Aalter Assenede Eeklo Evergem Kaprijke Knesselare Lovendegem Maldegem - Nevele Sint-Laureins Waarschoot Zelzate - Zomergem

Aalter Assenede Eeklo Evergem Kaprijke Knesselare Lovendegem Maldegem - Nevele Sint-Laureins Waarschoot Zelzate - Zomergem COMEET Van Hoorebekeplein 1b4 9900 Eeklo Tel/fax: 09/373 75 96 info@comeet.be www.comeet.be

Cultuurnota COMEET 2

INHOUD 1. Voorwoord------------------------------------------------------------------------------- 7 2. Situering en beleidsplanningsproces --------------------------------------------------- 8 3. Historiek en realisaties ---------------------------------------------------------------- 10 4. Omgevingsanalyse Meetjesland ------------------------------------------------------- 13 4.1 Een landelijke regio ----------------------------------------------------------------- 13 4.1.1 Demografische kenmerken ---------------------------------------------------- 13 4.1.2 Grondgebied ------------------------------------------------------------------- 17 4.1.3 Economie ----------------------------------------------------------------------- 18 4.1.4 Levensomstandigheden -------------------------------------------------------- 22 4.1.5 Bestuurskracht en intergemeentelijke samenwerking ----------------------- 24 4.1.6 Maatschappelijke trends ------------------------------------------------------- 27 4.1.7 Conclusie ----------------------------------------------------------------------- 28 4.2 Culturele analyse ------------------------------------------------------------------- 29 4.2.1 Wetgevend kader -------------------------------------------------------------- 29 4.2.2 Lokaal cultuurbeleid ----------------------------------------------------------- 29 4.2.2.1 Algemeen ------------------------------------------------------------------ 29 4.2.2.2 Sector bibliotheken ------------------------------------------------------- 30 4.2.2.3 Sector Erfgoed ------------------------------------------------------------ 34 4.2.2.4 Sector Socio-cultureel Werk ---------------------------------------------- 43 4.2.2.5 Sector Kunsten ------------------------------------------------------------ 45 4.2.2.6 Werking Cultuurcommunicatie ------------------------------------------- 50 4.2.3 Aansluiting bij een breder cultuurbeleid -------------------------------------- 52 4.2.3.1 Partnernetwerk ------------------------------------------------------------ 52 4.2.3.2 Landelijke evenementen -------------------------------------------------- 52 4.3 Algemene conclusie ----------------------------------------------------------------- 53 5. SWOT-analyse ------------------------------------------------------------------------- 54 6. MISSIE EN VISIE----------------------------------------------------------------------- 63 6.1 Visie op de sector Lokaal Cultuurbeleid ------------------------------------------- 65 6.2 Visie op de sector Bibliotheken Meetjesland -------------------------------------- 66 6.3 Visie Cultuur- en Gemeenschapscentra ------------------------------------------- 66 6.4 Visie sector Erfgoed - Erfgoedcel Meetjesland ------------------------------------ 67 6.5 Visie op de werking Cultuurcommunicatie ----------------------------------------- 68 6.6 Visie op de werking rond afstemming --------------------------------------------- 68 7. Beleidsdoelstellingen - actieplannen - acties ----------------------------------------- 70 8. Organisatie COMEET ------------------------------------------------------------------- 96 8.1 Organisatiestructuur ---------------------------------------------------------------- 96 8.2 Stakeholders ------------------------------------------------------------------------ 97 8.3 Operationele structuur ------------------------------------------------------------- 97 8.4 Bestuur ------------------------------------------------------------------------------ 98 8.5 Werkvormen ------------------------------------------------------------------------ 99 8.6 Organisatiedoelen ------------------------------------------------------------------ 99 Cultuurnota COMEET 3

9. Middelen ------------------------------------------------------------------------------ 102 9.1 Financieel ------------------------------------------------------------------------- 102 9.2 Personeelsmatig ------------------------------------------------------------------ 109 10. Participatieproces -------------------------------------------------------------------- 110 Cultuurnota COMEET 4

SAMENVATTING Dit beleidsplan heeft een lang, meerjarig voortraject gekend van participatie, overleg en inspraak. De krachtlijnen ervan werden afgebakend met, voor en door een fijnmazig netwerk van de gemeentelijke en culturele stakeholders van COMEET. COMEET heeft, doorheen de twee voorbije beleidsperiodes van 2004-2007 en van 2008-2013, een heel parcours afgelegd. Soms met vallen en opstaan, maar gelukkig ook met veel succes(jes). We kijken met voldoening terug op een heel aantal geslaagde projecten en ondersteuningsmaatregelen. Op die manier heeft COMEET zich een stevige positie verworven in het lokaal cultuurbeleid in het Meetjesland. Het Meetjesland is de plattelandsregio tussen Gent, Brugge en Nederland en kenmerkt zich door een groene open ruimte, kleinschalige economische bedrijvigheid en een nog steeds dynamisch verenigingsleven. Hoewel die troeven steeds meer onder druk komen te staan, is er een gedeeld bewustzijn om ze te behouden, te versterken en zelfs meer uit te spelen, bv. op toeristisch vlak. Cultuur en erfgoed spelen daar een belangrijke rol in. Ook op verschillende andere vlakken worden de krachten gebundeld om de kleinschaligheid te overstijgen. Het culturele landschap telt, net als 6 jaar geleden, nog altijd weinig grote, professionele spelers. De creatieve kracht gaat uit van vrijwilligers en kleinschalige initiatieven, die weliswaar inspanningen doen op het vlak van professionalisering qua aanbod, promotie, publieksbereik e.d.. De dynamiek is onmiskenbaar groot. Onder impuls van COMEET slaan vele actoren de handen in elkaar. COMEET identificeert als klanten enerzijds de inwoners van het Meetjesland als cultuurconsumenten en anderzijds de lokale culturele actoren: beleidsmakers, professionals, vrijwilligers, verenigingen, culturele initiatieven, Niettemin is de tweedelijnsfunctie, het ondersteunen van de culturele sector als geheel, de kerntaak van COMEET. Vandaar dat de deelnemende gemeentebesturen aan COMEET zich achter deze missie voor de organisatie scharen: De intergemeentelijke projectvereniging COMEET is het expertisenetwerk en samenwerkingsplatform voor de cultuursector in de 13 gemeenten van het Meetjesland. COMEET creëert via effectieve praktijkondersteuning en toekomstgerichte praktijkontwikkeling, via afstemming en cultuurcommunicatie duurzame effecten en hefbomen voor het kwalitatief lokaal cultuurbeleid en het culturele kapitaal van de regio. Het streven naar de uitvoering van deze missie wordt geconcretiseerd in vier strategische doelstellingen: 1. Comeet versterkt en verankert het kwalitatief en duurzaam lokaal cultuurbeleid in al zijn geledingen door effectieve praktijkondersteuning. 2. COMEET voedt het lokaal cultuurbeleid in al zijn geledingen door visievorming en toekomstgerichte praktijkontwikkeling. COMEET werkt hierbij aan gezamenlijke noden en beleidsprioriteiten. 3. COMEET stimuleert en inspireert via afstemming de ontwikkeling van een gevarieerd en kwalitatief cultuuraanbod in een regionale context. 4. COMEET slaat door cultuurcommunicatie de brug tussen publiek en het aanbod. Cultuurnota COMEET 5

Bovendien bakende COMEET een aantal transversale krachtlijnen af die deze strategische doelstellingen ondersteunen en verbinden: samenwerken aan en in een lerend cultureel netwerk, de aandacht voor e-cultuur, de focus op cultuureducatie, een hart voor vrijwilligerswerking. COMEET vraagt aan de deelnemende gemeentebesturen 0,3 euro per inwoner per jaar voor de komende beleidsperiode 2014-2019 (idem als in 2008-2013). COMEET kiest er bewust voor die investering niet te verhogen om de precaire budgettaire situatie van de gemeenten te respecteren. De cofinanciering van 0,3 euro per inwoner zal COMEET in staat stellen subsidies aan te vragen bij hogere overheden zoals de Vlaamse gemeenschap en de Provincie Oost- Vlaanderen. In deze nieuwe beleidsperiode hoopt COMEET zijn werking verder uit te bouwen en te consolideren, zodat de slogan Cultuur in t Meetjesland, powered by COMEET een daadwerkelijke en duurzame invulling krijgt! CULTUUR IN T MEETJESLAND, POWERED BY COMEET! Cultuurnota COMEET 6

1. Voorwoord Beste lezer, Voor u ligt de Cultuurnota 2014-2019 van de projectvereniging COMEET (Cultuuroverleg Meetjesland). Het is een lijvig werkstuk geworden, waar veel denkoefeningen voor gemaakt zijn en waaraan met zorg en aandacht geschreven is. Dit kan u lezen als een soort status quaestionis van cultuur in het Meetjesland, hoewel wij niet de ambitie hebben gehad exhaustief te zijn in onze analyses en oplijstingen. Veeleer willen wij u leiden naar de kansen van deze mooie regio op cultureel vlak en de dromen die wij ervoor koesteren. Samenwerking tussen allerhande partners, tussen gemeenten onderling, is vandaag niet alleen een meerwaarde, maar vaak ook een noodzaak geworden om belangrijke projecten te kunnen realiseren. Het Meetjesland is als geen andere regio van dat besef doordrongen. We zijn trots dat het beleidsdomein cultuur daarin een prominente rol speelt via een sterke organisatie zoals COMEET en haar grote gevarieerde netwerk van cultuurliefhebbers, vrijwilligers, beleidsmakers, cultuurconsumenten, enz. Samen staan we sterk in cultuur! Stijn Coppejans Voorzitter COMEET Cultuurnota COMEET 7

2. Situering en beleidsplanningsproces Een intergemeentelijk samenwerkingsverband dat gesubsidieerd wordt in het kader van het Decreet houdende het stimuleren van een kwalitatief en duurzaam lokaal cultuurbeleid (verder: Decreet Lokaal Cultuurbeleid ) moet een Cultuurnota schrijven. Volgens het decreet beschrijft een Cultuurnota welke activiteiten het intergemeentelijk samenwerkingsverband zal opzetten in het kader van de afstemming van het cultureel aanbod en de cultuurcommunicatie voor alle deelnemende gemeenten voor een periode die loopt tot en met het eerste jaar van een nieuwe gemeentelijke legislatuur. Voorliggende Cultuurnota behelst dus de beleidsperiode 2014-2019. COMEET staat voor Cultuuroverleg Meetjesland. Midden 2004 zetten 13 gemeentebesturen (Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Maldegem, Nevele, Kaprijke, Knesselare, Lovendegem, Sint-Laureins, Waarschoot, Zelzate en Zomergem) hun handtekening onder de oprichtingsakte van deze projectvereniging, met als statutaire doelstelling door overleg en samenwerking tussen de diverse culturele actoren in de regio meerwaarden te realiseren op het vlak van cultuur. Deze doelstelling werd verfijnd voor de beleidsperiode 2005-2007 door middel van een eerste Cultuurnota. De analyse en de beleidsaccenten werden in deze tekst geordend rond de vier structurele werkgroepen van COMEET, die overeenkomen met culturele deelsectoren (bibliotheken, erfgoed, kunsten en sociaal-cultureel werk), aangevuld met een hoofdstuk het gemeentelijk cultuurbeleid versterken en aansluiting bij een breder cultuurbeleid. De aangesloten gemeenten voorzagen een budget van 0,1 euro per inwoner. COMEET werd uitgebouwd (financieel, personeel, projecten) en raakte meer en meer bekend bij de achterban. Ook in de beleidsperiode 2008-2013 kreeg deze doelstelling een brede invulling, neergepend in de tweede Cultuurnota, en werd geruggensteund door een grotere financiële injectie van 0,3 euro per inwoner door de aangesloten gemeenten en de Vlaamse overheid. Het merendeel van de gestipuleerde acties werd verwezenlijkt, er werd bovendien ingegaan op nieuwe opportuniteiten en (beleids)evoluties en er werd blijvend sterk ingezet op het culturele netwerk dat COMEET rond zich weeft. De afstemming tussen het lokale en regionale cultuurbeleid werd verdiept en COMEET kon haar positie als draaischijf voor cultuur in het Meetjesland verstevigen. Ook personeelsmatig kwam er versterking en een aantal grote projecten werden gerealiseerd met externe subsidiëring. Dit document wil, meer dan enkel een Cultuurnota voor de afstemming van het aanbod en de cultuurcommunicatie, ook een regionaal cultuurbeleidsplan zijn. Van bij het begin van het planningsproces werd de optie genomen om meteen de missie, visie, SWOT, doelstellingen en acties voor de hele werking van COMEET te herdenken en te herformuleren (inclusief die van de Erfgoedcel Meetjesland, maar in beperktere mate, zie infra). Op die manier konden maximaal creatieve dwarsverbanden gelegd worden en de meerlagige structuur van COMEET (met de vier deeldomeinen) benut worden. Het verplichtte ons te zoeken naar gemeenschappelijke noden en beleidsprioriteiten en doelstellingen en acties daarop te enten. Er valt op te merken dat de Erfgoedcel Meetjesland, een onderdeel van COMEET, volgens het Erfgoeddecreet een nieuwe erfgoedconvenantsaanvraag kan indienen voor de periode 2015-2020 ter uitvoering van een voortgezet convenant tussen COMEET en de Vlaamse Gemeenschap. Het regionale cultuurbeleidsplan van COMEET dat hier voorligt, werd als koepel hiervoor opgevat en beperkt zich daarom tot de grote lijnen op het vlak van het regionale erfgoedbeleid. Het verlengen van het convenant zal essentieel zijn voor de blijvende ondersteuning van het erfgoedbeleid in het Meetjesland. Het beleidsplanningsproces kende een aantal fasen, ook soms naargelang de deelwerking, en werd voorbereid vanaf 2009. Cultuurnota COMEET 8

Toen vroeg COMEET aan Locus om mee te reflecteren over de toekomst van COMEET, zowel inhoudelijk als organisatorisch, als basis voor de nieuwe, derde Cultuurnota. Dit proces werd in 2010 opgestart als het Reflectietraject, waarvan het rapport werd voorgesteld in 2011. Het participatieproces hiervoor ging zeer breed en mikte doelbewust op de lokale culturele actoren, hetzij professioneel, hetzij vrijwillig. Het rapport hield ook een tussentijdse evaluatie in van de toenmalige werking. De geformuleerde aanbevelingen voor de toekomst zijn in meer of mindere mate toegepast in dit document. In de loop van 2011-2012 volgden de Bibliotheken Meetjesland het traject Publieke Werken, aangeboden door Locus. Door de focus op organisatiemanagement kwamen ook hier heel wat zaken aan bod die de humus legden voor het denken over een nieuw beleid. Bovendien engageerden de Bibliotheken Meetjesland zich in een traject Visievorming waarvoor in de loop van 2012 een aantal bijeenkomsten werden georganiseerd o.l.v. een externe bibliotheekconsulent. Ook de consulent Streekgericht bibliotheekbeleid van de provincie Oost-Vlaanderen nam begeleiding op zich. Nog in 2012 stelde COMEET in samenspraak met de 13 cultuurraden een Memorandum van het socio-culturele middenveld voor de nieuwe legislatuur op. Voorafgaand hieraan reflecteerden de cultuurraden over hun rol en werking, hun relatie tot COMEET, de toekomst Ook de relevante sprokkels uit deze discussies vonden hun weg naar dit document. Datzelfde najaar peilde een online enquête naar alle Meetjeslandse mandatarissen naar feedback op de werking van COMEET en de perceptie over de organisatie. Doorheen 2012-2013 kwam de beleidsplanning en de terugkoppeling daarover op de agenda van talloze vergaderingen van de Adviesgroep, de cultuurbeleidscoördinatoren, de erfgoedverenigingen, de bibliotheken, de programmatoren, de voorzitters en secretarissen van de cultuurraden, het bestuur,.. Dit vormde een constant proces van input en feedback. Met deze terugkoppeling werd voorzien in een maximale afstemming tussen dit regionale beleidsplan en de gemeentelijke meerjarenplannen. Tijdens het voorjaar van 2013 hield COMEET een Ronde van het Meetjesland waarbij de nieuwe gemeentebesturen konden kennismaken met COMEET en hun wensen voor de ondersteuning door COMEET konden meegeven. In een breder perspectief werden ideeën en krachtlijnen afgetoetst met partnerorganisaties in de streek. Op de Cultuurhappening 2012 gaven we een eerste inkijk in de nieuwe plannen. De krachtlijnen van dit document werden goedgekeurd door de Raad van Bestuur van COMEET op 25 juni 2012. Door de goedkeuring van de verlenging van COMEET in het najaar 2013 onderschrijven de aangesloten gemeenten dit regionale cultuurbeleidsplan, waardoor het eveneens als een bestuursakkoord fungeert. Cultuurnota COMEET 9

3. Historiek en realisaties COMEET heeft, doorheen de twee voorbije beleidsperiodes van 2004-2007 en van 2008-2013, een heel parcours afgelegd. Soms met vallen en opstaan, maar gelukkig ook met veel succes(jes). We kijken met voldoening terug op een heel aantal geslaagde projecten en ondersteuningsmaatregelen. Op die manier heeft COMEET zich een stevige positie verworven in het lokaal cultuurbeleid in het Meetjesland We stippen hierbij een aantal willekeurige verworvenheden en realisaties aan om aan te tonen dat COMEET wel degelijk impact heeft gehad op de evolutie van het regionaal cultuurbeleid in het Meetjesland (conform de conclusie van het Reflectietraject). COMEET heeft als intergemeentelijke projectvereniging wel een leerproces moeten doorlopen: zoeken naar de afstemming en het evenwicht tussen het lokale en het regionale cultuurbeleid is niet altijd een evidentie. Ook het juridische kader, geschapen door het Decreet op de Intergemeentelijke Samenwerking (2001), stelde ons vaak voor onduidelijkheden. Anderzijds gaf het ons ook de mogelijkheid veel praktische leerervaringen op te doen en het beleid van onderuit vorm te geven. Deze expertise stelde COMEET steeds ter beschikking in het kader van algemene kennisdeling (bv. door het peterschap op te nemen van de erfgoedcel Het Land van Rode, de inbreng in het informeel overleg van de culturele projectverenigingen, diverse studiedagen en workshops, ). Het model van COMEET inspireert nog steeds soortgelijke initiatieven en toont nogmaals de pioniersfunctie die COMEET lange tijd vervuld heeft. Doorheen de nieuwe beleidsperiode is het absoluut de bedoeling die pioniersfase achter ons te laten en zoveel mogelijk te consolideren, zowel inhoudelijk als organisatorisch. 2014 zal dan ook voor een groot deel in het teken staan van organisatiemanagement. Ook het budget dat COMEET ter beschikking had kende een groeiproces. Tijdens de beleidsperiode 2005-2007 zorgde de cofinanciering van 0,1 euro per inwoner en de subsidies van hogere overheden voor een jaarlijks werkingsbudget van ca. 150.000 euro in 2005 tot ca. 485.000 euro in 2006 (na de toekenning van het erfgoedconvenant door de Vlaamse overheid). Doorheen 2008-2013 kenden de deelnemende gemeenten een cofinanciering van 0,3 euro per inwoner toe waardoor het jaarlijks werkingsbudget anno 2012 op 580.000 euro kwam (inclusief externe projectmiddelen). De gemeentelijke cofinanciering bedraagt op die manier zo n 11% van het totale werkingsbudget. De return on investment van 0,3 euro per inwoner wordt binnen COMEET vermenigvuldigd tot 3,4 euro per inwoner (op basis van cijfers van 2012). Het personeelskader werd weloverwogen uitgebreid naargelang nieuwe decretale opdrachten en naarmate de financiële mogelijkheden dit toelieten. In 2005 telde COMEET Cultuurnota COMEET 10

2 personeelsleden, in 2007 5 VTE, momenteel in 2013 7 VTE (waarvan 1 tijdelijke projectmedewerker). De personeelsleden hebben complementaire competenties op vlak van lokaal cultuurbeleid, erfgoed, bibliotheeksector, cultuurcommunicatie, vrijwilligersbeleid, educatie, procesgericht werken, De decretale opdracht van afstemming van het cultureel aanbod is voor COMEET geen holle frase. Integendeel, dit begrip wordt zeer ruim geïnterpreteerd en toegepast doorheen de hele werking. Voornamelijk doorheen overleg en coördinatie maken we deze opdracht waar: bv. in het collectiebeleid van de Bibliotheken Meetjesland, de afspraken over programmering tussen de cultuur- en gemeenschapscentra, in de collegagroep van de cultuurraden, de ondersteuning voor de erfgoedmusea, beleidsplanning lokaal-regionaal, enz Ook qua visievorming, studiewerk en beleidsplanning kan COMEET resultaten voorleggen, getuige daarvan recent de trajecten voor de Bibliotheken Meetjesland, het Memorandum voor het sociaal-cultureel werk, de ondersteuning van de beleidsplanning zowel bij de vorige opmaak als bij de huidige, studie-opdrachten rond cultuurcommunicatie, Qua lokaal cultuurbeleid heeft COMEET zich bv. voortdurend ingespannen om gemeenten toe te leiden naar een instap in het Decreet Lokaal Cultuurbeleid. In 2008 telde het Meetjesland drie gemeenten (Eeklo, Aalter, Maldegem) met een cultuurbeleidsplan. Tussen 2008 en 2013 stapten maar liefst 7 gemeenten in (Nevele, Sint-Laureins, Knesselare, Evergem, Waarschoot, Assenede, en Zelzate en Lovendegem op de overgang 2013-2014), wat het totaal op elf (van de dertien) brengt. Kaprijke plant een instap tijdens deze beleidsperiode. Enkel Zomergem kan vooralsnog niet voldoen aan de infrastructurele voorwaarden. Hiermee heeft het Meetjesland zijn inhaalbeweging t.o.v. de rest van Vlaanderen waargemaakt. De werking van de Bibliotheken Meetjesland heeft zich de voorbije jaren gevoelig geïntensifieerd (o.m. door aparte werkgroepen die deelprojecten hebben voorbereid en gerealiseerd) en uitgebreid: van de focus op collectie-afspraken en gezamenlijke promotie naar organisatiemanagement, digitalisering (bv. de introductie van Fundels) en visievorming rond de uitdagingen voor de toekomst. De werking van het Samenwerkingsverband draagt wezenlijk bij tot de dienstverlening (collectieuitbreiding, ontmoetingsactiviteiten, materiaaluitrusting zoals tablets, flatscreens, ) die de lokale bibliotheek kan aanbieden aan haar lezers. De impact van het erfgoedconvenant tussen de Vlaamse regering en de Erfgoedcel Meetjesland op het lokaal erfgoedbeleid kan moeilijk onderschat worden! De ontstane dynamiek en sensibilisering rond erfgoed is indrukwekkend en lijkt duurzaam. Alvast twee gemeenten (Maldegem en Assenede) kozen voor de aanwerving van een erfgoedambtenaar. Nevele richtte een erfgoedhuis in. De deelname van gemeenten aan evenementen zoals Erfgoeddag is zo goed als een evidentie geworden. Dankzij het subsidiereglement konden op lokaal vlak waardevolle projecten gesubsidieerd en mee vorm gegeven worden: van erfgoeduitgaves waarvoor diverse getuigenissen werden verzameld, over tentoonstellingen, tot een culinair project in een woonzorgcentrum. Een van de belangrijkste doelstellingen (erfgoed naar zoveel mogelijk mensen en actoren brengen) is daarmee gerealiseerd: het grote publiek, musea, rusthuizen, scholen, bibliotheken konden de voorbije jaren veelvuldig proeven van erfgoedinitiatieven. De erfgoedcel nam ook een coördinerende rol op inzake overkoepelende projecten voor de hele regio: bv. het project Expo 58, de initiatieven rond krulbollen, Spraakmakers (over het wielerfgoed), het recente project rond de Eerste Wereldoorlog In het brede veld van de kunstensector ondernam COMEET tevens heel wat initiatieven. Het merendeel van de Meetjeslandse gemeenten neemt ondertussen deel aan de Week van de Amateurkunsten (die COMEET ondersteunde qua coördinatie en communicatie). COMEET liet, samen met de regionale jeugddienst Meetjesman, door het Forum voor Amateurkunsten ook een doorlichting opmaken van haar acties voor (jonge) Cultuurnota COMEET 11

amateurkunstenaars en haalde daar een aantal nuttige tips uit voor de eigen werking, maar evenzeer voor de lokale cultuurdiensten. Binnen de professionele kunstensector zette het opgestarte overleg van de programmatoren van cultuur- en gemeenschapscentra de deur open voor onderling vertrouwen, afspraken rond programmering en profilering e.d. Het project UITSCHIETER (om de nichegenres in regionaal perspectief te ondersteunen) is in de schoot van deze groep ontstaan. De jonge gemeenschapscentra haalden eveneens veel expertise-uitwisseling uit deze groep (bv. rond reglementering, beheersorganen, ). Op socio-cultureel vlak vallen qua initiatieven aan te stippen: de veelvuldige vormingsmomenten voor cultuurraden en de daarbij aangesloten verenigingen (bv. rond advisering, subsidiereglementen, gemeenschapsvorming, ), de opstart van de collegagroep voorzitters en secretarissen van cultuurraden, de opmaak van het memorandum voor de nieuwe legislatuur, Ook vrijwilligersbeleid en competentiebeheer werden door COMEET opgenomen o.m. in de vorm van collegagroepen, vorming voor verschillende actoren, het traject L.ove Meetjesland voor vrijwilligers, de jaarlijkse ontmoetingsdagen voor erfgoedvrijwilligers, De werking rond cultuurcommunicatie heeft uiteraard ook altijd een belangrijke plaats ingenomen. In 2008 voerde Cultuurnet een onderzoek naar de mogelijkheden van de regionale cultuurcommunicatie. In 2009 moest jammer genoeg het cultuurmagazine Mijn vlakke land stopgezet worden wegens het wegvallen van de partner Regionaal Landschap Meetjesland. Gaandeweg vulden we die leemte weer in met tweejaarlijkse UiTkranten. In 2010 werd COMEET zelf UiTpartner en sinds de aanwerving van een projectmedewerker cultuurcommunicatie nam de UiTwerking een hoge vlucht: begeleiding van gemeenten naar het UiTpartnerschap, een maandelijks e-zine, invoeropleidingen, een overleg van communicatie-ambtenaren, Publiekswerking kwam naar voren o.m. in diverse tentoonstellingen, de ondersteuning en coördinatie van bv. Erfgoed- en Open Monumentendag, Tot slot ondernam COMEET een aantal grote, overkoepelende projecten waarin verschillende doelstellingen gerealiseerd werden: bv. de Kunst- en Poëzieroute, de creatie en opstart van de erfgoedbank, in de bibliotheken werden kamishibai en fundels geïntroduceerd, er zijn de permanente expo s Krulbol en Spraakmakers, de opmaak van het memorandum, de hoge vlucht die UITin het Meetjesland genomen heeft, en het meerjarig project rond de herdenking van 100 jaar Eerste wereldoorlog, COMEET ziet het als haar taak om ondersteuning, kansen en perspectief te bieden voor het lokaal cultuurbeleid in het Meetjesland. Zowel via maatwerk (advies en begeleiding) als via gemeenschappelijke noden en beleidsprioriteiten. Doorheen 2014-2019 staat dienstverlening dus hoog op de agenda. Dat willen we uitdragen met een nieuwe baseline en bijhorend icoon: CULTUUR IN T MEETJESLAND, POWERED BY COMEET. Cultuurnota COMEET 12

4. Omgevingsanalyse Meetjesland 4.1 Een landelijke regio De naamgeving Meetjesland ontstond midden 18 de eeuw en werd populair vanaf midden 19 de eeuw. Er zijn verschillende verklaringen voor: het zou verwijzen naar gemet/meet (landbouwmaat, in het kader van de inpoldering), métiers (ambacht, weefgetouw) of meetje (naar de oude vrouwen die Keizer Karel zou gezien hebben in de streek, doordat de meisjes verstopt waren of verwijzend naar de spinsters van lijnwaad). Meetjesland is de landelijke streek in het noordwesten van de Provincie Oost-Vlaanderen tussen de steden Gent en Brugge en grenzend aan West-Zeeuws-Vlaanderen (Nederland). De regio wordt in het westen begrensd door de provinciegrens, in het noorden door de landsgrens, in het oosten door de R4 (ring van Gent) en in het zuiden door de E40. De N9 (Gent-Brugge) en de E34 (Knokke-Antwerpen) doorkruisen de regio. Voor wat betreft de projectvereniging COMEET bestaat Het Meetjesland uit dertien gemeenten: Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Maldegem, Nevele, Kaprijke, Knesselare, Lovendegem, Sint-Laureins, Waarschoot, Zelzate en Zomergem. De bibliotheek van Wachtebeke is daarbij nog opgenomen in het overleg van de Bibliotheken Meetjesland. Het Meetjesland is dus als het ware een tussengebied tussen de steden Gent en Brugge. Er is dan ook een zeer grote wisselwerking met de omgeving op te merken: voor tewerkstelling, welzijnsvoorzieningen, hoger onderwijs, en ook cultuur zijn de meeste voorzieningen aanwezig in Gent en Brugge. Vooral van Gent gaat een grote invloed uit op de dichtstbijzijnde Meetjeslandse gemeenten zoals Evergem en Lovendegem. De landsgrens is tot op heden ook nog een psychologische grens te noemen. Deze ligging lijkt in de eerste plaats een uitdaging, maar deze kan worden omgebogen tot een troef. Het Meetjesland moet vanuit de eigen sterkten de krachten bundelen om hierop een antwoord te bieden. 4.1.1 Demografische kenmerken Het Meetjesland telde op 1 januari 2012 182.130 inwoners 1. Tussen de verschillende Meetjeslandse gemeenten zijn er grote verschillen op het vlak van inwonersaantal, oppervlakte, typologie, bevolkingsdichtheid, Bevolking Inwonersaantal: variërend van 6.318 inwoners (Kaprijke) tot 33.692 inwoners (Evergem). 1 De hierna vermelde cijfers zijn afkomstig uit de Gemeentelijke profielschetsen 2013, tenzij anders vermeld. Cultuurnota COMEET 13

40.000 35.000 33.692 Aantal inwoners (2012) 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 19.860 13.942 20.274 6.318 8.216 9.469 23.126 11.908 6.640 7.980 12.491 8.214 5.000 0 De gemiddelde bevolkingsaangroei in de 13 Meetjeslandse gemeenten (+4,4 % t.o.v bevolkingsaantal in 2000) ligt lager dan de gemiddelde bevolkingsaangroei in Oost- Vlaanderen en het Vlaams gewest (beide +6,2%). Bevolking - groei (2000=100) 107,0 106,0 105,0 104,0 103,0 102,0 101,0 100,0 99,0 98,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Meetjesland Provincie Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest Bevolkingsdichtheid Op het vlak van bevolkingsdichtheid liggen de uitersten bijzonder ver uit elkaar: de dunst bevolkte gemeente is Sint-Laureins, met 88 inwoners per km², terwijl de dichtst bevolkte Meetjeslandse gemeente, Zelzate, maar liefst 918 inwoners per km² telt (en daarmee de vierde dichtst bevolkte gemeente van Oost-Vlaanderen vormt). Globaal gezien is het Meetjesland een dun bevolkte regio, met een gemiddelde van 274 inwoners/km² t.o.v. gemiddeld 485 voor Oost-Vlaanderen en 466 voor het Vlaams Cultuurnota COMEET 14

Gewest. Van de 16 dunst bevolkte Oost-Vlaamse gemeenten liggen er maar liefst 8 in het Meetjesland 2. Bevolkingsdichtheid (inwoners / km²) 1000,00 900,00 800,00 700,00 600,00 500,00 400,00 300,00 200,00 100,00 0,00 240,77 159,03 672,90 443,20 186,77 219,44 486,56 243,10 229,67 87,72 361,92 918,10 274,38 210,26 484,82 466,39 Typologie volgens Belfius indeling Die diversiteit komt ook tot uiting in de verschillende groepen waartoe de Meetjeslandse gemeenten behoren volgens de typologie opgesteld door de studiedienst van Belfius 3. Opvallend: maar liefst 5 van de 13 Meetjeslandse gemeenten worden geclassificeerd als Landelijke gemeenten met sterke vergrijzing. Gemeente Typologie gemeente (*) Aalter V13: verstedelijkte plattelandsgemeenten met industriële activiteit en demografische groei Assenede V3: landelijke gemeenten met sterke vergrijzing Eeklo V5: middelgrote steden Evergem V7: sterk verstedelijkte gemeenten met lage inkomens Kaprijke V3: landelijke gemeenten met sterke vergrijzing Knesselare V3: landelijke gemeenten met sterke vergrijzing Lovendegem V2: woongemeenten in landelijke zones Maldegem V3: landelijke gemeenten met sterke vergrijzing Nevele V2: woongemeenten in landelijke zones Sint-Laureins V9: kleine agrarische gemeenten Waarschoot V6: weinig verstedelijkte gemeenten met demografische achteruitgang Zelzate V7: sterk verstedelijkte gemeenten met lage inkomens Zomergem V3: landelijke gemeenten met sterke vergrijzing Grijze druk De grijze druk (verhouding tussen aantal 65-plussers en bevolking op beroepsactieve leeftijd (20-64j.)) ligt in het Meetjesland gemiddeld hoger dan in de rest van Vlaanderen: 33,61% in het Meetjesland t.o.v. 30,76% in Oost-Vlaanderen en 2 Provincie Oost-Vlaanderen, Sociale situatieschets Oost-Vlaanderen 2011, p. 338 3 Gemeenten met vergelijkbare sociaaleconomische context. Deze categorieën van gemeenten hebben voornamelijk verschillen in levensstandaard en socio-professionele positie van de bevolking, in verstedelijkingsgraad, in belang van de economische activiteit en in demografische dynamiek. Cultuurnota COMEET 15

31,19% in het Vlaams Gewest. Ook deze index verschilt van gemeente tot gemeente: van 31,24% (Aalter) tot 37,13% (Lovendegem). 40,00% 36,57% 37,13% 33,51% 35,42% 34,46% 33,78% 35,57% 35,00% 32,29% 33,05% 33,15% 34,02% 33,61% 31,19% 31,24% 31,25% 30,76% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Grijze druk (2012) Diversiteit Bijzonder frappant is het aandeel personen met een vreemde nationaliteit in het Meetjesland, dat sterk onder het Vlaams en Oost-Vlaams gemiddelde ligt. In 2011 waren er 25,3 inwoners met vreemde nationaliteit per 1000 inwoners in het Meetjesland, dit ten opzichte van 45,2/1000 in Oost-Vlaanderen en 67,9/1000 in het Vlaamse Gewest. Hoewel het aandeel personen met een vreemde nationaliteit relatief gezien laag ligt in het Meetjesland, gaat hun aantal in stijgende lijn. Aantal niet-belgen per 1000 inwoners (2011) 80 70 60 73,1 67,9 50 45,2 40 30 20 10 18,3 27,5 31,6 17,5 18,9 18,8 23,1 25,7 15,4 35,7 14,5 11,4 25,3 0 Ook hier zijn de onderlinge verschillen tussen de gemeenten groot: in Zomergem is het aantal inwoners met vreemde nationaliteit slechts 11.4 per 1000 inwoners, uitschieters in de regio zijn Eeklo (31.6/1000), Sint-Laureins (35.7/1000) en vooral Zelzate (73.10)/1000. Cultuurnota COMEET 16

Als we inzoomen op die uitschieters, dan valt vooral het grote aandeel Nederlanders op 4, wat gezien de ligging nabij de Nederlandse grens niet onlogisch is. In Zelzate is 37% van personen met vreemde nationaliteit Nederlander, in Sint-Laureins maar liefst 76%. In onderstaande tabel staan de 5 meest voorkomende landen van herkomst van inwoners van vreemde nationaliteit in Eeklo, Sint-Laureins en Zelzate opgelijst. ZELZATE SINT-LAUREINS EEKLO Land van herkomst % Land van herkomst % Land van herkomst % 1 Nederland 37,13% Nederland 76,19% Nederland 21,78% 2 Frankrijk 7,90% Polen 3,97% Polen 10,81% 3 Rusland 5,54% Bulgarije 2,38% Albanië 4,74% 4 Italië 5,13% Duitsland 1,59% Rusland 4,30% 5 Polen 4,62% Brazilië 1,59% Frankrijk 4,15% Naast permanente inwoners, verblijven er ook tijdelijk personen met vreemde nationaliteit in het Meetjesland. Dit in het opvangcentrum voor asielzoekers van het Rode Kruis in Eeklo, of in een Lokaal Opvanginitiatief, waarbij de Meetjeslandse OCMW s asielzoekers een verblijfplaats bezorgen voor de loop van hun asielprocedure. 4.1.2 Grondgebied Zoals in het deel bevolking al aangehaald werd, is het Meetjesland een landelijke regio met opmerkelijk veel open ruimte. Binnen de 13 fusiegemeenten concentreert de bewoning zich vooral in een 46-tal doorgaans kleine woonkernen. Van de totale kadastrale oppervlakte in het Meetjesland, is maar liefst 86,10% ongebouwd. Dat is een stuk hoger dan het aandeel voor heel Oost-Vlaanderen (80,47%). In die ongebouwde oppervlakte is het aandeel van de oppervlakte voor land- en tuinbouw ook groter in het Meetjesland (88,39%) dan in het geheel van Oost-Vlaanderen (84,20%). Gebouwde en ongebouwde kadastrale oppervlakte naar type op 01/01/2011 Gemeente % in de totale kadastrale oppervlakte gebouwde oppervlakte ongebouwde oppervlakte AALTER 14,56% 85,44% ASSENEDE 9,61% 90,39% EEKLO 24,58% 75,42% EVERGEM 20,88% 79,12% KAPRIJKE 13,25% 86,75% KNESSELARE 11,03% 88,97% LOVENDEGEM 22,02% 77,98% MALDEGEM 13,26% 86,74% NEVELE 15,10% 84,90% SINT-LAUREINS 5,75% 94,25% WAARSCHOOT 13,75% 86,25% ZELZATE 29,25% 70,75% ZOMERGEM 11,99% 88,01% Meetjesland 13,90% 86,10% Oost-Vlaanderen 19,53% 80,47% 4 Bron: FOD Economie, situatie op 1/01/2011 Cultuurnota COMEET 17

Het grootste aandeel ongebouwde oppervlakte vinden we in Sint-Laureins, waar maar liefst 94% van de kadastrale oppervlakte ongebouwd is. Het andere uiterste is Zelzate, daar is 70% van de oppervlakte ongebouwd. In het algemeen is het woningenbestand in het Meetjesland relatief jong: het aandeel woningen gebouwd na 1990 of na 2000 is in het Meetjesland hoger dan alle arrondissementele percentages in Oost-Vlaanderen 5. Het Meetjesland ligt tussen de driehoek Antwerpen-Gent-Brugge en de Kust, en wordt omzoomd door vier belangrijke verkeersassen: - E34 (Antwerpen - Kust) - N44 (Maldegem Aalter) - R4-West - E40 (Oostende Gent Brussel) Het Meetjesland wordt voorts doorkruist door de N9 (Brussel Oostende). De voorzieningen op het vlak van openbaar vervoer zijn beperkt. Vanuit Eeklo is er een treinverbinding met Gent, met nog 3 stopplaatsen in het Meetjesland: Waarschoot, Sleidinge en Evergem. Aalter is een stopplaats op de lijn van de IC-trein Oostende- Antwerpen. De stoptrein tussen Brugge en Gent heeft in het Meetjesland 5 stopplaatsen (Maria-Aalter, Aalter, Bellem, Hansbeke en Landegem). Vanuit grootstedelijk gebied Gent zijn er buslijnen naar Assenede, Kaprijke, Eeklo, Evergem, Lovendegem, Maldegem, Nevele, Ursel, Waarschoot, Watervliet, Zelzate, Zomergem. Vanuit kleinstedelijk gebied Eeklo is er een busnet van en naar omliggende kernen. Lijn 87 bedient de as Maldegem Aalter. Daarnaast zijn er diverse buslijnen naar West-Vlaanderen: lijn 58 (Gent Eeklo Maldegem Brugge), lijn 45 (Maldegem Knokke), lijn 63 (Ursel Knesselare Brugge), lijn 15 (Gent Nevele Tielt). In de dunbevolkte zones van het Meetjesland wordt de basismobiliteit gegarandeerd door de belbus, waarvan er momenteel 5 opereren. In 2012 voerde De Lijn een tevredenheidsmeting uit bij alle gemeenten, waarin gepeild werd naar de tevredenheid over het aanbod en de verschillende aspecten van de samenwerking tussen De Lijn en de gemeenten. Behalve Maldegem en Aalter namen alle Meetjeslandse gemeenten deel. In het algemeen waren alle gemeenten gematigd tevreden over het aanbod en de samenwerking met De Lijn. Aandachtspunten waren de bediening van nieuwe ontwikkelingen en woonwijken, en een betere bediening van industrieterreinen. Er werd ook gevraagd om de basismobiliteit in de landelijke gebieden te blijven garanderen. Ook de nood aan meer overleg werd benadrukt. 6 4.1.3 Economie De werkzaamheidsgraad (het aandeel werkende personen in de bevolking tussen 20 en 64 jaar) ligt in het Meetjesland hoger dan het Oost-Vlaams en Vlaams gemiddelde. Opnieuw vallen de verschillen tussen gemeenten op, vooral de lage werkzaamheidsgraad in Zelzate. 5 Provincie Oost-Vlaanderen, Sociaal-economische situatieschets Oost-Vlaanderen 2011, p. 340. 6 Info Dienst Mobiliteitsontwikkeling en Marktonderzoek, augustus 2013. Cultuurnota COMEET 18

Werkzaamheidsgraad (2010) 80 78 76 74 72 70 77,58 75,69 75,46 74,99 73,24 72,95 70,79 75,6 78,05 75,87 74,74 75,98 74,47 72,63 71,35 68 66 66,7 64 62 60 Omgekeerd is de werkloosheidsgraad (aandeel niet-werkende werkzoekenden in de beroepsbevolking) in het Meetjesland lager dan gemiddeld in Oost-Vlaanderen en het Vlaams gewest. Werkloosheidsgraad (2010) 9 8 7 8,18 7,88 6,61 6,78 6 5 4 3 3,86 5,33 4,41 4,16 5,05 4,44 5,09 3,43 4,73 5,23 4,12 5,13 2 1 0 De jobratio (het aantal jobs ten opzichte van de beroepsactieve bevolking daarentegen, ligt in het Meetjesland lager. In 2010 bedroeg de jobratio in het Meetjesland 57,2 ten opzichte van 69,4 in Oost Vlaanderen. Cultuurnota COMEET 19

80,0 Jobratio 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 13 gemeenten P.Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest 20,0 10,0 0,0 2006 2007 2008 2009 2010 Onderstaande tabel en grafiek tonen in welke sectoren de werkgelegenheid zich situeert 7. Primaire sector (grondstoffen en voedsel), secundaire sector (bedrijven en activiteiten die de grondstoffen van de primaire sector verwerken), tertiaire sector (diensten, handel en het verkeer), quartaire sector (niet-commerciële dienstensector: overheidsdiensten, (deels) gesubsidieerde diensten). Primaire sector Secundaire sector Tertiaire sector Quartaire sector AALTER 4,74% 42,12% 31,74% 21,40% ASSENEDE 11,93% 32,39% 28,93% 26,76% EEKLO 1,56% 23,91% 28,72% 45,81% EVERGEM 5,84% 26,61% 34,00% 33,54% KAPRIJKE 12,70% 32,80% 34,45% 20,05% KNESSELARE 8,79% 26,55% 42,29% 22,37% LOVENDEGEM 4,12% 20,42% 36,84% 38,62% MALDEGEM 6,62% 32,37% 38,12% 22,90% NEVELE 11,75% 25,21% 32,10% 30,94% SINT-LAUREINS 20,67% 21,02% 34,89% 23,42% WAARSCHOOT 8,04% 25,96% 38,73% 27,27% ZELZATE 0,94% 13,73% 43,44% 41,89% ZOMERGEM 9,36% 18,49% 36,78% 35,37% Meetjesland 6,22% 27,90% 34,24% 31,64% Oost-Vlaanderen 2,41% 24,18% 38,41% 35,00% Vlaams Gewest 2,11% 22,64% 43,01% 32,25% 7 Cijfers 2009, via RESOC Meetjesland, Leiestreek en Schelde Cultuurnota COMEET 20

Sectorale werkgelegenheid (2009) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Meetjesland Oost-Vlaanderen Vlaams Gewest Primaire sector Secundaire sector Tertiaire sector Quartaire sector De landbouwsector en de verwerkende industrie zijn in het Meetjesland sterker vertegenwoordigd dan elders in Vlaanderen. De voedingssector is hier in belangrijke mate verantwoordelijk voor. Naast een groot aantal ondernemende KMO s, hebben enkele (inter)nationaal belangrijke voedingsbedrijven hun vestiging in de regio. Net omwille van het uitgesproken aanwezig zijn van voedselproductie en verwerking, noemt het Meetjesland zich een voedingsregio 8. Hoe het met het ondernemingsweefsel in het Meetjesland gesteld is, vinden we terug in onderstaande tabel, die het aantal ondernemingen en werknemers naar dimensieklassen weergeeft op 31/12/2010 9. Aantal ondernemingen met 1 tot 19 werknemers Aantal ondernemingen met 20 tot 99 werknemers Aantal ondernemingen met meer dan 99 werknemers Totaal AALTER 466 65 8 539 ASSENEDE 240 13 4 257 EEKLO 480 87 12 579 EVERGEM 552 70 13 635 KAPRIJKE 115 7 1 123 KNESSELARE 169 15 0 184 LOVENDEGEM 163 14 2 179 MALDEGEM 591 50 5 646 NEVELE 251 21 2 274 SINT-LAUREINS 141 7 0 148 WAARSCHOOT 147 13 2 162 ZELZATE 234 36 4 274 ZOMERGEM 147 14 1 162 Meetjesland 3696 412 54 4162 8 Voeding Meetjesland, Het Meetjesland, sterk in voeding, 2009, p. 3 9 Studiedienst van het Huis van de economie, Sociaal-economische situatieschets van Oost-Vlaanderen 2013, 2013, p. 47. Cultuurnota COMEET 21

4.1.4 Levensomstandigheden Het gemiddeld inkomen per inwoner in het Meetjesland ligt iets lager dan zowel het Oost-Vlaams als het Vlaams gemiddelde. Opvallende uitschieter is hier Lovendegem, waar het gemiddeld inkomen per inwoner met 18.433 een stuk hoger ligt dan zowel het Meetjeslands, Oost-Vlaams als Vlaams gemiddelde. Gemiddeld inkomen per inwoner (2009, aanslagjaar 2010) 19.000 18.000 17.000 16.000 15.000 14.000 13.000 12.000 11.000 10.000 17.154 16.461 15.675 17.208 16.998 15.620 18.433 16.770 16.931 16.505 16.533 16.599 16.517 15.598 15.729 15.699 Het aantal leefloners per 1000 inwoners mag in het Meetjesland dan wel lager liggen dan in het Vlaams gewest en de Provincie Oost-Vlaanderen, er zijn opnieuw grote onderlinge verschillen waarbij vooral Eeklo en Zelzate opvallen, met respectievelijk 6,3 en 5,2 leefloners per 1000 inwoners. Cultuurnota COMEET 22

Aandeel leefloners per 1000 inwoners in 2011 7 6,3 6 5 5,2 5,4 4 3,8 3 2 1 1,3 1,3 1,5 1,1 2,1 2,3 2,1 2,2 2,9 1,1 1,2 2,5 0 Het spreekt voor zich dat complexe begrippen als bijvoorbeeld kansarmoede in een breder kader dan enkel inkomen dienen te worden bekeken. Volgens Kind en Gezin is kansarmoede een toestand waarbij mensen beknot worden in hun kansen om voldoende deel te hebben aan maatschappelijk hooggewaardeerde goederen, zoals onderwijs, arbeid, huisvesting. Het gaat hier niet om een eenmalig feit, maar om een duurzame toestand die zich voordoet op verschillende terreinen, zowel materiële als immateriële. Uit deze definitie werden zes toetsingscriteria afgeleid, op basis waarvan wordt nagegaan of een gezin al dan niet als kansarm kan worden beschouwd: beschikbaar maandinkomen, opleiding ouders, arbeidssituatie ouders, stimulatieniveau kinderen (niet of onregelmatig volgen kleuteronderwijs en/of moeilijkheden verzorging kinderen), huisvesting en gezondheid. Wanneer een gezin aan drie of meer van deze zes criteria beantwoordt, wordt het als kansarm beschouwd. Onderstaande grafiek geeft de kansarmoede index van Kind en Gezin 10 voor de Meetjeslandse gemeenten weer. Opvallende uitschieters zijn de index van Eeklo (14,9%) en Zelzate (15,2%), niet alleen in vergelijking met de andere Meetjeslandse gemeenten, maar ook in vergelijking met het Vlaams cijfer (9,7%). 10 Het aantal kinderen geboren in een kansarm gezin volgens de criteria van Kind en Gezin in jaar x, jaar x-1 en jaar x-2 en die wonen in de gebiedsomschrijving op 31/12 van het jaar x, gedeeld door het totaal aantal kinderen geboren in die 3 jaar en die wonen in de gebiedsomschrijving op 31/12 van het jaar x (in percentages). Cultuurnota COMEET 23

Kansarmoede-index 2011 16 14 12 10 8 6 4 2 0 4.1.5 Bestuurskracht en intergemeentelijke samenwerking Het Meetjesland is zich als regio al lang bewust van zijn vrij geringe bestuurskracht (kleine gemeenten, een buitengebied, ) en heeft daarom zijn toevlucht genomen tot intergemeentelijke samenwerking op verschillende beleidsdomeinen: cultuur, toerisme, zorg, wonen, arbeidsmarkt, Er is een regionaal bestuursniveau ontstaan, bemand door een netwerk aan regionale organisaties (vzw s of projectverenigingen) die de lokale partners ondersteunen in de ontwikkeling van de streek: Toerisme Meetjesland, Regionaal Landschap Meetjesland, Plattelandscentrum Meetjesland, Kale en Leie Archeologische Dienst, Meetjesman, Regionaal Welzijnsoverleg Meetjesland, Lokaal Gezondheidsoverleg Meetjesland Het Streekplatform+ Meetjesland, dat optreedt als de server van deze gebiedswerking, tekende in 2007 een integrale toekomstvisie uit: Meetjesland 2020. De missie luidt: Het Meetjesland wil een aantrekkelijke regio zijn waar mensen graag wonen, leven en te gast zijn omwille van de open ruimte en de goede bereikbaarheid. Tegelijk wil het een sociale regio zijn met levendige dorpskernen en waar iedereen meetelt. Het Meetjesland wil een vooruitstrevende regio zijn, die inspeelt op nieuwe ontwikkelingen en meerwaarde haalt uit zijn landelijke identiteit. Het Meetjesland wil een dynamisch netwerk zijn met mensen die het verschil maken en organisaties die samenwerken met elkaar en met de naburige steden en regio s. Het streefdoel werd begin 2007 gevisualiseerd door een logo Meetjesland, maak het mee!, dat sindsdien het speerpunt is van een imagocampagne voor het Meetjesland. Het streekeigen karakter, namelijk de cultuurlandschappen en de menselijke inzet, zijn de speerpunten van dit streekmerk. Dit merk functioneert ook als een herkenningspunt en kwaliteitslabel voor commerciële en toeristische partners, bv. horeca, logieshouders, producenten van streekproducten, COMEET is, zoals eerder aangegeven, slechts één regionale organisatie binnen dat grote, gevarieerde netwerk van streekontwikkeling in het Meetjesland. Samen met actoren zoals Regionaal Landschap Meetjesland, Toerisme Meetjesland, Plattelandscentrum Meetjesland, Kale en Leie Archeologische Dienst en de regionale jeugddienst Meetjesman vormt COMEET de natuurlijke en virtuele cluster Cultuurnota COMEET 24

cultuur binnen dit streeknetwerk. Ook hierbinnen wordt regelmatig afgestemd en samengewerkt. Bovendien startte de regio Meetjesland najaar 2011 met een denkoefening om tussen de regionale organisaties meer samenwerking, efficiëntie en transparantie te creëren. De bedoeling was dat dit zou uitmonden in de ontwikkeling van een nieuwe structuur, Streeknetwerk Meetjesland (SNM). In januari 2011 gaf de Commissie Gemeenten (de burgemeesters van de dertien gemeenten) de opdracht aan het Streekplatform+ Meetjesland om een oplossing uit te werken voor de problematiek m.b.t. de regionale organisaties. Het Streekplatform+ werkte in het eerste halfjaar van 2011 een conceptvoorstel uit voor het oprichten van een Streeknetwerk Meetjesland (SNM) dat 14 bestaande regionale organisaties integreert in één structuur en diende een proeftuinaanvraag in bij de Vlaamse Overheid. Halfweg 2011 werd een Ontwikkelingsgroep bij elkaar gebracht, die verantwoordelijk was voor aansturing, overleg en beslissingen m.b.t. het SNM-traject. COMEET werkte actief mee aan deze Ontwikkelingsgroep. Begin 2012 werd duidelijk dat de gevraagde experimenteerruimte voor een breed gedragen Streeknetwerk niet kon worden toegekend. Het kabinet gaf de raad zich toe te spitsen op het bijeenbrengen van de zuivere IGS-vormen, waaronder COMEET. Doorheen 2012 en 2013 was een Stuurgroep aan het werk om een nieuwe structuur, een dienstverlenende vereniging onder de naam Streekintercommunale Meetjesland (SIM) voor te bereiden. Omdat 2012 een verkiezingsjaar was, kon er geen politieke besluitvorming plaats vinden. Halfweg 2013 beslissen de Meetjeslandse gemeenten over de al dan niet oprichting van een (wettelijk verplicht) voorbereidend Overlegorgaan. (nvdr: op het moment van dit schrijven stemde het merendeel van de Meetjeslandse gemeenten voor) De lokale verkiezingen van najaar 2013 brachten, ook in het Meetjesland, een aantal verschuivingen. Meerderheid/oppositie: in slechts 4 van de 13 gemeenten zijn er geen wijzigingen t.o.v. de vorige beleidsperiode: in Aalter, Assenede, Knesselare en Kaprijke kan dezelfde burgemeester met dezelfde meerderheid verder werken. In 9 van de 13 gemeenten is er dus een andere meerderheid aan de slag voor de komende 6 jaar. In 4 gemeenten is er een absolute meerderheid van één partij (Samenplus in Assenede, Samen in Kaprijke, Groep 9910 in Knesselare en CD&V in Zomergem). In Aalter heeft het kartel CD&V/NVA de meerderheid. In Eeklo en in Zelzate wordt er bestuurd door een coalitie van 4 partijen. Cultuurnota COMEET 25

Burgemeesters en meerderheden in Meetjeslandse gemeenten Kaart: Streekplatform+ Meetjesland Politieke partijen: in de Meetjeslandse gemeenteraden zetelen in totaal 285 raadsleden. De verdeling over de politieke partijen is als volgt: 37% raadsleden voor CD&V, 19% voor de Lokale partijen (bv. Samen, Groep, ), 17% voor N-VA, 11% voor Open VLD, 6% voor zowel Sp.a en Groen, 2% voor zowel Vlaams Belang als voor PVDA. 11 Percentage zetels in de gemeenteraden van de 13 Meetjeslandse gemeenten 11% 6% 6% 2% 2% 37% CD&V - 37% Lokale partij* - 19% N-VA - 17% Open Vld - 11% 17% 19% Sp.a - 6% Groen - 6% Vlaams Belang - 2% PVDA - 2% 11 Cijfers Streekplatform+ Meetjesland Cultuurnota COMEET 26

CD&V blijft daarmee de grootste partij in het Meetjesland. Hoewel de lokale partijen per gemeente telkens anders georganiseerd zijn, vormen zij toch de 2 de grootste groep. En net als in de rest van Vlaanderen behoort N-VA nu tot de grotere partijen; het is de derde grootste partij in het Meetjesland. Vlaams Belang en PVDA zijn de kleinste partijen met elk 4 gemeenteraadsleden. PVDA is enkel in Zelzate te vinden. Vlaams Belang heeft gemeenteraadsleden in Eeklo, Evergem en Lovendegem, allen zijn het mannen. De nieuwe beleids- en beheerscyclus (BBC) vanaf 2014 stelt lokale besturen in staat een meer geïntegreerde meerjarenplanning (inclusief het luik cultuur) op te stellen en zou tot minder planlast moeten leiden. 4.1.6 Maatschappelijke trends Welke algemeen maatschappelijke trends en uitdagingen zullen onmiskenbaar een invloed hebben op de manier waarop mensen aan cultuurbeleving willen doen en dus op het cultuurbeleid? Een niet-limitatieve opsomming Verpersoonlijking. De ik-focus: mensen willen producten en diensten op hun maat, op maat van het individu. Massacustomisatie wordt mogelijk Gemak en comfort. Mensen willen begeleid en geadviseerd worden bij de keuzes die leiden naar hun op maat gemaakte product of dienst, zonder administratieve rompslomp. Diensten die hen het leven makkelijker maken, all-in pakketten, Vergrijzing. We worden een samenleving van ouderen, die tijd en geld hebben en nog actief zijn. En de hunkering naar vroeger creëert wellicht ook opportuniteiten. Beleveniseconomie. Alle producten en diensten zijn afgestemd op het vervullen van emotionele behoeftes van mensen. Consumeren, ook van cultuur, moet fun zijn. Mensen kiezen voor ervaringen, belevenissen die passen binnen hun levensstijl. Globalisering. De wereld is een dorp geworden, dankzij internet en de sociale media. Mensen uit alle werelddelen hebben toegang tot dezelfde producten en diensten. Multiculturele samenleving. Diversiteit is een feit, op verschillende vlakken. Producten en diensten kunnen specifiek in de markt gezet worden voor verschillende bevolkingsgroepen. Respect ethisch ondernemen. Als mensen zich gerespecteerd voelen als klant, blijven ze trouw. Organisaties die ethisch te werk gaan, kunnen op veel bijval rekenen. Instant economy versus onthaasting. Alles in de maatschappij moet sneller. Vragen moeten direct beantwoord worden. Geen wachttijden. Anderzijds zijn veel mensen op zoek naar traagheid, wellness, een sabbatical Duurzaamheid en milieubewustzijn. De nood aan duurzaamheid (recyclage, ecotoerisme, ) begint meer en meer door te dringen. Wat kan een duurzaam cultuurbeleid zoal inhouden en betekenen? (On)veiligheid. Het onveiligheidsgevoel, al dan niet terecht, tiert welig. Ook producten (voeding!) en diensten moeten veilig zijn. Van consumer naar prosumer. Iedereen is nu journalist, drukker, uitgever, een CD kan in de huiskamer worden opgenomen. Hoe betrekken we prosumers actief bij cultuurbeleving? Cultuurnota COMEET 27

Verkeerscongestie als economisch en maatschappelijk probleem. Een meer en meer onbetrouwbaar transportsysteem (files, werken, ) met kostenconsequenties kan veranderingen in het dagelijks leven veroorzaken. Verhuizen naar de stad, telewerken, bundelen van producten en diensten, Hogere energiekosten. De hoge energieprijzen door (kunstmatige?) schaarste vragen om creatieve oplossingen. Wat kan dit betekenen bv. voor een groot cultuurcentrum? Aanpasbaar wonen en werken. Modulair bouwen, een gebouw dat meegroeit met de noden van de organisatie, op basis van de functies; vergaderzalen snel en mooi opsplitsen. Ook de interieurinrichting is sneller passé. Slimme materialen, slimme technologie. De zweetband die lichaamsfuncties meet. Verpakkingen van voeding geven aan of het product nog goed is. Intelligente en communicerende materialen, meubels en apparaten zullen echt ingang vinden in het dagelijks leven. Anticiperen, preventie in welzijn en zorg. Meer welzijn ipv zorg. Het vroegtijdig aanpakken van risico s. Biotech en technologie zullen ons beter kunnen laten anticiperen. Maar ook: wellness als lifestyle waarbij verzorging van geest en lichaam ook als ontspanning dient. Track and trace. Consumenten willen weten wat er met producten is gebeurd. Bedrijven willen weten waar hun producten zich bevinden. Slimme verpakkingen met RFID Kids rule! Kinderen krijgen een steeds belangrijker uitgavenbudget en hebben een grote impact op het reilen en zeilen binnen een gezin. Hoe ziet cultuur eruit voor de kinderen van de toekomst? Flexibele levensstijl met veel uithuizigheid. Meer en meer mensen reizen voor hun job, voor hun plezier. Er zijn 1001 vrijetijdsmogelijkheden die maken dat mensen niet thuis blijven. Kansen voor cultuuraanbieders Alomtegenwoordige communicatienetwerken en technologie. Wireless steden, convergentie van netwerken, communicerende huishoudapparaten,... zorgen dat we altijd online kunnen en altijd toegang hebben tot alle mogelijke data. Maar er zijn ook mensen die zich daar willen aan onttrekken en (eventjes) niet bereikbaar zijn. Focus op gezondheid. Diëten, natuurlijke voeding, duurzame vissoorten, Hoe kunnen we dit doortrekken in een cultuurorganisatie? Crisis en schaarste. Het einde van de economische crisis is nog niet in zicht. Mensen hebben de neiging tot oppotten. Cultuurbudgetten staan onder druk 4.1.7 Conclusie Bovenstaande cijfers, analyses en trens tonen onmiskenbaar de grote uitdagingen voor de toekomst, ook voor het Meetjesland als regio. Terzelfdertijd valt op dat binnen het Meetjesland op verschillende domeinen zich nog altijd een grote diversiteit aftekent. Als intergemeentelijke culturele projectvereniging zal COMEET hier moeten zien op in te spelen en voldoende maatwerk inbouwen in haar werking. Cultuurnota COMEET 28

4.2 Culturele analyse 4.2.1 Wetgevend kader De werking van COMEET situeert zich beleidsmatig op het snijpunt van verschillende decreten: - Organisatorisch en juridisch valt COMEET als projectvereniging onder het Decreet Intergemeentelijke Samenwerking - Voor de werking rond afstemming en cultuurcommunicatie stapte COMEET in het Decreet Lokaal Cultuurbeleid - Ook het Streekgericht Bibliotheekbeleid door de provincie komt voort uit het Decreet Lokaal Cultuurbeleid - Het sluiten van het erfgoedconvenant met de Vlaamse Regering gebeurt volgens de bepalingen van het Cultureel Erfgoeddecreet Zijdelings volgt COMEET eveneens op: het Decreet op de Amateurkunsten, het Participatiedecreet, het nieuwe Decreet Onroerend Erfgoed. Ook de richtlijnen rond religieus erfgoed bieden op termijn kansen. 4.2.2 Lokaal cultuurbeleid Lokaal cultuurbeleid is een breed begrip en een vlag die vele ladingen dekt. Er zijn evenveel soorten accenten en lokaal cultuurbeleid als er gemeenten zijn. Ook het (weinige) beschikbare cijfermateriaal is gefragmenteerd (wel bv. CCincijfers, Bios2, cijferboek Agentschap ). We proberen hieronder een algemeen overzicht te geven van de belangrijkste elementen, en indien van toepassing, linken te leggen naar de reeds bestaande werking van COMEET. 4.2.2.1 Algemeen COMEET heeft zich voortdurend ingespannen om gemeenten toe te leiden naar een instap in het Decreet Lokaal Cultuurbeleid. In 2008 telde het Meetjesland drie gemeenten (Eeklo, Aalter, Maldegem) met een cultuurbeleidsplan. Tussen 2008 en 2013 stapten maar liefst 7 gemeenten in (Nevele, Sint-Laureins, Knesselare, Evergem, Waarschoot, Assenede, en Zelzate en Lovendegem op de overgang 2013-2014), wat het totaal op elf (van de dertien) brengt. Kaprijke plant een instap nog tijdens deze beleidsperiode. Enkel Zomergem kan vooralsnog niet voldoen aan de infrastructurele voorwaarden. Hiermee heeft het Meetjesland onder impuls van COMEET zijn inhaalbeweging t.o.v. de rest van Vlaanderen waargemaakt. Een exponent daarvan zijn de ambtelijke vertegenwoordigers, de cultuurbeleidscoördinatoren. Er is mede hierdoor - de voorbije jaren onmiskenbaar een professionalisering van het lokaal cultuurbeleid in het Meetjesland aan de gang. Binnen COMEET vormen de cultuurbeleidscoördinatoren een collegagroep voor expertise-uitwisseling en samenwerking die meermaals per jaar samenkomt. Deze groep was een noodzakelijke ruggensteun, overlegplatform en vraagbaak voor de nieuw aangeworven cultuurambtenaren. Er is een voortschrijdend inzicht dat deze groep inhoudelijk meer vorm kan geven aan de werking van COMEET. Een ander uitvloeisel van het feit dat zoveel gemeenten ingestapt zijn in het Decreet Lokaal Cultuurbeleid is de toename aan culturele infrastructuur. De invulling daarvan wordt verder uitgediept in het hoofdstuk Sector Kunsten. Cultuurnota COMEET 29

Naast de specifieke infrastructuur i.h.k.v. het decreet vallen er ook enkele andere initiatieven te vermelden: het erfgoedhuis in Nevele, de plannen voor het oud gemeentehuis in Assenede, het dorpshuis in Watervliet dat een ontmoetingsfunctie opneemt, tklooster in Zelzate, Het lokaal cultuurbeleid zal de volgende jaren aan een aantal evoluties onderhevig zijn, al dan niet decretaal gestuurd. Het valt nog af te wachten wat de consequenties zullen zijn van de decreetswijzigingen van 2012, bv. op het vlak van personeel (ook in relatie met de verminderde budgettaire ruimte van de gemeenten). Zeker is dat het nieuwe lokaal cultuurbeleid duurzaam zal (moeten) zijn (zie ook de recente oprichting van Pulse, het transitienetwerk cultuur) en er is ook een duidelijke tendens naar de integratie van alle vrijetijdsdiensten (denksporen hiervoor bv. in Evergem, Maldegem, Eeklo). 4.2.2.2 Sector bibliotheken Het Samenwerkingsverband Bibliotheken Meetjesland, is één van de oudste culturele overlegfora in de regio. Sinds de jaren 1980 komen 14 bibliothecarissen (incl. Wachtebeke) samen voor ervaringsuitwisseling en langzaam aan ontstonden gemeenschappelijke projecten. Het samenwerkingsverband was lang actief als feitelijke vereniging. Bij de oprichting van COMEET midden 2004 werd dit samenwerkingsverband van bibliothecarissen een onderdeel van COMEET. Daardoor kwam er administratieve en personele ondersteuning en inhoudelijke impulsen. Het Provinciebestuur van Oost-Vlaanderen kent volgens het Provinciaal Reglement ter ondersteuning van de samenwerking tussen openbare bibliotheken in het kader van het Streekgericht Bibliotheekbeleid, een jaarlijkse subsidie toe aan COMEET om te besteden aan de werking, de coördinatie en de projecten van de Bibliotheken Meetjesland. Die werking moet zich situeren op het vlak van collectie-afspraken, gemeenschappelijke promotie, opleiding, ervaringsuitwisseling, leesbevordering en initiatieven met andere culturele actoren. De voorbije jaren is deze werking sterk geïntensifieerd o.m. door de creatie van een aantal werkgroepen die specifieke projecten op zich namen, bv. de invoer van kamishibai (verteltheatertjes) en fundels (digitale Cultuurnota COMEET 30

prentenboeken), regionale acties voor de Jeugdboekenweek, een gezamenlijke auteurslezing, Op deze manier werden de Meetjeslandse bibliotheken versterkt op het vlak van activiteiten en dienstverlening aan hun leners. Meer diepgaand waren de trajecten rond organisatiemanagement Publieke Werken (Locus) en rond visievorming, als voorbereiding op dit beleidsplan. Hieruit kwamen zeven actiedomeinen naar voren waarin telkens een heel aantal acties werden afgebakend (zie verder:beleidsdoelstellingen): - de ontwikkeling van één regiobibliotheek en een gezamenlijke back office op basis van mede-eigenaarschap. - het aanbieden van een kwalitatieve fysieke collectie en focussen op leesbevordering en mediawijsheid. - de versterking van het merk bib bij een zo ruim mogelijk publiek en profileren van de bib als een huis van activiteiten en ontmoetingen. - een laagdrempelige dienstverlening voor moeilijk bereikbare doelgroepen - actief inspelen op de digitale omgeving en evolutie, inclusief digitale collecties - volop inzetten op verdere optimalisering en uniformisering van de werkprocessen - een efficiënt personeelsbeleid door de bestaande expertises en competenties binnen het samenwerkingsverband maximaal te benutten, te delen en te versterken. In een landelijke context als het Meetjesland spelen bibliotheken nog altijd een primordiale rol als laagdrempelige publieke culturele voorziening. Van alle Meetjeslanders is ca. één op vier lid van een openbare bibliotheek. Daarmee houden de Meetjeslandse bibs gelijke tred met de rest van Vlaanderen. Een uitgebreide, nabije dienstverlening en een hele rits ontmoetingsactiviteiten zijn daar wellicht niet vreemd aan, mede onder impuls van het Samenwerkingsverband. De bibliotheken zijn ook de laatste jaren sterker verankerd geraakt in het sociale weefsel door allerhande samenwerkingen met scholen, organisaties (o.m. op vlak van kunst, welzijn, milieu, e.d.), verenigingen, cultuurcentra, en bevestigden daardoor hun rol in de lokale gemeenschapsvorming. Een opvallende recente verworvenheid is de invoering van RFID. Een aantal Meetjeslandse bibliotheken ging in op het ondersteunende aanbod van de provincie, waardoor dit ook voor kleine bibs haalbaar werd. Volgende grafieken werden ontleend aan de Bios2-cijfers, op basis van het werkjaar 2010. Wat betreft het aantal vestigingen per gemeente spant Aalter de kroon met vijf bedieningspunten, een aantal gemeenten zoals Evergem, Lovendegem, Maldegem en Zomergem vormen de middenmoot met drie bedieningspunten. Het merendeel houdt het echter bij één of twee vestigingen. Het Meetjeslands gemiddelde (2,21) spoort min of meer gelijk met het Vlaamse (2,31) en het provinciale gemiddelde (2,47). Cultuurnota COMEET 31

Het gemiddelde aantal bibliotheekmedewerkers in vte per 1000 inw. is opnieuw vergelijkbaar met het Vlaamse en provinciale gemiddelde (0,42 ten opzichte van 0,42 en 0,41). Opmerking hierbij is dat het aantal personeelsleden ook gezien moet worden in relatie tot het aantal bedieningspunten en openingsuren. Wat betreft het aantal leners per inwonersaantal houden de Meetjeslandse bibliotheken zoals gezegd mooi gelijke tred met het Vlaamse en provinciale gemiddelde (23,65% ten opzichte van 24,04 % en 24,32%). Cultuurnota COMEET 32

Specifiek voor het bereik van kinderen en jongeren (het aantal leners -15 jaar ten opzichte van het aantal inw. -15 jaar) scoren de Meetjeslandse Bibliotheken licht hoger dan het Vlaamse en provinciale gemiddelde (49,16% ten opzichte van 46% en 45,48%). Het aantal ontleningen per lener toont opnieuw een vrij gelijkmatig resultaat (Meetjeslands gemiddelde van 32,51 uitleningen ten opzichte van 33,66 als Vlaamse gemiddelde en 34,36 als provinciaal gemiddelde). Cultuurnota COMEET 33

Ondanks het feit dat de bibliotheeksector al geruime tijd geprofessionaliseerd is, dringt een nieuwe omwenteling zich op. Schaalvergroting, centralisering (bv. het probleem van uitleenposten), integratie met cultuurcentra, doelgroepenbeleid, een aangepast competentiebeheer bij het personeel, de decretale opdrachten en zeker de uitdagingen op het vlak van digitalisering vergen een grootscheepse en diepgaande denkoefening voor de bibliotheeksector in het algemeen. De Bibliotheken Meetjesland hopen met hun uitgebreide en gedetailleerde actieplan 2014-2019 hierin belangrijke stappen te zetten. 4.2.2.3 Sector Erfgoed Opportuniteiten voor de nieuwe transversale krachtlijnen: 4.2.2.3.1 Onroerend erfgoed - vrijwilligerswerking - cultuureducatie - e-cultuur - lerend netwerk De Meetjeslandse bodem is rijk aan archeologisch erfgoed. De Kale-Leie Archeologische Dienst (KLAD) is spilfiguur voor de opgravingen, de inventarisatie en de ontsluiting van het archeologische erfgoed in de regio. Qua publiekswerking is de KLAD een natuurlijke partner van COMEET. Het Meetjesland beschikt over heel wat waardevol landschappelijk erfgoed: relictzones, ankerplaatsen en lijnrelicten (zoals bv. waterwegen). Organisaties zoals Regionaal Landschap Meetjesland ijveren voor het onderhoud en de bescherming ervan. Er is in de streek ook belangrijk maritiem erfgoed. Gezien de geografische situering van de regio hoeft dit niet te verwonderen. Meer bepaald in Boekhoute, deelgemeente van Assenede, is het visserijverleden sterk aanwezig. Boekhoute was tot de jaren 1950 een vissersdorp, gelegen aan de Braakman, een zijarm van de Westerschelde. Na het afsluiten van de Braakman in 1952 behoorde de Boekhoutse haven tot het verleden. Als herinnering aan het visserijverleden worden elk jaar tijdens het derde weekend van september de garnaalfeesten georganiseerd. Op het dorpsplein verwijst de boot Isabella-Bou 8 naar het visserijverleden. In 2007 opende ook het nieuwe Cultuurnota COMEET 34

bezoekerscentrum Boekhoute, Een vissersdorp zonder haven, dat gewijd is aan het visserijverleden van Boekhoute. Qua rollend, rijdend en vliegend erfgoed springt het Stoomcentrum Maldegem vzw in het oog. Het herbergt de grootste collectie stoomlocomotieven in Vlaanderen. Enthousiaste vrijwilligers waren halfweg de jaren 1980 de fase van de modelbouw ontgroeid en wilden hun hobby op ware grootte gaan beproeven. Sinds 1990 wordt hierdoor in het Meetjesland een toeristische stoomdienst onderhouden. Later werden in Maldegem alle gebouwen van de door de NMBS verlaten stationssite opgekocht, waardoor het verleden er in al zijn facetten geëvoceerd kan worden. In het stoomdepot van het Stoomcentrum Maldegem maakt de bezoeker kennis met alle facetten van het stoomtijdperk. In een gerenoveerd bioscooprijtuig kan een filmvoorstelling worden aangeboden. De bezoeker kan het reizen van toen herbeleven in derdeklasrijtuigen met houten banken getrokken door heuse stoomlocomotieven, of aan boord gaan van een antieke dieselmotorwagen. Het Stoomcentrum won de Vlaamse Monumentenprijs in 2006. Recent werd ook de Meetjeslandse Oldtimer Club (MOC) opgericht, die aansluiting zoekt bij COMEET. Het bouwkundig erfgoed in het Meetjesland is zeer divers. Hoeves, molens, kastelen (huyzen van plaisance), kerken, woonwijken en dorpskernen zijn zichtbare getuigen van het verleden in het landschap. We treffen er onder meer bouwkundige puntrelicten aan in de vorm van waardevolle dorpskernen, kerken, gemeentehuizen, kastelen, abdijsites, kapellen, molens, hoeves, industrieel erfgoed (zoals textiel-complexen en stationswijken), woonwijken (bv. de wijk Klein Rusland van Huib Hoste in Zelzate) of andere waardevolle gebouwen (zoals bv. het Godshuis in Sint- Laureins, de Huysmanhoeve in Eeklo, het Rattenkasteel in Waarschoot, ). De vastgestelde inventaris van het bouwkundige erfgoed in Vlaanderen biedt een overzicht en heeft duidelijkheid geschapen rond de rechtsgevolgen. Op lokaal vlak zijn er een aantal spelers actief die het onroerend erfgoed (vnl. beschermde monumenten) behartigen, zoals bv. Wende (Nevele) o.m. door de opmaak van een lokale inventaris, de Werkgroep Monumentenzorg Eeklo, de werkgroep Onroerend erfgoed in Zomergem, De geplande herbestemmingen van kerken tot culturele infrastructuur bieden kansen, maar zullen ongetwijfeld ook veel vragen oproepen. Het beleidsdomein onroerend erfgoed valt uiteraard niet onder het erfgoedconvenant van COMEET met de Vlaamse Gemeenschap. COMEET wil een hiaat in het geïntegreerde regionale cultuurbeleid vermijden door dit onderdeel op te nemen in het kader van haar algemene werking en dit in nauwe samenwerking met de KLAD, Regionaal Landschap Meetjesland en het Provinciebestuur van Oost- Vlaanderen. Hiervoor is geen apart budget beschikbaar binnen COMEET. COMEET concretiseert die werking vnl. door te fungeren als aanspreekpunt, door doorverwijzingen en door sensibilisering en publiekswerking (voornamelijk Cultuurnota COMEET 35

ondersteuning in de voorbereiding en communicatie rond Open Monumentendag). COMEET volgt tevens het nieuwe Decreet Onroerend Erfgoed op de voet en overweegt de oprichting van een Intergemeentelijke Onroerend erfgoeddienst (IOED) indien daar draagvlak voor gecreëerd kan worden. Dit zou een logisch gevolg zijn van het feit dat de gemeenten door het nieuwe decreet grotere bevoegdheden krijgen over hun onroerend erfgoed. 4.2.2.3.2 Roerend erfgoed Regio Meetjesland heeft, zoals eerder vermeld, een uitgesproken landelijk karakter. Het is bovendien ingekapseld tussen de historische steden Brugge en Eeklo én ligt op de grens met Nederland. Deze elementen hebben, samen met het culturele landschap, mee het karakter van het Meetjeslands cultureel erfgoed bepaald. Een aantal grote gemeenschappelijke thema s bieden dankbare kapstokken voor de ontsluiting van de geschiedenis van de regio. Ook in de nieuwe beleidsperiode wenst COMEET (Erfgoedcel Meetjesland) daarmee aan de slag te gaan. Voor een uitgebreide analyse van erfgoed in het Meetjesland verwijzen we door naar het beleidsplan van de Erfgoedcel Meetjesland 2015-2020, dat wordt opgemaakt in het kader van een nieuwe erfgoedconvenant met de Vlaamse Overheid. Dit plan zal in de loop van 2014 beschikbaar zijn. Historische perspectieven voor erfgoed Textielverleden en industrialisatie In de late middeleeuwen, tijdens de 14de en de 15de eeuw, kwam in Kaprijke een bloeiende lakennijverheid tot stand maar de godsdiensttroebelen van de 16de eeuw maakten hier een eind aan. Tijdens de 17de en 18de eeuw kwam er opnieuw textielnijverheid in het Meetjesland op gang: om hun inkomen aan te vullen werkte een groot deel van de landbouwersgezinnen in de linnennijverheid. Deze ambachtelijke huisnijverheid ging in het midden van de 19de eeuw teloor door de toenemende industrialisatie en schaalvergroting van de textielproductie. Het Meetjeslands textielverleden bezit trouwens een van de mogelijke verklaringen voor de naam Meetlesland : textiel werd vaak gesponnen door oude spinsters die Meetjes werden genoemd. Zo is het bekend dat op de Gentse markt textiel werd verkocht dat als Meetjeslander werd bestempeld. Door de industrialisering en uitbreiding van de transportmogelijkheden (buurttram, trein) in de 20 e eeuw kreeg de regio opnieuw een andere aanblik. Dit industrialisatieproces vond ook ingang in onder meer Waarschoot, Sleidinge en Eeklo, die op het eind van de 19de en eerste helft 20ste eeuw uitgroeiden tot regionale textielcentra. Eeklo kreeg zelfs de bijnaam Petit Verviers. De textielfabrieken blijven tot laat in de 20 e eeuw hun invloed uitoefenen op de regio. Vandaag herinneren verschillende sites aan dit verleden: textielfabrieken, maar ook onder meer de Stassanofabriek in Eeklo (later melkerij) en de SAW-toren in Waarschoot Naast textiel kent het Meetjesland ook een expliciet aanwezige voedingsindustrie. Getuige daarvan onder meer Ter Beke in Waarschoot, de Lotus fabriek in Lembeke, Brouwerij Van Steenberge in Ertvelde en Krüger in Eeklo. Meetjesland: een grensregio Het Meetjesland ligt in het hart van de Euregio Scheldemond (provincie Oost-Vlaanderen, provincie West-Vlaanderen en de Nederlandse provincie Zeeuws-Vlaanderen). Het gebied kwam meerdere keren onder druk te staan van internationale gebeurtenissen. Zo getuigen verdedigingswerken en linies, o.m. uit de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) en de Spaanse Successieoorlog (begin 18de eeuw), van de rol die het grensoverschrijdende krekengebied speelde als strijdtoneel voor de heerschappij over de Lage Landen. Cultuurnota COMEET 36

De grensregio nodigde ook uit tot smokkelen, tot diep in de 20ste eeuw. Alles wat aan de ene kant van de grens goedkoper was dan aan de andere kant werd clandestien naar de overkant gesmokkeld: boter, vee, tabak. Verhalen over deze praktijk uit de mondelinge overlevering maken deel uit van het typische immaterieel erfgoed van de grensstreek. Oorlogsverleden De gemeenten van het Meetjesland werden tijdens de Eerste Wereldoorlog door de bezetter als Etappengebiet aangeduid. Niet vlak bij het front gelegen, was het Meetjesland een plek waar troepen kwamen uitrusten, gewonden werden verzorgd en bevoorrading werd opgehaald. Het openbare leven werd streng gereglementeerd door de bezetter. Als grensregio werden we ook geconfronteerd met de gevolgen van de ligging in de nabijheid van Nederland, dat neutraal bleef in het conflict. De elektrische grensversperring, Den Draad en de bunkerlinie Hollandstellung waren concrete maatregelen om deze grens af te sluiten en te verdedigen: zaken die een directe impact hadden op het leven van velen. Onze regio had zowel bij de inval als bij het eindoffensief te lijden en telde veel slachtoffers. Er waren onder meer zware gevechten aan het Schipdonkkanaal, de Slag bij Wippelgem. De Slag bij Burkel in 1918 geldt als de laatste cavaleriecharge van het Belgische Leger. In 2011 werd in opdracht van COMEET het Meetjeslandse oorlogsverleden beschreven en het erfgoed in kaart gebracht door Artoria bvba. Basis voor het onderzoek was onder meer het vele onderzoekswerk van lokale erfgoeddeskundigen. In 2014 is het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. COMEET werkt samen met gemeenten, cultuurdiensten, culturele organisaties en erfgoedverenigingen om de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog in het Meetjesland via een herinneringsprogramma te ontsluiten. Met 100 jaar Groote Oorlog - Herinneringen in het Meetjesland leggen we de nadruk op drie thema s: grens, leven in Etappengebiet en strijd. Een educatief luik wordt opgehangen aan de website kindereninbezetgebied.be. Het noordelijke Meetjesland was ook tijdens de Tweede Wereldoorlog een strijdtoneel. Het Leopoldskanaal vormde bijna de grens met Nederland en was een ideale buffer voor het Duitse leger om de Scheldemonding en dus de belangrijke bevoorradingshaven Antwerpen in handen te houden. In oktober 1944 zetten verscheidene Canadese en Britse divisies Operatie Switchback in. Rond het kanaal braken zware gevechten uit met de Duitse bezetter. Maar ook in de andere gemeentes zijn er heel wat verhalen te vertellen over de Duitse bezetting en de bevrijding. Verschillende gebieden zoals onder meer Zomergem, Rieme werden tijdens de oorlog zwaar gebombardeerd. Ook vandaag worden daar nog resten van ontdekt. In Adegem kan je onder meer het oorlogsmuseum Het Canada War Museum bezoeken. Het museum heeft vooral aandacht voor de Canadese soldaten die meehielpen het Meetjesland te bevrijden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nauwelijks één kilometer van het Canadamuseum ligt de militaire begraafplaats Adegem Canadian War Cemetery. Meetjesland: verschillende fases van agrarische ontginning en ontwikkeling De Meetjeslandse landbouwgeschiedenis is er niet alleen een land vol bruikbare kennis en kleine boerenwijsheden, maar draagt de kern in zich van de hedendaagse vormgeving van de regio. Wie wil spreken over een Meetjeslandse identiteit moet zeker dit landbouwverleden van deze regio in ogenschouw nemen. Het gevarieerde landschap (van de gespecialiseerde akkerbedrijven in de vruchtbare Eeklose polders, tot de gemengde bedrijven en gespecialiseerde boomkwekerijen in het zuiden) zorgt ook voor een gevarieerd erfgoed. In heel veel erfgoedcollecties in of over het Meetjesland is landbouwerfgoed dan ook veelvuldig aanwezig. Het project Boer zoekt Erfgoed speelt daarop in en is toegespitst op het verzamelen, bewaren en documenteren van erfgoed over de specifieke landbouwgeschiedenis van het Meetjesland (technieken, objecten, kennis over het dagelijkse landbouwleven). Voor het verzamelen werkt de erfgoedcel Meetjesland/ COMEET intensief samen met de Landelijke Gilden van het Meetjesland. Het bewaren gebeurt op het beproefde systeem Cultuurnota COMEET 37

Erfgoedbank Meetjesland. Het doel van dit erfgoedproject is dubbel: het documenteren van het Meetjeslandse landbouwverleden en het opzetten van een actieve erfgoedgemeenschap hierrond. COMEET/Erfgoedcel Meetjesland wil samen met de Landelijke Gilden zo veel mogelijk Meetjeslanders aanzetten om in hun herinnering, archief of verzameling te duiken en hen op een leuke, kennisdelende manier laten samenwerken rond hun eigen agrarische roots: het streekeigen Meetjeslandse plattelandserfgoed. Doel is het uitbouwen van een digitaal kennisplatform vol kijk- en luistermateriaal, hedendaags en uit vroegere tijden, dat diverse onderwerpen betreffende de lokale landbouwgeschiedenis documenteert. Het resultaat wordt weer ingezet in het Meetjesland (en daarbuiten) via de website en zijn toepassingen, maar ook via specifieke initiatieven inzake educatie, reminiscentie en tentoonstelling. Adellijke families gaven in 18de en de 19de eeuw een ander uitzicht aan in oorsprong vaak middeleeuwse agrarische sites. De talrijke historische kastelen in het Meetjesland (Evergem, Lovendegem, Zomergem, Nevele, Aalter) getuigen van een rijk verleden. Het groene Meetjesland was namelijk bijzonder populair bij rijke stedelingen en industriëlen die een stekje op het platteland wilden, als zomerresidentie. Verder herinneren verschillende oude hoeves en molens aan de ontginningsfases die het gebied kende sinds de Middeleeuwen. Vandaag zijn verschillende van deze hoeves voor het publiek toegankelijk, en vormen ze een uitvalsbasis voor de ontdekking van het Meetjesland. Het Groot Goed bijvoorbeeld is één van de oudste hofsteden van het Meetjesland. Vanaf 1736 werd de hoeve bewoond door de familie Huysman, vandaar dat de hoeve nu bekend staat als de Huysmanhoeve. De geschiedenis van de Drongengoedhoeve (een voormalige abdijhoeve van de Norbertijnen van Drongen) gaat terug tot 1242. Vandaag is er onder meer een kruidentuin en een landschapsinfocentrum. De hoeve is een belangrijke plek voor vele fietsers en wandelaars. Verder getuigt de geschiedenis van de Priorij O.-L.-Vrouw Ten Hove in Waarschoot van de moeizame ontsluiting van de regio. Het Cisterciënzerklooster werd in 1444 opgericht. Sinds 1995 is de priorij beschermd als monument. Een geschikte herbestemming (al dan niet particulier) van het gebouw zou een definitieve herwaardering en gunstige toekomst van de site betekenen. De Pietendriesmolen uit 1563 is de oudste nog bestaande houten staakmolen van de streek. De houten Westermolen in Lembeke dateert oorspronkelijk uit het midden van de 15de eeuw. De stenen windmolen van Ertvelde dateert van 1799. Meetjesland: water als vriend en vijand De eeuwenlange strijd die in het Meetjesland werd gevoerd tegen het water uit zich in de talrijke verhalen die zich rond deze problematiek hebben gevormd. Het krekengebied vertelt het verhaal van de mens die terrein verovert op de zee, en de zee die dan weer hard en genadeloos terugslaat. Het polderland rond de monding van de Westerschelde werd eeuwenlang geteisterd door dijkbreuken en overstromingen, waarbij het water grillige kuilen in het landschap uitschuurde. De zee trok zich terug en de kreken bleven over (na stormvloeden tijdens de 14de en 15de eeuw). Niet al deze waterplassen zijn van natuurlijke oorsprong. In de beschutting van de dijken werd volop aan turfwinning gedaan. Die turf werd via sloten en kanaaltjes in kleine vaartuigen naar de steden gebracht. Door al dat graafwerk bleven diepe geulen in het landschap achter. Ook de ontstane turfputten werden tijdens de stormvloeden verder uitgeschuurd tot kreken. De rivieren en kanalen in het Meetjesland bieden dan weer een historisch waterwegennetwerk met toekomst. Het Leopoldskanaal loopt van Boekhoute tot Zeebrugge. Het kanaal werd gegraven tussen 1846 en 1848 en vormt de scheidingslijn tussen de vruchtbare polders en het houtland. Dankzij het Leopoldskanaal kwam voor het grootste deel een eind aan de jaarlijks terugkerende wateroverlast in de polders. Het kanaal is bijzonder pittoresk met een dubbele rij bomen aan beide oevers en is een trekpleister voor fietsers. Het Schipdonkkanaal is het afleidingskanaal van de Leie. In de 19de was de Leie door het roten van vlas erg vervuild en verspreidde de rivier een enorme stank in Gent. Het Cultuurnota COMEET 38

Gentse stadsbestuur liet in 1846-1860 een afleidingskanaal voor de Leie graven, vanuit Deinze naar de zee. Tot vandaag krijgen beide kanalen in de volksmond een andere benaming. Het Leopoldskanaal noemt men de Blinker en het Schipdonkkanaal kreeg de kwalijke bijnaam de Stinker. Tijdens beide Wereldoorlogen vormden deze kanalen het voorwerp van een verbeten strijd. De Lieve is een kanaal dat vanaf 1251 gegraven werd tussen Gent en Damme, dat via de Zwingeul verbonden was met de Noordzee. Platte trekschuiten vervoerden handelswaar. Vandaag loopt de Lieve slechts vanaf de Graslei in Gent naar Zomergem, waar ze in de wijk Stoktevijver in het Schipdonkkanaal uitmondt. In de middeleeuwen verbond een waterweg de gemeente Kaprijke met Gent via de Burggravenstroom. Het Kaprijks Vaardeken is in 1618 gegraven in de bedding van deze oudere waterweg. Ook vandaag bepaalt dit natuurlijke en aangelegde waterwegennetwerk het uitzicht van het Meetjesland. Transport via water zit in de lift, met toenemende files en dichtslibbende wegen. Tegelijk nodigen de blauwe aders van het Meetjesland uit tot zachte recreatie als wandelen en fietsen, en tot vissen en pleziervaart. Tegelijkertijd werden de cultuurlandschappen van de regio erkend als regionaal landschap. Zorg - erfgoed Het Meetjesland kent een rijke zorgtraditie die tot op vandaag zijn uitlopers heeft. Denk maar aan de vele congregaties, kloosters (bv. de hospitaalwerking van de zusters van Ten Doorn tijdens WOI) Zo is er het Godshuis in Sint-Laureins, dat ook een rol speelde als toevluchtsoord tijdens WOII en vandaag een hotel en restaurant herbergt. En de rol van Kanunnik Triest voor de Broeders en Zusters van Liefde in Lovendegem In Eeklo is er de campus vzw Alma die in 2017 een grote uitbreiding zal voltooien. Psychiatrische instellingen zijn er eveneens in Eeklo, in Zelzate en in Evergem. In Eeklo werd deze in 1906 opgericht door de Congregatie van de Zwartzusters van de H. Philippus Neri. Na een korte tijd gefungeerd te hebben als heelkundige kliniek, werd Sint-Jan vanaf 1911 erkend als psychiatrisch ziekenhuis. Het PC Sint-Jan-Baptist in Zelzate is ontstaan vanuit het groeiend aantal patiënten in het PC Dr. Guislain te Gent. De huisvesting werd te krap om aan alle (werkbekwame) patiënten de modieuze' arbeidstherapie in de buitenlucht te kunnen aanbieden. Het Psychiatrische Centrum Sleidinge is ontstaan uit de fusie van de twee geneeskundige instituten Mater Dei en Sint-Jozef. Campus Sleidinge was vroeger gekend als centrum voor hydrotherapie (de 'Kneippkuur'), wat het in de volksmond de naam De Knip opleverde. Immaterieel erfgoed Het Meetjesland is rijk aan immaterieel erfgoed. Dit is eigen aan een landelijke regio. De nog vaak geïntegreerde en intacte dorpsgemeenschappen leveren diverse vormen van immaterieel erfgoed over: verteltradities en andere uitingen van taal, tradities, rituelen en sociale gewoonten, feesten, traditionele kennis en vaardigheden, ambachten, legendes, dialecten en taalgebruik Een heel stuk van het Meetjeslandse cultureel erfgoed leeft onder de vorm van dialecten, verhalen, legendes en volksliederen over het smokkelen over de grens met Nederland, bekende lokale dorpsfiguren en hun frapatsen, gebeurtenissen uit de wereldoorlogen, satirische liederen, mythische verhalen over hekserij en duistere krachten, anekdotische verhalen over dorpsidentiteit, lokale gebruiken, het alledaagse leven op de boerderij en in het dorp, traditionele streekgerechten... de sfeer en competitie van het krulbollen. Zij worden vaak opgenomen als onderdeel van de verschillende erfgoedprojecten in het Meetjesland, maar een aantal onderwerpen krijgen een speciaal statuut omdat zij, weliswaar bij de oudere bevolking, nog leven. Maar ook omdat het net die vorm van erfgoed is, die kwetsbaar wordt door haar niet-tastbare karakter. Zo werd onder meer al verschillende keren door de erfgoedcel ingezet op dialecten met deelname aan de Vlaamse Dialectendag, en de expo Oozewiezewatte. Verder zijn er plannen om samen met LECA vzw het reuzenerfgoed een plek te geven. Cultuurnota COMEET 39

In nauwe samenwerking met het Plattelandscentrum Meetjesland ondersteunde COMEET drie genootschappen rond volksliederen, culinair erfgoed en volksverhalen. Zij spelen een belangrijke rol bij het verzamelen, het bewaren en het ontsluiten van dit specifieke erfgoed. Het project stroatleûpers staat bij COMEET in de steigers als project rond Meetjeslandse dialecten. Samen met de regionale jeugddienst Meetjesman willen we niet gewoon dialect onder de aandacht brengen, maar willen we vooral dat verschillende generaties hun dialect opnieuw gaan beschouwen als een actueel onderdeel van hun lokale identiteit. Dit gebeurt met een verzameltraject bij oudere generaties, waarna jongeren deze hen wat vreemde taal verwerken in verschillende vormen van artistieke expressie (denk aan rap, graffiti, knitting ). Toonmomenten moeten het resultaat dan breed verspreiden binnen de gemeenschap. In het Meetjesland zijn er verschillende erfgoedevenementen. De meeste gaan jaarlijks door en wortelen in een lange traditie. We noemen hier enkele op: de Weekends van het Platteland, diverse Sneukel- en Snuistertoeren tijdens het zomerseizoen (landelijke gilden, cultuurraden ), de Pierlalastoet in Ursel, de Sinksenstoet in Nevele, de Europese Spelen voor traditionele sporten in Doornzele (met speciale aandacht voor het krulbollen), de Trekpaardenshow in Evergem, de Poekefeesten in Aalter (Poeke), de Vlaamse kermis in het Bardelaeremuseum, de Switch Back Memorial de herdenking van de bevrijding in 1944 - in Adegem, het Stoomfestival in Maldegem, de Garnaalfeesten in Boekhoute, de Beekse feesten in Waarschoot, de Vette Veemarkt in Zomergem, de Septemberkermis met volksspelen in Ertvelde, de Folklorestoet tijdens Katte Kermis (met reuzenstoet), carnaval in Boekhoute en uiteraard de Erfgoeddag, de Open Monumentendag en de Week van de Smaak. De erfgoedevenementen zijn sterk verankerd in het lokale gemeenschaps- en verenigingsleven en zijn vaak ook toeristische trekpleisters. De evenementen zijn zo een kans om het lokale en regionale culturele erfgoed te laten verder leven en de bestaande erfgoedgemeenschappen te versterken. Ze zijn dan ook een kans voor publieksverruiming en publiekswerking voor het regionale erfgoedbeleid. Dergelijke erfgoedevenementen bieden kansen aan erfgoedverenigingen om hun eigen aanbod te communiceren aan een breed publiek. Erfgoedactoren De cultuureel-erfgoedwerking in het Meetjesland wordt gekenmerkt door de kleinschaligheid van de erfgoedactoren. Bovendien bestaat het gros van de erfgoedzorgers uit vrijwilligers. Deze kenmerken vragen de inzet van aangepaste methodieken en creëren specifieke aandachtspunten bij de realisatie van een evenwichtig erfgoedbeleid. Hieronder sommen we de verschillende actoren op per gemeente. In totaal telt het Meetjesland meer dan 35 erfgoedverenigingen, 10 archieven en meer dan 20 (niet erkende) musea en bezoekerscentra. Daarnaast is er nog heel wat materiaal terug te vinden in private collecties en bij regionale organisaties. Zij worden zo goed als allemaal beheerd door enthousiaste vrijwilligers. Dit enthousiasme blijkt ook uit de opkomst van de jaarlijkse ontmoetingsdag voor erfgoedvrijwilligers waarop steeds meer dan honderd actoren aanwezig zijn. Aalter - Heemkundige Kring Arthur Verhoustraete Aalter - Gemeentelijk archief Aalter - Dialectgenootschap Zuidwest-Meetjesland - Natuureducatief Centrum (NEC) - Heemkundige Kring Emiel Mettenanxt Assenede - Vliet - Bezoekerscentrum Boekhoute - BOU 8 Cultuurnota COMEET 40

- Heemkundige Kring De Twee Ambachten Assenede - Gemeentelijk archief Assenede Eeklo - Stadsarchief Eeklo - Jeneverhuis Van Hoorebeke - Geschied- en Heemkundige Kring van de Stad Eeklo - VVV Eeklo - Bosinfocentrum - Archief Meetjeslands Cultuurleven - Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve Evergem - Belgische Krulbolbond - Biermuseum Evergem - Gemeentelijk archief Evergem - SAVA - Sleinse FilmKlub (SFK) Kaprijke - Bardelaeremuseum Knesselaere - Bezoekerscentrum Drongengoedhoeve - Werkgroep Open Monumentendag-Erfgoeddag Cultuurraad Knesselare - Heemkundige Kring Arthur Verhoustraete Aalter - Dialectgenootschap Zuidwest-Meetjesland Lovendegem - Werkgroep Geschiedenis Lovendegem - Gemeentelijk archief Lovendegem - Historisch Lieveland (Lovendegem, Waarschoot en Zomergem) Maldegem - Gemeentelijk archief Maldegem - Canada War Museum - Smoufelbeekhoeve - Camera Obscura - Stoomcentrum Maldegem - Bladelin-comité - Bezoekerscentrum Middelburg - Heemkundige Kring Het Ambacht Maldegem - Erfgoedcomité Maldegem Nevele - Wende - Heemkundige Kring Het Land van Nevele - Streekmuseum Rietgaverstede - Sacralia - Oud-Hansbeke - Zevenbunderhoeve - Werkgroep Erfgoeddag Nevele - Erfgoedcentrum 'Het Land van Nevele' Sint-Laureins - Plattelandscentrum Meetjesland - Werkgroep Erfgoed Sint-Laureins - De Vrienden van Watervliet vzw Waarschoot - Heemkundig Erfgoed Waarschoot Cultuurnota COMEET 41

- Historisch Lieveland (Lovendegem, Waarschoot en Zomergem) Zelzate - Museum Mietje Stroel - Museum Tweede Gidsen - Gemeentelijk archief Zelzate - Heemkundige Kring Selsaete Zomergem - Erfgoedgroep Zomergem - Gemeentelijk archief Zomergem - Historisch Lieveland (Lovendegem, Waarschoot en Zomergem) Het Meetjesland heeft zeven erfgoedperiodieken die door de erfgoedcel financieel ondersteund worden: - Heemkundige bijdragen uit het Meetjesland - Eeklose Dobbelgebakkene - Heemkundig Jaarboek Maldegem - Land van de Woestijne - Het Land van Nevele - De Twee Ambachten - Appeltjes van het Meetjesland De organisaties worden op regelmatige basis samengebracht in een dynamisch netwerk van collegagroepen waarbij de erfgoedcel van COMEET een faciliterende rol op zich neemt. Zij fungeren als overlegplatform voor samenwerking en expertise-uitwisseling, maar ook als voedingsbodem voor nieuwe projecten. In de gemeenten Waarschoot, Lovendegem en Zomergem werd bijvoorbeeld samengewerkt om een intergemeentelijke erfgoedvereniging op te richten, nl. Historisch Lieveland, die de geschiedenis en het erfgoed van deze drie gemeenten wil ontsluiten. Nieuw sinds 2012 is een traject over gedeelde (gemeentelijke) diensten. Naar voorbeeld van Welzijnsband Meetjesland, een samenwerkingsverband van de Meetjeslandse OCMW s dat gedeelde juristen en een archivaris tewerkstelt, wordt onderzocht of dit ook voor het beheer van de gemeentearchieven mogelijk is. Omdat goed beheerde en toegankelijke gemeentearchieven van groot belang zijn voor de lokale erfgoedverenigingen, en er interessante samenwerkingsmogelijkheden zijn tussen lokale erfgoedverenigingen en het lokale gemeentearchief volgt COMEET dit dossier op de voet. Een subsidiereglement biedt de kans een subsidie te verkrijgen voor cultureelerfgoedprojecten. De cultureel-erfgoedcel volgt de goedgekeurde projecten op en geeft advies waar wenselijk/nodig. Tot slot kunnen organisaties ook beroep doen op de uitleendienst van de erfgoedcel, specifiek gericht op ondersteuning bij erfgoedbeheer. Provinciaal depot De Provincie Oost-Vlaanderen kocht het domein van de Huysmanhoeve deels in 1991 en de rest in 2003, om het uit te bouwen tot een provinciaal streekcentrum. Het beheer van de site werd in 2010 toevertrouwd aan de vzw Plattelandscentrum Meetjesland. De Stad Eeklo is ook een belangrijke steunpilaar in het project en ook de Erfgoedcel is een adviserende partner. Je kan hier als het ware komen 'winkelen' in het erfgoed van het Meetjesland. De Huysmanhoeve is immers de plek van het Meetjeslandse erfgoeddepot. Het provinciebestuur neemt op vraag van de Vlaamse overheid een regierol op op vlak van depotbeleid. Inspanningen om te digitaliseren De Erfgoedbank Meetjesland is het instrument bij uitstek om lokale erfgoedzorgers te ondersteunen bij inventarisatie, registratie, digitalisering en publiekswerking. Het Meetjesland kent ook heel wat particuliere collecties. Erfgoedbank Meetjesland is Cultuurnota COMEET 42

ontwikkeld binnen een samenwerkingsverband van vier erfgoedcellen: Meetjesland, Waasland, Noorderkempen en Kempens Karakter. COMEET heeft dan ook extra projectmiddelen aangetrokken om dit project breed en gedragen uit te werken, en een projectmedewerker in te zetten. De ondersteuning richt zich ook op de begeleiding bij het toepassen van de CEST-richtlijnen. Het is een belangrijk speerpunt in de werking en in het ondersteuningsbeleid. Ook in de toekomst zet COMEET verder in op de zorg voor en ontsluiting van immaterieel cultureel erfgoed, onder andere door een samenwerkingstraject met LECA vzw over het reuzenerfgoed en processies, en het eigen project Boer zoekt ERFgoed. Dit project is een logisch gevolg van het project Erfgoedbank Meetjesland en beoogt een koppeling tussen roerend agrarisch erfgoed en de specifieke, immateriële kennis (zoals gebruiken, taal en rituelen) die daarmee onlosmakelijk verbonden is. Projecten zoals Kinderen In Bezet Gebied tonen dan weer aan dat de erfgoedbank niet enkel een eindpunt hoeft te zijn voor het verzamelde materiaal, maar ook als input kan dienen. Ook het eerder vermelde subsidiereglement en de uitleendienst van de erfgoedcel biedt impulsen en ondersteuning voor erfgoedactoren om hun collecties te digitaliseren. 'De jacht op super 8' was bijvoorbeeld een project van de sociaal-culturele vereniging Curieus Oost-Vlaanderen. Het is een digitaliseringsproject voor het ooit zeer populaire filmformaat super 8. Ook het Sleins Audiovisueel Archief kan met de steun van de Erfgoedcel hun collectie digitaliseren. Opportuniteiten voor de nieuwe transversale krachtlijnen: - vrijwilligerswerking - cultuureducatie - e-cultuur - lerend netwerk 4.2.2.4 Sector Socio-cultureel Werk Onder sociaal-cultureel volwassenenwerk verstaan we de socio-culturele verenigingen en vormingsinstellingen met een cultureel, educatief, maatschappelijk en gemeenschapsvormend aanbod. Verenigingen zijn netwerken van lokale of categoriale afdelingen en groepen en brengen mensen samen. Verenigingen zijn al even divers als hun publiek, elk hebben ze hun eigen focus, historisch gegroeid en/of bewust gekozen 12. Het socio-cultureel verenigingsleven is goed vertegenwoordigd in het Meetjesland en is een waardevolle partner voor het lokaal cultuurbeleid: - Verenigingen staan garant voor een groot deel van het vrijetijds- en vormingsaanbod door het organiseren van cursussen, lezingen, uitstappen, en verrijken zo het gemeentelijk aanbod. - Ze werken drempelverlagend: in groep doen mensen sneller aan cultuur. - Ze halen mensen uit hun zetel, en vaak uit hun isolement! Ze bouwen zo mee aan het sociale weefsel in de gemeenten en verhogen de leefbaarheid. - Ze bevorderen sociale integratie en maatschappelijke participatie: mensen die aan activiteiten zijn globaal gezien geïnteresseerder in politiek en veel meer betrokken bij de samenleving in het algemeen. 12 Boekstaven, FOV Cultuurnota COMEET 43

- Door het volgen van vormingen ontplooien de deelnemers zich, en worden ze mondiger. In het Meetjesland is het sociaal-culturele werk vertakt. Iedere gemeente telt tientallen (sociaal-)culturele verenigingen, vaak heeft elke deelgemeente of gehucht een eigen afdeling. Het verenigingsleven in het algemeen, ook in het Meetjesland, staat voor heel wat uitdagingen: veroudering van actieve leden, mensen schrijven liever ad hoc in op één of meerdere activiteiten dan een langdurig engagement aan te gaan Cultuurraden zijn een essentiële schakel om verenigingen een stem te geven in het lokale beleid. Elke gemeente is decretaal verplicht om een adviesorgaan in te richten dat adviseert over culturele materie. De cultuurraden zijn geëvolueerd tot een niet weg te denken partner en een belangrijk participatief element in het lokaal cultuurbeleid. Daarnaast fungeren ze als een dankbaar overlegplatform tussen de verschillende verenigingen in een gemeente, dat samenwerking en gezamenlijk aanpakken van gemeenschappelijke uitdagingen mogelijk maakt. Sinds najaar 2011 is binnen COMEET een nieuwe collegagroep actief, specifiek voor de voorzitters en secretarissen van de cultuurraden. Een algemeen mailadres cultuurraden@comeet.be werd ter beschikking gesteld, om de onderlinge contacten en expertiseuitwisseling te faciliteren. Deze groep formuleerde meteen enkele algemene actiepunten. Er werd tevens gewerkt aan een Meetjeslands Memorandum. COMEET ondersteunde met tools om dit in de plaatselijke cultuurraden aan te brengen en inhoudelijk materiaal te verzamelen. Indien gewenst ging een medewerker dit zelf begeleiden. Deze lokale denkoefeningen werden sterk gewaardeerd. Het Memorandum zelf werd een algemene kadertekst met 10 aandachtspunten die elke gemeente lokaal zelf concreet invulde. Daarnaast organiseert COMEET ook jaarlijks een Algemene Vergadering voor alle leden van de Meetjeslandse cultuurraden. Ook Vormingplus-centra, regionale vormingsinstellingen, maken deel uit van het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Hun educatief aanbod staat open voor iedereen en wordt zelfstandig of in samenwerking met andere organisaties uitgewerkt. Er zijn in totaal 13 centra. In het Meetjesland staat Vormingplus Gent-Eeklo in voor het opleidingsaanbod. COMEET werkt onder meer samen met Vormingplus voor vormingen gericht op vrijwilligers. In het Meetjesland zijn ook andere vormingsinstellingen actief: Wisper (kunsteducatie voor volwassenen), Open Doek (Theatercursussen). CVO Kisp heeft in het Meetjesland vestigingen in Aalter, Eeklo en Zelzate en biedt een brede waaier aan cursussen aan. Vzw Creatief Begeleidingscentrum Krekenland in Assenede organiseert naast vrijetijdsactiviteiten ook heel wat vormingen voor een breed publiek, waarbij gestreefd wordt naar een inclusieve werking en zet zijn deuren wijd open voor mensen met een beperking of extra ondersteuningsnood. Op het vlak van vorming dienen ook de lokale dienstencentra als aanbieders aangestipt te worden: zij bieden o.a. informatieve, recreatieve en vormende activiteiten aan. Opportuniteiten voor de nieuwe transversale krachtlijnen: - vrijwilligerswerking - cultuureducatie - e-cultuur - lerend netwerk Cultuurnota COMEET 44

4.2.2.5 Sector Kunsten 4.2.2.5.1 Podiumaanbod Het Meetjesland telt twee erkende cultuurcentra: CC De Herbakker in Eeklo op B- niveau, en CC Evergem Stroming in Evergem op C-niveau. Zij hebben expliciet de taak om ook op regionaal niveau te programmeren. Daarnaast zijn er ook enkele gemeenschapscentra die een eigen programmatie hebben. Aalter (programmatie in het Auditorium en het kasteel van Poeke) zet sterk in op klassiek met hun zomerprogramma Poeke Zomert. De kasteelconcerten, die in 2013 aan hun 7 de editie toe waren, zijn intussen uitgegroeid tot een vaste waarde in de streek. In Assenede worden er sinds 2010 regelmatig voorstellingen aangeboden in De Bijenkorf, al is die programmatie minder structureel. CC Den Hoogen Pad in Maldegem ondanks wat de naam doet vermoeden wel degelijk een gemeenschapscentrum heeft de uitgebreidste programmatie van de Meetjeslandse gemeenschapscentra. De programmatie van GC De Klaproos in Nevele ontstond 12 jaar geleden vanuit de Cultuurraad en draait volledig op vrijwilligers. In culturele site De Meet in Sint-Laureins worden sinds 2010 jaarlijks 5 voorstellingen geprogrammeerd. Onder de noemer Zomer- en wintergasten organiseert de cultuurraad i.s.m. de cultuurdienst van Lovendegem 2 keer per jaar een aperitiefconcert in de Raadzaal. De Meetjeslandse cultuur- en gemeenschapscentra komen sinds 2010 op regelmatige basis samen in de collegagroep programmatoren. Deze werd onlangs ook uitgebreid met muziekclub N9. De focus van deze collegagroep ligt op afstemming van het aanbod en expertise-uitwisseling. Daarnaast wordt ook gewerkt aan gezamenlijke initiatieven. Zo lanceerde COMEET in 2012 UITSCHIETER, een regionaal kwaliteitslabel waarmee minder bekende, maar te ontdekken pareltjes in het Meetjeslandse podiumaanbod in de kijker worden gezet. Door zo n minder bekende voorstellingen in een ruimer, regionaal kader te promoten wil de collegagroep het voortbestaan van dergelijk (eerder niche-) aanbod in de regio blijven garanderen en de culturele mobiliteit tussen de verschillende deelnemende podia stimuleren. De vaste programmatie in de cultuur- en gemeenschapscentra is uiteraard niet de enige vorm van podiumaanbod in het Meetjesland. Er zijn ook de vele (zomerse) festivals, en aanbod dat door niet- gemeentelijke actoren georganiseerd wordt. Hieronder lijsten we enkele in het oog springende initiatieven met bovenlokale uitstraling op. Naast gemeentelijke actoren, zijn er ook heel wat niet-gemeentelijke actoren die op regelmatige basis podiumaanbod, onder meer in festivals, voorzien. Culturaal uit Aalter focust in haar werking op een breed, kunstminnend publiek uit de regio en wil zo een platform bieden voor jonge kunstenaars. Culturaal organiseert sinds 5 jaar jaarlijks de International Music Academy Poeke, met masterclasses voor jonge muzikanten, maar ook tentoonstellingen, lezingen, De vereniging Comedy try-outs Aalter organiseert in het keldertheater van het gemeentehuis een 6-tal comedy try-outs tijdens de wintermaanden, die bijzonder succesvol zijn. Strandpaal 28 vzw, met Assenede als uitvalsbasis, promoot jazz, blues en rootsmuziek en programmeert zowel gevestigde waarden en jong talent en dit op verschillende locaties binnen en buiten het Meetjesland. Ze organiseren daarnaast ook het tweejaarlijkse festival Jazzenede. Rockabillyday, een jaren 50 Rockabilly evenement, werd voor het eerst georganiseerd in 2001 en programmeert jaarlijks zowel Cultuurnota COMEET 45

nationale als internationale bands. Rockabillyday werd al zowel in Evergem als in Assenede georganiseerd. In Eeklo springt muziekclub N9 in het oog, gerund door vzw Driewerf Hoera, die zowel binnen als buiten de regio een stevige reputatie geniet. Deze vzw wordt financieel ondersteund in het kader van het Vlaamse kunstendecreet, en is zo de enige erkende Meetjeslandse kunstenorganisatie. Naast de 50 à 70 concerten per jaar in de muziekclub, staat N9 ook in voor een vormingsaanbod en de organisatie van Helden in het Park, een zomers festival dat 4 donderdagen neerstrijkt in het Eeklose stadspark. Vzw Bakfiets is een Meetjeslandse organisatie met een passie voor muziek die in 2009 voor het eerst het Bakfietsfestival organiseerden. Ze werden vervolgens gevraagd om samen met Stad Eeklo, CC De Herbakker en muziekclub N9 het Herbakkersfestival te organiseren, een gratis stadsfestival. Classic@eeklo vzw wil kwalitatief hoogstaande klassieke muziek, in de breedste zin van het woord, toegankelijk maken voor een breder publiek. Daarnaast willen ze specifiek jongeren laten kennis maken met klassieke muziek. Klassieke muziek staat ook centraal bij het Festivalcomité, dat jaarlijks concerten in Eeklo organiseert in het kader van Het Festival van Vlaanderen. Cultuurfactorij de Koperen Leeuw wordt uitgebaat door toneelvereniging Excelsior vzw. Zij bieden ruimtes te huur aan verenigingen, maar staan daarnaast ook in voor een eigen programmatie, met onder film, muziek, en vooral theater. Provinciaal Streekcentrum Huysmanhoeve profileert zich de voorbije jaren als eventlocatie met o. a. een aanbod zomerfilms in openlucht, optredens, workshops, De Evergemse Cultuurraad organiseert 2-jaarlijks de culturele 14-daagse met een gevarieerd cultureel programma in samenwerking met tal van verenigingen. Zowel muziek, theater als tentoonstellingen komen aan bod. In Doornzele wordt jaarlijks Rock voor Specials georganiseerd, een muziekfestival voor mensen met een verstandelijke beperking dat telkens uitpakt met heel wat grote namen op de affiche. Ook vermeldenswaardig is de vzw Oemtata in Ertvelde, die omschrijft zichzelf als jeugdhuis noch café, maar een uitvalsbasis van alle vrijbuiters, denkers en drinkers uit de omgeving. Dit vertaalt zich ook in het programma : met muziek (onder andere ook op het zomerse festival Rock Earthfield), poëzie (Poemtata) filmavonden, Vzw Plan B uit Kaprijke focust in haar werking op Meetjeslandse Muzikanten. Onder de noemer Cirque Constance worden er podiumkansen gecreëerd voor jonge, lokale groepen, met het jaarlijkse Cirque Constance Festival in Kaprijke en met de Cirque Constance Roadshow, een tournee voor jong Meetjeslands talent langs jeugdhuizen. Daarnaast is ook het Meetjeslands Muziekplatform een initiatief van vzw Plan B, met info voor en over de Meetjeslandse muziekscène. Vzw Karakter organiseert 2-jaarlijks het Karakterfestival: een cultuurfestival waar muziek, kunst en ontmoeting centraal staan. De jaarmarktkermis in Kaprijke werd omgedoopt tot Plein Soleil en uitgebreid met o.a. een cultureel aanbod. Plein Soleil is een samenwerking van verschillende gemeentelijke diensten, verenigingen, t Folk Ursel programmeert 2 keer per jaar kwalitatieve optredens. Folk, maar ook blues, jazz, kleinkunst en country komen aan bod. Folk staat ook centraal op het Boombalfestival, dat sinds 2006 in Lovendegem georganiseerd wordt: een meerdaags festival met concerten en balgroepen dat al snel uitgroeide tot één van de belangrijkste folkfestivals in België. In Maldegem organiseert het gemeentebestuur jaarlijks Maldegem, Fietst, Proeft en Swingt, een zomers evenement waar ook muziek een prominente plaats inneemt. Het Comité voor initiatief organiseert jaarlijks het festival Al onder de Rock van Maldegem. In 2010 werd in Hansbeke vzw Arscene boven de doopvont gehouden. Deze vzw programmeert activiteiten in de schuur van het oude molenaarshuis in de Reibroekstraat. Er is een aanbod met films, toneel en workshops, maar de nadruk ligt op optredens, vooral van jong, aanstormend talent. Cultuurnota COMEET 46

Jaarlijks organiseren Het Schipdonkcomité en t Groot Gedelf de Kanaalfeesten, waar ook een cultureel luik aan gekoppeld is. Een opvallende nieuwkomer in het Meetjesland is t Klooster in Zelzate. Dit voormalige nonnenklooster werd gekocht door o.m. Zelzaatse comedian Joost Van Hyfte en werd in 2013 verbouwd en geopend. In deze infrastructuur zullen de Zelzaatse musea Mietje Stroel en Tweede Gidsen onderdak krijgen, maar worden er ook zalen te huur aangeboden en is er een eigen programmatie, die bij aanvang in het teken stond van stand-up-comedy. De Katse Feesten, die georganiseerd worden tijdens Katte Kermis, worden georganiseerd door de Scouts Vuurtorengroep en vormen al jaren een vaste waarde in Zelzate. De nadruk ligt op muziek, met zowel kleine, beginnende groepen als bekendere namen, maar daarnaast is er ook plaats voor stand-up comedy in het programma. Het Meetjesland kent nog vele andere, kleinschalige festivalletjes: Eierfest Metal Fest, Roadkill Festival (Waarschoot), Polderfest (Sint-Laureins). Daarnaast zijn er nog vele andere locaties waar op al dan niet regelmatige basis podiumaanbod geprogrammeerd zijn: er zijn de vele muziekcafés (De Litanie in Knesselare, De Nele in Lembeke, ) maar ook de Meetjeslandse jeugdhuizen. 4.2.2.5.2 Beeldende kunsten Op de 2-jaarlijkse Biënnale van Hedendaagse Kunst, georganiseerd door Rotary Club Aalter, stellen zowel gevestigde waarden als jonge kunstenaars tentoon. In Galerie Stadhuis in Kaprijke worden al sinds 2003 op regelmatige basis exposities georganiseerd, waarbij alle beeldende kunsten welkom zijn. Daarnaast worden er af en toe aperitieflezingen en concerten georganiseerd. In CC Evergem-Stroming zijn er het hele seizoen door verschillende exposities waarin gefocust wordt op fotografie, nieuwe media en toegepaste kunst. In Lovendegem wordt elke 3 jaar LovArte georganiseerd, een kunstroute doorheen Lovendegem en Vinderhoute met beeldende kunst op verschillende locaties. In Eeklo kunnen op verschillende locaties exposities worden georganiseerd, zoals in de Kapel van de Arme Klaren, en in het M.A.P. Het M.A.P. (Media, Art & Public Service) is een project van AVS en opende in 2012 de deuren. Keramiekatelier Cuesta, dat haar onderkomen heeft in Het Drongengoed, is niet alleen een vereniging en ontmoetingsplaats voor keramisten, maar organiseert ook op regelmatige basis tentoonstellingen. In het commerciële circuit zijn er in de streek ook een tiental galerieën (Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Kaprijke, Nevele, ). COMEET ziet in deze actoren een opportuniteit, en maakt in de volgende beleidsperiode dan ook werk van een regionaal galerieënoverleg. In de periode 2006-2011 bouwde COMEET i.s.m. de betrokken gemeentebesturen en met financiële ondersteuning van plattelandsmiddelen de Meetjeslandse Kunst- en Poëzieroute uit. Als inhoudelijke thema s koos men voor Meetjeslandse literatoren of taalminnaars of prominente historische figuren of gebeurtenissen. Voor COMEET is dit een sectoroverschrijdend project (kunsten, erfgoed, toerisme, ), dat bijdraagt tot de verdieping van de gezamenlijke culturele identiteit van het Meetjesland, een opdracht die blijkt uit de statuten van COMEET. Cultuurnota COMEET 47

COMEET publiceerde in 2011 het sluitstuk van het project Meetjeslandse Kunst- en Poëzieroute. In Kunst en Poëzie in het Meetjesland wordt een overzicht gegeven van het aanbod van beeldende kunst in de openbare ruimte in het Meetjesland en wordt duiding gegeven bij het gemeentelijke beleid hierover. 4.2.2.5.3 (Amateur)kunstenaars In elke Meetjeslandse gemeente zijn zowel individuele amateurkunstenaars als amateurkunstenverenigingen. De verenigingen zijn meestal erkend door de gemeente en aangesloten bij de cultuurraad, maar individuele (amateur)kunstenaars zijn vaak moeilijker te inventariseren. De Week van de Amateurkunsten is voor veel gemeenten een mooie gelegenheid om ze te identificeren. De Week van de Amateurkunsten is intussen goed ingeburgerd in het Meetjesland: maar liefst 12 van de 13 Meetjeslandse gemeenten nam de voorbije 4 jaar aan één of meerdere edities deel. De WAK kent in het Meetjesland vooral in Maldegem een bijzondere dynamiek, met telkens een gevarieerd en uitgebreid programma. Het leverde hen in 2009 dan ook de titel van WAKkerste gemeente op. COMEET ondersteunt de Week van de Amateurkunsten door dit mee te nemen als agendapunt mee te nemen in alle relevante collegagroepen, aansluiting te zoeken op andere nationale evenementen zoals bijvoorbeeld Erfgoeddag door het verspreiden van een inspiratienota, en met aanvullende communicatie in alle UIT-kanalen. Er zijn een aantal individuele professionele kunstenaars in de streek (beeldende kunstenaars, schrijvers, muzikanten, die leven van hun artistieke creaties, bv. kunstenaar Jan Desmarets in Zomergem), maar het is niet evident hier altijd een goed zicht op te kunnen houden. Vermoedelijk wijken vele professionele kunstenaars uit naar Gent. 4.2.2.5.4 Deeltijds Kunstonderwijs Qua (gesubsidieerd) Deeltijds Kunstonderwijs (DKO) is er grosso modo ten zuiden van de N49 en op de as Aalter-Maldegem-Eeklo-Waarschoot een ruim aanbod aanwezig. Het noorden telt heel wat minder kunstonderwijs, wat de participatiekans van inwoners daar sterk verlaagt, maar zijn er wel enkele private initiatieven. COMEET maakte in 2012 een grondige update van de inventarisatie hiervan teneinde een eventuele rol te kunnen spelen bij de eventuele regionale hertekening van het aanbod in de marge van de algemene hervorming van het DKO. Uit het rapport Cijfers in het deeltijds kunstonderwijs XVII blijkt dat acht van de dertien gemeenten in het Meetjesland een DKO-instelling hebben (zie tabel). Begin het schooljaar 2012-2013 werd in de gemeente Lovendegem, i.s.m. de kunstacademie van Eeklo, ook een aanbod van DKO ingericht. Dat maakt dat er DKO in negen gemeenten georganiseerd wordt. De meeste gemeenten hebben naast hun aanbod in de hoofdinstelling of groot filiaal ook een (beperkter) aanbod in de deelgemeenten en in sommige wijken. Cultuurnota COMEET 48

De academie van Eeklo is actief in het grootste gebied van het Meetjesland door met andere gemeenten samen te werken. De doelgroep die het DKO van het Meetjesland voor ogen heeft, zijn vooral jongeren uit de lagere graad. Dit komt vooral tot uiting in het aanbod van de deelfilialen die enkel de lagere graad bevatten. Deze tendens zet zich niet alleen in het Meetjesland door maar typeert het deeltijds kunstonderwijs in Vlaanderen. 13 Enkel in de academie van Eeklo bestaat er een specifiek aanbod voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften voor beeldende kunsten. Naast deze DKO-vestigingen zijn er nog enkele grotere particuliere spelers binnen het kunstonderwijs van het Meetjesland die ingericht worden al dan niet i.s.m. de gemeente. Ars Musica is een muziekschool die zich onderscheidt van het officieel DKO door haar werking. Ze wordt niet gesubsidieerd, werkt meer op maat van de leerling en zorgt voor een onmiddellijke tussen theorie en praktijk. De school werd in 1984 opgericht en heeft ondertussen vier filialen nl. in Zelzate, Assenede, Oosteeklo en Wondelgem. Ars Musica krijgt geen subsidies (meer) waardoor het inschrijvingsgeld veel hoger ligt dan in het officieel DKO. Ondanks het hogere inschrijvingsgeld zijn er momenteel toch ongeveer 620 leerlingen ingeschreven. In Knesselare bestaan er naast het filiaal van de muziekacademie van Aalter nog twee andere initiatieven voor kunstonderwijs. Enerzijds de Jazzacademie, een samenwerking tussen de gemeente en Muziekmozaïek. De doelgroep die deze academie voor ogen heeft zijn mensen met een interesse in blues, jazz, funk, die zowel beginner als gevorderd mogen zijn. De jazzacademie noemt zich geen school omdat ze niet leert hoe je een instrument moet bespelen. Door samen te spelen met de leraar wil men al doende en via een persoonlijke benadering de taal van de jazz overbrengen. Het Knesselaars Muziek- en Toneelonderwijs (KMTO) richt gemeentelijke cursussen in voor jongeren vanaf veertien jaar en voor volwassenen, vooral gericht op plaatselijke muzikanten en groepen (rock, pop, fanfare en koren). Professionele muzikanten geven de cursisten wekelijks individueel een half uur les. Voor sommige vakken zijn er groepslessen. 4.2.2.5.5 Cultuureducatie Cultuureducatie is een van de nieuwe decretale opdrachten voor het lokaal cultuurbeleid. COMEET anticipeerde alvast op haar ondersteunende rol hierin door in 13 Vanderschaeghe, 2011 Cultuurnota COMEET 49

2012 in te stappen in het Expertisenetwerk Cultuureducatie (ENCE) Gent-Eeklo (met als coördinator de Arteveldehogeschool). Een brede waaier aan organisaties in de regio Gent en het Meetjesland uit de jeugdsector, de kunstensector, de erfgoedsector, het lokaal cultuurbeleid, het sociaal cultureel werk, de amateurkunsten, het onderwijs, inclusief DKO en de lokale en bovenlokale overheden participeren. Voor het Meetjesland zijn bv. ook CC Evergem- De stroming en de bibliotheek van Lovendegem vertegenwoordigd. De nieuwe expertisenetwerken moeten partners uit de sectoren cultuur, jeugd en onderwijs bij elkaar brengen om kennis uit te wisselen en vraag en aanbod op elkaar af te stemmen. Het einddoel: kinderen en jongeren meer kansen bieden op kwaliteitsvolle cultuureducatie. De netwerken krijgen een jaarlijkse subsidie gedurende 3 jaar. Voor COMEET zijn er sterke linken met de reeds bestaande werking op het vlak van erfgoededucatie en jeugdcultuur, in samenwerking met de regionale jeugddienst Meetjesman. Opportuniteiten voor de nieuwe transversale krachtlijnen: - vrijwilligerswerking - cultuureducatie - e-cultuur - lerend netwerk 4.2.2.6 Werking Cultuurcommunicatie COMEET heeft de decretale opdracht om aan regionale cultuurcommunicatie te doen. Deze opdracht wordt op 2 manieren opgenomen: enerzijds rechtstreeks, via de verschillende kanalen van UiT in het Meetjesland, en anderzijds onrechtstreeks door ondersteuning te bieden aan gemeentelijke UiT-initiatieven. UiT in het Meetjesland Onder deze noemer communiceert COMEET over het cultuur- en vrijetijdsaanbod in het Meetjesland, via verschillende kanalen: Website: www.uitinhetmeetjesland.be Deze site bundelt de UiTagenda s van de 13 Meetjeslandse gemeenten, en verwijst ook door naar de gemeentelijke UiTagenda s. Er is ook een (voorlopig vrij beperkt) aandeel eigen content op de site: een overzicht van de Meetjeslandse podia, interessante links, en focus op de Meetjeslandse invulling van nationale evenementen zoals Open Monumentendag, Week van de Smaak, Erfgoeddag, Week van de Amateurkunsten, UiTmail Er wordt maandelijks een e-zine verstuurd met UiTtips. Social Media: Twitter en Facebook COMEET beheert een aparte Facebookpagina en Twitteraccount onder de noemer UiT in het Meetjesland. Daarnaast worden evenementen met bovenlokale uitstraling, of evenementen die bij uitstek het regionaal gevoel uitstralen ook gepost op de algemene Meetjesland Facebookpagina, die een groter bereik heeft. Deze Meetjeslandpagina wordt beheerd door het Streekplatform, en ook Toerisme Meetjesland levert hiervoor content aan. UiTkrant COMEET geeft 2 keer per jaar een gedrukte UiTkrant uit op Cultuurnota COMEET 50