Werkvel opdracht 9 (Onderhandelingsspel: hoe neem je samen moeilijke besluiten?) Toelichting op de opdracht Tijdens deze opdracht gaan jullie in kleine groepjes in onderhandeling met elkaar over een pakket politieke maatregelen. Jullie krijgen per groep een Europees land toegewezen en ontvangen van jullie docent een vlag en het standpunt van het betreffende land. Ook kunnen jullie onderstaande teksten ter voorbereiding lezen. Teksten 1) Samen sterk: lekker simpel, p. 2 2) Wat heb je aan Europa, p. 5 3) Hoe werkt de Europese Unie, p. 6 4) Wat kan beter in Europa, p. 8 Succes en veel plezier! 1
Samen sterk: lekker simpel Europa is een veilig en rijk werelddeel. Mensen van buiten Europa kijken vaak verbaasd en jaloers naar Europa. Nergens ter wereld werken landen zo nauw met elkaar samen. Tot 55 jaar geleden was dit heel anders. De Europese landen vertrouwden elkaar vaak niet en voerden steeds verschrikkelijker oorlogen. De laatste grote oorlog in Europa was de Tweede Wereldoorlog. Na deze oorlog vonden de mensen in Europa dat zo'n verschrikkelijke gebeurtenis nooit meer mocht voorkomen. De landen van Europa zochten een nieuwe manier om te werken aan vrede, veiligheid en economische groei. Niet langer alleen, maar samen. Dat is met veel vallen en opstaan uiteindelijk gelukt. Ze kozen ervoor om de problemen die een land niet alleen kan oplossen, nu samen aan te pakken. In de loop van de jaren ontstond samenwerking op verschillende gebieden. Denk aan klimaatverandering, milieuvervuiling, criminaliteit en handelsbelemmeringen. Deze samenwerking noemen we de Europese Unie (EU). De meeste landen van Europa zijn al lid of willen graag lid worden om in het succes van de EU te delen. Wij in Europa zijn ondertussen al zo aan de welvaart en het succes gewend dat wij ons nauwelijks iets anders meer kunnen voorstellen. Wij houden ons vooral bezig met de problemen van alledag. Als we al aan Europa denken dan vinden we dat maar knap ingewikkeld. Dat is het ook als je precies wil weten hoe de Europese Unie werkt. Maar als je de hoofd- en bijzaken een beetje uit elkaar houdt, dan is het recept voor het succes van Europa eigenlijk vrij simpel! Recept voor het Europese succes De belangrijkste ingrediënten voor het succes van de Europese Unie zijn: Samen sterk door samenwerking Zorg er voor dat je bij problemen die je als land niet in je eentje kan oplossen, met andere landen samenwerkt. Bijvoorbeeld bij milieuproblemen. Vervuiling trekt zich immers niets aan van grenzen! Of denk aan het bestrijden en opsporen van criminelen. 2
Maak er geen grijze eenheidsworst van Samenwerken betekent niet dat alle landen in de EU hetzelfde moeten worden. De verschillen in Europa brengen juist veel voordelen met zich mee. Ieder land doet waar het zelf goed in is. Binnen de Europese Unie worden deze krachten gebundeld. Nederland weet bijvoorbeeld veel van het tegenhouden van water, denk aan onze dijken. Frankrijk en de landen in Oost-Europa hebben weer veel ruimte voor de landbouw. Ook heeft ieder land een eigen cultuur en geschiedenis. Weg met de interne grenzen Neem de grenzen tussen de landen die meedoen, zoveel mogelijk weg. Zo wordt het veel makkelijker om onderling te handelen. Aan zo'n grote interne markt verdienen de deelnemende landen veel geld. Nederland is bijvoorbeeld een echt handelsland. Daarom profiteren wij extra van de open grenzen. Ook is het met open grenzen veel makkelijker om in een ander land te studeren, te werken of op vakantie te gaan. En ook niet onbelangrijk: omdat het samenwerken en handelen zo veel oplevert, laten we het wel uit ons hoofd om oorlog te voeren. Laat anderen delen in het succes Betrek ook anderen bij je succes. Veel landen buiten de Europese Unie willen dolgraag samenwerken of lid worden van de EU. De EU kan daardoor voorwaarden stellen. Landen moeten een goed draaiende economie hebben, ze moeten goed omgaan met mensenrechten en zaken als criminaliteit, ze moeten een democratie zijn en ze moeten de regels van de Europese Unie invoeren. Zo worden de buurlanden van de Europese Unie veiliger. Samenwerking met andere landen is bijvoorbeeld ook gunstig voor de handel. Wij kunnen onze producten makkelijker verkopen in landen buiten de Europese Unie en andersom. En dat is natuurlijk ook gunstig voor Nederland! De prijs van het succes: regels en nog eens regels 3
Dit succes heeft ook een keerzijde. Want voor het succes van de Europese Unie moeten we een prijs betalen. En dan hebben we het niet zozeer over geld. Europa levert ons in de regel meer op dan het kost. Nee, de prijs die we moeten betalen, is vooral dat er heel wat spelregels nodig zijn om de samenwerking goed te laten verlopen. De Europese regels zijn er om het samenwerken makkelijker te maken, niet om alle verschillen op te heffen. Bij elke nieuwe Europese afspraak wordt daarom eerst gekeken of landen het niet beter zelf kunnen regelen. Is dat niet het geval, dan kijkt men hoe we het beste kunnen samenwerken om bijvoorbeeld een probleem aan te pakken. Vaak zijn landen het er wel over eens wanneer een gemeenschappelijke aanpak het beste is. Maar hoe een probleem moet worden aangepakt, daar verschillen de meningen vaak over. In 2003 telde de Europese Unie 15 lidstaten, inmiddels zijn het er 27. De Unie groeit dus snel. Hoe meer landen mogen meebeslissen over het beleid, hoe lastiger het wordt om elke lidstaat tevreden te houden. De deelnemende landen willen zo veel mogelijk hun eigen cultuur, politieke ideeën en regels behouden. We willen immers geen grijze eenheidsworst. Daarom is het recept van Europa wel lekker simpel, maar de uitwerking soms best ingewikkeld. 4
Wat heb jij aan Europa Europa een ver van je bed show? Nee hoor. Je eten, je kleding, de prijs van het bellen met je mobieltje, je studie, je toekomst: Europa heeft er iets mee te maken. Vrij reizen, werken en wonen Ga je op vakantie, dan kun je in de meeste landen van de Europese Unie zonder controle de grens over. Ook kan je op de vliegvelden sneller doorlopen als je binnen de EU vliegt. Verhuizen naar een ander land van de Europese Unie is ook makkelijker geworden. Onderwijs en stage Tijdens je middelbare school, je beroepsopleiding of je studie kun je met hulp van de Europese Unie in een ander land naar school gaan of stage lopen. De Europese Unie werkt er aan dat je diploma in een ander land van de Europese Unie net zoveel waard wordt als in Nederland. Spullen in- en verkopen Als je op vakantie in de Europese Unie iets koopt, mag je dat in principe de grens mee overnemen. De Europese Unie heeft ervoor gezorgd dat als je spullen koopt en verkoopt in andere landen in de Europese Unie dat het net zo makkelijk moet zijn als in Nederland. 5
Hoe werkt de Europese Unie De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en een deel van hun macht overgedragen aan de Europese Unie. Waarom hebben ze dat gedaan? Omdat de 27 landen samen meer macht en invloed op de wereld hebben dan één land apart. Samen sta je immers sterker. Neem nou een onderwerp als milieu: het heeft weinig effect op het milieu om alleen in Nederland de uitstoot van uitlaatgassen terug te dringen. Om taken uit te kunnen voeren heeft de Europese Unie, net zoals Nederland, een bestuur nodig. Het bestuur van de Europese Unie bestaat uit de zogenaamde instellingen van de Europese Unie. De bekendste instellingen zijn de Raad van Ministers, de Europese Raad, de Europese Commissie en het Europees Parlement. Daarnaast controleert het Europees Hof van Justitie of lidstaten, Europese instellingen, burgers en bedrijven zich wel aan de regels houden. In deze tekst wordt kort ingegaan op de Europese instellingen en wordt uitgelegd wat hun taak en functie is. De Raad van de Europese Unie: de stem van de lidstaten in wisselende samenstelling De Raad is het belangrijkste besluitvormingsorgaan van de Europese Unie. Dat betekent dat de Raad (vaak samen met het Europees Parlement) besluit welke wetten en regels voor de lidstaten gelden. Van iedere lidstaat zit er één minister in de Raad, daarom wordt de Raad van de Europese Unie ook vaak de Raad van Ministers genoemd. Welke minister dat is, hangt af van het onderwerp dat in de vergadering wordt besproken. Gaat de vergadering over de vogelgriep, dan zal de Nederlandse minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit aan tafel zitten. Als een minister in de Raad zijn handtekening zet, betekent dit dat zijn land aan het besluit gebonden is. De Europese Raad: de 27 regeringsleiders In de Europese Raad zitten de staatshoofden en/of regeringsleiders van de lidstaten, de voorzitter van de Europese Commissie en de president van 6
de Europese Unie. Voor Nederland zit de minister-president in de Europese Raad. De Raad komt minstens vier keer per jaar bij elkaar om te overleggen over de toekomst van Europa. Ook proberen ze problemen op te lossen die in de Raad van de Europese Unie niet opgelost konden worden. Het zijn dus echte topbijeenkomsten! De Europese Commissie: dagelijks bestuur De Europese Commissie (EC) is wel een beetje te vergelijken met de regering van een lidstaat, omdat ze de dagelijkse leiding over de Europese Unie heeft. De leden van de Europese Commissie maken wetten en ze zorgen ervoor dat de wetten die goedgekeurd zijn ook worden uitgevoerd. Het Europees Parlement: volksvertegenwoordiging Het Europees Parlement (EP) is een beetje te vergelijken met de Tweede Kamer in Nederland, omdat de leden door jou gekozen worden en controleren of de Europese Commissie en de andere instellingen hun werk wel goed doen. Verder besluit het Europees Parlement samen met de Raad van Ministers over wetsvoorstellen van de Europese Commissie; samen met de Raad van Ministers bekijken ze welke wetten en regels voor de lidstaten gaan gelden. Het Hof van Justitie: de rechtbank van Europa Het Hof van Justitie moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten moeten in alle landen hetzelfde worden uitgevoerd, zodat het niet uitmaakt of je in Nederland of in Polen woont. Het Hof van Justitie kijkt daarom bijvoorbeeld ook of rechters in Nederland de Europese wetten wel goed toepassen. 7
Wat kan beter in Europa Veel gaat goed in de Europese Unie. Denk maar aan de vrede en welvaart. Toch zijn er ook nog veel dingen waar aan gewerkt moet worden. Hieronder een aantal zaken die misschien beter zouden kunnen. Weg met de kloof Veel mensen in Europa vinden de Europese Unie maar 'een ver van m n bed show'. Ze hebben het gevoel dat Brussel alles van bovenaf bepaalt, zonder te luisteren naar de burgers. Veel mensen snappen niet goed hoe de EU echt werkt. Europese afspraken hebben wel veel invloed op het leven van de burgers. Daarom zou het goed zijn om de kloof tussen de Europese Unie en de burger kleiner te maken. Dat kan op verschillende manieren: de Europese Unie moet de mensen beter informeren over wat ze doet de Nederlandse politiek kan meer aandacht besteden aan Europese zaken meer aandacht voor de Europese Unie in het onderwijs het moet duidelijker worden hoe je als burger invloed kunt uitoefenen op het beleid Samen sterk in de wereld De landen van de Europese Unie werken op veel gebieden samen. Ook in het contact met landen buiten Europa proberen de lidstaten met één stem te spreken. Dit lukt in sommige gevallen al aardig. Bijvoorbeeld bij ontwikkelingshulp. Maar vaak is het nog lastig. Dan stellen de landen hun eigen belang voorop. Nederland en Engeland werken bijvoorbeeld graag samen met de Verenigde Staten. Frankrijk wilde dit in het verleden niet altijd. Kortom: de landen worden het niet altijd eens. Dat maakt een gemeenschappelijk buitenlands beleid ingewikkeld. De Europese Unie zou meer kunnen doen om op één lijn te komen. Samen sta je immers sterker in de wereld dan alleen! Samen verantwoordelijk De Europese Unie probeert de zaken voor de lidstaten zo goed mogelijk te regelen. In enkele gevallen gaat dit ten koste van landen buiten Europa. Europese boeren krijgen bijvoorbeeld subsidies. Zo hebben ze voldoende inkomen en hoeven zij geen hoge prijs te vragen voor hun producten. 8
Boeren van buiten Europa krijgen geen subsidie. Bovendien moeten zij vaak geld betalen om hun producten in te voeren. Hun producten zijn dus duurder. Daarom willen Europeanen ze vaak niet kopen. Dit houdt de niet- Europese boeren arm. De EU zou zich soms misschien wat socialer kunnen opstellen tegenover de rest van de wereld. Makkelijker, beter en sneller beslissen Samenwerken met 27 verschillende landen is niet altijd makkelijk. Om alles goed te laten verlopen zijn regels nodig. Deze regels gaan bijvoorbeeld over hoe de besluiten worden genomen. Omdat de Europese Unie steeds groter en belangrijker wordt, moet af en toe worden gekeken of de regels nog wel voldoen. Met de oude regels stuitte de EU op drie belangrijke belangrijke problemen: mensen begrijpen niet goed hoe de besluiten worden genomen de huidige regels zorgen er soms voor dat het nemen van een besluit erg lastig wordt als de Europese Unie nog verder wil uitbreiden, moeten de regels wel worden aangepast Met het Verdrag van Lissabon en met voorlichting werd geprobeerd deze en andere problemen op te lossen. Dit is echter niet helemaal gelukt. Het nemen van een besluit is wel iets makkelijker geworden. Op meer terreinen kan met meerderheid gestemd worden over een bepaald beleid of onderdeel daarvan. Daarvoor moest iedereen het met elkaar eens zijn en hadden landen een vetorecht. Met dit vetorecht is het veel moeilijker om tot een beslissing te komen en bepaalde maatregelen in te voeren. De regels zijn aangepast in de Europese Unie maar niet op alle gebieden. Veel mensen nog steeds heel weinig over de Europese Unie. Een vierde probleem waaraan Lissabon heeft gewerkt is het gebrek aan democratie in de Europese Unie. Het Europees Parlement heeft meer inspraak gekregen. Deze instelling is de democratische instelling van de Europese Unie en je kunt direct kiezen wie je in het Europees Parlement wilt hebben. Ook dit probleem is niet helemaal opgelost. Het Europees Parlement heeft nog steeds niet op alle gebieden inspraak/invloed. 9