Verklaring inzake de Beleggingsbeginselen PMA 1. Inleiding Deze Verklaring inzake beleggingsbeginselen (hierna: Verklaring) beschrijft op beknopte wijze de uitgangspunten van het beleggingsbeleid van Stichting Pensioenfonds Medewerkers Apotheken (PMA). De uitgangspunten worden door het bestuur vastgesteld. Naast deze beleggingsbeginselen heeft het bestuur ook Investment beliefs vastgelegd. Deze Investment beliefs maken onderdeel uit van de ABTN. De Investment beliefs geven kaders aan waarbinnen het strategische beleggingsbeleid vorm wordt gegeven. Conform geldende wet- en regelgeving gaat de Verklaring in op: 1. de doelstelling en kerntaken van PMA; 2. de organisatie en risicobeheerprocedures; 3. risicohouding, wegingsmethoden en beleggingsbeginselen; 4. uitvoering van het beleggingsbeleid De Verklaring is als bijlage bij de Actuariële en bedrijfstechnische nota van PMA opgenomen. De Verklaring wordt onverwijld herzien als er een belangrijke wijziging in het beleggingsbeleid optreedt. 2. Uitgangspunten PMA is een verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds. PMA verzekert pensioenaanspraken voor apothekersassistenten en overig personeel werkzaam bij een openbare apotheek of een apotheekverwante instelling. De pensioentoezegging is gebaseerd op een middelloonstelsel. De nominale pensioentoezeggingen zullen worden gerealiseerd zolang PMA niet langdurig in een situatie van dekkingstekort verkeert of de herstelkracht van PMA niet toereikend is. In een situatie van reserve- of dekkingstekort zal een herstelplan worden opgesteld. Daarin zal worden aangegeven op welke wijze PMA weer uit tekort denkt te komen. Of nominale pensioenaanspraken daarbij in gevaar zullen komen zal afhangen van de in een eventueel op te stellen herstelplan geformuleerde herstelmaatregelen, en het tempo waarin het herstel zich voltrekt. De toeslagverlening is te allen tijde voorwaardelijk. Doelstellingen PMA is een verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds dat zich ten doel stelt overeenkomstig de bepalingen van haar statuten, het uitvoeringsreglement en de pensioenreglementen uitkeringen aan (gewezen) deelnemers, pensioengerechtigden, gewezen partners en nabestaanden te verstrekken ter zake van arbeidsongeschiktheid, ouderdom en overlijden. Met inachtneming van criteria die aan maatschappelijk verantwoord beleggen worden gesteld, het streven naar het behalen van een zo hoog mogelijk financieel rendement, zodanig dat de toeslagambitie mogelijk wordt gemaakt (de toeslagverlening uit de opbrengsten gefinancierd kan worden). De toeslagambitie heeft prioriteit, maar wel onder de randvoorwaarde dat de kans en mate van korten aanvaardbare proporties kent. Kerntaken De kerntaken van PMA zijn het verstrekken van pensioenuitkeringen, het beleggen van de pensioengelden en werkzaamheden die daar rechtstreeks verband mee houden. De doelstelling van het beleggingsbeleid van PMA is om een goed pensioen te kunnen realiseren voor al de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden van PMA. Concreet betekent dit dat het beleggingsbeleid erop gericht is om naast het nominale pensioen ook een indexatie te kunnen toekennen. PMA belegt en beheert het pensioenvermogen in het belang van de (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden van PMA. Bij de uitvoering van deze taken houdt PMA rekening met de belangen van alle belanghebbenden bij PMA. Ten aanzien van de gestelde doelstellingen heeft het bestuur investment beliefs geformuleerd die het kader vormen waarbinnen het beleggingsbeleid wordt uitgevoerd. PMA beoogt niet het maken 1
van winst. PMA werkt volgens een actuariële en bedrijfstechnische nota, waarin de financiële opzet van PMA en de grondslagen zijn omschreven. 3. Organisatie Taken en verantwoordelijkheden: bestuur, beleggingscommissie en uitvoeringsorganisatie PMA wordt bestuurd door een bestuur van twaalf leden. Het bestuur is, zonder enige uitzondering, eindverantwoordelijk voor alle activiteiten van PMA inclusief het beleggingsproces. Het bestuur stelt het beleid en de strategie van PMA vast. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleggen van de beschikbare gelden in overeenstemming met de beleggingsbeginselen zoals omschreven in deze verklaring inzake beleggingsbeginselen. Het bestuur baseert zich daarbij op de adviezen van de beleggingscommissie, adviezen van de beleidsmedewerkers beleggingen van Appolaris, de uitvoeringsorganisatie van PMA en op periodiek uitgevoerde ALM studies. De beleggingscommissie wordt benoemd door het bestuur van PMA en bestaat uit een afvaardiging van vier leden van dit bestuur en een externe deskundige. De Beleggingscommissie adviseert het Bestuur betreffende het beleggingsbeleid, ziet toe op de uitvoering van het beleggingsbeleid en ontvangt door jaarlijkse goedkeuring van de nieuwe Nota Beleggingsbeleid een mandaat van het Bestuur om alle noodzakelijke beslissingen met betrekking tot de beleggingen van PMA gedurende het betreffende jaar te nemen. Appolaris ondersteunt de beleggingscommissie en het bestuur van PMA met betrekking tot het toezicht op de externe vermogensbeheerders. Het uitvoeringsorgaan adviseert de beleggingscommissie over de uitvoering van het beleggingsbeleid en de inschakeling van externe vermogensbeheerders en adviseurs. Appolaris verzorgt de uitvoering en administratie van de pensioenregeling. PMA heeft Kasbank aangesteld voor het verzorgen van de beleggingsadministratie, de performancemeting en de compliance met betrekking tot de beleggingen. De leiding van Appolaris berust bij het managementteam, bestaande uit de Managing Directeur, de Manager Financiën en Beleggingen de Manager Pensioenen en de Manager Bestuursondersteuning. Voor de advisering met betrekking tot het beleggingsbeleid wordt het management team van Appolaris bijgestaan door twee beleidsmedewerkers. Sturing, risicobeheersing, rapportage en verantwoording Tenminste eenmaal per kwartaal rapporteert Appolaris aan de beleggingscommissie over alle relevante aspecten met betrekking tot de beleggingen. Hierbij wordt onder meer gebruik gemaakt van de performance- en risicometingen van Kasbank. Jaarlijks legt het bestuur in het jaarverslag, waarvan de jaarrekening onderdeel uitmaakt, verantwoording af over het gevoerde beleid en wordt inzage gegeven in de financiële positie van PMA. PMA geeft op integrale wijze invulling aan het financiële en risicobeleid waarbij een duidelijke scheidslijn is tussen ex-ante risicomanagement, risicobeheersing en het toezicht daarop. Belangrijk analyse instrument is de periodiek te verrichten Asset Liability Management studie, waarbij de ontwikkelingen van de beleggingen en verplichtingen in hun onderlinge samenhang worden beoordeeld. Bepaald wordt de op termijn beoogde verdeling van het vermogen over de verschillende beleggingscategorieën. Het risicoprofiel van de vermogenssamenstelling wordt geanalyseerd op grond van de verplichtingen van PMA. Dit dient als input voor de strategische verdeling van het vermogen over de beleggingscategorieën. De ALM studie vormt de basis voor het beleggingsplan dat jaarlijks wordt opgesteld. Tevens wordt de ALM studie gebruikt als hulpmiddel bij het vaststellen van de risicohouding. Het bestuur stelt jaarlijks het beleggingsplan voor het komende jaar vast via de Nota Beleggingsbeleid, waarin de ontwikkeling van de beleggingsportefeuille worden beschreven. Het jaarlijkse beleggingsplan omvat normen en bandbreedtes voor: - de verdeling van de portefeuille over beleggingscategorieën - de samenstelling van de vastrentende en zakelijke waarden portefeuille - het valutabeleid - het renteafdekkingsbeleid - het gebruik van derivaten. De Beleggingscommissie heeft het mandaat om de portefeuille binnen de bandbreedtes tactisch in te vullen. Per 1 januari 2015 ziet het strategisch beleggingskader er als volgt uit. 2
Vermogensverdeling Normgewichten Bandbreedtes Aandelen 40% 34%-44% Obligaties 48% 43% 53% Vastgoed 9% 5%-15% Alternatives 2% 0%-8% Liquiditeiten 1% 0%-10% Binnen de kernmarkten aandelen, vastrentende waarden en onroerend goed wordt in de Nota Beleggingsbeleid een verdere verdeling gemaakt naar deelmarkten. Deskundigheid medewerkers en scheiding van belangen PMA ziet er op toe dat alle direct betrokkenen beschikken over de deskundigheid die voor een goede uitoefening van hun functie vereist is, zodat op professionele wijze een zo hoog mogelijk beleggingsrendement tegen aanvaardbare risico s tot stand komt. Van belang daarbij is dat de aan de beleggingen verbonden risico s goed worden beheerst. PMA heeft een professionele organisatie ingehuurd om deze risico s in kaart te brengen en te monitoren. Om mogelijke belangenverstrengeling, misbruik en oneigenlijk gebruik van de bij PMA aanwezige informatie te voorkomen, hebben direct betrokkenen PMA een gedragscode ondertekend die door het bestuur is vastgesteld en mede door het Nederlands Compliance Instituut wordt bewaakt. 4. Risicohouding, wegingmethoden en beleggingsbeginselen PMA heeft twee bronnen van inkomsten: pensioenpremies en beleggingsrendementen. Samen moeten deze ervoor zorgen dat de pensioenen in de toekomst uitbetaald kunnen worden en dat deze pensioenen voor zover mogelijk geïndexeerd worden. Voor de jaarlijkse pensioenopbouw ontvangt PMA premie. Bij tekorten kan PMA niet terugvallen op de aangesloten werkgever(s). Indien in een bepaald jaar de pensioenpremie niet voldoende is om de nagestreefde pensioenopbouw voor dat jaar te realiseren, dan zal de pensioenopbouw in dat jaar worden verminderd tenzij anders in het premietekort kan worden voorzien. Om een indexatie te kunnen toekennen in de toekomst, zal PMA een bepaalde mate van beleggingsrisico moeten nemen. Risico nemen betekent gelijktijdig een kans op korten. Op langere termijn vinden het bestuur en de sociale partners een pensioen met een indexatie en mogelijk een wat grotere kans op korten, belangrijker dan een nominaal gelijkblijvend pensioen met een kleine kans op korten. Om die reden zal PMA een afgewogen mate van risico nemen in de beleggingen. Conform hetgeen hierover in de pensioenwet is vastgelegd, heeft PMA haar risicohouding vastgesteld en vastgelegd. Bij het concretiseren van deze risicohouding heeft het bestuur van PMA zich gebaseerd op de kenmerken van PMA en heeft zij daarbij meerdere beleidsuitgangspunten gehanteerd, zoals de gewenste maximale premiestijging, de volatiliteit en de gewenste kans op realisatie van toeslagen, de gewenste kritische grens en volatiliteit ten aanzien van de dekkingsgraad, het maximaal acceptabele niveau van kortingen en de gewenste eigenschappen van het strategische beleggingsbeleid. Binnen het kader dat wordt gevormd door de risicohouding, waarbij ook rekening wordt gehouden met de specifieke kenmerken van PMA, is PMA bereid om beleggingsrisico s te lopen om zodoende de doelstellingen van PMA te realiseren. Het risicoprofiel dat hieruit is afgeleid, is middels een Asset Liability Studie (ALM-studie) vertaald in een strategische asset allocatie. In paragraaf 3 van deze verklaring inzake beleggingsbeginselen wordt hier nader op ingegaan. De mate waarin beleggingsrisico s worden gelopen komt terug in het vereist eigen vermogen (VEV), zijnde de omvang van het eigen vermogen waarover een pensioenfonds, gegeven een bepaald risicoprofiel, minimaal zou moeten beschikken. Het VEV bedraagt maximaal 133%. Zodra het VEV wordt overschreden wordt het risicoprofiel van PMA heroverwogen. PMA brengt op basis van het VEV de financiële risico s in kaart met behulp van de voor het VEV voorgeschreven wegingsmethode. Hieruit blijkt dat het renterisico en marktrisico s de belangrijkste risico s voor PMA zijn. 3
Het renterisico wordt middels een door het bestuur vastgestelde rentestaffel deels afgedekt. Het marktrisico wordt voor zover mogelijk beperkt door voldoende spreiding in de beleggingsportefeuille aan te brengen. We spreiden ons vermogen over verschillende soorten beleggingen, zoals aandelen en obligaties. De verdeling over al deze soorten beleggingen noemen we onze beleggingsmix. Die moet optimaal afgestemd zijn op onze beleggingsdoelstellingen. Daarbij spelen verschillende overwegingen een rol, zoals: welk rendement streven we na, welke risico s kan PMA verantwoord nemen en hoe lang kunnen we ons geld beleggen voordat we het als pensioenen moeten uitbetalen? PMA zoekt ook naar beleggingen die tegengesteld reageren bij bijvoorbeeld economische teruggang. Dat verkleint de kwetsbaarheid. Kortom: bij het beleggen wordt voortdurend een zorgvuldige afweging gemaakt tussen risico en rendementsverwachting, waarbij de belangen van alle stakeholders in het oog worden gehouden. Natuurlijk is er meer dan spreiding alleen. PMA probeert ook zo goed mogelijk in te spelen op actuele marktontwikkelingen en- verwachtingen. Zorgvuldige monitoring van alle beleggingen en waar nodig bijsturen is een essentieel onderdeel van de beleggingsstrategie. Middels periodieke rapportages heeft PMA inzicht in de verschillende financiële risico s. Daarnaast wordt voor de monitoring van de risico s ook externe expertise ingeroepen. Ingeval van overschrijding van gestelde grenzen voor een of meerdere van de verschillende risico s, zullen er maatregelen genomen worden teneinde de verschillende risico s weer in lijn te brengen met het voorgestelde beleggingsbeleid. Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid is de prudent person regel het uitgangspunt en heeft het bestuur van PMA investment beliefs geformuleerd, die hieronder zijn weergegeven. Strategie Balansmanagement Het beleggingsbeleid is gebaseerd op integraal balansdenken: de beleggingen worden qua rendement- en risico-afwegingen in samenhang met de verplichtingen van PMA beheerd. Naast de nominale verplichtingen wordt daarbij ook de indexatie-ambitie in beschouwing genomen. Als primair uitgangspunt van het beleggingsbeleid dient de ALM-studie, die elke drie jaar wordt uitgevoerd door een externe gespecialiseerde adviseur. Daarbij wordt de risicohouding van het Bestuur van PMA expliciet onderzocht en meegenomen. Focus strategische Asset allocatie Strategische Asset allocatie is het belangrijkste besluit in het beleggingsproces. Deze bepaalt voor het overgrote deel het beleggingsrendement en het risico van de portefeuille. Op basis van een ALMstudie wordt een lange termijn strategische allocatie naar beleggingscategorieën bepaald. Na het vaststellen van de optimale Asset mix wordt de allocatie naar subcategorieën en regio s bepaald. Afweging risico-rendement Tegenover een hoger risico van een belegging moet een hoger verwacht rendement staan. Risico s moeten genomen worden om de rendementsdoelstelling te halen. Risico wordt zoveel mogelijk beperkt als er geen additioneel verwacht rendement tegenover staat. Risicobeheer Een adequaat risicobeheer in het beleggingsbeleid zorgt ervoor dat de processtappen beter te overzien zijn en de doelstellingen in het oog worden gehouden. Daarbij worden beleggingsrisico s, maar ook operationele en juridische risico s in ogenschouw genomen. Diversificatie Diversificatie naar verschillende risicobronnen in de portefeuille zorgt voor een beter rendement- /risicoprofiel. Spreiding naar beleggingscategorieën, subcategorieën, regio s, managers en 4
beleggingsstijlen zorgt voor een lager risico op portefeuilleniveau zonder dat het rendementsniveau lager wordt. Lange termijn horizon Als pensioenfonds heeft PMA een lange termijn horizon, waardoor er in de beleggingsportefeuille van risicopremies geprofiteerd kan worden. Op korte termijn kunnen zich echter bijzondere omstandigheden voordoen die van belang zijn voor het beleid. Er zal bewust en evenwichtig worden omgegaan met het spanningsveld binnen het beleggingsbeleid tussen de korte termijn omgeving en de lange termijn doelstellingen. Liquiditeit en illiquiditeitspremie Voor illiquide beleggingen wordt een extra risicopremie ontvangen. Illiquide beleggingen waaronder direct vastgoed, private leningen, private equity en infrastructuur kennen een hoger verwacht rendement ten opzichte van beursgenoteerde en liquide beleggingsinstrumenten. Gezien de lange termijn beleggingshorizon kan PMA hiervan profiteren. Transparantie Er wordt alleen belegd in categorieën en instrumenten die transparant en te begrijpen zijn door het Bestuur. Er moet vast te stellen zijn wat de verwachte rendementskarakteristieken zijn. Ook is het van belang dat de mogelijke risico s van de investering ingeschat kunnen worden. Veerkracht Er worden in de ALM-studie verschillende economische scenario s bekeken. De conclusies uit de scenario-analyses worden meegewogen in de uiteindelijke samenstelling van de portefeuille om de robuustheid te vergroten. Het doel is om een portefeuille samen te stellen die onder meerdere waarschijnlijk geachte economische scenario s een goed resultaat oplevert, waarbij de lange termijn doelstelling in het zicht wordt gehouden. Maatschappelijk verantwoord beleggen Maatschappelijk verantwoord beleggen wordt geïntegreerd in het beleggingsproces. Dit gaat hand in hand met het behalen van de rendementsdoelstelling. In onze visie worden de risico s op de lange termijn teruggebracht door duurzaamheid als criterium mee te nemen in de beleggingsbeslissingen. Van de externe vermogensbeheerders van PMA wordt vereist dat ze ook een degelijk maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid voeren. Dit geldt als een expliciet criterium bij de selectie van externe beheerders. Uitvoering Kostenefficiëntie bij implementatie De invulling en uitvoering van het beleggingsbeleid is gericht op kostenefficiëntie+ een lean & mean organisatiemodel. De kosten zullen zo laag mogelijk worden gehouden. Echter, wanneer er goede redenen zijn vanuit rendements-/risico-oogpunt kan er worden gekozen voor beleggingen met een hogere kostenstructuur. De focus ligt op efficiënt portefeuillebeheer, vermijden van onnodige complexiteit, zo hoog mogelijke kostentransparantie en een kostenbewuste opstelling bij de uitvoeringsorganisatie Extern beheer PMA is te klein om kostenefficiënt eigen beleggingteams te hebben voor specifieke beleggingscategorieën. Daarom wordt het overgrote deel van de beleggingen uitbesteed aan externe vermogensbeheerders. Daarmee wordt gebruik gemaakt van de specialistische kennis en vaak uitgebreide organisatie en infrastructuur van deze beheerders. De vermogensbeheerders worden bij de selectie behalve op rendementsverwachting en risicoprofiel beoordeeld op kennis, kwaliteit van de uitvoeringsorganisatie, transparantie, kosten, rapportering en omvang van de uitvoeringsorganisatie en van het vermogen onder beheer. 5
Mix actief en passief beheer Passief beheer zorgt kostenefficiënt voor het bereiken van risicopremies in bepaalde beleggingscategorieën. Onder bepaalde omstandigheden kan actief beheer een beter netto rendement opleveren ten opzichte van passief beheer. Daarom wordt er in de portefeuille gekozen voor een mix van actief en passief beheer. Derivaten PMA belegt alleen in derivaten als deze bijdragen tot een vermindering van het beleggingsrisico of het doeltreffende portefeuillebeheer vergemakkelijken of goedkoper maken. 5. Uitvoering beleggingsbeleid Doelstelling De algemene doelstelling van het beleggingsbeleid is ingebed in het ALM-kader en is: Met inachtneming van criteria die aan maatschappelijk verantwoord beleggen worden gesteld, het streven naar het behalen van een zo hoog mogelijk financieel rendement, zodanig dat de toeslagambitie mogelijk wordt gemaakt (de toeslagverlening uit de opbrengsten gefinancierd kan worden). De toeslagambitie heeft prioriteit, maar wel onder de randvoorwaarde dat de kans en mate van korten aanvaardbare proporties kent. Er wordt dus gestreefd naar: het op langere termijn op maatschappelijk verantwoorde wijze realiseren van een rendement dat minimaal gelijk is aan het rendement van de verplichtingen vermeerderd met de verwachte looninflatie, rekening houdend met aanvaardbare risico s; het op kortere termijn beperken van de kans op en mate van korting. Solide wijze De beleggingscommissie van PMA voert het beleggingsbeleid op solide wijze uit. De volgende uitgangspunten staan centraal (zogenaamde prudent person regel): - de activa worden belegd in het belang van de (gewezen) deelnemers, gepensioneerden en hun pensioengerechtigde nagelaten betrekkingen. - de activa worden zodanig belegd dat de kwaliteit, veiligheid en liquiditeit en het rendement van de portefeuille als geheel wordt gewaarborgd. Het risico- en rendementsprofiel van de totale portefeuille moet steeds afgestemd zijn op de verplichtingenstructuur van het pensioenfonds en is in overeenstemming met de vastgestelde risicohouding van PMA en de investment beliefs - de activa worden zorgvuldig gespreid. Hiervoor wordt periodiek een uitgebreide ALM analyse uitgevoerd. - deskundig en zorgvuldig vermogensbeheer. De beleggingscommissie van PMA beslist ten aanzien van het selectieproces van vermogensbeheerders. Dit selectieproces vindt plaats op basis van objectieve criteria zoals historische rendementen, organisatie aspecten, beleggingsstijl en kosten. De gemaakte afwegingen en de daarbij gehanteerde argumenten blijken uit een systematisch opgebouwd selectie- en evaluatierapport opgesteld door Appolaris op grond waarvan de beleggingscommissie van PMA bepaalt om wel of niet een deel van het beheer van vermogen aan een bepaalde vermogensbeheerder uit te besteden. Met elke vermogensbeheerder zijn heldere beleggingsrichtlijnen afgesproken, waarbinnen de beheerder kan beleggen. Kas Bank controleert de vastrentende mandaatbeheerders dagelijks en rapporteert hierover op maandbasis. Daarbij wordt ook getoetst in hoeverre de uitvoering van het beleggingsbeleid in overeenstemming is met het voorgenomen beleid. De rapportages is dagelijks indien er sprake is van een nieuwe breach en daarnaast maandelijks. Kasbank controleert naast de vastrentende mandaten ook de richtlijnen die PMA aan de totale portefeuille heeft gesteld; de strategische verdeling van de portefeuille en de minimale renteafdekking. 6
Kostenbeheersing Bij het doen uitvoeren van het beleggingsbeleid maakt PMA geen andere kosten dan die redelijk zijn in relatie tot de omvang en samenstelling van de beleggingen en de doelstellingen van PMA. Waardering De beleggingen worden gewaardeerd tegen actuele waarde. Indien beschikbaar wordt de beurswaarde als actuele waarde gehanteerd. Beleggingsvrijheid en grenzen PMA beoordeelt elke belegging op grond van risico- en rendementsoverwegingen. Volgens de prudent person regel is daarbij op voorhand geen enkele afzonderlijke beleggingscategorie, beleggingsinstrument of beleggingstechniek uit te sluiten, omdat steeds wordt gekeken naar het effect van de belegging op de totale portefeuille in relatie tot de verplichtingenstructuur. Uiteraard werkt PMA echter niet mee aan een beleggingstransactie die, bijvoorbeeld op grond van het internationale recht, verboden is. Voorts onthoudt PMA zich van een belegging indien daardoor strafbare of moreel verwerpelijke gedragingen worden bevorderd. Maatschappelijke verantwoordelijkheid Als institutionele belegger heeft PMA, naast het behalen van een goed rendement, ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. PMA houdt daarom nadrukkelijk rekening met de opvattingen over normen en waarden in onze samenleving. PMA betrekt informatie over duurzame economische groei bij haar analyses van de beleggingen en brengt het belang daarvan onder de aandacht van haar externe vermogensbeheerders. PMA is van mening dat duurzaamheid en corporate governance onlosmakelijk zijn verbonden met zorgvuldig ondernemerschap. Uitvoering van dit duurzaamheids- en corporate governance beleid van PMA wordt steeds getoetst aan haar primaire verantwoordelijkheid beleggen in het belang van de (gewezen) deelnemers. De aandacht voor het duurzame aspect van de beleggingen krijgt zijn praktische invulling in de jaarlijkse Nota Beleggingsbeleid. 7