DEEL V DE WERKGEVER WORDT VEREFFEND Afgesloten op 19 juni 2009 Bij het afsluiten van het draaiboek kon volgend KB niet meer worden verwerkt. Daarom dat we dit hier op het voorblad opnemen: Het koninklijk besluit van 28 juni 2009 tot uitvoering van titel 3 van de crisiswet van 19 juni 2009, breidt de toepassing van de verminderingskaart herstructureringen tijdelijk uit naar de werknemers die als gevolg van een faillissement, sluiting of vereffening van de onderneming ontslagen worden gedurende de periode van 1 juli 2009 tot 31 december 2009
Inhoudstafel 1 Algemene beschrijving... 2 2 Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen... 4 3 Collectief ontslag zonder vervroegd brugpensioen... 7 4 Meervoudig ontslag buiten collectief ontslag... 7 5 Activerend herstructureren zonder ontslagen... 8 6 Regelgevende teksten... 9 7 Literatuurlijst... 9 1 Algemene beschrijving Wanneer een vennootschap haar activiteiten stopzet, worden in voorkomend geval haar activa verkocht om de nog openstaande schulden te kunnen aflossen. Het eventuele saldo wordt verdeeld onder de vennoten. Het geheel van deze handelingen wordt de ontbinding en vereffening van de vennootschap genoemd. Er bestaan verschillende vormen van ontbinding van een vennootschap: - vrijwillige ontbinding: de algemene vergadering neemt hiertoe een beslissing volgens de regels van de statutenwijziging. Hier kunnen verschillende redenen voor zijn, zoals slechte economische vooruitzichten, onenigheid tussen de vennoten, een herstructurering. In een aantal gevallen is men zelfs verplicht om zich over de mogelijke ontbinding van de vennootschap uit te spreken. - gerechtelijke ontbinding: de ontbinding van een vennootschap kan het gevolg zijn van een gerechtelijke beslissing. Hiervoor bestaan verscheidene gronden, zoals daling van het netto-actief beneden het wettelijk minimumkapitaal, wettige redenen, slapende vennootschap Ook de statuten kunnen in ontbindingsgronden voorzien. - ontbinding van rechtswege: dit is het geval bij het verstrijken van de duur van de vennootschap, en wat sommige vennootschapsvormen betreft ook de éénhoofdigheid van de vennootschap, de verwezenlijking of onmogelijkheid van het vennootschapsdoel, het overlijden van een vennoot Wanneer de vennootschap om één of andere reden ontbonden is, moet zij vereffend worden. Dit betekent dat er een hele reeks operaties moeten plaatsvinden, die tot doel hebben de activa van de vennootschap te gelde te maken om hiermee de nog openstaande schulden af te lossen. Pas wanneer alle schulden van de vennootschap voldaan zijn, kunnen de vennoten de vereffening sluiten en houdt de vennootschap op te bestaan. De vereffening van een vennootschap wordt toevertrouwd aan één of meerdere vereffenaars. De ontbinding maakt namelijk een einde aan de opdracht van de bestuurders/zaakvoerders. De benoeming van de Deel V. Vereffening 2
vereffenaar moet worden bevestigd en in bepaalde gevallen- gehomologeerd door de rechtbank van koophandel. De opdracht van de vereffenaar is drieledig: het realiseren van het actief, het aanzuiveren van het passief en het bestemmen van het eventuele vereffeningssaldo. De invereffeningstelling van een vennootschap maakt geen einde aan de arbeidsovereenkomsten van de werknemers. Wanneer de vereffeningsverrichtingen beletten, of niet meer eisen dat de uitvoering van de arbeidsovereenkomsten wordt voortgezet, dient de vereffenaar de arbeidsovereenkomsten te beëindigen, en dit overeenkomstig de regels van het arbeidsrecht. Zo moet de vereffenaar ook de beschermingsprocedures naleven wanneer hij de arbeidsovereenkomst van een beschermde werknemer beëindigt (zie voor de beschrijving van de beschermingsprocedure van (kandidaat-)personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraad en het comité voor preventie en bescherming op het werk en de leden van de syndicale afvaardiging: Deel I.1.4.5. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 5. De opzegvergoedingen verschuldigd wegens de verbreking van de arbeidsovereenkomsten door de vereffenaar tijdens de vereffeningsprocedure wanneer hij eerst heeft beslist de onderneming verder te zetten, zijn schulden ontstaan na de invereffeningstelling en dus schulden van de boedel. Werknemers met een schuld van de boedel worden bij voorrang vóór de schuldeisers met schulden in de boedel betaald uit de opbrengsten van het actief. Indien de vereffenaar onmiddellijk na de ontbinding en vereffening van de vennootschap overgaat tot het ontslaan van het personeel krijgen de opzegvergoedingen geen voorrang vóór de schuldeisers. Gedurende de vereffening kunnen de gewone schuldeisers tegenover de vennootschap enkel rechtsvorderingen inspannen om hun rechten te laten vaststellen. Zij kunnen evenwel niet tot gedwongen tenuitvoerlegging overgaan. Indien nodig kan de vereffenaar ook eisen dat de aandeelhouders het nog niet volgestorte gedeelte van het kapitaal alsnog volstorten, zodat de schulden van de vennootschap kunnen worden voldaan. De vennootschap behoudt haar statuut van handelaar. Dit betekent dat ze alsnog failliet kan verklaard worden op dagvaarding van één of meerdere schuldeisers of van het openbaar ministerie, indien de andere voorwaarden van het faillissement ook vervuld zijn. De vennootschap kan tot zes maanden na het sluiten van de vereffening failliet verklaard worden. De vereffening van de vennootschap kan deficitair zijn zonder dat ze failliet wordt verklaard indien de schuldeisers en het openbaar ministerie de vennootschap niet in failliet dagvaarden. De verdachte periode kan langer dan zes maanden duren in geval van faillietverklaring van een ontbonden rechtspersoon waarvan de Deel V. Vereffening 3
vereffening al dan niet werd afgesloten en waarvoor aanwijzingen bestaan dat deze is of wordt bewerkstelligd met de bedoeling nadeel te berokkenen aan de schuldeisers. In dat geval kan het faillissementsvonnis het tijdstip van de staking van betaling vaststellen op de dag van het ontbindingsbesluit. De vereffenaar moet het plan voor de verdeling van de activa onder de schuldeisers voorafgaandelijk aan de sluiting van de vereffening voor akkoord voorleggen aan de rechtbank van koophandel van het arrondissement waarbinnen de vennootschap haar zetel heeft. Na de uitvoering van de vereffeningsoperatie wordt het saldo van het actief of de gelden die voortkomen uit de realisatie van het actief, onder de aandeelhouders verdeeld naar evenredigheid van hun aandelenbezit. De afsluiting van de vereffening wordt bekendgemaakt in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad. Na de sluiting van de vereffening blijft de vennootschap nog gedurende vijf jaar bestaan als een passieve rechtspersoon, wat betekent dat eventuele schuldeisers zich nog kunnen richten tot de persoon van de vereffenaar. 2 Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen is dit type van collectief ontslag waarbij de werkgever, in samenspraak met de werknemersafgevaardigden, overgaat tot de aanvraag van het statuut van onderneming in moeilijkheden of onderneming in herstructurering. Dat statuut leidt er toe dat de werknemers die ontslagen worden in het raam van de herstructurering toegang krijgen tot het stelsel van brugpensioen op een leeftijd die lager is dan de normaal in de onderneming geldende brugpensioenleeftijd. De aanvraag moet gemotiveerd zijn en vergezeld zijn van ondermeer een herstructureringsplan. In principe, lijkt niets zich te verzetten tegen het feit dat in het kader van de ontbinding en vereffening van een vennootschap overgegaan wordt tot een collectief ontslag met vervroegd brugpensioen. Indien er reeds een procedure loopt met het oog op een collectief ontslag met vervroegd brugpensioen op het ogenblik van de beslissing tot ontbinding en vereffening van de vennootschap, dan wordt de procedure gewoon verdergezet. Zie algemeen: Deel I.1. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen. Om een erkenning te bekomen als onderneming in moeilijkheden of in herstructurering is de onderneming die overgaat tot een collectief ontslag hierbij verplicht de informatie- en consultatieprocedure na te leven. De vraag rijst wanneer deze informatie- en consultatieprocedure gestart moet worden Deel V. Vereffening 4
in het kader van de ontbinding en vereffening van een vennootschap. Deze procedure start in principe van zodra de werkgever het voornemen heeft om over te gaan tot een collectief ontslag, dus vóór de ondernemersbeslissing tot collectief ontslag. Dit is in ieder geval uiterlijk op het moment dat de rechtbank van koophandel is overgegaan tot de bevestiging van de benoeming van de vereffenaar(s). Wellicht moet de informatie- en consultatieprocedure reeds vroeger gestart worden. In geval van vrijwillige ontbinding van de vennootschap moet deze wellicht reeds gestart worden vóór de beslissing van de algemene vergadering hierover. Zie in het bijzonder voor de beschrijving van de informatie- en consultatieprocedure: Deel I.1.4.1. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 1). De erkenningsaanvraag moet gemotiveerd zijn en vergezeld zijn van een CAO brugpensioen en een herstructureringsplan. In het herstructureringsplan moet de werkgever ondermeer aantonen dat de onderneming zelf de waarborgen heeft voorzien om bij eventuele faling de kosten te dekken van de aanvullende vergoeding van de bruggepensioneerden tussen de leeftijd van 50 jaar of de leeftijd voorzien in de collectieve arbeidsovereenkomst die van toepassing is, en 55 jaar. Indien de werkgever door de persoon van de vereffenaar deze waarborg niet kan bieden, zal hij geen erkenning bekomen als onderneming in moeilijkheden of in herstructurering. Zie in het bijzonder voor de kennisgeving van het voornemen tot collectief ontslag en onderhandeling over het herstructureringsplan en de CAO brugpensioen : Deel I.1.4.2. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 2. Zie in het bijzonder voor het bekomen van de erkenning als onderneming in herstructurering of in moeilijkheden: Deel I.1.4.3. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 3. Nadat de erkenning van onderneming in moeilijkheden of in herstructurering is bekomen, start de uitvoeringsfase. Vooraleer de werkgever kan starten met het collectief ontslag, moet de tewerkstellingscel actief zijn. De werkgever moet een specifieke procedure naleven vooraleer hij een werknemer ontslaat die geviseerd is door de activeringsverplichting (45 jaar en ouder met één jaar anciënniteit op het ogenblik van de aankondiging van het collectief ontslag en zijn ontslag (kennisgeving van de opzeggingstermijn of onmiddellijke verbreking van de arbeidsovereenkomst) ligt in de periode die aanvangt bij de aankondiging van het collectief ontslag en die eindigt de laatste dag van de periode van erkenning als onderneming in moeilijkheden of in herstructurering). Deze procedure moet de werknemer in staat stellen te beslissen om zich al dan niet in te schrijven in de tewerkstellingscel. Deel V. Vereffening 5
Zie in het bijzonder hiervoor Deel I.1.4.4. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 4: Oprichting van een tewerkstellingscel en inschrijving van de werknemers bij de tewerkstellingscel. Zie voor het uitvoeren van het collectief ontslag en de activering van de werknemers: Deel I.1.4.5. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 5. LET OP! De vereffenaar moet de beschermingsprocedure naleven wanneer hij de arbeidsovereenkomst van een beschermde werknemer beëindigt (zie voor de beschrijving van de beschermingsprocedure van (kandidaat-)personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraad en het comité voor preventie en bescherming op het werk en de leden van de syndicale afvaardiging: Deel I.1.4.5. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 5. LET OP! Kijk na of de vergoeding collectief ontslag en de inschakelingsvergoeding verschuldigd zijn aan de ontslagen werknemers. Zie in het bijzonder hiervoor Deel I.1.6. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen: Verplichte vergoedingen. In geval van sluiting van onderneming als gevolg van de ontbinding en de vereffening van de vennootschap, moet de vereffenaar de werknemersafgevaardigden informeren en consulteren en kennis geven van de sluiting aan het Sluitingsfonds en een aantal andere betrokken overheden. Wanneer de CAO brugpensioen pas is neergelegd bij de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg minder dan zes maanden voor de sluiting van de onderneming, is het Sluitingsfonds niet gehouden om de aanvullende vergoeding te betalen. Het beheerscomité kan nochtans beslissen hiervan af te wijken onder bepaalde voorwaarden. Zie algemeen: Deel II. Sluiting van onderneming. Collectief ontslag met vervroegd brugpensioen zal bijgevolg enkel mogelijk zijn in geval de werkgever de informatie- en raadplegingsprocedure in geval van collectief ontslag naleeft en daarenboven voldoet aan alle andere voorwaarden om een erkenning te bekomen als onderneming in moeilijkheden of in herstructurering. Deel V. Vereffening 6
3 Collectief ontslag zonder vervroegd brugpensioen Wanneer de vereffeningsverrichtingen beletten of niet meer eisen dat de uitvoering van de arbeidsovereenkomsten wordt voortgezet, moet de vereffenaar de arbeidsovereenkomsten beëindigen en dit overeenkomstig de regels van het arbeidsrecht. Naast de individuele ontslagregels, moeten ook de regels inzake collectief ontslag worden nageleefd. De onderneming die overgaat tot een collectief ontslag is hierbij verplicht de informatie- en consultatieprocedure na te leven. De vraag rijst wanneer deze informatie- en consultatieprocedure gestart moet worden in het kader van de ontbinding en vereffening van een vennootschap. Deze procedure start in principe van zodra de werkgever het voornemen heeft om over te gaan tot een collectief ontslag, dus vóór de ondernemersbeslissing tot collectief ontslag. Dit is in ieder geval uiterlijk op het moment dat de rechtbank van koophandel is overgegaan tot de bevestiging van de benoeming van de vereffenaar(s). Wellicht moet de informatie- en consultatieprocedure reeds vroeger gestart worden. In geval van vrijwillige ontbinding van de vennootschap moet deze wellicht reeds gestart worden vóór de beslissing van de algemene vergadering hierover. De vereffenaar zal ook een tewerkstellingscel moeten oprichten indien het een onderneming met meer dan 20 werknemers betreft en een outplacementaanbod moeten doen aan alle werknemers ontslagen in het kader van de herstructurering. De vereffenaar moet ook de beschermingsprocedure naleven wanneer hij de arbeidsovereenkomst van een beschermde werknemer beëindigt (zie voor de beschrijving van de beschermingsprocedure van (kandidaat- )personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraad en het comité voor preventie en bescherming op het werk en de leden van de syndicale afvaardiging: Deel I.2.4.3. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag zonder vervroegd brugpensioen: Procedure: Fase 3. Indien er reeds een procedure loopt met het oog op een collectief ontslag met vervroegd brugpensioen op het ogenblik van de beslissing tot ontbinding en vereffening van de vennootschap, dan wordt de procedure gewoon verdergezet. Zie algemeen: Deel I.2. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Collectief ontslag zonder vervroegd brugpensioen. 4 Meervoudig ontslag buiten collectief ontslag Algemene beschrijving Deel V. Vereffening 7
Bij een vereffening met meervoudig ontslag, worden werknemers wel ontslagen, maar zonder dat dit tot een collectief ontslag leidt. Er kan een meervoudig ontslag zijn dat niet collectief is wanneer bv. minder dan 20 werknemers tewerkgesteld zijn in de onderneming of bv. omdat de ontslagen niet binnen de termijn van 60 dagen plaatsvinden. Bij een meervoudig ontslag dat geen collectief ontslag is, kan het stelsel van vervroegd brugpensioen, hoewel vrij ongebruikelijk, toch worden toegepast maar enkel bij een onderneming in moeilijkheden of een onderneming die een aantal werkloosheidsdagen heeft gekend ten minste gelijk aan 20% van het totaal aantal dagen aangegeven voor arbeiders aan de RSZ. Ook kan brugpensioen op de normale leeftijd. Zie algemeen: Deel I.3. Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Meervoudig ontslag buiten collectief ontslag. Procedure In geval van meervoudig ontslag buiten collectief ontslag moet de vereffenaar in principe geen informatie- en consultatieprocedure naleven. De gewone regels in verband met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst zijn van toepassing. Het meervoudig ontslag kan op elk moment plaatsvinden; het moet niet plaatsvinden binnen een bepaalde termijn. Occasionele informatie De werkgever moet aan de ondernemingsraad occasionele voorlichting verstrekken telkens zich gebeurtenissen voordoen die een belangrijke weerslag kunnen hebben op de onderneming of in alle gevallen waarin interne beslissingen die een belangrijke weerslag kunnen hebben op de onderneming tot stand komen. De beslissing tot ontbinding en vereffening van de vennootschap is onmiskenbaar een interne beslissing die een belangrijke weerslag kan hebben op de onderneming. Deze beslissing moet indien mogelijk medegedeeld worden alvorens ze wordt uitgevoerd. De mededeling van de occasionele voorlichting moet vergezeld zijn van een commentaar betreffende de mogelijke gevolgen die de gebeurtenis of de beslissing kunnen hebben voor de ontwikkeling van de activiteiten van de onderneming en voor de toestand van de werknemers. Wanneer de voorlichting becijferde gegevens bevat, moet een schriftelijke samenvatting ervan aan elk der leden van de ondernemingsraad worden overhandigd. De werkgever die deze informatieverplichting niet naleeft, kan gestraft worden met een geldboete. 5 Activerend herstructureren zonder ontslagen Een vennootschap kan ontbonden en vereffend worden zonder dat hierbij tot ontslagen wordt overgegaan. Dit is het geval wanneer alle werknemers Deel V. Vereffening 8
vrijwillig vertrekken en ontslag geven of in geval van overgang van onderneming. Overgang van onderneming wordt geregeld door CAO nr.32bis. Deze strekt ertoe het behoud van de rechten van de werknemers te waarborgen in alle gevallen van wijziging van werkgever ingevolge de overgang van een onderneming of van een gedeelte van een onderneming krachtens overeenkomst. De rechten en verplichtingen welke voor de vervreemde (de werkgever) voortvloeien uit de op het tijdstip van de overgang bestaande arbeidsovereenkomsten, gaan door de overgang automatisch op de verkrijger (nieuwe werkgever) over. Zie voor de tussenkomst door het Herplaatsingsfonds in geval van overgang van onderneming: Deel I.4.4 Herstructurering met verderzetting van de bedrijfsactiviteiten Activerend herstructureren zonder ontslagen Activerende maatregelen. 6 Regelgevende teksten Artikel 181 tot 196 Wetboek Vennootschappen (zoals gewijzigd bij wet van 2 juni 2006, B.S. 26 juni 2006); Faillissementswet van 8 augustus 1997 (B.S. 28 oktober 1997); CAO nr.32bis van 7 juni 1985 gesloten in de Nationale Arbeidsraad betreffende het behoud van de rechten van de werknemers bij wijziging van werkgever ingevolge de overgang van ondernemingen krachtens overeenkomst en tot regeling van de rechten van de werknemers die overgenomen worden bij overname van activa na faillissement (B.S. 9 augustus 1985); Zie de verwijzingen in andere delen van het Draaiboek. 7 Literatuurlijst Er is geen specifieke literatuur over de sociaalrechtelijke aspecten van de ontbinding en vereffening van de vennootschap. Zie de literatuurlijsten van de andere delen. Deel V. Vereffening 9