Eigen woning en scheiding 1 Stappenplan Wie heeft een eigen woning? Wie heeft er een eigenwoningschuld? Drukt de rente? Is er betaald? Eigen woning 1
Hoofdregel: art. 3.111 lid 1 Gebouw of duurzaam aan plaats gebonden woonwagen, schip, inclusief aanhorigheden Dat anders dan tijdelijk als hoofdverblijf Bel. pl. of personen van zijn huishouden ter beschikking staat krachtens: Eigendomsrecht, economische eigendom daaronder begrepen (van partner is ook goed) en bel. pl. of zijn partner geniet voordelen, de kosten en lasten drukken op bel. pl. of zijn partner en de waardeverandering gaat hen grotendeels aan vruchtgebruik krachtens erfrecht en bel. pl. geniet de voordelen en de kosten en lasten drukken op hem Echtscheidingsfictie, art. 3.111 lid 4 Achterblijver: hoofdverblijf Woningverlater: fictie 3.111, lid 4 Verhuur aan ex-partner is geen probleem Huur niet salderen met rente, want de huur is geen directe vergoeding voor de betaalde rente maar voor het gebruik van de woning 24 maanden vanaf moment verplaatsen hoofdverblijf Oude woning blijft hoofdverblijf van gewezen partner of duurzaam gescheiden levende echtgenoot EWF: naar gerechtigdheid eigendom Eén eigen woning per huishouden Art. 3.111, lid 8 Indien twee woningen: kiezen bij aangifte (art. 3.111, lid 9) Samenhang met art. 3.111, lid 4? Casus: twee duurzaam gescheiden levende echtgenoten hebben ieder hun eigen hoofdverblijf. Een of twee eigen woningen? 6 2
Inkomen uit de woning Voor eigenaar die in woning achterblijft: eigenwoningforfait voor eigenaarsdeel Voor eigenaar die pand verlaat: Eerste twee jaar: eigenwoningforfait (art. 3.111, lid 4) Daarna: box 3 Genotsrecht van ex-echtgenoot vermindert waarde niet (art. 5.22, lid 4) Deel dat de achterblijver mag blijven gebruiken = meestal alimentatie belast bij ontvanger (art. 3.101, lid 2) aftrekbaar bij verstrekker (art. 6.3, lid 2) Waardering cf. eigenwoningforfait Eigenwoningschuld Eigenwoningschuld hoofdlijnen Voorwaarden Schuld in verband met de eigen woning Contractuele aflossingsverplichting van ten minste annuïtair en ten hoogste 360 maanden Er wordt daadwerkelijk afgelost Informatieverplichting in geval van lening bij een niet financiële instelling Bijv. een BV of een ouder Vanaf 2016: bij de aangifte Let op aftrekbeperkingen Via beperking eigenwoningschuld of beperking in de renteaftrek zelf Voor op 31 december 2012 bestaande situaties geldt overgangsrecht 8 januari 2019 3
Aftrekbeperkingen: uitsluiting ews Schulden om de rente te betalen (art. 3.119a, lid 6, sub a) Hogere schuld vanwege aankoop van partner (art. 3.119a, lid 6, sub b) Schulden bij partner (art. 3.119a, lid 6 sub c) Wettelijke verdeling (art. 3.119a, lid 6, sub d) Schulden waarvan maximale looptijd is verstreken (sub e) Schulden door betalingsachterstand naar box 3 (art. 3,119e, lid 5) Verlaging eigenwoningschuld en kosten: Bijleenregeling (art. 3.119a, lid 3 sub a en lid 4) Vrijgestelde schenking (art. 3.119a, lid 3 sub b) 10 Kosten van de eigenwoningschuld Alle kosten die verband houden met de lening Niet die verband houden met de woning Meefinancieren kosten lening en woning: rente is aftrekbaar Boeterente ook: kosten van de geldlening en geen rente; zie ook art. 3.119a lid 9 Wet IB 2001 Drukken en betalen Wie heeft de eigenwoningschuld? Drukt de rente (art. 3.110)? Juridisch uitleggen: wie is de schuldenaar? Kunnen de kosten met vrucht worden verhaald op een ander? Kunnen de kosten worden bestreken uit een vanuit de bron bezien onbelaste kostenvergoeding? Betalingsmoment in de zin van art. 3.147 Betaald Verrekend Ter beschikking gesteld Rentedragend 4
Rb. Noord-Nederland 26 april 2016, nr. 15/2853, V-N 2016/34.20 Ouders overlijden in 2012 Woning met aflossingsvrije leningen Belanghebbende X en zus erfgenamen X woont sinds 1 mei 2013 in woning Hij betaalt vanaf dat moment alle rente Rente aftrekbaar? Voorbeelden Een kind heeft eigenwoningschuld: 200.000. Heeft het kind recht op renteaftrek in de volgende situaties: Stel dat het kind een schenking ontvangt van waaruit hij de rente op de eigenwoningschuld betaalt. Kind heeft een eigenwoningschuld bij de bank. Ouder is hoofdelijk aansprakelijk. De ouder betaalt de rente namens het kind aan de bank. Idem als 2. Kind betaalt rente aan de bank. Op enig moment stopt hij met betalen. Ouder gaat aan de bank de rente betalen. Kind heeft een eigenwoningschuld bij de ouder. Rente wordt kwijtgescholden. 8 januari 2019 Rb Zeeland-West-Brabant 14 juli 2015, nr. 14/5526, V-N 2015/45.21.11 (1) Belanghebbende is ongehuwd en woont met zijn partner, hun vijf kinderen en zijn broer in een woning Belanghebbende en zijn broer hebben de woning in 2003 gekocht Ieder voor de onverdeelde helft eigenaar Hypotheek van 150.000 waarvoor zij beiden hoofdelijk aansprakelijk zijn 15 5
Rb Zeeland-West-Brabant 14 juli 2015, nr. 14/5526, V-N 2015/45.21.11 (2) Schriftelijke overeenkomst: ( ) alle verschuldigde hypotheekrente van de SpaarZeker Hypotheek met leningnummer [leningnummer] steeds uitsluitend door de heer [belanghebbende] wordt betaald en dat de heer [A] op zijn beurt een bijdrage in de kosten van de huishouding betaalt en niets met de te betalen of betaalde hypotheekrente van doen heeft.( ) In 2010 trekt belanghebbende 100% van de rente af en geeft 100% van het EWF aan Wat is rechtens juist? 16 Vertaling naar echtscheiding Te nemen stappen: Is er een eigen woning? Van wie is de eigenwoningschuld? Wie betaalt: Schuldenaar zelf Een ander: Waarom? Huur? Voorkomen aansprakelijkheidsstelling? Alimentatie? 6
Alimentatie gehuwden Art. 3.101 Wet IB 2001: Periodieke uitkeringen en verstrekkingen die: worden ontvangen op grond van een rechtstreeks uit het familierecht voortvloeiende verplichting, tenzij de uitkeringen of verstrekkingen worden ontvangen van bloed- of aanverwanten in de rechte lijn of in de tweede graad van de zijlijn. Art. 6.3 Wet IB 2001: aftrek onderhoudsverplichtingen Alimentatie ex-samenwoners Betalingen vloeien niet voort uit het familierecht Toch fiscale behandeling als alimentatie (art. 3.101, letter c en art. 6.3, lid 1, letter f) indien: Er sprake is van een dringende morele verplichting (= natuurlijke verbintenis), Verplichting én aanspraak dienen dringend te zijn Maatschappelijke opvattingen Die is omgezet in een rechtens afdwingbare RB Breda 26 maart 2012, LJN: BW4014 (gehuwden; opname gezamenlijke rekening) Hof Den Haag 11 oktober 2011, VN 2012/4.19 (ongehuwd samenwonenden opname gezamenlijke rekening) HR ECLI:NL:HR:2018:868 8 juni 2018 Mevrouw X, is tot 13 januari 2011 in algehele gemeenschap van goederen gehuwd met de heer Y 8 november 2010 echtscheiding uitgesproken X en Y komen overeen dat de volledige overwaarde van de te verkopen voormalige echtelijke woning aan X toekomt Alimentatie bedraagt 1915 bruto en wordt verlaagd na levering woning tot 600 netto Eind 2010 wordt de woning verkocht. X ontvangt 60.000 HR art. 81 RO. In cassatie op Hof Den Haag 17 oktober 2017, ECLI:NL:GHDHA:2017:2941 7
Hof 's-hertogenbosch, 12 oktober 2017, ECLI:NL:GHSHE:2017:4425 X en Y gaan scheiden Beiden hebben een goed inkomen In het echtscheidingsconvenant komen zij overeen dat er geen partneralimentatie verschuldigd is In de huwelijkse voorwaarden is een periodiek verrekenbeding opgenomen dat niet is nagekomen X is Y daarom nog 80.000 verschuldigd Y besluit dat X dit niet hoeft te betalen Drukt de rente? Voorbeeld 1 Man bezit de woning Eigenwoningschuld 300.000 Rente 12.000 Man verlaat de woning Vrouw betaalt marktconforme huur ad 12.000 per jaar Drukt de rente bij de man? Voorbeeld 2 Idem, maar nu hebben ze bepaald dat de vrouw de rente en de kosten en de lasten van de woning voor haar rekening moet nemen. Vrouw betaalt rechtstreeks aan de bank. Drukt de rente bij de man? 23 Enige relevante / en soms foute / jurisprudentie (I) Hof Leeuwarden 2 september 2005, NTFR 2005/1220 en HR 10 oktober 2008, NTFR 2008/1980 (art. 81 ro) Haarlem 28 september 2010, nr. 10/811, NTFR 2010/2665 en Hof Amsterdam 29 maart 2012, nr. 10/00106, NTFR 2012/1284 Hof Amsterdam 7 juli 2011, nr. 09/00686, NTFR 2011/2033, V-N 2011/49.16 Rechtbank Den Haag 27 augustus 2009 en Hof Den Haag 14 april 2010 8 januari 2019 8
Enige relevante / en soms foute / jurisprudentie (II) Hof Amsterdam 21 maart 2013, 11/00828, V-N 2013/40.11 HR 10 januari 2014, 13/03103, V-N 2014/9.11 Hof Den Bosch 26 februari 2015, nr. 13-00979, V-N 2015/25.19.19 Hof Den Bosch 21 april 2016, nr. 14.00886, V-N 2016/45.8 Rb Gelderland 2 juni 2016, nr. 15/4960, V-N 2016/40.18.1 HR 18 november 2018, ECLI:NL:HR:2018:2134, V-N 2018/60.9, NTFR 2018/2664 8 januari 2019 Hof Den Haag 14 april 2010, V-N 2010/40.20 M en V zijn in gvg getrouwd Op 1 augustus 2004 zijn zij duurzaam gescheiden gaan leven en heeft M de gezamenlijke eigen woning verlaten In 2005 is het huwelijk door echtscheiding ontbonden M heeft alle rente over 2004 volledig in aftrek gebracht als eigenwoningrente In geschil is de vraag of en zo ja bij wie, de rente in 2004 aftrekbaar is Wat is jullie oordeel? 8 januari 2019 Hof Leeuwarden 2 september 2005, NTFR 2005/1220 en HR 10 oktober 2008, NTFR 2008/1980 Man en vrouw zijn in gemeenschap van goederen getrouwd Ze gaan uit elkaar en vrouw blijft in de woning wonen Vrouw moet huur aan de man betalen ( 549 per maand) In dec 2000 huwelijk ontbonden door echtscheiding In 2011 toedeling aan vrouw Man betaalt in 2000 alle rente aan de bank; totaal 549 Man moet kinderalimentatie betalen ( 178), die wordt verrekend met de huur die de vrouw moet betalen Vrouw maakt dus 322 per maand aan de man over Bedoeling is dat de vrouw de woning krijgt toebedeeld Man wil alle rente aftrekken 8 januari 2019 9
Hof Amsterdam 7 juli 2011, nr. 09/00686, V-N 2011/49.16 Man en vrouw zijn beide voor de helft eigenaar en schuldenaar Echtscheidingsprocedure: kosten en lasten van de voormalige echtelijke woning en schuld komen voor rekening van de ex-vrouw De vrouw woont samen met haar zoon in die woning Vrouw betaalt niet Man betaalt 8 januari 2019 Hof Amsterdam 29 maart 2012, NTFR 2012/1284 A en B, gehuwd in gvg, zijn in 2004 gescheiden (2003 duurzaam gescheiden leven) A verlaat de woning 28 juni 2006 is de woning en hypotheekschuld toebedeeld aan B naar de waarde dgl Levering is 8 september Over het volledige jaar 2006 betaalt B de rente Bij wie/welke periode rente-aftrek? 29 Hof Amsterdam 21 maart 2013, 11/00 828, V-N 2013/40.11 (1) In januari 2007 heeft de echtgenote van belanghebbende met haar zoon de echtelijke woning verlaten. Man blijft achter Man betaalt alle rente in 2007 en trekt deze volledig af als hypotheekrente. Voor het hof ook: helft is onderhoudsverplichting 30 10
Hof Amsterdam 21 maart 2013, 11/00 828, V-N 2013/40.11 (2) Hof t.a.v. de rente: Belanghebbende heeft niet aannemelijk gemaakt dat hij vanaf het moment van vertrek van zijn exechtgenote de economische eigenaar van de woning was. Het hof gaat er dan ook van uit dat de woning tot het moment van de boedelscheiding gemeenschappelijk eigendom was van belanghebbende en de vrouw. Belanghebbende hoeft slechts de helft van het eigenwoningforfait aan te geven en kan slechts de helft van de hypotheekrente in aftrek brengen. 31 Hof Amsterdam 21 maart 2013, 11/00 828, V-N 2013/40.11 (3) Hof t.a.v. de onderhoudsverplichting: Het feit dat bij de berekening van de draagkracht van de man ervan is uitgegaan dat hij de volledige hypotheekschuld zou betalen niet automatisch betekent dat dit bedrag is aan te merken als uitgaven voor een onderhoudsverplichting. Uit de beschikking van de rechtbank met betrekking tot de bijdrage van belanghebbende in het onderhoud van zijn ex-echtgenote kan dan ook niet worden afgeleid dat de helft van de hypotheekrente die kan worden toegerekend aan eiseres dient te worden aangemerkt als uitgaven voor een onderhoudsverplichting. 32 HR 10 januari 2014, 13/03103, V-N 2014/9.11 Belanghebbende is van tafel en bed gescheiden van haar echtgenoot. Daarna koopt haar echtgenoot een woning 2006: belanghebbende brengt de hypotheekrente in aftrek Hof Amsterdam, 23 mei 2013, nr. 11/00026, NTFR 2013/1662 oordeelt dat belanghebbende niet uit hoofde van de gvg mede-eigenaar is van de woning. Belanghebbende heeft evenmin aannemelijk gemaakt dat zij als economisch eigenaar moet worden aangemerkt. HR: art. 81 Wet RO. 33 11
Hof Den Bosch 26 februari 2015, nr. 13-00979, V-N 2015/25.19.19 (1) Y is eigenaar van een woning en heeft ews. X is borgsteller In 2008 gaan zij uit elkaar en Y verlaat de woning. In 2010 is Y weer ingeschreven op het oude adres Ze zijn geen fiscale partners De hypotheekrente wordt in jan t/m juli betaald van een en/of rekening In aug t/m dec van rekening belanghebbende Voeding en/of rekening in 2009 beiden ca. 10.000 34 Hof Den Bosch 26 februari 2015, nr. 13-00979, V-N 2015/25.19.19 (2) In geschil is of de betaalde hypotheekrente voor meer dan 50% op belanghebbende heeft gedrukt Belanghebbende 1) Ik heb meer dan 50% op de rekening gestort 2) Ik heb in 2014 het bedrag aan X terugbetaald via mijn spaarrekening. Het is dus alleen maar een verschuiving Oordeel hof? 35 Hof Den Bosch 21 april 2016, nr. 14.00886, V-N 2016/45.8 M en V scheiden in 2007 Echtscheidingsconvenant: M betaalt partneralimentatie vanaf dag levering huis V gebruikt de woning M betaalt alle kosten voor de eigenwoningschuld M trekt 50% af als rente en 50% onderhoudsverplichting 12
Rb Gelderland 2 juni 2016, nr. 15/4960, V-N 2016/40.18.1 M en V gehuwd huwelijkse voorwaarden van 2008 tot november 2012 V koopt in 2008 een eigen woning M en V zijn hoofdelijk aansprakelijk Onderlinge afspraak: ieder 50% 2012 woning voor beiden hoofdverblijf 2013: M woont ergens anders V geeft in 2012 100% aftrek op en M 50% HR 18 november 2018, ECLI:NL:HR:2018:2134, V-N 2018/60.9, NTFR 2018/2664 X is in 2009 gescheiden Ex-echtgenote Y verlaat in 2009 de woning X betaalt alle rente: X: helft rente andere helft alimentatie Hof: in rechte vorderbare familierechtelijke pu niet aannemelijk gemaakt Geen overeenkomst Bij vaststelling van de partneralimentatie rekening houden met rentebetaling onvoldoende Oordeel Hoge Raad? Conclusies I Hoofdverblijf of bij fictie eigen woning Rente moet drukken: Tot wiens vermogen behoort de schuld? Betalen in de zin van 3.147 Wet IB 2001 Betalen voor een ander: fiscaal duiden: Namens die ander in overleg: Om aansprakelijkheid te voorkomen Alimentatie Gebruiksvergoeding 13
Conclusies II Na feitelijk uit elkaar gaan blijft hypotheekrente nog maar 2 jaar volledig aftrekbaar voor eigendomsaandeel woningverlater Betaling rente van ex-partner is niet automatisch (aftrekbaar als) alimentatie! Leg afspraken schriftelijk vast en geef duidelijk aan waarom (alle) rente wordt betaald 40 30-jaarstermijn en echtscheiding A en B zijn in 2010 in gvg gehuwd Eigenwoningschuld bedraagt 200.000, rente 6% A heeft steeds de rente in aftrek gebracht omdat zijn inkomen het hoogst is In 2016 gaan ze uit elkaar Wat zijn de gevolgen voor de 30-jaarstermijn? Bijleenregeling en echtscheiding vb 1 Man en vrouw gehuwd in gemeenschap van goederen Gezamenlijke woning met een waarde van 500.000 en een EWS van 400.000 Op 1 januari 2012 verlaat de vrouw de woning en koopt een nieuwe woning voor 225.000 De man blijft in de woning wonen en verhoogt de lening tot 500.000 Wat zijn de fiscale gevolgen? 14
Bijleenregeling en echtscheiding vb 2 A en B zijn in gvg gehuwd. Zij gaan scheiden De vrouw blijft in de woning wonen De ontbonden huwelijksgemeenschap bestaat uit: woning 300.000 en schuld 150.000 overige bezittingen ad 200.000 Wat is fiscaal de meest gunstige verdeling? Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 16/00864, V-N Vandaag 2017/727 X en Y kopen ieder 50%. Totale waarde 1.080.000 Eigen middelen: 325.000 (X 265.000, Y 60.000). Schuld: 755.000 Aflossingen: 175.000 door X. Schuld 580.000 2012 toedeling woning aan X. Waarde woning 890.000 Overwaarde totale woning: 310.000 Samenlevingscontract: ieder draagt voor de helft bij. Zo niet, dan ontstaat er een renteloze schuld/vordering Hoe hoog is de EWR van X en Y? Bestaande EWS en echtscheiding Geen vervreemding/verwerving Boedelmenging door aangaan huwelijk Boedelmenging door wijziging huwelijkse voorwaarden Vererving tussen partners Art. 3.119aa, lid 4 Wet IB Verkoop gezamenlijk pand en aankoop ander pand Ieder behoudt voor maximaal 50% BEWS Toedeling gehele pand aan één van de ex-partners Voor helft BEWS Andere helft: nieuwe EWS 15
Casus X en Y zijn in 1999 gehuwd in gvg en hebben in dat jaar een eigen woning gekocht Tot de huwelijksgemeenschap behoort een eigen woning en een aflossingsvrije hypotheek van 200.000 In 2013 gaan X en Y scheiden. De eigen woning heeft op dat moment een waarde van 220.000. X blijft in de woning wonen en neemt het aandeel in de woning en de schuld over van Y. De vergoeding voor de overwaarde ad 10.000 financiert X met een lening. Y koopt in 2014 een nieuwe woning met een waarde van 150.000 Gevolgen voor X en Y? 8 januari 2019 16