in Friemersheim, Zuid Afrika, augustus 2011 Op zondagavond, 4 augustus, arriveren wij in Friemersheim. De betekenis van de naam van dit dorp hoor ik een paar dagen later: Het thuis van de vreemden. We maken kennis met tante Lokkie, een lid van de kerkgemeenschap. Een maand eerder overleed haar man op 47 jarige leeftijd. Pieter van Niekerk, de predikant van de kerk en de persoon via wie wij in dit dorp zijn terechtgekomen, heeft haar gevraagd of zij ons kan opvangen. Haar huis is ons huis voor de komende dagen. Voor zowel haar als ons is het fijn om thuis te komen op een plek waar mensen zijn, en het is een gelegenheid voor ons om kennis te maken met het dagelijks leven in Friemersheim. Friemersheim is een klein dorp. Vanuit Groot-Brakrivier loopt een weg naar de heuvels. Op een bepaald moment stopt het asfalt en begint het zandpad. Mensen hebben besloten dat hier de civilisatie stopt. De weg is gevaarlijk bij grote regenval en stoffig wanneer de zon schijnt. Twintig minuten verder verschijnt het dorp. In het eerste huis aan de linkerkant woont de oude schoolmeester. Iets verder ligt de kerk van VGK-gemeente van Pieter. Het is gebruikelijk dat de dominee wordt betaald door de gemeente. Aangezien de mensen hier niet veel verdienen, doet Pieter zijn werk voor nagenoeg niets. In het dorp staat een lagere school, met alleen zwarte kinders. De witte school aan het uiteinde van het dorp, staat er leeg en vervallen bij. De Friemers zijn verdwenen. De jongeren die wij in Friemersheim ontmoeten, zijn rond een jaar of zestien, een paar zijn jonger: Géandré, Lucille, Génevieve, Jonathan, Selester, Roché, Sylvester, Adrian, Chiné, Shanelle, Shilaymin, Mischa, Willmar, Shermin en Jaydan. Met hen gaan we een toneelvoorstelling maken. De communicatie gaat in het Afrikaans en Engels, en af en toe met handen en voeten. De jongeren geven aan over welke thema s ze de voorstelling willen maken: HIV/AIDS, kinderzwangerschap, drugs, mishandeling: zware kost! Wanneer we doorvragen, blijkt het moeilijk te zijn aansluiting te vinden tussen deze thema s en de belevingswereld van de jongeren. De jongeren worden onrustig: We willen acteren, niet zitten en praten. Welke rol krijgen we?
We leggen onze manier van theater maken nog een keer uit: het stuk wordt gemaakt door hen, en wij begeleiden het pr oces. Om een ingang te maken tot de materie krijgen de jongeren de opdracht vragen te formuleren: Questions you always wanted to ask your parents but never dared to. Wanneer heb jij voor het eerst geseks? Hoe voel seks? Heb je ooit aborsie gehad? Did you ever have sex with a guy older than you? Did you use a condom? Hoe voel jij je toen jij je ouders verlel dat je HIV positief was en een baba verwach? Did you ever kiss by mistake? Is er iemand in jou familie gesterf aan HIV? Het ouma al n boyfriend voor mijn oupa gehad? Hoe was ouma se eerste soen? Hoe het ouma se ma gereageer toe hulle ouma het n boyfriend? Hoe voelde de eerste keer dat je door iemand werd gelos? Gaandeweg ontvouwt het stuk zich rond deze vragen. Als deze vragen niet gesteld (mogen/kunnen) worden, blijft de schaamte, het ongemak. De pubers kunnen niet anders doen dan om de hete brij heen blijven draaien, net zoals hun ouders hebben gedaan. Het stuk wordt 3 keer gespeeld: op een witte boerenmarkt, in hun eigen dorp tijdens de dienst en in George tijdens de dienst van dominee Frederik Nel. Na de tweede en laatste opvoering krijgt het publiek de gelegenheid vragen te stellen aan de spelers en wordt er voorzichtig nagedacht over hoe ouders en kinderen elkaar de ruimte kunnen geven om op een realistische en constructieve manier over seks en seksualiteit te praten.
Aan het einde van het proces hebben de jongeren ieder een diploma ontvangen. Hierin wordt op een rij gezet welke doelen de jongeren hebben behaald: -Basic theatre skills. That involves: physical training, voice training, focus, cooperating, transforming, respect, and empathy. -Capability of transforming own life issues into a play. That involves: reflecting on being a teenager, sexuality, manhood, womanhood and stories of life in Friemersheim. De voorstelling is na ons vertrek nog een paar keer gespeeld op verschillende plaatsen. We hopen dat de jongeren nog meer kansen zullen krijgen om zichzelf in dit stuk te kunnen laten zien. Pieter van Niekerk en Frederik Nel onderzoeken dat en bieden zo nodig mogelijkheden om dit uitvoerbaar te maken.
Pieter van Niekerk schreef ons naar aanleiding van dit project het volgende: My dank aan tmt! tailor made theater (tmt) het op Friemersheim 'n klein kerkdorpie in die Suid-Kaap, Suid-Afrika nuwe betekenis aan teater kom gee. Die impak van die tmt-span op die akteurs, teatergangers en gemeenskap was onbeskryflik inspirerend. Voortaan staan tmt in Friemersheim as "toegewyde meesters in teater" bekend. Hulle het gewild in die gemeenskap geword en as geliefd Friemersheim gegroet. Ds. Harmen Brandsma en vrou Marnette Meulenkamp is meesters in teater skep. Hulle is energiek, dinamies, toegewyd, besonder goed in die opleiding, fasilitering, begeleiding, motivering van kreatiewe gemeenskap teater skep. Harry en Marnette het op 'n bitter-koue Sondagaand die belangstellendes in teater in die Verenigende Gereformeerde Kerkie op Friemersheim ontmoet. Dit was van die begin af duidelik dat die twee hul storie ken en die stories van gewone mense ernstig neem. Hul stories het die teaterstorie geword. Die jongmense se vrae word moeilik aan- en uitgespreek. Die teater skep die ruimte om kontekstuele kwessies en krisisse van gewone mense uit te spreek en aan te hoor. Dis soms kontroversieel maar beslis kontekstueel en relevant. Hulle het vir ses dae van ongeveer ses ure per dag 'n groep (12 tot 20) jongmense van wat hoofsaaklik uit arm en disfunksionele huise bemagtig en deur middel van teater hul lewensvisie verbreed en hul denke bevry. Hul eerste vertonings van hul selfgeskepte teater met die tema 'Hoe klop jou hart?' was stimulerend, dit het daarna goeie gesprek in die gehoor geaktiveer. Binne een week het 'n hoge skool en 'n makro VGK Gemeente in George, die hoofdorp in die Suid-Kaap, die teatergroep om op te voer, uitgenooi. tmt is noodsaaklik en hul kreatiwiteit uitsonderlik - 'n moet vir veral unieke gemeenskappe soos Friemersheim. Baie dankie aan al die donateurs wat die teater uitreik na die Suid-Kaap moontlik gemaak het. Die impak is nie in geldwaarde vergelykbaar nie, die kwaliteit kan nie kwantitatief gemeet word nie. Ek hoop tmt sal jaarliks die geleentheid kry om Suid-Afrikaanse dorpe en gemeenskappe met hul toewyding en meesterskap in teater skep te bemagtig en te bevry. Ek is bevoorreg en besonder bly om die tmt span te ken en oor hul kortliks verslag te gee. Dr. Pieter van Niekerk Leraar van die VGK Friemersheimgemeente en voorsitter van Groot-Brakrivier Kindersorg Vereniging
in Uitsig, Zuid Afrika, oktober 2012 Tijdens onze reis door Zuid-Afika hebben we regelmatig contact gehad met Lee Ann Simon, een predikante die samen met Harry (Brandsma) een opleiding heeft gedaan. Via haar zijn wij in contact gekomen met de mensen in Uitsig, één van de sloppenwijken bij Kaapstad. Zij is op vrijwillige basis dominee van één van de kerkgemeenschappen aldaar. We hebben haar de mogelijkheid gevraagd om een basisschool te bezoeken. De directeur van de school, dhr Hermanus Mouwers geeft een beschrijving van dit township: I started my teaching career in this informal, deprived area. Due to the poor and underdeveloped infrastructure, the social development stagnated over the years. The schools, churches and local authorities are tasked to address a society hampered by chronical decay in moral values. Our township has the highest ratio of TB in the world and our school children is suffering as a consequence of that. Teenage pregnancy is running out of control. Our teenagers of school going age has the highest rate of meth addiction. All because of poor planning, of being under resourced educational and development facilities. The nearest library is about 5km from school through danger zones. I will not even touch on our literacy stats. Having had to deal with all these communial ills, the parents do support the school. We have frequent meetings, we're planning and celebrating our 40 th anniversary. The morale of the teachers is still possitive although we are confronted with setbacks at times. But guiding these little ones through life, I daily experience is challanging, but exciting. I love what I'm doing.
Doel voor volgend jaar is om een theaterproject in Uitsig te gaan doen. Om tmtheater in Zuid Afrika meer structuur te geven, hebben we de 3 mensen met wie we op een heel constructieve manier hebben samengewerkt aan onze organisatie verbonden: Executive Chairperson: F.B.O Nel Project manager: Pieter van Niekerk Local supervisor: Lee Ann Simon We gaan op zoek naar financiële ondersteuning om dit project waar te maken door een stichting op te richten en hopen dat een aantal van de lezers van deze nieuwsbrief ons kan helpen dit nieuwe project samen met ons waar te maken. Door middel van sponsoring, contacten, adviezen, tips over fondswerving e.d. Mocht u geïnteresseerd zijn om tmtheater te helpen, willen wij u vragen contact met ons op te nemen. We houden u op de hoogte, hartelijke groet van Harry Brandsma (06-40793628) en Manette Meulenkamp (06-40016932)