Heemkundekring Son en Breugel Mededelingenblad - oktober 2018 - jaargang 44 nr. 6
BESTUUR Voorzitter Dhr. J.C. den Uijl voorzitter@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-473160 Secretaris Dhr. F. Wilbrink secretaris@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-473049 Penningmeester Dhr. C. Verdonschot penningmeester@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-475680 Lezingen en Excursies Dhr. Th. van Dommelen excursies@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-473310 Webmaster en Publicaties Dhr. D. van Hattum webmaster@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-471008 Ledenadministratie Dhr. M.P.M. van Rooij ledenadmi@hkksonenbreugel.nl Tel.: 0499-472445 Website www.hkksonenbreugel.nl Social Media Facebook en Twitter Werkgroepen De werkgroepen houden zich bezig met: - Documentatie - Genealogie - Fotografie - Foto s, bidprentjes en familieberichten - Het project Kadastrale Atlas - Monumenten - Archeologie Voor nadere informatie over de werkgroepen: tel. 0499-323359 (op werktijden), of zie onze website. Bezoekadres Heemkamer Oude Raadhuis, Markt 1, 5691 AR Son Tel.: 0499-323359 (op werktijden) Werktijden in het Raadhuisje Maandag: 09.00-16.00 u. en 19.30-21.30 u. Donderdag: 14.00-16.00 u. en 19.30-21.30 u. Openingstijden Heemkamer Maandag: 09.00-16.00 u. Donderdag: 14.00-16.00 u. Maandag- en donderdagavond: 19.30-21.30 u. (alleen op afspraak) Publicaties - HEEM SON EN BREUGEL Dit tijdschrift verschijnt 4x per jaar - Mededelingenblad Het mededelingenblad verschijnt 6x per jaar Voor overige publicaties zie onze website. Verspreiding publicaties Mw. J. Verdonschot-Brewel Tel.: 0499-475680 Lidmaatschap Contributie 21,- per jaar. Gezinsleden 12,- Hierin zijn begrepen: - Tijdschrift HEEM SON EN BREUGEL - Mededelingenblad - Lezingen en organisatie van excursies Abonnement In Brabant U kunt zich via de kring abonneren op het tijdschrift In Brabant (voorheen Brabants Heem ) tegen een gereduceerd tarief. Rekeningnummer bij de ING bank NL26 INGB 0004 0760 74 ten name van Heemkundekring Son en Breugel Kamer van Koophandel Inschrijvingsnummer 40235677 Het Mededelingenblad verschijnt 6 keer per jaar 2 ISSN 2405-8777
Lezing Heemkundekring Son en Breugel op dinsdag 23 oktober 2018 om 20.00 uur in de zaal van De Zwaan, Markt 9 te Son en Breugel De beeldenstorm en Alva s Raad van Beroerten In de zomer van 1566 bereikten sociale, religieuze en economische spanningen in de Nederlanden het kookpunt. Ballingen die om geloofsredenen de Nederlanden waren ontvlucht keerden terug en predikanten voelden zich zeker genoeg om in het openbaar hun anti-roomse ideeën te uiten. Schouten en stadsbesturen konden niets beginnen tegen de oproeren die overal de kop op staken. De Beeldenstorm verspreidde zich razendsnel door het land en het Spaans-Habsburgse bewind in Brussel wankelde op haar grondvesten. Op 10 augustus, de dag dat de Beeldenstorm begon, werd een hagenprediker s-hertogenbosch binnengebracht onder begeleiding van een gewapende escorte. Het bleek een voorbode te zijn van de vernielingen die twaalf dagen later begonnen in de Sint-Janskathedraal en daags daarna oversloegen naar de kloosters in de omgeving. Beeldenbrekers spraken spottend over heiligenbeelden die nyet bloeden konden. De uit Son afkomstige inquisiteur en bisschop Franciscus Sonnius (1507-1576) was in deze roerige tijden bisschop van s-hertogenbosch. Dichterbij Son en Breugel sloegen beeldenstormers toe in Eindhoven. Na een vurige preek vanaf het kansel door Meester Aerdt sloegen de toehoorders het interieur van de parochiekerk stuk. Koning Filips II stuurde de hertog van Alva om de rust te herstellen. Eenmaal aangekomen in Brussel stelde Alva een speciale rechtbank samen om de beeldenstormers op te sporen en te bestraffen: de Raad van Beroerten. 3
Hoe verleende Sonnius steun aan Alva? Waar was hij getuige van gedurende het jaar van de Beeldenstorm? Hoe brachten de inwoners van zestiende-eeuws Son en Breugel het ervan af in 1566? Tijdens de lezing die gehouden wordt door Sander Wassing komen deze vragen aan de orde. Sander Wassing (1976) is historicus en studeerde aan de Universiteit van Leiden waar hij zich specialiseerde in de geschiedenis van de Nederlanden gedurende de zestiende en zeventiende eeuw. Zijn scriptie schreef hij over de Beeldenstorm en Alva s Raad van Beroerten. Heemkundekring Son en Breugel nodigt u van harte uit om op dinsdag 23 oktober aanstaande deze lezing bij te wonen in De Zwaan in Son. De aanvang is 20.00 uur. Voor leden van de Heemkundekring is de toegang gratis, van niet-leden zal een bijdrage van 2 euro worden gevraagd. 4
Verslag van de lezing op 19 september 2018 over De geboorteplaats van Pieter Brueghel de Oude Alhoewel nooit vastgesteld of bewezen gaan wij er toch van uit dat Pieter Brueghel rond 1525 in ons eigen Breugel is geboren waarbij we wel openstaan voor andere opties wat onder andere blijkt uit het vriendschappelijk bezoek vanuit Breugel aan Grote Brogel toen daar in 1969 een groot Brueghel-festijn werd georganiseerd. In die tijd schreef Paul Capals al uitgebreid over vraag wat de geboorteplaats van Pieter Brueghel zou kunnen zijn in het tijdschrift van de Culturele Kring uit Peer. Toen we recent hoorden over mogelijk nieuwe bronnen die antwoord zouden kunnen geven op die vraag was het contact snel gelegd en vonden we Paul, Brueghelkenner en o.a. grote roerganger achter de Brueghelkring, de Brueghelfoundation en het Brueghelmuseum in Peer, samen met historicus Jo Corstjens en docent geschiedenis Jos Henckens om hun bevindingen met ons te delen. Deze presentatie werd voor een 40-tal geïnteresseerden gegeven op 19 september jl. in de zaal van De Zwaan en begon, voor het goede begrip, met een situering van Pieter Brueghel in zijn tijd met aandacht voor de bestuurlijke organisatie en de cultuurhistorische tradities van dat moment. Vervolgens wordt met een kritische analyse van bronnenmateriaal uit de 16 de en 17 de eeuw vastgesteld dat Karel van Mander in 1604 schreef dat Pieter Brugehel in een onbekend dorp, niet ver van Breda, Brueghel geheten is geboren. Guicciardini en Vasari noemen Breda als geboorteplaats maar Lampsonius verduidelijkt in 1572 dat hier bedoeld wordt in de buurt van. Als dan vervolgens kan worden vastgesteld dat de Belgische plaats Bree zowel in het Latijn en Italiaans destijds Breda werd genoemd en Brogel in zowel de literatuur als op oud kaartmateriaal wordt aangeduid met Bruegel is het punt van discussie duidelijk. 5
Het noorden ligt links Mede verwijzend naar de opmerking van Van Mander dat de geboorteplek niet ver van Breda ligt en dat de term niet ver meer van toepassing is op de afstand van Bree tot grote Brogel dan op de afstand tussen Breda en Son en Breugel menen de inleiders dat er sterke aanwijzingen zijn dat de geboorteplaats van Pieter Brueghel de Oude wel eens Grote Brogel kan zijn. Aandachtig publiek bij deze lezing De nieuwgevonden aanwijzingen maken die vraag misschien gerechtvaardigd maar ook moeten we concluderen dat van een hard bewijs zeker nog geen spra- 6
ke is en dat geven de inleiders zelf ook aan. Verschillende vragenstellers uit de zaal uitten dan ook hun twijfel. In ieder geval een boeiende avond met een mooie presentatie voorzien van veel beeldmateriaal waar de aanwezigen met plezier naar hebben geluisterd en gekeken. Als geschenk voor onze kring en ter onderstreping van de vriendschapsbanden ontvingen we een originele drinkbeker zoals die op het Brueghelfestijn in Peer in 1969 werd gebruikt. Thom van Dommelen Oude advertenties De Brug 03-09-1969 De Brug xx-11-1954 7
Schenkingen en aanwinsten archief Dhr. K. van den Akker: documentatie over huize De Vloed Dhr. T. Donkers van Heemkundekring Sint-Oedenrode: bidprentjes van S&B, in ruil voor onze schenking van Rooise aan hen Mw. A. van de Westelaken: schilderij gezicht op centrum Son vóór 1920 Dhr. C. Aries: oude medailles gewonnen door de handboogschutterij en beker van de Sonse voetbalclub SWS, voorloper van SBC Activiteitenagenda 2018 23 oktober Lezing De Beeldenstorm en Alva s Raad van Beroerten door Sander Wassing 26 oktober Excursie Provinciehuis, s-hertogenbosch 12 december Lezing De ongeletterde boer (volksonderwijs in de 16 e en 17 e eeuw) door Henk Roosenboom Nieuwe leden In de afgelopen periode hebben zich als lid aangemeld: Dhr. Swinkels Dhr. en mw. P. van Eijndhoven Dhr. en mw. P. Seesink Dhr. A. van der Heijden Dhr. en mw. P. Tinteren Mw. F. Beelen Mw. A. Jacobs-Beelen Mw. M. de Ruiter-van Maasakkers 8