Ketenanalyse. Het graven van proefsleuven en maken van rapportages. Opdrachtgever Two-B Engineering BV Harry Bouwman. Auteur: Marjan Kloos

Ketenanalyse Het graven van proefsleuven en maken van rapportages Opdrachtgever Two-B Engineering BV Harry Bouwman Auteur: Marjan Kloos

Inhoud 1 Inleiding... 3 1.1 ACTIVITEITEN TWO-B ENGINEERING BV... 3 1.2 WAT IS EEN KETENANALYSE... 3 1.3 DOEL VAN DE KETENANALYSE... 3 1.4 VERKLARING MIDDENMOTER... 4 1.5 LEESWIJZER... 4 2 Scope 3 & keuze ketenanalyses... 5 2.1 SELECTIE KETENS VOOR ANALYSE... 5 2.2 SCOPE KETENANALYSE... 6 2.3 PRIMAIRE & SECUNDAIRE DATA... 6 3 Identificeren van schakels in de keten... 7 3.1 BETROKKEN PARTIJEN... 8 4 Kwantificeren van emissies... 9 4.1 KETENSTAPPEN VOOR PVT OPDRACHT... 9 4.1.1 Woon-werkverkeer van de graafploeg... 9 4.1.2 Woon-werkverkeer van de beveiligingsploeg... 9 4.1.3 Woon-werkverkeer van de NGCE-experts... 9 4.2 KETENSTAPPEN BIJ UNIEKE AANPAK TWO-B... 10 4.2.1 Woon-werkverkeer van de graafploeg... 10 4.2.2 Woon-werkverkeer van de beveiligingsploeg... 10 4.2.3 Woon-werkverkeer vooronderzoek met sonar... 10 4.3 OVERZICHT TOTALE CO 2 -UITSTOOT... 11 5 Reductie potentieel... 13 6 Bronvermelding... 14 7 Verklaring opstellen ketenanalyse... 15 Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 2

1 Inleiding In het kader van het behalen van niveau 5 op de CO 2 -Prestatieladder voert Two-B Engineering BV een analyse uit van een GHG (Green House Gas) genererende keten. Dit document beschrijft de ketenanalyse van het graven van proefsleuven voor het Project PVT. Deze ketenanalyse is opgesteld door Dé CO 2 Adviseurs in opdracht van Two-B Engineering BV. 1.1 Activiteiten Two-B Engineering BV Two-B engineering werd in 1999 opgericht. Het oorspronkelijke tekenbureau was vooral actief in de railinfra. Inmiddels is het uitgegroeid tot een gerenommeerd en full service ingenieursbureau op het gebied van ondergrondse infrastructuur, dat naast de railinfra ook activiteiten verricht voor de wegenbouw en voor het beheer van kabel- en leidingnetwerken. De ondernemingskracht schuilt in deskundige advisering, maar dat niet alleen. Two-B engineering ondersteunt opdrachtgevers met raad en daad. Van planstudie tot ontwerp, van vergunningaanvraag tot en met directievoering. Alles in één hand, voor maatwerk en gegarandeerde kwaliteit. 1.2 Wat is een ketenanalyse Een ketenanalyse houdt in dat van een bepaald product of dienst de CO 2 -uitstoot wordt berekend van de gehele keten. Met de gehele keten wordt de gehele levenscyclus van het product bedoeld, van winning van de grondstof tot en met het einde van de levensduur. 1.3 Doel van de ketenanalyse De belangrijkste doelstelling voor het uitvoeren van deze ketenanalyse is het identificeren van CO 2 -reductiekansen, het definiëren van reductiedoelstellingen en het monitoren van de voortgang. Op basis van het inzicht in de scope 3 emissies en de ketenanalyse wordt een reductiedoelstelling geformuleerd. Binnen het energiemanagementsysteem dat is ingevoerd wordt actief gestuurd op het reduceren van de scope 3 emissies. Het verstrekken van informatie aan partners binnen de eigen keten en sectorgenoten, die onderdeel zijn van een vergelijkbare keten van activiteiten, is hier nadrukkelijk onderdeel van. Two-B Engineering BV zal op basis van deze ketenanalyse stappen ondernemen om partners binnen de eigen keten te betrekken bij het behalen van de reductiedoelstellingen. Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 3

1.4 Verklaring middenmoter Two-B engineering heeft al veel stappen ondernomen om CO 2 -reductie te bewerkstelligen. De volgende logische stap is nu om zich voor niveau 5 te certificeren op de CO 2 - Prestatieladder. Daarnaast is Two-B een sector initiatief begonnen samen met DRC en Logitech om meer reductie te bewerkstelligen in de scope 3 emissies, wat maakt dat Two-B goed bijblijft op het gebied van CO 2 -reductie. Daarentegen zijn er sectorgenoten die al langer gecertificeerd zijn voor de CO 2 -Prestatieladder en al meer stappen hebben ondernomen voor reductie in de keten. Deze bedrijven lopen daardoor meer voorop. Two-B engineering behoort, het geheel overziend, tot de middenmoot in de sector voor wat betreft de CO 2 -emissies. 1.5 Leeswijzer In dit rapport presenteert Two-B Engineering BV de ketenanalyse van het verbruik in de uit te voeren projecten. De opbouw van het rapport is als volgt: Hoofdstuk 2: Scope 3 emissies & keuze ketenanalyse Hoofdstuk 3: Identificeren van schakels in de keten Hoofdstuk 4: Kwantificeren van de emissies Hoofdstuk 5: Reductiemogelijkheden Hoofdstuk 6: Bronvermelding Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 4

2 Scope 3 & keuze ketenanalyses De bedrijfsactiviteiten van Two-B engineering BV zijn onderdeel van een keten van activiteiten. Zo moeten materialen die worden ingekocht eerst geproduceerd worden (upstream) en gaat het transporteren, gebruik en verwerken van opgeleverde producten of werken gepaard met energiegebruik en emissies (downstream). Hierbij is een analyse gemaakt van de product-markt-combinaties van Two-B waar sprake is van CO 2 -emissies. Voordat kan worden bepaald welke ketenanalyse uitgevoerd moet worden, moet aan de hand van een analyse van deze product-markt-combinaties duidelijk worden in welke branche de invloed en de mogelijkheden tot reductie van CO 2 het grootst is. Onderstaande tabel geeft dat overzicht weer. Producten/Markten CO 2 - belasting in de sector Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: Overheden Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: Spoor/semioverheden Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: Nuts- en telecombedrijven Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: Aannemers Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: Ingenieursbureaus Invloed activiteiten op CO 2 -uitstoot Matig Matig Klein Invloed van bureau op CO 2 -uitstoot Rang Matig Matig Klein 3. Matig Matig Klein 3. Groot Groot Matig 1. Klein Klein Groot 2. 3. 2.1 Selectie ketens voor analyse Two-B engineering BV kiest conform de voorschriften van de CO 2 -Prestatieladder 3.0 uit deze product-markt-combinaties de top twee om daar een ketenanalyse over op te stellen. De top twee betreft: 1. Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: aannemers 2. Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: ingenieursbureaus Door Two-B engineering BV is gekozen om één ketenanalyse te maken van een product uit de categorie Infrastructuur van ondergrondse kabels en leidingen: aannemers. Voor deze ketenanalyse is gekozen, omdat in deze sector de grootste emissiestromen zitten en daarop de meeste invloed door Two-B kan worden uitgeoefend. Door slim te plannen en ontwerpen Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 5

te maken kan hier nog veel reductie worden behaald. Een van de grootste activiteiten van Two-B engineering is het graven van proefsleuven. 2.2 Scope ketenanalyse Voor de Ketenanalyse is gekozen voor het project PVT en wel het onderdeel graven van proefsleuven en het maken van de rapportage. Algemeen PVT staat voor Programma Vervangen Treinbeveiliging. ProRail is met een groot programma bezig waarbij de komende jaren diverse corridors voorzien worden van nieuwe treinbeveiliging inclusief alle benodigde bekabeling. Op dit moment worden door drie ingenieursbureaus de contracten voorbereid voor vier corridors, zodat deze werken aanbesteed kunnen worden. Two-B engineering BV heeft in samenwerking met Verebus de corridor Weert e.o. in opdracht gekregen. Het werk Onderdeel van het contract is dat er middels proefsleuven onderzoek gedaan wordt naar de huidige ligging van de kabels en leidingen in de grond. Dit onderdeel valt onder de verantwoordelijkheid van Two-B. Two-B heeft ervoor gekozen om de proefsleuven in samenwerking met BAM Infra op te pakken. BAM Infra heeft opdracht voor de proefsleuven voor de PVT-corridor Limburg Noord ontvangen. De doelstelling is door gezamenlijke aanpak een reële CO 2 -besparing te realiseren. Omvang van het werk Voor Two-B gaat het om ongeveer 150 proefsleuven en voor BAM gaat het om ongeveer 252 proefsleuven. Voor het werk is een projectteam samengesteld dat gestationeerd is op het kantoor van BAM in Den Bosch. 2.3 Primaire & Secundaire data In deze ketenanalyse wordt voornamelijk gebruik gemaakt van primaire data aangeleverd door Two-B Engineering BV. Er wordt geen gebruik gemaakt van allocatie van data. Primaire data Secundaire data Verdeling primaire en secundaire data De primaire data zijn de gegevens voor het project en de conversiefactoren die zijn gebruikt voor de berekening. Er is een schatting gemaakt van de afstand die medewerkers en experts moeten reizen voor het project. Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 6

3 Identificeren van schakels in de keten Deze ketenanalyse geeft de verschillen weer in de twee methodes van aanpak. De eerste aanpak is omschreven in de ontvangen opdracht. Dit betreft het onderzoek naar de preciese locatie van de kabels en leidingen in de ondergrond door middel van 252 proefsleuven. Op sommige locaties is er mogelijk een niet gesprongen conventionele explosief (NGCE). Bij deze locaties moet eerst onderzoek worden verricht door een NGCE-expert. In onderstaand figuur staan de ketenschakels die hiervoor worden gebruikt. Woon-werkverkeer graafploeg 6-8 handgegraven proefsleuven per dag ± 100 km per busje Woon-werkverkeer beveiligingsploeg Beveilingsploeg is nodig om te werken op en rond het spoor. Woon-werkverkeer NCGE-expert Bij NGCE is vereist dat een expert het onderzoek doet. De unieke aanpak die Two-B vaak toepast is het eerst analyseren van de ligging en de verschillenden spooronderdelen, bijvoorbeeld wissel, splitsing en recht spoor. Hierdoor kan het aantal proefsleuven worden verminderd van 252 naar 149. Daarnaast is ervoor gekozen om bij NGCE-sites ter plekke van naoorlogse gewoelde grond geen expert te laten komen, maar een sonaronderzoek te laten uitvoeren. Als de grond na de oorlog al aangegraven is geweest, is het inschakelen van een NGCE-expert niet nodig. In onderstaand figuur staan de ketenschakels die hiervoor worden gebruikt. Woon-werkverkeer graafploeg 10-12 handgegraven proefsleuven per dag ± 100 km per busje Woon-werkverkeer beveiligingsploeg Beveilingsploeg is nodig om te werken op en rond het spoor. Woon-werkverkeer Sonar onderzoek Bij NGCE sites onderzoek naar naoorlogs gewoelde grond Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 7

3.1 Betrokken partijen Betrokken Ketenpartners: Opdrachtgever Verebus Betrokken partijen: BAM-infra: graven proefsleuven en projectmanagement Bombs Away: onderzoek naar niet gesprongen conventionele explosieven (NGCE) BK-ingenieurs: onderzoek naar verontreinigde grondveiligheid medewerkers. Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 8

4 Kwantificeren van emissies Op basis van de beschrijving van de keten zoals weergegeven in hoofdstuk 3 is per ketenstap bepaald hoeveel CO 2 wordt uitgestoten tijdens de diverse fasen van het project. Eerst worden de stappen van het originele project uitgerekend. Daarna worden stappen uitgerekend voor het project zoals deze door Two-B zijn uitgevoerd. Door de werkmethode van Two-B is er een duidelijke reductie geweest in totale CO 2 -uitstoot en ook de CO 2 -uitstoot per gegraven proefsleuf. 4.1 Ketenstappen voor PVT opdracht In deze paragraaf wordt berekend wat de CO 2 -uitstoot zou zijn zonder slim in te plannen en zonder sonaronderzoek bij het uitvoeren van de PVT opdracht. 4.1.1 Woon-werkverkeer van de graafploeg De graafploeg van de BAM komt altijd met een bus (met alle gereedschappen) en één personenauto naar het werk. Woon-werkverkeer van gravers dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 -uitstoot (kg) auto 36 7.200 km 0,220 kg CO 2 /km 1.584,00 kg CO 2 bus 36 7.200 km 0,241 kg CO 2 /km 1.735,20 kg CO 2 TOTAAL: 3.319,20 kg CO 2 4.1.2 Woon-werkverkeer van de beveiligingsploeg De beveiligingsploeg komt altijd met een auto naar het werk. Woon-werkverkeer van beveiligingsploeg dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 -uitstoot (kg) auto 36 7.200 km 0,220 kg CO 2 /km 1.584,00 kg CO 2 TOTAAL: 1.584,00 kg CO 2 4.1.3 Woon-werkverkeer van de NGCE-experts In het project is gebleken dat bij 20% van de sites een NCGE-expert nodig was. We gaan er dan ook vanuit dat de NCGE expert 5 sites kan onderzoeken. Woon-werkverkeer van NGCE expert dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 -uitstoot (kg) auto 10 2.016 km 0,220 kg CO 2 /km 443,52 kg CO 2 TOTAAL: 443,52 kg CO 2 Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 9

4.2 Ketenstappen bij unieke aanpak Two-B In deze paragraaf wordt berekend wat de CO 2 -uitstoot is bij slim inplannen en met behulp van sonaronderzoek (zodat er geen NGCE-expert hoeft te worden ingeschakeld). 4.2.1 Woon-werkverkeer van de graafploeg De graafploeg komt altijd met een bus, waar alle gereedschappen in liggen, en één personenauto naar het werk. Woon-werkverkeer van gravers dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 -uitstoot (kg) auto 17 3.311 km 0,220 kg CO 2 /km 728,44 kg CO 2 bus 17 3.311 km 0,241 kg CO 2 /km 797,98 kg CO 2 TOTAAL: 1.526,42 kg CO 2 4.2.2 Woon-werkverkeer van de beveiligingsploeg De beveiligingsploeg komt altijd met een auto naar het werk. Woon-werkverkeer van beveiligingsploeg dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 -uitstoot (kg) auto 17+10=27 3.311 km 0,220 kg CO 2 /km 1.156,9 kg CO 2 TOTAAL: 1.156,9 kg CO 2 4.2.3 Woon-werkverkeer vooronderzoek met sonar Ook in dit geval wordt 20% van de sites onderzocht met sonar. Dit zijn de sites waar NGCE gevonden kunnen worden. Vooronderzoek met Sonar dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 -uitstoot (kg) auto 5+13=18 3600 km 0,220 kg CO 2 /km 792,00 kg CO 2 TOTAAL: 792,00 kg CO 2 Vooronderzoek kokers dagen werk totale afstand conversiefactor CO 2 uitstoot (kg) bus 10 2000 km 0,220 kg CO 2 /km 440,00 kg CO 2 TOTAAL: 440,00 kg CO 2 Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 10

4.3 Overzicht totale CO 2 -uitstoot De totale CO 2- uitstoot voor het project zonder het slim inplannen van proefsleuven is in onderstaande tabel en grafiek weergegeven. De CO 2 -uitstoot per gegraven sleuf is in dit geval 21,22 kg CO 2. Zonder Slim plannen Uitstoot Woon-werkverkeer van gravers 3.319,20 kg CO 2 Woon-werkverkeer van beveilings ploeg 1.584,00 kg CO 2 Woon-werkverkeer van NGCE expert 443,52 kg CO 2 Totaal 5.346,72 kg CO 2 Door zo te werken is de CO2 per sleuf: 21,22 kg CO 2 De totale CO 2- uitstoot voor het project met de slimme aanpak van Two-B van proefsleuven is in onderstaande tabel en grafiek weergegeven. De CO 2 -uitstoot per gegraven sleuf is 16,61 kg CO 2. Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 11

Project PVT Uitstoot Vooronderzoek kokers 440,00 kg CO 2 Woon-werkverkeer van gravers 1.526,42 kg CO 2 Woon-werkverkeer van beveilings ploeg 1.188,00 kg CO 2 Vooronderzoek met Sonar 792,00 kg CO 2 Totaal 3.946,42 kg CO 2 Door zo te werken is de CO2 per sleuf: 26,49 kg CO 2 De reductie die is behaald bij de aanpak van Two-B is 26%. Dit komt omdat er veel minder proefsleuven gegraven zijn. Ook voor toekomstige projecten waar proefsleuven worden gebruikt voor de verkenning van de ondergrond zal deze aanpak worden gebruikt. Het is te verwachten dat daarbij ook zo n 20% CO 2 -reductie wordt gerealiseerd als gevolg van het kunnen beperken van het noodzakelijk NGCE-onderzoek. Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 12

5 Reductie potentieel Het reductie potentieel voor Two-B engineering zit voornamelijk in het goed analyseren van de trajecten die in kaart gebracht moeten worden. Door de verbeterde manier van werken zijn er veel minder proefsleuven nodig en dit zorgt voor een flinke reductie in de werkzaamheden. Dat levert ook een duidelijke CO 2 -reductie op in de scope 3. In de toekomst wilt Two-B engineering 20% reductie in de te graven proefsleuven realiseren. Deze doelstelling is verder uitgewerkt in het CO 2- reductieplan. Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 13

6 Bronvermelding Bron / Document Handboek CO 2 -Prestatieladder 3.0, 10 juni 2015 Corporate Accounting & Reporting Standard Corporate Value Chain (Scope 3) Accounting and Reporting Standard Product Accounting & Reporting Standard Nederlandse norm Environmental Management Life Cycle Assessment Requirements and Gguidelines www.co2emmissiefactoren.nl Kenmerk Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen GHG-protocol, 2004 GHG-protocol, 2010a GHG-protocol, 2010b NEN-EN-ISO 14044 Conversiefactoren De opbouw van dit document is gebaseerd op de Corporate Value Chain (Scope 3) Standaard. Daarnaast is, waar nodig, de methodiek van de Product Accounting & Reporting Standard aangehouden (zie de onderstaande tabel). Corporate Value Chain (Scope 3) Product Accounting & Ketenanalyse: Standard Reporting Standard H3. Business goals & Inventory design H3. Business Goals Hoofdstuk 1 H4. Overview of Scope 3 emissions - Hoofdstuk 2 H5. Setting the Boundary H7. Boundary Setting Hoofdstuk 3 H6. Collecting Data H9. Collecting Data & Assessing Hoofdstuk 4 Data Quality H7. Allocating Emissions H8. Allocation Hoofdstuk 2 H8. Accounting for Supplier Emissions - Onderdeel van implementatie van CO 2 - Prestatieladder niveau 5 H9. Setting a reduction target - Hoofdstuk 5 Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 14

7 Verklaring opstellen ketenanalyse Dé CO 2 Adviseurs heeft ruime ervaring met het opstellen van ketenanalyses en geldt als een professioneel erkend kennisinstituut. Zie hiervoor ook de Verklaring van Deskundigheid (meegeleverd bij de ketenanalyse of eventueel apart op te vragen). Hierin staat benoemd welke ketenanalyses door Dé CO 2 Adviseurs opgesteld zijn, met daarbij vermeld het onderwerp, de opdrachtgever, de datum en door welke certificerende instelling de ketenanalyse is goedgekeurd. Ook staat hierin beschreven welke adviseurs werkzaam zijn voor Dé CO 2 Adviseurs en wat hun kennis- en opleidingsniveau is. Deze ketenanalyse is opgesteld door Marjan Kloos. De ketenanalyse is daarnaast volgens het vier-ogen-principe gecontroleerd door Eveline Prop. Zij is niet betrokken geweest bij het opstellen van het CO 2 -reductiebeleid van Two-B Engineering BV, wat haar onafhankelijkheid ten opzichte van het opstellen van de ketenanalyse waarborgt. Bij deze beoordeling is vastgesteld dat de gebruikte scope, de brongegevens en de berekeningen juist zijn weergegeven in het huidige rapport. Er zijn geen afwijkingen vastgesteld wat betreft volledigheid, onafhankelijkheid en deskundigheid van de analyse. Voor akkoord getekend: M.E. (Marjan) Kloos, MSc Adviseur E. (Eveline) Prop Adviseur Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 15

Colofon auteur(s) kenmerk datum 07-09-2017 versie 2.0 Verantwoordelijk manager Harry Bouwman Marjan Kloos Ketenanalyse Het graven van proefsleuven Handtekening autoriserend verantwoordelijk manager: Ketenanalyse - Het graven van proefsleuven 16