fruit en dranken Laat dranken en toetjes in aangebroken verpakkingen niet langer dan 2 uur ongekoeld in de kamer staan. Aangebroken verpakkingen, drank en toetjes mogen niet langer dan 48 uur in de koelkast bewaard blijven. Drink niet direct uit een verpakking, maar schenk dranken in een glas of gebruik een rietje. Kraanwater heeft de voorkeur boven water uit flesjes, omdat bij flesjes een grotere kans is op verontreiniging. Laat het kraanwater voor gebruik ca. 15 seconden goed doorstromen. 6
Versnaperingen tussendoor Het is mogelijk om tussen de maaltijd door gebruik te maken van extra s. De producten in tabel 4 zijn energie- en eiwitrijk. Deze producten vullen uw voeding goed aan, zeker wanneer u minder eet dan normaal. Tabel 4: versnaperingen voor tussendoor TOEGESTAAN NIET TOEGESTAAN Kaas stick Bifiworstje Snickers M&M s Twix Studentenhaver Cake Cashewnoten Koffiebroodje Tonijnsalade Kipkerrie salade Huzarenslaatje Vruchtenyoghurt Energieverrijkte vla Vruchtenkwark Milkshake Het meebrengen van voedingsmiddelen Wij zijn terughoudend als het gaat om van thuis meegebracht voedsel. Dit komt omdat u extra gevoelig bent voor voedingsmiddelen die besmet zijn. Daarnaast wordt het ziekenhuis door de Wet op Productaansprakelijkheid aansprakelijk gesteld als een patiënt ziek wordt van meegebracht voedsel dat in het ziekenhuis is opgewarmd of in de koelkast van het ziekenhuis is bewaard. Bij verminderde weerstand (dus tijdens het gebruik van SDD en chemotherapie) zijn alleen fabrieksmatig verpakte en niet gekoelde voedingsmiddelen van thuis toegestaan. Als u voedingsmiddelen wilt gebruiken die niet binnen het assortiment van het MMC vallen, overleg dit dan met de diëtist of verpleegkundige. De diëtist kijkt of het gewenste product kan worden besteld. 7
Tabel 5: meebrengen van voedingsmiddelen TOEGESTAAN NIET TOEGESTAAN Koeken uit onaangebroken fabrieksmatige verpakking zoals boterkoek, biscuits, stroopwafels, wafels, etc verpakt. Snoep en chocolade zonder noten uit onaangebroken fabrieksmatige verpakking. Chips, in kleine verpakte zakjes Zoutjes, fabrieksmatig verpakt, zoals rijstcrackers Snickers, notenkoekjes Krenten- en vruchtenbrood, Maaltijd- en chocoladerepen Koeken met slagroom, crème, glazuur en garneringen. Koeken die niet fabrieksmatig zijn Snoep uit aangebroken verpakkingen, van de markt of uit schepbakken. Chocolade met noten. Pinda s, andere nootjes en gedroogd fruit die geen hittebehandeling hebben ondergaan. Fabrieksmatig bereid en verpakt ijs Soft- en schepijs Producten uit pot of blik Een fabrieksmatig verpakte kanten klaar maaltijd, niet uit de koelkast Meegebrachte (zelfbereide) warme maaltijd In de winkel belegde broodjes en puddingbroodjes. Worstenbroodje, saucijzenbroodje, etc. die op warmhoudplaat hebben gelegen in winkel of restaurant Vragen Heeft u vragen over hygiënische voeding, bel dan met de afdeling Paramax, telefoonnummer (040) 888 9040. 8
Máxima Medisch Centrum www.mmc.nl Locatie Eindhoven: Locatie Veldhoven: Ds. Th. Fliednerstraat 1 de Run 4600 Postbus 90 052 Postbus 7777 5600 PD Eindhoven 5500 MB Veldhoven De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. MMC.145.243_08_12