It Foswertrûntsje Kleasterrûntsje op zaterdag 27augustus 2016 vanuit Ferwert (wandelroute ongeveer 15 km.) Deze wandeling gaat door het cultuurlandschap van noordoost Friesland. Een route in een prachtig oud polderland, dat vorm kreeg door de noeste arbeid van de Friezen in hun strijd tegen de zee. Zij maakten kunstmatige heuvels, hier terpen genoemd. Op en langs deze terpen verrezen kerken en hele buurtschappen. De route gaat door Hegebeintum, waar de hoogste terp (bijna negen meter boven NAP) van ons land ligt. De kerktorens zijn tijdens het wandelen al vanuit de verte te zien. Vanaf de zeedijk is er een mooi uitzicht over de kwelders, de Waddenzee en enkele dobbes. Landinwaarts de dorpen en gehuchten op de route. In dit gebied is veel historie terug te vinden. Bij Ferwert gaat de route bijvoorbeeld langs Foswert, het voormalige Benedictijner klooster dat wegens invallen van de Noormannen in de elfde of twaalfde eeuw van Ameland naar Ferwert zou zijn verplaatst. Het klooster werd tijdens de Reformatie in brand gestoken. Ferwert is start- en eindpunt van de route. 1
In de markante toren van Ferwert hangen drie oude klokken. Tijdens de 2 e wereldoorlog werden ze door de Duitsers weggehaald, bleven bewaard en kwamen terug. De oudste klok is van 1383 en heeft een Latijns opschrift wat vertaald luidt: Anno 1383 heeft Seghebodos mij gegoten. O Koning der ere kom met vrede! Ulbe, pastoor, Johannis, vicaris. De tweede klok van 1426 heeft het jaartal en de woorden: Jezus, Maria, Johannes. De heilige Martinus, bisschop. De grootste klok is van 1457 en heeft als opschrift: Maria ben ik geheten Dat kerspel to Ferwerd let mi gheten Henricus Kokenbaker mi ghegoten haet Got geve siner sele raet Men zal mi in de ere des hilligen kruses luden Dat sal ons de pastor beduden. Dat Christus heeft geleden voer ons den dot des help us Got ut not. Vervolgens staat er nog een Latijns opschrift dat betekent: De doden betreur ik - de levenden roep ik; de bliksems breek ik; mijn stem is een stem des levens; komt, ik roep U tot het heilige. O Koning der ere kom met vrede. De Pastoor (Heer) donga Fama. 2
Tussen deze opschriften komen de afbeeldingen voor van verschillende heiligen. Hieronder staan een aantal vrouwen afgebeeld met in het midden beelden van de gekruisigde Christus. Elke heilige die op de klok voorkomt was een beschermer(ster) van een bepaald vak of beroep. Om deze klok te luiden waren 4 mannen nodig die elkaar afwisselden omdat 2 man het onmogelijk konden volhouden. Nu is het klokluiden gemechaniseerd. Toch kan iedere inwoner van Ferwerd horen of bij een begrafenis een man, vrouw of kind is overleden. Is een man overleden dan begint de zwaarste klok eerst, dan volgen de anderen. Is het een vrouw dan luidt eerst de middelste klok en is het een kind dan wordt eerst de kleinste klok geluid. (D. Yska, 1972) è Vanuit de Sint Martinustsjerke over het Vrijhof. Het Vrijhof in Ferwert is een oud dorpsplein, omringd door verschillende monumentale gebouwen. Deze geven een goede indruk van de manier waarop hier vroeger werd gebouwd. Ferwert lag op een terp, die vrijwel geheel werd afgegraven. Het beeld op het Vrijhof is een blijvende herinnering aan strijders uit de recente eeuw en uit de vroegere tijd. Gemme van Burmania (+1523-1602) weigerde te knielen voor Philips II bij diens inhuldiging in 1555 en zei: Wy Friezen knibbelje allinne foar God. Hij ligt hier in de kerk begraven. 3
è RA naar het Gemeentehuis. Bij wkp 78, café t Hoekje LA (= Hegebeintumerdyk). RA de Kleasterwei in en na huisnummer 16 RA het schelpenpad volgen. Vanaf wkp 94 het asfaltpad volgen tot aan de weg. RA tot de gemeentewerf. Bij wkp 17 RA het fietspad op. Bij wkp 16 de weg oversteken. Links staan twee boerderijen op de plaats waar tot 1580 het klooster Foswert stond. Foswert was een Benedictijner klooster. Het had lange tijd veel goodwill bij de bevolking in de omgeving. Dit blijkt ondermeer uit de vele schenkingen en nalatenschappen die het klooster ten goede kwamen. In 1580 was het grondbezit 1050 ha. groot. Eerder was er al rivaliteit tussen verschillende kloosters. Een vete tussen Foswert en Klaarkamp (bij Rinsumageest) in de 2 e helft van de 14 e eeuw liep uit op een wraakactie waarbij slachtoffers vielen. Dit schaadde de reputatie en ook het onderhoud verslechterde. Links: het zegel van de Abt van Foswert; rechts: het zegel van het Klooster Foswert. 4
De Benedictijner orde Voor de Benedictijnen gelden de leefregels van Sint Benedictus (480-547). Zij hebben een vrij strikte dagindeling met contemplatie en arbeid (ora et labora; dit is: bid en werk). Het is een besloten kloostergemeenschap. De noodzakelijke voorzieningen voor het dagelijkse levensonderhoud van de bewoners worden zo veel mogelijk binnen het klooster geproduceerd. Er is een tuin, water, bakkerij etc. en de oogst is gericht op de eigen behoeften. In onze tijd zijn, wereldwijd gezien, ongeveer een derde van de leden man en twee derde vrouw. è Het fietspad volgen tot de brug (= Ald Pyp). Bij wkp 15 over het hekwerk klimmen en de met pijltjes aangegeven route door het land volgen. Langs Foswert en de Ferwerter vaart richting Hegebeintum (= Burmaniapad). Bij wkp 73 RA over de brug en direct LA Hegebeintum in. Hier rechts aanhouden tot aan het ontmoetingscentrum. Hier dient u zich te melden voor toegang tot de kerk van Hegebeintum. Het interieur van de kerk te Hegebeintum. 5
De tijdelijke fundering onder de toren van Hegebeintum bij de restauratie in 2015. è Vanaf wkp 88 via de Vogelzangsterweg richting Blije. Bij wkp 89 RA het schelpenpad in. In Blije LA (= Stationsweg). Bij wkp 54 LA (= Voorstraat). Hier staat de Nicolaaskerk. è Vanuit de kerk de Voorstraat verder volgen tot Boatebuorren. 6
Scheltemastate, Boatebuorren 1, Ferwerd Rond Ferwert en Blije staan verschillende karakteristieke oude boerderijen, vaak op een plek waar voorheen een stins heeft gestaan. Een stins was in de middeleeuwen een stenen landhuis, dat als burcht extra bescherming bood aan de bewoners. Soms waren er ook wachttorens bijgebouwd. De Scheltemastate, gebouwd in 1872, staat op de plek waar tot 1611 de Scheltema-stins stond. Deze stins werd rond 1200 gebouwd. De familienaam Scheltema was in de 15 e eeuw bekend, onder andere bij de vetes tussen schieringers en vetkopers. De naam Boatebuorren ontstond rond 1800. De eigenaar van de state, Bote Hendriks, gaf toestemming voor huizenbouw op het oostelijke deel van het eerdere stinsterrein. è Vanaf Boatebuorren het fietspad langs de grote weg volgen. Bij wkp 76 RA (= Kahoolsterlaan). U loopt nu door de Kleilandspolder richting de zeedijk. Bij de zeedijk gaat u LA. 7
è Bij wkp 43 RA over de zeedijk en aan de andere kant LA tot aan de volgende overgang. Hier gaat u weer terug over de zeedijk. Bij wkp 69 de weg oversteken en de weg richting Ferwert volgen tot aan de grote weg. Deze oversteken en RA naar het Vrijhof en de Sint Martinustsjerke. Gebruikte afkortingen: è = routebeschrijving LA RA RD wkp = linksaf = rechtsaf = rechtdoor = wandelknooppunt * * * Deze route kan ook individueel bij de verschillende kerken langs de route worden gestart op alle zaterdagen, als de kerkdeuren openstaan voor Tsjerkepaad. 8