2016 Dyslexieprotocol ZUIDWESTHOEK COLLEGE OSSENDRECHT KARIN VAN OEVELEN IMANDT
INHOUDSOPGAVE Inleiding 2 Wat is dyslexie? 3 Waar kan de dyslectische leerling last van hebben? 4 Signalering dyslexie 5 Stappenplan voor dyslexiesuspecte leerlingen 7 Standaard voorzieningen voor dyslectische leerlingen 8 Beoordelen van toetsen 9 1
INLEIDING Voor je ligt het dyslexieprotocol van het ZuidWestHoek College. In april 2013 verscheen het landelijke Protocol dyslexie voortgezet onderwijs. Deze herziene versie is ontwikkeld in opdracht van Masterplan Dyslexie en het ministerie van OCW. In 2014 is de wet op het passend onderwijs van kracht geworden. In 2007 heeft Nederland het VN verdrag dyslexie ondertekend en in 2015 heeft Nederland getekend er ook daadwerkelijk iets aan te doen. Dyslexie wordt gezien als een handicap en valt daarom onder de wet gelijke behandeling. Dyslexie behoort tot de basisondersteuning. Omdat het aantal dyslectische leerlingen dat zich aanmeldt vanuit het basisonderwijs ieder jaar lijkt te verhogen, tezamen met de wettelijke verplichtingen die een school heeft, waren dat redenen genoeg om het protocol dyslexie van het ZuidWestHoek College opnieuw onder de loep te nemen. Het protocol is opgesteld in het standaardlettertype Arial.12, welke gebruikt wordt tijdens het eindexamen. 2
WAT IS DYSLEXIE? Er worden in Nederland overwegend twee definities van dyslexie gehanteerd: Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau (Stichting Dyslexie Nederland, 2008). Dyslexie is een specifieke lees- en spellingstoornis met een neurobiologische basis, die wordt veroorzaakt door cognitieve verwerkingsstoornissen op het raakvlak van fonologische en orthografische taalverwerking. Deze specifieke taalverwerkingsproblemen wijken proportioneel af van het cognitieve, en m.n. taalverwerkingsprofiel en leiden tot een ernstig probleem met het lezen en spellen van woorden ondanks regelmatig onderwijs. Dit specifieke lees- en spellingprobleem beperkt in ernstige mate een normale educatieve ontwikkeling, die op grond van de overige cognitieve vaardigheden geïndiceerd zou zijn (Blomert, 2006). Bron: Protocol Dyslexie Voortgezet Onderwijs 2013 Dyslexie is een hardnekkig probleem. Dat wil zeggen dat leerlingen ondanks extra hulp en inspanning niet of nauwelijks vooruitgaan op het gebied van lezen en spellen. Er is dan sprake van didactische resistentie. Dyslexie kan grote gevolgen hebben voor een leerling, maar dit verschilt per persoon. Dit hangt af van de eisen die aan de leerling worden gesteld maar ook aan de mate waarin de leerling kan compenseren, zoals bijvoorbeeld een goede motivatie, doorzettingsvermogen en ondersteuning vanuit thuis. De gevolgen op sociaal-emotioneel gebied kunnen behoorlijk zijn. In het voortgezet onderwijs hebben veel leerlingen last van de tijdsdruk vanwege de grotere hoeveelheden stof die ze moeten verwerken. 3
WAAR KAN DE DYSLECTISCHE LEERLING LAST VAN HEBBEN? Taal Dyslectische leerlingen hebben moeite met taal. Niet alleen met lezen en/of spelling, maar ze kunnen ook moeite hebben met spreken en luisteren. Waar een leerling last van heeft en ook de mate waarin, verschilt per leerling. We geven een paar voorbeelden. Een tekst vlot en accuraat lezen is moeilijk. En hardop lezen is een ramp, zeker zonder voorbereiding Een woord correct spellen is een probleem. Zeker minder bekende woorden of woorden waarbij de koppeling tussen letter en klank minder eenduidig is, zoals bij Frans en Engels De uitspraak van woorden is dan ook vaak erg moeilijk En dit probleem zet zich voort bij het luisteren. Zeker wanneer het erg snel gaat, zijn sommige klanken niet goed te verstaan. En als je dan ook nog eens tegelijkertijd aantekeningen moet maken... Alle andere taken De problemen met de technische kant van taal, werken door wanneer dyslectische leerlingen taal bij andere taken moeten toepassen. Het is moeilijk om bij het lezen de rode draad vast te houden en de tekst te begrijpen. Zeker wanneer de structuur van een tekst slecht is of de lay-out onduidelijk Aantekeningen maken of verslagen schrijven is door de spellingproblemen erg lastig. Het werkschrift lijkt dan ook al gauw een knoeiboel Onnauwkeurigheden zie je door dyslexie snel over het hoofd. En dat kan lastig zijn bij het toetsen... Zelfbeeld, motivatie, werkhouding Al die problemen gaan de dyslectische leerling niet in de koude kleren zitten. Het zelfbeeld keldert, de motivatie om te leren neemt af. Vaak merk je het aan veranderingen in de taak- en werkhouding: ongestructureerd, inadequaat en vluchtig taakgedrag, onverzorgd werk, onvoldoende of inadequaat gebruik van leerstrategieën en steeds minder doorzettingsvermogen. Bron: Masterplan Dyslexie 4
SIGNALERING DYSLEXIE Leerlingen komen onze school binnen met een dyslexie verklaring. Deze verklaring moet voldoen aan de volgende eisen (bron : ministerie van OCW, juli 2016). Vraag Inhoud psychodiagnostisch rapport bij de dyslexieverklaring Is er een psychodiagnostisch onderzoeksrapport bijgevoegd waarin minimaal de volgende onderdelen op navolgbare wijze aan bod komen?» Onderkennende diagnose (classificatie) Verklarende diagnose (grondslag)» Indicerende diagnose (aanpak, samenhang met eventuele andere stoornissen, belemmeringen) Staat er een datum op de verklaring? Blijkt uit de rapportage dat andere oorzaken van de lees- en spellingsproblemen zijn uitgesloten? Wordt duidelijk aangegeven welke specifieke belemmeringen op het gebied van lezen en/of spelling de student/leerling ondervindt? Wordt duidelijk aangegeven welke behandeling en materiele voorzieningen deze leerling/student nodig heeft? Wordt duidelijk aangegeven welke begeleiding deze leerling/student nodig heeft? Wordt duidelijk aangegeven welke compensaties/dispensaties deze student/leerling nodig heeft? Kwaliteit van de professional Is de verklaring ondertekend door een geregistreerde deskundige psycholoog of orthopedagoog? GZ-psycholoog (BIG) Kinder- en Jeugdpsycholoog (NIP) Kinder- en Jeugdpsycholoog (SKJ) Orthopedagoog generalist (NVO) Postmaster orthopedagoog (SKJ) Deelnemers NKD/NRD Vorm van de dyslexieverklaring Is de geldigheidsduur aangegeven? 5
De coördinator begeleidingsteam ziet erop toe dat in het leerlingvolgsysteem (Magister) wordt aangegeven dat de leerling een officiële dyslexie verklaring heeft. Deze officiële verklaring wordt in het leerling dossier opgeborgen. De mentor stelt in het aanvangsgesprek vast welke begeleiding de leerling nodig denkt te hebben volgens het dyslexiegespreksformulier. Dit formulier gaat vervolgens naar de dyslexie coach die zo een overzicht behoudt van de begeleiding. De begeleiding die geboden wordt, wordt door de mentor vastgelegd in de schijf van acht in Magister, het leerlingvolgsysteem. Als er zaken zijn die de mentor niet kan oplossen, dan wordt de hulp van de dyslexiecoach ingeroepen. Deze neemt de zaak dan over. 6
STAPPENPLAN VOOR DYSLEXIESUSPECTE LEERLINGEN: Als er sterke vermoedens bestaan, afkomstig van gegevens vanuit de verschillende geledingen, dan wordt dit in een persoonlijk gesprek aan de ouders/leerling medegedeeld. Dit gesprek wordt schriftelijk bevestigd aan de ouders. In dit gesprek adviseren we een officieel dyslexieonderzoek te laten uitvoeren. Als leerlingen wel een hulpvraag hebben maar geen officiële dyslexieverklaring en de hulpvraag wordt zowel door de leerling als de docent erkent, dan bieden we deze hulp, ook als dit auditieve ondersteuning betreft. Hieraan wordt wel een tijdslimiet gegeven van 6 weken. Mocht het probleem binnen deze termijn niet opgelost zijn of inzichtelijk gemaakt zijn, dan ligt er wellicht iets anders aan het probleem ten grondslag wat nader onderzocht moet worden. 7
STANDAARD VOORZIENINGEN VOOR DYSLECTISCHE LEERLINGEN Iedere leerling met een officiële dyslexieverklaring, mag examen doen met audio ondersteuning en krijgt extra tijd bij de examens. Dit betreft zowel het schoolexamen als het centraal eindexamen. Onze school volgt hierbij de richtlijnen van het ministerie van OCW. Als een dyslectische leerling hier baat bij heeft, dan kan de school de volgende dingen extra verzorgen : Vergroten van lettertype bij toetsen en SO s Tijdsverlenging geven bij toetsen en SO s Minder vragen laten maken bij toetsen en SO s Dyslexiepas Leerlingen bij wie officieel dyslexie is vastgesteld, krijgen bij aanvang van hun schooltijd op het ZuidWestHoek College een dyslexie pas. Deze pas moeten ze altijd bij zich hebben en op de hoek van de tafel leggen. Als toetsen op de ipad gemaakt worden en de leerling moet zijn/haar naam invullen, dan moeten zij een D typen voor hun naam. Bij toetsen op papier schrijven zij een D erboven. Dyslexie vraag? Als leerlingen, ouders of docenten een vraag hebben, kunnen ze contact opnemen met de dyslexiecoach. In een persoonlijk gesprek kan dan bekeken worden wat er gedaan kan worden. ICT ondersteuning Door het inzetten van de ipad, kunnen teksten in Word of PDF format voorgelezen worden. Als leerlingen gebruik maken van specifieke software ter ondersteuning van hun dyslexie zoals Kurzweil, Daisy of Sprint, dan mag dit altijd gebruikt worden. De aanschaf van apparatuur en software is voor rekening van de ouders cq verzorgers. Digitale boeken worden door de school aangeschaft. Het inscannen van teksten, toetsen of anderszins, wordt door de vakdocent uitgevoerd. De mentor van de leerling houdt het overzicht. 8
BEOORDELEN VAN TOETSEN Spelling en zwakke formuleringen mogen volgens het protocol op geen enkele wijze de beoordeling beïnvloeden als ze géén onderdeel van de toets zijn. Als spelling en/of formulering wél onderdeel van de leerstof is, moet de beoordeling of becijfering van spelfouten worden aangepast: we hanteren een maximale puntenaftrek van 1 punt voor spellingsfouten. Dit is ook wat bij het eindexamen wordt gehanteerd. 9