Verslag Users Group Plenaire Vergadering van 25/09/2014

Verslag Users Group Plenaire Vergadering van 25/09/2014 Aanwezig: W. Aertsens (Infrabel) J.-P. Bécret (GABE) P. Claes (FEBELIEC) T. Deheegher (VOKA) B. De Wispelaere (FEBEG) B. Gouverneur (Synergrid) J. Hensmans (FOD-SPF Economie-Energie) N. Laumont (EDORA) B. Massin (EFET) M. Malbrancke (InterRegies) G. Meynkens (FEBELIEC) L. Vande Velde (BOP) H. Vandersyppe (FEBEG) P. Verlinden (FEBEG) F. Vandenberghe (Voorzitter), D. Aelbrecht, I. Gerkens, E. Spire, D. Zenner (Elia) R. Bourgeois (gedeeltelijk, Elia) Verontschuldigd: J.-P. Boydens (Cogen Vlaanderen) S. Harlem (FEBEG) W. Gommeren (VOB-BECI) Agenda 1. Goedkeuring van het verslag van de vergadering van 5 juni 2014 2. Situatie winter 14-15 Risico op tekort 2.1. Bevoorradingszekerheid Stand van zaken 2.2. Strategische reserve winter 2014-2015 3. Strategische reserve winter 2015-2016 Organisatie van de werken 4. Ondersteunende diensten 2015 Stand van zaken 5. Federaal ontwikkelingsplan 2015-2025 6. WG Belgian Grid Status van de lopende werken (vergadering van 11 september 2014) 7. WG European Market Design Status van de lopende werken (vergadering van 22 september 2014) 8. Varia Herziening van de ledenlijst - Huishoudelijk reglement Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 1/7

VERSLAG 1. Goedkeuring van het verslag van de vorige vergadering (5/6/2014) Het verslag van de vergadering van 5/6/2014 wordt zonder opmerkingen door de Users Group goedgekeurd. 2. Situatie winter 14-15 Risico op tekort 2.1. Bevoorradingszekerheid Stand van zaken Elia presenteert een stand van zaken van de situatie die vandaag gekend is voor de winter 14-15 (zie presentatie 'Adequacy in Belgium winter 14-15'), alsook informatie over het proces dat door Elia wordt gevolgd in geval van afschakeling (zie presentatie 'process in case of energy scarcity'). Een vertegenwoordiger van FEBELIEC benadrukt de moeilijkheid om het belang van de hernieuwbare productie in Duitsland te verzoenen met de beperkte invoercapaciteit (Cfunctie toegepast door de Duitse TSO). Er werden ook zeer hoge prijzen opgetekend op Belpex, terwijl de invoervolumes op de noordgrens waren verminderd. Elia verduidelijkt dat de maand september traditioneel bekend is om zijn netwerkzaamheden, die tot dergelijke volumebeperkingen kunnen leiden. Er dient ook rekening te worden gehouden met de intraday capaciteiten en de redispatchingmogelijkheden door de naburige TSO's. Dit wordt momenteel met hen besproken om bijkomende uitzonderlijke maatregelen in te voeren op de grenzen in geval van tekort. Elia herinnert er ook aan dat voor de volgende winters investeringen op de grenzen voorzien zijn, die de situatie zullen verbeteren. Voor deze winter 14-15 zal de situatie grotendeels afhangen van de winteromstandigheden in Frankrijk. Er dient ook een onderscheid te worden gemaakt tussen fysieke invoercapaciteiten en marktwerking. De vertegenwoordiger van EFET benadrukt dat het interessant zou zijn om de gevolgen van de maximumprijs tegelijkertijd te onderzoeken op de verschillende marktplatformen. Indien dergelijke resultaten beschikbaar zijn, stelt de voorzitter van de Users Group voor om ze in de WG voor te stellen. De vertegenwoordiger van GABE suggereert om de grenzen in N-modus in plaats van N-1 te exploiteren. Een mogelijkheid is een afschakelbare capaciteit van 1000 MW die kan worden geactiveerd wanneer een element op de grenzen wegvalt, naar het voorbeeld van het ICH-product. De verbruikers zouden er baat bij hebben, gezien de kostprijs van energie in geval van tekort. De industriële klanten zouden instaan voor de reserve in plaats van een miljoen Belgische verbruikers, op basis van een adequate stimulans. Volgens Elia lijkt deze suggestie interessant maar moeiljik realiseerbaar, omdat men niet weet of deze MW effectief beschikbaar zullen zijn. Het risico op een afschakeling zou onbekend en willekeurig zijn, in tegenstelling tot het afschakelplan waarin de af te schakelen volumes geprogrammeerd zijn. Een vertegenwoordiger van FEBELIEC benadrukt ook de moeilijkheid om in 3 minuten tijd een dergelijke hoeveelheid afschakelbare energie bij de industriële klanten te vinden. Elia bevestigt dat de aanbesteding voor het ICH-product meer offertes opleverde dan het vereiste volume, maar niet in een orde van grootte van 1.000 MW. Het totaal volume van de vraagbeheeroffertes was iets hoger dan 500 MW (ICH, strategische reserve en R1load) voor de winter 14-15, hetgeen reeds aanzienlijk is. De vertegenwoordiger van FEBELIEC benadrukt dat zijn federatie de redenen onderzoekt waarom niet meer industriële klanten aan de aanbesteding voor de strategische reserve hebben deelgenomen. Volgens hem was de deelnametermijn te kort voor de industriële klanten. Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 2/7

Elia herinnert EFET en FEBEG aan het bestaan van de financiële stimulans van 4.500 /MWh als onevenwichtstarief, die de leveranciers zou moeten aanmoedigen om de beschikbare flexibiliteit bij hun verbruikers te valoriseren. Bij zeer hoge prijzen op Belpex kunnen volgens de vertegenwoordiger van FEBELIEC enkele honderden MW worden vrijgemaakt via de marktspelers en de netgebruikers die ARP's zijn. Er ontbreken echter historische gegevens over de volumes van de strategische reserve en de activering van de vraag. Een vertegenwoordiger van FEBEG benadrukt dat het potentieel van de grote industriële klanten goed gekend is, hetgeen niet het geval is voor het KMO-weefsel. Er dient rekening te worden gehouden met de kostprijs van de opsporing en activering van deze zeer verspreide volumes voor een tijdsbestek van enkele maanden en zonder zekerheid van activering. Tot slot is er de elasticiteit van de residentiële vraag, die op de sensibiliseringscampagnes zou moeten reageren en de omvang van het risico op stroomtekort zou moeten beperken.0 In antwoord op een bekommernis van de vertegenwoordiger van GABE bevestigt Elia dat de afschakeling een impact zou kunnen hebben op de efficiëntie van de producten R3Dp en R1Load, maar dat dit marginaal lijkt gezien de kenmerken van het afschakelplan. Er dient ook aan te worden herinnerd dat afschakeling het laatste redmiddel is om de veiligheid van het net te verzekeren; dit zijn noodmaatregelen in tegenstelling tot de andere mechanismen. De vertegenwoordiger van INFRABEL herinnert er ten slotte aan dat, gezien de evenwichtsverplichting van de ARP's in D-1, de problemen alleen van technische aard zouden zijn en niet ten aanzien van de markt: elke intraday sourcing zou moeten worden vermeden. De vertegenwoordiger van FEBEG nuanceert dit door eraan te herinneren dat intraday ook een manier is om de perimeter te optimaliseren ten opzichte van de geraamde volumes. De voorzitter van de Users Group stelt voor om de besprekingen over de acties ter voorbereiding van de winterperiode half oktober voort te zetten tijdens een gemeenschappelijke meeting van de WG's System Operator en Belgian Grid. De vertegenwoordiger van INFRABEL benadrukt vervolgens de ervaring met de reacties op prijssignalen van de kleine verbruikers in Zweden en Noorwegen bij gelijkaardige weersomstandigheden dankzij mechanismen die een reactie op de prijzen per uur op de markt toelaten. De vertegenwoordiger van SYNERGRID betreurt dat dit niet mogelijk is vóór de uitrol van meer geëvolueerde tellers (smart metering). Maar aangezien deze politieke beslissing nog niet is genomen, zal een prijssignaal in reële tijd pas over meerdere jaren kunnen worden toegepast. De vertegenwoordiger van EFET vraagt toelichting bij de LOLE-analyse en de gebruikte criteria. Elia herinnert eraan dat het een waarschijnlijkheidsanalyse betreft die op meerdere scenario's en historische gegevens gebaseerd is en rekening houdt met de activering van de strategische reserve en de heropstart van Doel 4. De vertegenwoordiger van SYNERGRID stelt zich vragen bij het aantal activeringen en de omvang ervan dat door de uren LOLE P95 en P50 wordt vertegenwoordigd. Er zou een link moeten worden gelegd tussen activering van de strategische reserve en LOLE. Dit punt zal op de agenda worden geplaatst van de gemeenschappelijke meeting van de WG's System Operator en Belgian Grid. De vertegenwoordigster van EDORA vraagt zich af wat de omvang van de deelname van de gezinnen zal zijn op basis van de sensibiliseringscampagne die momenteel wordt voorbereid. Er dient rekening te worden gehouden met de vele betrokken spelers en hun respectievelijke bevoegdheden. In dit verband wil de vertegenwoordiger van EFET weten welke communicatieacties zullen worden genomen naar de marktspelers toe opdat zij nog vóór een afschakeling tijdig kunnen ingrijpen. Een vertegenwoordiger van FEBEG wijst op de impact van de afschakeling op de perimeter van de ARP's en het risico om een zeer hoog onevenwichtstarief te betalen naar aanleiding van deze wijziging van de perimeters. Is Elia van plan om de perimeters van de ARP's aan te passen en indien ja, volgens welke Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 3/7

methode? De vertegenwoordiger van INFRABEL bevestigt dat de procedure die zal worden gevolgd en de wijze van besluitvorming moeilijk te begrijpen zijn. Elia benadrukt dat de eigenlijke afschakelingsbeslissing door de Minister zal worden genomen nadat alle andere middelen waarover de netbeheerder beschikt om de situatie te verhelpen zijn uitgeput. De activering zal niet automatisch plaatsvinden maar op basis van een analyse geval per geval en met inachtneming van de operationele regels ter zake. Zoals wordt benadrukt door een vertegenwoordiger van FEBEG is het in geval van een frequentieprobleem in Europa verkieslijk om een of twee zones in België af te schakelen in plaats van het risico te lopen op een black-out in heel Europa of een gedeelte ervan. De voorzitter van de Users Group stelt voor om deze punten toe te voegen aan de agenda van de gemeenschappelijke vergadering van de WG's System Operator en Belgian Grid. 2.2. Strategische reserve winter 2014-2015 De voorzitster van de TF Implementation Strategic Reserve (de TF ISR) geeft een stand van zaken over de invoering van de strategische reserve voor deze winter ten opzichte van het geheel van acties die zouden moeten worden ondernomen (zie presentatie 'Strategic Reserve Winter 14-15'). Momenteel worden de offertes voor de strategische reserve gecontractualiseerd. Zij geeft ook een overzicht van de beschikbare online informatiebronnen over de strategische reserve. De vertegenwoordiger van FEBELIEC wijst erop dat de offerte van EON niet verenigbaar is met het lastenboek en dat andere offertes hadden kunnen worden ingediend op basis van deze uitzondering. Elia antwoordt dat er inderdaad onzekerheid heerst over de beschikbaarheidsdatums van de eenheid, maar dat dit zal worden geregeld door een ministerieel besluit dat zeer binnenkort zal worden gepubliceerd. De voorzitster van de TF ISR preciseert dat Elia in principe niet de prijs van de strategische reserve zal bekendmaken, aangezien die niet als een ondersteunende dienst wordt beschouwd. 3. Strategische reserve winter 2015-2016 Organisatie van de werken De voorzitster van de TF ISR stelt de kalender voor van de werken om het ontwerp van de strategische reserve voor de winter 2015-2016 uit te werken. De bijeenkomsten van de TF ISR zullen vanaf eind oktober beginnen om de marktspelers op adequate wijze te raadplegen. Zij zullen in januari moeten worden afgerond omdat de werkingsregels voor het begin van de aanbestedingen zullen moeten zijn voltooid, hetgeen weinig ruimte zal laten voor feedback over de activeringen van de strategische reserve deze winter. De vertegenwoordiger van FEBELIEC vraagt of de financiering van de strategische reserve nu reeds voltooid is. Elia preciseert dat de ODV nog steeds in voorbereiding is en waarschijnlijk vanaf 2015 van toepassing zal zijn. Het bedrag ervan is nog steeds niet gekend. De vraag wordt genoteerd en zal zo spoedig mogelijk worden beantwoord. 4. Ondersteunende diensten 2015 Stand van zaken De voorzitster van de TF Balancing geeft een presentatie over de laatste ontwikkelingen van de contractualisering van de verschillende ondersteunende diensten voor 2015 (zie presentatie 'Ancillaries Status contracting 2015'). Ze herinnert ook aan het principe Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 4/7

van de veralgemeende sourcing op korte termijn voor de totaliteit van de R1 en R2 reserves, alsook aan de invoering van een algemene overeenkomst voor deelname aan al de aanbestedingen betreffende de ondersteunende diensten inzake het betrokken product en het feit dat het gevraagde R3DP-volume voor 2015 is verdubbeld (100MW). Ze stelt een sterke samenhang vast tussen de offertes en de marktvoorwaarden, waardoor de kostprijs van de producten R1 en R2 is gedaald. De vertegenwoordiger van SYNERGRID vraagt waarom het product R3DP per kalenderjaar wordt afgesloten terwijl het vooral 's winters wordt gebruikt. Elia herinnert eraan dat de seizoendimensionering weinig impact heeft op de ondersteunende diensten die het resterende onevenwicht van de zone (foute voorspellingen, incidenten...) dekken, in tegenstelling tot de strategische reserve. Een dergelijke nuancering zou in de toekomst kunnen worden ingevoerd. Een vertegenwoordiger van FEBELIEC merkt op dat, indien de prijzen van de R1 en R2 reserves dalen, de forward energieprijzen op de markt zullen stijgen, voor dezelfde reden. 5. Federaal ontwikkelingsplan 2015-2025 Elia geeft een presentatie van de richtsnoeren van het volgend federaal ontwikkelingsplan 2015-2025 inzake het proces en de inhoud (zie presentatie 'Federaal ontwikkelingsplan 2015-2025 preliminaire draft'). Het betreft in dit stadium een ontwerp dat nog aan de raad van bestuur van Elia moet worden voorgelegd en met de overheidsinstanties moet worden besproken. De goedkeuring van het plan is voorzien in november 2015, na een cyclus van meerdere consultaties. Elia presenteert de scenario's die zijn voorgesteld om de onzekerheid van de netbehoeften tegen 2030 te omkaderen. Die scenario's moeten volgens de wetgeving gebaseerd zijn op de bevindingen van het prospectief onderzoek van de productiemiddelen en op de scenario's van de TYNDP van Entso-e. De leden van de Users' Group hebben veel opmerkingen over de bepaling van deze scenario's, bijvoorbeeld de impact van de gasprijs op de keuze van de technologieën voor elektriciteitsproductie, de veranderlijkheid van de CO 2 -prijs, de toename van het elektriciteitsverbruik. Elia herinnert eraan dat het neutraal moet blijven over de keuze van de technologieën en sommige ervan niet mag verwerpen. Elia benadrukt ook de moeilijkheid om de scenario's van Entso-e, die moeten worden nageleefd, in overeenstemming te brengen met andere marktgerelateerde gegevens. Deze beperkingen hebben tot vier contrasterende werkscenario's geleid, ook al zal de realiteit waarschijnlijk in het midden liggen. Een vertegenwoordiger van FEBEG betreurt dat Elia zich moet baseren op de bevindingen van het prospectief onderzoek van de productiemiddelen, dat intussen echter reeds gedeeltelijk achterhaald is. De vertegenwoordiger van de FOD-SPF Economie-Energie merkt op dat het de Users' Group vrij staat om een verschillend signaal aan Elia te geven, maar dat Elia niet over veel speelruimte beschikt betreffende de te gebruiken scenario's. Een nieuw prospectief onderzoek is lopende, maar zal niet tijdig klaar zijn om door het federaal ontwikkelingsplan in aanmerking te worden genomen. Hetzelfde geldt voor de nieuwe versie van de TYNDP. In het algemeen herinnert de voorzitter van de Users Group eraan dat deze scenario's worden ontwikkeld om de investeringen in een net te sturen en niet om als dusdanig te bestaan. Elia presenteert de projecten met het oog op de versterking of de ontwikkeling van de interconnecties op elke grens. Een vertegenwoordiger van FEBEG vindt het zeer Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 5/7

optimistisch om +5000 MW te voorzien tegen 2020 en benadrukt dat het vooral interessant zal zijn om te weten hoe de nieuwe interconnectielijnen (Alegro en Nemo) in de praktijk zullen worden gebruikt tijdens de marktpieken. Hij vraagt hoe de eventuele aansluiting van Nederlandse productie-eenheden op het Belgische net wordt aangepakt. Volgens Elia gaat het om een aansluiting op een in België gelegen post en zou de productie-eenheid van het buitenlands net worden losgekoppeld. Deze aansluiting kan niet worden gelijkgesteld met een interconnectie en moet de Belgische rechtsregels volgen. Ze is dus niet opgenomen in het ontwerp van ontwikkelingsplan. De vertegenwoordiger van FEBELIEC vraagt welke meerkosten het ondergronds aanleggen van Stevin voor het project inhoudt. Elia antwoordt dat een specifieke mededeling voor dit project is voorzien. De vertegenwoordiger van INFRABEL merkt op dat de post waar de Nemo-kabel zal aankomen zou moeten worden verplaatst en vraagt welke impact dit heeft op de timing en de mogelijkheden. De voorzitter van de Users Group stelt voor om de details van deze projecten in de WG Belgian Grid te bespreken. De vertegenwoordiger van GABE benadrukt dat de meeste projecten die tegen 2020 gepland zijn reeds gekend zijn en gewoon vertraagd lijken. Hoe zal Elia de financiële middelen voor deze investeringen beheren op een korte tijdspanne en welke impact zal dit op de tarieven hebben? Elia herinnert eraan dat de afschrijvingstermijn voor deze investeringen zeer lang is. Dit zal hun impact op de tarieven verminderen, terwijl uit de kosten-batenanalyse van deze projecten positieve resultaten voor de markt blijken. 6. WG Belgian Grid Status van de lopende werken De voorzitter van de WG Belgian Grid brengt verslag uit over de besprekingen tijdens de meeting van 30 april 2014 (zie presentatie 'Status WG Belgian Grid') over de voorgestelde aanpak voor de omzetting van de netcodes en over de resultaten van de twee consultaties (tariefstructuur en wijzigingen van het ARP-contract). Tijdens de WG Belgian Grid werden ook een stand van zaken van de bevoorradingszekerheid en het noodplan gepresenteerd. 7. WG European Market Design Status van de lopende projecten Elia herinnert eraan dat onlangs in de WG EMD een presentatie (zie presentatie 'WG EU Market Design Status Update 25/9/2014') werd gegeven van de status van de in ontwikkeling zijnde marktprojecten, te weten het project CWE Flow-Based Day-Ahead Market Coupling en het project XB Intraday NWE+, alsook van de vorderingsstaat van het project NC CACM (network code van Entso-e Capacity Allocation and Congestion Management ). Elia informeert de leden van de Users' Group dat op meerdere fronten heel wat vorderingen werden gemaakt in het project CWE Flow-Based Day-Ahead Market Coupling: uitvoering, publicatie van gegevens, analyse van de resultaten van de simulaties ('parallel run') van de flow-based toewijzing van de capaciteiten. Het project heeft beslist om de lanceringsdatum van de CWE Flow-Based D-1 marktkoppeling uit te stellen wegens de onzekerheden betreffende de winter 14-15, die naar verwachting zeer gespannen zal zijn voor de CWE-regio, en de potentiële impact daarvan op de marktwerking. De simulaties van de flow-based toewijzing van capaciteiten werden niet tijdens een gespannen winter uitgevoerd (zachte winter 2013-2014 en met de volledige Belgische nucleaire productie). De projectpartners hebben dan ook beslist om geen radicaal verschillend mechanisme te starten in een moeilijke en volkomen nieuwe situatie. De lanceringsdatum van de CWE FB MC is uitgesteld tot 31 maart 2015. Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 6/7

8. Varia De voorzitter van de Users Group informeert de leden van de Users Group over de recente vraag van de aggregatoren om deel te nemen aan de werkzaamheden van de Users Group in de vorm van een specifieke federatie. Meerdere leden vragen zich af of een onderscheid moet worden gemaakt tussen de rol van aggregator en die van de spelers binnen de federaties die reeds in de Users Group zijn vertegenwoordigd. De kwestie van de eventuele uitbreiding van de ledenlijst van de Users Group zal tijdens de volgende plenaire Users Group opnieuw worden besproken. * * * Datum van de volgende vergadering: 11/12/2014 Elia, Keizerslaan 20, lokaal 0.20, om 14.00 uur. Users Group Verslag vergadering 25 september 2014_DRAFT 7/7