Ganzen in België (en Nederland) Welke ganzen komen we bij ons tegen? Grauwe gans Alle ganzensoorten leren kennen die in België (en Nederland) voorkomen is tamelijk eenvoudig. Er komen maar 12 ganzensoorten bij ons voor. We kunnen ze als volgt onderverdelen. Er zijn 6 wilde ganzen die we in het veld regelmatig tegenkomen: Grauwe gans Kolgans Rietgans Kleine Rietgans Brandgans Rotgans Er overwinteren bij ons ook 3 meer zeldzame soorten, ze zijn zo zeldzaam dat je ze waarschijnlijk nooit zal tegenkomen: Dwerggans Roodhalsgans Sneeuwgans En er zijn nog 3 zogenoemde exoten, deze soorten zijn ontsnapt uit gevangenschap en hebben zich hier kunnen voortplanten: Nijlgans Canadagans Indische gans
Grijs/bruine ganzen Grauwe gans De grauwe gans (Anser anser) is de in België (en Nederland) meest voorkomende gans. Het is een grote grijsbruine gans met forse oranje snavel en roze poten. De staart heeft in vlucht een brede witte rand. Kolgans De kolgans (Anser albifrons) broedt in Groenland en het noorden van Rusland. In de maanden oktober tot en met maart verblijft de vogel in grote getallen in de Lage Landen. Het is een bruine gans met witte bles boven de snavel (witneus), zwarte buikstrepen en oranje poten. Rietgans De Rietgans (Anser fabalis) is een bruine gans met oranje-zwarte snavel. Er zijn twee ondersoorten, de Taiiga en de Toendrarietgans. Deze verschillen nauwelijks van elkaar. Kleine Rietgans De kleine rietgans (Anser brachyrhynchus) is een gans die broedt in Oost-Groenland IJsland en Spitsbergen. Het is een trekkende soort die overwintert in Noordwest-Europa, met name in de Lage Landen. Het is een Kleine bruine gans met een grijze rug en roze poten en snavel. De staart heeft in vlucht een brede witte rand.
Bonte ganzen (zwart-wit) Brandgans De brandgans (Branta leucopsis) is een gans van het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan van de oostkust van Groenland tot Spitsbergen en het zuiden van Nova Zembla. Tijdens strenge winters zakken ze af tot België en Nederland. Het is een zwart-witte gans met witte wangen en zwarte snavel, poten en hals. Bleekgezicht (of brandende kaars), blafgans. Rotgans De rotgans (Branta bernicla) komt voornamelijk voor in West-Siberië tijdens de zomer en West-Europa in de winter. Het is een grijs-zwarte gans met een witte halsvlek. Rot-rot-rot roepende Zwartkopgans.
Zeldzaamheden (zeldzame overwinteraars) Dwerggans Dwerggans De dwerggans (Anser erythropus) is een vrij zeldzame gans die wereldwijd sterk in aantal afneemt en daarom zeer kwetsbaar is. Hij lijkt sterk op de kolgans maar is iets dikker en de kop is ook iets ronder. Een volwassen vogel heeft een opvallende gele oogring en een roze snavel. Roodhalsgans De roodhalsgans (Branta ruficollis) is een kleurrijke gans die een wintergast is aan de Zwarte Zee en een dwaalgast hier bij ons. Het lichaam is zwart en in tweeën gedeeld door een witte flankstreep. De borst en het gezicht hebben een roestrode kleur en het hoofd heeft een bont gezichtspatroon. De kleine zwarte snavel en de dunne nek vallen sterk op. Sneeuwgans De sneeuwgans (Chen caerulescens) is een gans van het hoge noorden waar hij broedt op de toendra. Gewoonlijk overwintert hij aan de Atlantische kust van de VS maar soms dwaalt hij wel eens af naar Europa. Ook in België (en Nederland) wordt hij af en toe waargenomen. Het is een forse witte gans met zwarte vleugelpunten en roze poten en snavel. Verwar deze gans niet met de witte half tamme soepganzen die af en toe wel eens tussen wilde ganzen zitten.
Exoten (deze soorten zijn ontsnapt uit gevangenschap en hebben zich hier kunnen handhaven en voortplanten) Nijlgans De Nijlgans (Alopochen aegyptiaca) behoort tot de halfganzen. Deze gans komt algemeen voor in Afrika. Ze worden veel aangetroffen in de Nijlvallei. Nadat in 1967 een aantal exemplaren is ontsnapt, komt de Nijlgans in België en Nederland vrij algemeen voor. Canadagans De Canadese gans (Branta canadensis) komt van oorsprong alleen voor in het noorden van de Verenigde Staten, in Canada en Alaska. Dat deze gans tegenwoordig ook in België en Nederland veelvuldig voorkomt, danken we aan het uitzetten voor jacht en aan ontsnappingen uit watervogelcollecties. Deze gans heeft voornamelijk zwarte veren, een zwarte kop en zwarte, lange hals. Typisch voor deze soort zwarte ganzen is de witte band van de keel tot over de wangen. De zwarte hals gaat over in een witachtige borst.
Indische gans De Indische gans (Anser indicus) is een gans die broedt in Centraal-Azië en over de Himalaya vliegt om te overwinteren in het drasland van India. In Europa leeft de Indische gans als exoot sinds exemplaren uit gevangenschap zijn ontsnapt.
Ganzentijd Vanaf eind oktober strijken de ganzen neer. Ze blijven tot eind maart. Het hoogtepunt van de ganzentijd ligt in de maanden januari en februari. Ganzen zijn grote, zwaar gebouwde watervogels, die gespecialiseerd zijn in grazen en daartoe sterke, vrij lange, midden onder het lichaam geplaatste poten hebben om goed te kunnen lopen. Ze hebben een middellange hals en krachtige, kegelvormige snavel met zaagrand aan bovensnavel. De gans leeft in groepen, vooral tijdens de trek en in overwinteringsgebied. Ze zijn schuw en oplettend, maar kunnen opmerkelijk tam worden in gebieden waar niet gejaagd wordt. Ze trekken langs traditionele routes in familieverband of grote troepen, in V-vormige formaties of golvende linies. Hun voedsel bestaat uit plantaardig materiaal. Ze zijn monogaam, paren en blijven lang bij elkaar leven. Hun nest wordt op de grond, met dons aangekleed. Beide ouders verzorgen de jongen. Adulte vogels ruien alle slagpennen tegelijkertijd en kunnen daarom 3-4 weken niet vliegen, meestal samenvallend met de periode waarin jongen zich in het nest bevinden. Wilde ganzen, fascinerende vogels Ganzen vormen een onmiskenbaar deel van ons historisch en natuurlijk erfgoed. Grauwe ganzen werden reeds ten tijde van de Egyptenaren gedomesticeerd, ze werden niet enkel gekweekt voor hun vlees maar ze werden ook gebruikt als bewaker (van bvb. het Capitool in het oude Rome). Vriezeganzen vormen tevens één van de weinige 'oernatuurfenomenen' in Vlaanderen, waar in de 21ste eeuw ongerepte natuurgebieden allang niet meer bestaan. Jaarlijks lokt de aanwezigheid van vriezeganzen dan ook vele "toeristen" naar de Oostkustpolder. Langs de andere kant hielpen mensen in de loop der jaren ook vaak de vriezeganzen, toen monniken en landbouwers eeuwen terug de slikken en schorren inpolderden tot weilanden (dan wel ten koste van echte kustgebonden vogels). Toch is de relatie tussen mensen en vriezeganzen niet zo onbesproken. Over de hele route werd er eeuwenlang op ganzen gejaagd. Zo'n halve eeuw geleden dreigde dit helemaal mis te lopen en gingen diverse soorten hard achteruit. Daarom nam de overheid in de jaren tachtig, op aandringen van natuurbeschermers, het wijze besluit om de ganzen te beschermen en de jacht te sluiten. Ook elders in Europa werd de ganzenjacht beperkt. Hierdoor konden de meeste ganzensoorten zich weer herstellen tot het niveau van het begin van de twintigste eeuw. Heb je vragen, aarzel niet en stuur een mailtje: vogelsvanbelgie@gmail.com
Rietgans Rotgans
Grauwe gans Rotgans
Brandgans Canadagans