Foto: Maarten Koch UV_jaarverslag 2011.indd 1 02-04-12 11:02
Inhoudsopgave 2 Voorwoord 3-4 De Vereniging 4 Het werkgebied 4 De leden 5 Het bestuur 5 Werkgroepen 6 Algemene ledenvergadering 6 Financiën 8 Financieel jaaroverzicht De Utrechtse Venen 8 Resutatenrekening 2011 9 SNL Subsidieregeling Natuur en Landschap 10 Weidevogelbeheer 10 Collectief Weidevogelbeheerplan 10 50 m 2 plekken 11 Plasdras 12 Gebiedsregisseurs 12 Last Minute-beheer 12 Flexibel beheer 13 Continuering aflopende SAN naar SNL 13 Resultaten weidevogels 14 Ledenactiviteiten 16 Weidevogelavond 16 Evaluatieavond 16 Vrijwilligers in de Utrechtse Venen 2011 17 Resultaten Vrijwilligers 2011 17 Bijeenkomst vrijwilligers 18 Groepen 18 Weidevogelkijkweek 19 Agrotoerisme 19 Picknickbanken in de wei 19 Projecten 20 Zwarte Stern in 2011 20 Broedgegevens Zwarte Stern 20 Weidevogels op Proefboerderij Zegveld 22 Beheersmozaïek en aanvullende maatregelen 22 Territoria weidevogels 2011 22 Boerenzwaluwproject 22 Resultaten 23 Groenblauwe Diensten 24 Pilot Groenblauwe diensten Utrecht west 24 Activiteiten 25 Scholenproject Zegveld 25 Prijsvraag Woerdse Markt 25 Belangenbehartiging 26 Provinciale afstemming 26 Gebiedscommissie de Venen 26 Public Relations 26 2 UV_jaarverslag 2011.indd 2 02-04-12 11:02
Voorwoord Het jaar 2011 gaat de boeken in als een jaar met goede weidevogelresultaten in ons werkgebied. De nieuwe SNL geeft nog veel werk voor het bestuur. Stappen van Dienst Regelingen voor wat betreft de perceelsregistratie geven een aanhoudende stroom fouten en foutjes die funest kunnen zijn voor de aanvraag van uw SNL bij de gecombineerde opgave. Ook de stappen die de provincie neemt naar aanleiding van DR blijft een punt van aandacht. Het is verstandig om een paar keer per jaar in mijn dossier bij EL&I te kijken of beheer en oppervlakte nog wel kloppen. Contract is contract Deze uitspraak hebben we als agrarische natuurvereniging nog al eens uitgesproken toen de provincie in het provinciaal overleg had besloten om de vergoedingen niet meer een gelijke tred te laten volgen met de VEM-waarden, maar besloot de vergoedingen te bevriezen. De vereniging heeft als een van de weinige ANV s besloten om bezwaar aan te tekenen bij de provincie. Over het algemeen zijn vogels daar waar het meeste voer te halen valt. Dus als koeien door het grazen insecten opjagen hebben Zwarte Sterns dat snel in de gaten en laten de strontvliegen op de vlaaien even met rust. 3 UV_jaarverslag 2011.indd 3 02-04-12 11:02
De crisis heeft soms ook voordelen voor het weidevogelbeheer. Als gevolg van te kort geld bij de overheid zijn in ons werkgebied grote gebieden die bestemd waren voor moeras reigerland zoals Marickenland, de Bovenlanden en Groot Mijdrecht Noord enigszins voor de weidevogels behouden gebleven. Weidevogelbeheer begint met nestbescherming. De laatste jaren zijn er door onze boeren enorme stappen gezet voor wat betreft het realiseren van extra kuikenland. Resultaten zullen met weidevogelbeheer pas op langere termijn zichtbaar zijn. Zevenhonderd hectare extra is niet niks. Hier mogen we met recht trots op zijn. Dick Oudijk voorzitter De Vereniging Het werkgebied Het werkgebied van De Utrechtse Venen bestaat uit de volgende gemeenten of delen daarvan: De Ronde Venen, Stichtse Vecht, Woerden, Loenen, Maarssen, Nieuwkoop en Utrecht. Ofwel: het veenweidegebied tussen de Waver en de Oude Rijn, de Vecht en de Kromme Mijdrecht. De aard en ligging van ons gebied lenen zich bij uitstek voor het weidevogel- en slootkantenbeheer. Op ongeveer de helft van al het agrarisch gebied wordt momenteel aan één of meerdere vormen van agrarisch natuurbeheer gedaan. Gerda Ledenvergadering Foto: G. Hiemstra. 4 UV_jaarverslag 2011.indd 4 02-04-12 11:02
De leden Eind 2011 telde de Vereniging 454 leden, waarvan er 224 een SNL (Subsidieregeling Natuur en Landschap) beheersovereenkomst hebben in het Collectief Beheerplan De Venen 2011. Een groot aantal leden doet ook mee aan slootkantenbeheer. Sinds de invoering van de SNL kan dit alleen via individuele aanvragen, de ANV heeft geen direct zicht meer op het aantal aanvragen. Er zijn circa 40 burgerleden en niet-agrarische grondbezitters. De agrarische leden doen ook mee aan andere projecten, zoals het Zwarte Sternproject en andere Groen Blauwe Diensten. 37 leden hebben één of meerdere verbrede agrarische activiteiten, zoals dag- en verblijfsrecreatie, educatie of maken streekproducten. Het bestuur De bestuurssamenstelling per 31 december 2011 : Voorzitter Dick Oudijk Wilnis Vice Voorzitter Gerda Kool Abcoude Secretaris Coby de Bruyn Waverveen Penningmeester Hans van Rossum Haarzuilens Lid Theo de Boer Mijdrecht Lid Pieter Kruijswijk Loenersloot Lid Bert de Kruijf Zegveld Lid en Veldwerkcoördinator Gerard van Zuijlen Kockengen Administrateur Gijs Bouwman Kamerik Het dagelijks bestuur (DB) bestaande uit de voorzitter, de vice-voorzitter, de secretaris en de penningmeester, bijgestaan door de administrateur, heeft als hoofdtaak het voorbereiden van de ledenvergaderingen. De projectgroep SNL,(Subsidieregeling natuur en Landschap) bestaande uit de voorzitter, secretaris, administrateur en veldwerkcoördinator, is het uitvoerende orgaan van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer van de Utrechtse Venen. De Projectgroep vergadert tweemaal per maand en vaker indien nodig. Het bestuur vergadert maandelijks (m.u.v. vakantieperioden). In 2011 kwamen de acht bestuursleden, bijgestaan door de administrateur, tien keer bijeen. 5 UV_jaarverslag 2011.indd 5 02-04-12 11:02
Hoofdpunt van elke bestuursvergadering is het beleid en de uitvoering van de SNL (voorbereid door de projectgroep SNL), gevolgd door alle andere projecten en de lopende verenigingszaken. Het jaar 2010 was het eerste jaar na de omschakeling naar de Subsidieregeling Natuur en Landschap waarin zeer veel tijd en energie gestoken is in de kinderziektes van het nieuwe regime. De nieuwe regeling bracht continu nieuwe hoofdbrekens en gedurende het hele jaar is de projectgroep druk geweest met het oplossen van allerlei administratieve en bureaucratische problemen. Daarnaast werd vaak de hulp van de veldwerkcoördinator gevraagd bij de individuele agrariërs. Werkgroepen De Vereniging heeft drie werkgroepen die in opdracht van het bestuur projecten uitvoeren of ondersteuning bieden: Zwarte Stern, Agrotoerisme en Public Relations (PR) Algemene Ledenvergadering Op donderdagavond 14 april 2011 is de algemene ledenvergadering van de Utrechtse Venen. Een goede opkomst al concurreert de avond met andere interessante agrarische bijeenkomsten in de regio. De voorzitter leidt de vergadering snel door de gebruikelijke onderwerpen van zo n algemene ledenvergadering. De financiële verslaglegging wordt deskundig toegelicht en door de leden akkoord bevonden. Boukje de Graaf verlaat het bestuur en wordt opgevolgd door Gerda Kool uit Abcoude. Er wordt uitgebreid stilgestaan bij het eerste kievitsei 2011, elk jaar toch weer een leuk spannend moment. Na de pauze krijgen we een lezing over de boerenzwaluw van Mark van Leeuwen van Landschap Erfgoed Utrecht. 6 UV_jaarverslag 2011.indd 6 02-04-12 11:02
Foto Koeien in de wei Foto: D. Oudijk 7 UV_jaarverslag 2011.indd 7 02-04-12 11:02
Financiën Financieel jaaroverzicht 2011 Balans Activa 31-12-2011 31-12-2010 Vorderingen Vereniging 6.751 749 SNL 60.914 118.530 67.665 119.279 Liquide middelen 30.555 11.278 Totaal 98.220 130.557 Passiva Algemene reserve Vereniging 26.797 24.005 Resultaat vereniging 334 2.792 27.131 26.797 Bestemmingsreserves Vereniging 3.518 2.018 Resultaat vereniging 0 1.500 3.518 3.518 Natuurbeheer 8.682 80.834 Resultaat natuurbeheer -3.741-72.152 4.941 8.682 8.459 12.200 Kortlopende schulden Vereniging 16.351 18.404 SNL 46.279 73.156 62.630 91.560 Totaal 98.220 130.557 8 UV_jaarverslag 2011.indd 8 02-04-12 11:02
Resultatenrekening 2011 Baten Lasten 2011 2010 2011 2010 Vereniging Vereniging Contributies 10.845 11.890 Bestuurskosten 6.895 6.476 Susidies projecten 68.710 10.059 Werkgroepen 2.165 430 Opbrengst projecten 3.106 7.100 Organisatiekosten 2.328 2.532 Rente bank 3 340 Kosten projecten 70.942 15.659 82.664 29.389 82.330 25.097 SNL Provincie Utrecht 119.158 118.530 SNL Voorbereidingskosten 0 24.048 Gebiedscoördinatie 42.616 30.904 ANV-organisatiekosten 76.542 63.578 119.158 118.530 Natuurbeheer Eindafrek. Collectieve heffing 0 63.312 Niet-subs. kosten 3.741 8.840 3.741 72.152 Resultaat Vereniging 334 4.292 Resultaat Natuurbeheer -3.741-72.152 Totaal 201.822 147.919 201.822 147.919 9 UV_jaarverslag 2011.indd 9 02-04-12 11:02
Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) Weidevogelbeheer Collectief Weidevogelbeheerplan Het tweede seizoen van de SNL zit er op. Al het weidevogelbeheer dat met de deelnemers is afgesloten bleef, ondanks landelijke bezuinigingen, gewoon van kracht. In februari hebben we onze aanvullingen/aanpassingen op ons Collectief Weidevogelbeheerplan 2010 ingediend bij de provincie Utrecht en bij de provincie Zuid-Holland (omgeving Woerdense Verlaat). In dit plan staan alle afspraken over weidevogelbeheer die wij met de boeren gemaakt hebben. De afspraken zijn onderverdeeld in 23 poldermozaïeken. Wij (de ANV) zijn eindverantwoordelijk voor dit plan. We hebben met dit plan verantwoording afgelegd over de kwaliteit van de mozaïeken aan de provincies. Om als verantwoordelijke gebiedscoördinator te worden aangemerkt moesten we van de provincie gecertificeerd zijn. Daarvoor hebben we een verzoek ingediend bij de Stichting Certificering Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer. Op grond van ons ingediende Kwaliteitshandboek voor Gebiedscoördinatie zijn wij in november aangemerkt als gecertificeerde organisatie, zoals bedoeld in de provinciale Verordening Subsidie Natuur en Landschapsbeheer. 10 UV_jaarverslag 2011.indd 10 02-04-12 11:02
Totaal is in het Collectieve Weidevogelbeheerplan 2011 bij 220 deelnemers voor 4172 ha aan weidevogelbeheer afgesloten. Daarvan heeft bijna 17% (699 ha) betrekking op uitgesteld maaien. Pakket Hectares legselbescherming 3357 Idem bouwland 62 Maaibeheer 1 juni 266 8 juni 25 15 juni 116 22 juni 47 voorweiden 60 Kruidenrijk weidevogelgrasland 185 Extensief weiden 43 plasdras 11 Totaal ha 4172 De huidige subsidieregeling betrekt in hoge mate de nazorg van de broedsels bij het agrarisch natuurbeheer. Met onze goede mozaïeken met voldoende percelen uitgesteld maaibeheer en de aanvullende mogelijkheden van Last Minute-beheer kunnen we in onze mozaïeken voor voldoende aanbod van kuikenland zorgen. 50 m 2 plekken Door het vroege voorjaar van 2011 werd er heel vroeg gemaaid. Rond half april werden de eerste maaimachines al in het land gesignaleerd. Op dat moment waren veel nesten nog niet uit, dus was het nodig om de verplichte 50 m 2 om de nesten te laten staan. Laten staan van 50 m 2 om een nest. Foto: Gerard van Zuijlen 11 UV_jaarverslag 2011.indd 11 02-04-12 11:02
Plasdras In 2011 is er in ons werkgebied weer een plasdrasperceel bijgekomen. Met dit perceel in Kockengen erbij hebben we nu op negen plaatsen plasdras percelen. Uit onderzoek blijkt dat plasdras een grote aantrekkingskracht heeft op weidevogels en dan met name op de Grutto. Ook zie je vaak dat de Grutto s zich in de buurt van de plasdras vestigen met hun nest. Plasdras-perceel in polder Kockengen. Foto: Michael Kars Gebiedsregisseurs Negen gebiedsregisseurs hebben in onze zeven deelgebieden (met verschillende mozaïeken per deelgebied) de contacten met onze SNL-deelnemers onderhouden. Twee oudgedienden namen afscheid en daarvoor in de plaats werden twee nieuwe enthousiaste regisseurs aangesteld. De gebiedsregisseurs vormen het aanspreekpunt voor de boeren en zijn voor de vereniging de ogen en oren in het veld binnen het betreffende deelgebied. Last Minute-beheer In 2011 zijn door ons in totaal bij 22 deelnemers (21 in 2010) contracten Last-Minute-beheer afgesloten; 14x voor kuikenstroken en 8x voor uitstel maaidatum met 1-2 weken; voor een totaalbedrag van 12.550,-- ( 11.349,82 in 2010). We hebben jaarlijks 61.000,-- beschikbaar voor Last Minute-beheer. Er kan dus jaarlijks nog meer Last Minute-beheer worden afgesloten. Zodra een boer van plan is om te gaan maaien en er blijken op dat moment nog nesten of jongen aanwezig, dan kan de boer op het laatste moment (Last Minute) een contract afsluiten voor een kuikenstrook of hij kan een perceel uitgesteld maaien nog een weekje laten staan. 12 UV_jaarverslag 2011.indd 12 02-04-12 11:02
De SNL biedt op deze manier meer mogelijkheden voor gericht weide-vogelbeheer. De gebiedsregisseurs sluiten de contracten Last Minute-beheer af met de boer. Flexibel beheer Het begrip Flexibel beheer begint meer bekend te worden bij onze SNL deelnemers. Flexibel beheer houdt in dat er jaarlijks een aanpassingsmogelijkheid is van de beheerspakketten. Volgens de regels van de provincie kan een aanpassing alleen plaatsvinden als het mozaïekplan tot een verbetering leidt of minstens gelijk blijft. In september hebben we onze deelnemers gevraagd of zij gebruik wilden maken van de mogelijkheid van flexibel beheer. Daarop hebben 33 deelnemers (18 in 2010) gereageerd. Het betrof deze keer; 1. Het verplaatsen van maaibeheerpercelen, bouwland en voorweidepercelen; 2. Omzetten van bouwland naar grasland en vv, 3. Van legselbeheer in maaibeheer 4. Uitbreiding aanvraag maaibeheer Continuering aflopende SAN naar SNL In de gebieden Groot Wilnis-Vinkeveen en Rietveld-Zegveld lopen eind 2011 twee collectieve SAN-beschikkingen af. In september hebben we de betreffende boeren gevraagd of ze voor die percelen verder willen in de SNL. Hiervan hebben14 van de 22 boeren gebruik gemaakt. Met hen zijn de in de tabel genoemde pakketten afgesloten. 13 UV_jaarverslag 2011.indd 13 02-04-12 11:02
Resultaten weidevogels Na de zeer koude december in 2010 liet de winter het in het begin van het jaar afweten. Daarna volgde een zeer warme lente, die ook extreem droog en recordzonnig was. De aanhoudende droogte veroorzaakte een te kort aan voedsel, waardoor de weidevogels soms niet eens aan nestelen begonnen. In het noorden van het land werden greppels onder water gezet om voedselsituaties voor de weidevogels te creëren. Het was een hele moeilijke periode voor de weidevogels. Volgens veel weidevogelbeschermers deed vooral de Kievit het dramatisch slecht in het voorjaar. Er werden nauwelijks nesten gevonden. Door het vroege warme weer groeide het gras veel sneller dan normaal. Rond half april werd er hier en daar al gemaaid. Op 16 maart (in 2010 een dag later) werd op het land van de familie Cromwijk aan de Breeveld in Woerden het eerste Kievitsei in ons werkgebied gevonden door twee vrijwillige weidevogelbeschermers van de groep Woerden; Jos Kemp en Niek Heijstek. In Maassluis werd op 6 maart het eerste landelijke Kievitsei gevonden. Op onze ledenavond van 14 april is de wisselbeker en de taart uitgereikt aan de familie Cromwijk. Ook de vrijwilligers hebben een taart en een aandenken gekregen. Eerste kievitsei, beker en taart! Foto: G. Hiemstra. Jos Kemp en Niek Heijstek bij eerste Kievitsnest 2011 in Woerden Foto: Gerard van Zuijlen 14 UV_jaarverslag 2011.indd 14 02-04-12 11:02
Op basis van 198 ingeleverde stalkaarten kan een beeld geschetst worden van gevonden en beschermde nesten in 2011. In onderstaande tabel zijn deze gegevens weergegeven. Ondanks de slechte start in het voorjaar blijkt het broedseizoen in ons gebied over het geheel genomen nog mee te vallen. De meeste soorten scoren duidelijk hoger dan in 2010; zelfs de Kievit (151 nesten meer gemeld dan in 2010). Omdat het in bovenstaande tabel in 2011 om meer stalkaarten gaat dan in 2010 is hierop gecorrigeerd in onderstaande grafiek. 15 UV_jaarverslag 2011.indd 15 02-04-12 11:02
Een toename ten opzichte van 2010 blijkt voor nagenoeg alle soorten, ook na correctie, nog steeds het geval. Vermoed wordt dat veel weidevogels door het droge weer in het voorjaar later zijn gaan broeden. Wat dit jaar ook opviel was dat ze op de ene plek minder zaten en op een andere (meer vochtige) plek meer. Ledenactiviteiten Weidevogelavond Zoals ieder voorjaar beginnen we het weidevogelseizoen van de vereniging met een speciale weidevogelavond. Deze keer werd deze gehouden op dinsdag 22 maart, en zoals gebruikelijk in het Praktijkcentrum te Zegveld. Op deze avond werd vóór de pauze aandacht besteed aan SNL-zaken en daarna vertelde René Faber van Landschap Erfgoed Utrecht (LEU) ons een interessant verhaal over de effecten van nestbezoek op het broedresultaat. Na de pauze volgde een fascinerende lezing over het leven van de Vos door de bekende vossenexpert- en onderzoeker Jaap Mulder. Vos in Oostvaardersplassen, november 2011 Foto: Maria van Antwerpen Evaluatieavond Aan het einde van het seizoen, op de eerste vrijdagavond in november houdt de ANV haar jaarlijkse evaluatieavond. De balans van de weidevogels wordt weer opgemaakt. Wat ging goed, wat ging fout en wat kan volgend jaar beter. Na de pauze een mooie presentatie van Gerrit Hiemstra over de Zwarte Stern in de Venen. Alvast verder kijkend naar de toekomst wordt het onderwerp Boeren als Waterbeheerders informatief gepresenteerd door Nicolaas van Everdingen van Watermaatwerk. 16 UV_jaarverslag 2011.indd 16 02-04-12 11:02
Op deze avond is door de leden duidelijk aangegeven dat men niet akkoord gaat met de voorgenomen bevriezing van de tarieven SNL in 2012. Contract is contract. Ondersteund door ruim honderd bezwaarschriften van de leden heeft de vice-voorzitter later in november in de Provinciale Staten van Utrecht een warm pleidooi gehouden voor het op peil houden van de vergoedingen. Vrijwilligers in de Utrechtse Venen 2011 Resultaten Vrijwilligers 2011: Was vorig jaar de Kievit de grote verliezer, dit jaar heeft hij zich, behalve in Harmelen, goed hersteld. In Harmelen deden drie boeren minder mee, die voor een verlies van ruim 100 nesten zorgden; Woerden, met een selectief beleid, had boeren met weinig of geen nesten ingeruild voor boeren met veel nesten. De achteruitgang in De Ronde Venen van vorig seizoen is hersteld, ruim 30 nesten meer door blijkbaar toch de invloed van het mooie voorjaar, want het aantal boeren bleef gelijk. De gegevens van Breukelen/ Kockengen zijn helaas niet compleet. Dramatisch is het verlies van de Grutto in de Ronde Venen, waarschijnlijk door het droge voorjaar Woerden had een kleine toename, blijkbaar is het daar toch ander land wat vochtigheid betreft als in het noordelijke deel van de Utrechtse Venen. Frappant is dat de Tureluur zeer stabiel blijft, overal dezelfde resultaten als vorig jaar. De Scholekster is bij twee groepen de Kievit achterna gegaan. 17 UV_jaarverslag 2011.indd 17 02-04-12 11:02
Gruttopaar Foto: G.Hiemstra Bijeenkomst vrijwilligers Zo langzamerhand is het een traditie aan het worden om in januari, als opwarmertje voor het nieuwe seizoen, een bijeenkomst te houden voor alle vrijwilligers in de Utrechtse Venen. Deze bijeenkomst organiseert onze vereniging samen met Landschap Erfgoed Utrecht. Voor de pauze werden de resultaten van het afgelopen seizoen besproken en het wel en wee van de groepen gememoreerd. Na de pauze hield Jaap Mulder, vossendeskundige en bekend van de film de Rotvos, een boeiende presentatie over de vos. Zeer de moeite waard. Cursussen De Starterscursus Weidevogelbeheer door vrijwilligers werd weer gegeven in opdracht van Landschap Erfgoed Utrecht door de coördinator vrijwilligers. Er waren tien deelnemers, waaronder een moeder met dochter, die zo enthousiast bleken, dat ze direct bij een boer aan de slag gingen. Ook enkele gebiedsregisseurs volgden de cursus. Een medewerker van het LEU gaf de vervolgcursus en de monitoringscursus. Groepen Het aantal vrijwilligers bij de verschillende groepen blijft vrij stabiel±woerden 37, Harmelen 26, Breukelen/Kockengen 10 en De Ronde Venen 20. Groep Breukelen/Kockengen is op zoek naar een coördinator die de groep kan laten groeien. Groep De Ronde Venen & Uithoorn startte met een project Boerenzwaluwen en hing veertig nestkastjes onder bruggetjes. De zwaluwen moeten er nog aan wennen, ze bouwden soms een nest naast een nestkastje. Er waren maar vier bezet. In 2012 wordt dit project vervolgd. 18 UV_jaarverslag 2011.indd 18 02-04-12 11:02
Weidevogelkijkweek: Aan deze landelijke actie van Landschaps Beheer Nederland, die gehouden werd in de week van 16-24 april en bedoeld was om het publiek kennis te laten maken met de weidevogels en ons vrijwilligerswerk, hebben enkele van onze groepen meegedaan. Succes! Kievit badend Foto: G.Hiemstra Agrotoerisme Picknickbanken in de wei. Op 2 april 2011 zijn de Picknickbanken in de wei officieel en feestelijk in gebruik genomen. Op die zonnige zaterdagmorgen verzamelden zich een bont gezelschap op boerderij Hazenveld bij Piet en Marianne. Bestuurlijke vertegenwoordigers van de deelnemende gemeenten in de Venen zijn blij dat er weer een leuke fysieke bijdrage aan het recreatieve routenetwerk in de Venen wordt toegevoegd. Alle boerenlandbanken en de beschrijvingen op de informatiepanelen zijn te vinden op de site van de Utrechtse Venen. Picknickbank 19 UV_jaarverslag 2011.indd 19 02-04-12 11:02
Projecten. De zwarte stern in 2011 Het broedseizoen 2011 is niet slecht verlopen. Met 211 broedparen (2010: 189) bereikten we een nieuw record. Een toename van ruim 11%. Met de provincie was als doelstelling afgesproken 200 broedparen in 2012-2013, die hebben we dus al gehaald en daar kunnen we tevreden mee zijn. De Sterns waren terug op 21 april en werden die dag overal in ons werkgebied gezien. Het lijkt er dus op dat ze gezamenlijk terug zijn gekomen om zich daarna direct over de Utrechtse Venen te verspreiden. Gemiddeld werd het eerste ei 16 mei gelegd, 4 dagen eerder dan in 2010 wat wellicht te maken had met het zomerse weer in april. Het totale aantal jongen dat vliegvlug werd nam toe van 170 naar 177, maar omgerekend per broedpaar daalde het van 0,9 naar ruim 0,8. De daling kwam door een lagere legseloverleving van 73% (was in 2010: 84%). De kuikenoverleving bleef gelijk, maar was zowel in 2011 als in 2010 lager dan we in de jaren ervoor gewend waren, door predatie en mogelijk mede door slecht weer in juni en juli. Zwarte Sterns Foto: G. Hiemstra 20 UV_jaarverslag 2011.indd 20 02-04-12 11:02
De toename van het aantal broedparen met 22 was over ons hele werkgebied verspreid. Met uitzondering van Rietveld werden overal hoge aantallen geteld. Op 39 verschillende locaties werd gebroed, 10 locaties nog bezet in 2010 werden verlaten, waar tegenover 11 nieuwe locaties werden bezet. In Zegveld en Kamerik gaat het steeds beter met dit jaar 56 broedparen verspreid over 10 locaties waaruit 64 jongen vliegvlug werden. Uitzonderlijk was dat we in Kamerik/ Zegveld 5 bezette locaties hadden op natuurnesten. Totaal ging het om 18 broedparen die 14 jongen wisten groot te brengen. In de gemeente Woerden is het aantal Zwarte Sterns verdubbeld ten opzichte van de 2001-2003 toen wij met ons project zijn gestart. Voor Kockengen was het met 56 broedparen en met 74 jongen vliegvlug ook een goed jaar, maar daar zijn we er inmiddels aan gewend. Door HDSR zijn de nodige deelnemers aangeschreven om sloten te baggeren met verwijdering van alles wat er groeit. Niet alleen verdwijnen daarmee de broedplaatsen, de Zwarte Stern moet het voor zijn voedsel hebben van sloten die bij voorkeur voor de helft rijk begroeid zijn met drijvende en ondergedoken waterplanten. Wat daarvan overblijft is afwachten en we zullen maar hopen dat we het aantal broedvogels toch een beetje kunnen vasthouden. In Demmerik, Donkereind en de Bovenlanden broedde 93 paar, dus ook een topjaar maar er werden slechts 38 jongen vliegvlug. Boosdoener is welhaast zeker de Kleine Mantelmeeuw die in dit gebied sterk toeneemt, er inmiddels broedt en het voorzien heeft op jonge Zwarte Sterns de eerste week na uitkomen. We hebben daar nog geen antwoord op, dus als u een oplossing weet laat het ons dan weten. 21 2 zwarte sterns op vlotje Foto: G. Hiemstra UV_jaarverslag 2011.indd 21 02-04-12 11:02
Weidevogels op Proefboerderij Zegveld in 2011 Ook in 2011 is het project, dat in 2010 is gestart, uitgevoerd. Samen met Melkveeproefboerderij Zegveld en Landschap Erfgoed Utrecht (LEU) wordt getracht om weidevogels een hernieuwde kans te geven in de polder Noorder Lagebroek te Zegveld. Hiertoe werd een proefinrichtingsplan opgesteld. In dit plan wordt een hervestiging van weidevogels nagestreefd. De dichtheid aan weidevogels in het gebied is in vergelijking met twintig jaar geleden laag. Beheersmozaïek en aanvullende maatregelen Aan de hand van agrarische beheerpakketten uit de SNL is ter plaatse een goed mozaïek voor weidevogels gecreëerd. Aanvullend op het beheersmozaïek werden extra maatregelen genomen die de vestiging van weidevogels moeten bevorderen. Zo werd(en): Ruige mest uitgereden op het kuikenland; Een geriefhoutbosje teruggezet Twee rasters geplaatst ter voorkoming van verstoring door de vos. Territoria weidevogels 2011 In 2011 is het aantal broedparen van de weidevogels helaas onvoldoende geteld om deze te kunnen vergelijken met 2010. We hopen dat in 2012 weer te kunnen verwezenlijken. Boerenzwaluwproject De Boerenzwaluw stond dit jaar landelijk in de belangstelling. Vogel-bescherming had 2011 uitgeroepen tot het jaar van de Boerenzwaluw. Dat was nodig omdat de soort in Nederland de afgelopen veertig jaar met meer dan de helft is afgenomen. Op veel plaatsen in het land zijn dit jaar projecten opgezet om de leefomstandigheden van deze kenmerkende vogel van het boerenerf te verbeteren. Zo zijn er in ons werkgebied door natuurorganisaties zo n 80 nestkastjes geplaatst onder bruggetjes bij boerderijen. In 2010 zijn wij, samenwerking met Landschap Erfgoed Utrecht en Vogelbescherming Nederland, gestart met het werven van deelnemers voor ons eigen Boerenzwaluwproject. Met ons project willen we de kennis over de boerenzwaluw bij onze leden vergroten. Boerenzwaluwnest Foto: Ko Veldkamp 22 UV_jaarverslag 2011.indd 22 02-04-12 11:02
We zijn dit jaar gestart met het tellen van de bezette nesten bij 58 deelnemers die zich hebben aangemeld voor het project. De tellingen zijn uitgevoerd door onze gebiedsregisseurs volgens de gestandaardiseerde methode van SOVON Vogelonderzoek Nederland. De telling bestond uit twee telronden. De eerste telling vond plaats in de periode tussen 20 mei en 15 juni en de tweede telronde tussen 1 juli en 15 juli. Onze resultaten hebben we ook doorgegeven aan SOVON, het landelijk meldpunt van de boerenzwaluwtellingen. Resultaten Bij onze 58 deelnemers hebben we in totaal 384 bewoonde nesten geteld; dat is gemiddeld 6,6 per locatie. Dat is ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde in 2011 van 6,7 nesten per locatie. Op bijgaand kaartje is de spreiding van de locaties waar geteld is weergegeven. Zoals uit het kaartje blijkt, zijn er in ons werkgebied toch nog verschillende gebieden waar zich geen deelnemers hebben gemeld; zoals in Oukoop, Gagelweg, Geerkade, Portengen, Gerverscop, Harmelen en Loenen. Ook in Kamerik is maar matig geteld. Voor iedere locatie is ook aangegeven hoeveel nesten er geteld zijn. In Kamerik en Zegveld lijkt het aantal bezette nesten wat lager te liggen dan in andere gebieden, maar over het geheel genomen komen overal aardig veel boerenzwaluwen voor. 23 UV_jaarverslag 2011.indd 23 02-04-12 11:02
Volgens de tabel komen twee tot vier nesten per locatie het meeste voor. Er waren zeven locaties met meer dan 17 nesten. Het maximum aantal nesten dat op een locatie is geteld bedroeg 30. Dat was bij W.J. van Schaick, Waverveensepad 1 in Mijdrecht. Daarna twee deelnemers met 27 nesten. Landelijk was het maximum 64 nesten op een biologisch melkveebedrijf/ zorgboerderij. Landelijk blijkt ook dat het aandeel van boerenzwaluwnesten in paardenstallen is toegenomen. Dus de verpaarding van het landelijk gebied kan positief zijn voor de boerenzwaluw. Via ons project willen we onze deelnemers meer praktische tips te geven, waarmee de leefomstandigheden van de Boerenzwaluw kunnen worden verbeterd. Groen Blauwe Diensten Pilot groenblauwe diensten Utrecht West In het derde jaar van de Pilot groenblauwe diensten Utrecht West zijn 105 nieuwe contracten afgesloten. Tot het einde van 2011 konden nog contracten worden afgesloten volgens de opzet van de Pilot. In totaal zijn er 435 contracten afgesloten. Het controlewerk loopt nog door tot het einde van de laatste contractperiode in 2016. In juli 2011 heeft de Provincie aan de Stuurgroep een brief gestuurd met de stand van zaken over de toekomstige subsidiemogelijkheden naar aanleiding van de bezuinigingen. Door deze brief kon de Stuurgroep geen andere conclusie trekken dan dat het project als zodanig geen doorstart kan maken in 2012 bij gebrek aan financiën. Alleen voor de dienst Zwarte Stern ziet de provincie in 2013! mogelijkheden via het Regionale Maatwerk. Daarnaast meldde projectleider Jaco de Groot aan het einde van het jaar met zijn werkzaamheden voor de Pilot te gaan stoppen. Een en ander heeft in het najaar geleid tot een herbezinning op met name de organisatie van de Pilot die heeft geleid tot een reorganisatie ingaande per 1 januari 2012. Het Loket werkt prima, en de Stuurgroep is dan ook teleurgesteld dat deze succesvolle Pilot geen aansluitend vervolg kan krijgen. 24 UV_jaarverslag 2011.indd 24 02-04-12 11:02
Activiteiten Scholenproject Zegveld Op 20 en 21 juni bezochten ruim 1100 scholieren van groep 6, 7 en 8 van de basisscholen uit Woerden, Harmelen, Kamerik, Zegveld en Woerdense Verlaat de Proefboerderij in Zegveld. De leerlingen waren hier uitgenodigd door de Land- en Tuinbouworganisatie afdeling Woerden en kregen zo een unieke gelegenheid om een kijkje te nemen op een boerenbedrijf. Voor de begeleiding van de kinderen waren 30 agrariërs als vrijwilliger ingeschakeld. Ook de Utrechtse Venen was te gast en vertelde de kinderen over de weidevogels en over de Boerenzwaluw. Prijsvraag Woerdse Markt 26 oktober 2011 stond de Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging De Utrechtse Venen op de Woerdse Markt. Onlangs bestond de vereniging van agrarische ondernemers 10 jaar en ter gelegenheid daarvan zijn er 9 picknickbanken in ons werkgebied geplaatst. (zie www.deutrechtsevenen.nl of scan de bijgaande QR code) Om deze picknickbanken ook op de Woerdse Markt bij het publiek onder de aandacht te brengen, konden de bezoekers een picknickmand winnen. Deze mand was gevuld met lekkers van o.a. de Woerdse marktkramen, die geheel belangeloos een steentje bijdroegen. De mand is gewonnen door Rick van Schaick uit Hekendorp. Van de ruim 80 deelnemers had hij de mooiste slagzin gemaakt; Mmm, picknicken met uitzicht op het boerenland, dat is heerlijk genieten van ons eigen land. Op de foto is een trotse Rick te zien te midden van groep 7 van de basisschool te Hekendorp. 25 UV_jaarverslag 2011.indd 25 02-04-12 11:02
Belangenbehartiging Provinciale afstemming. De veldwerkcoördinatoren van de Utrechtse ANV s, komen regelmatig bij elkaar om onderling informatie uit te wisselen en van de koepelorganisatie Veelzijdig Boeren Land het laatste nieuws over de SNL te vernemen. Indien mogelijk schuiven de provinciale ambtenaren aan bij dit overleg om de lijntjes zo kort mogelijk te houden. De voorzitters van de Utrechtse ANV s treffen elkaar een paar keer per jaar in het zogenaamde Clusteroverleg. Daarnaast is nog een overleg met de andere plattelandsorganisaties zoals LTO en LEU in het Samenwerkingsverband. Gebiedscommissie de Venen De voorzitter van de Utrechtse Venen is lid van de Gebiedscommissie de Venen. In deze commissie zijn alle belangrijke bestuurlijke en maatschappelijke organisaties vertegenwoordigd. De Gebiedscommissie is verantwoordelijk voor de uitvoering van het gebiedsprogramma 2007-2013. Ingegeven door de bezuinigingen wordt het gebiedsprogramma fors bijgesteld. In 2012 zal op provinciaal niveau een reorganisatie worden doorgevoerd die resulteert in het samenvoegen van diverse Gebiedscommissies en programmabureaus. Public Relations De ANV is aanwezig geweest op de Woerdse Markt, het scholenproject in Zegveld en op de nieuwjaarsreceptie in de Ronde Venen. In de loop van het jaar komen diverse verzoeken binnen om aanwezig te zijn bij allerlei activiteiten al dan niet georganiseerd door leden. Helaas ontbreekt het ons vaak aan mankracht en budget om aan al die verzoeken te kunnen voldoen. 26 UV_jaarverslag 2011.indd 26 02-04-12 11:02
Op internet staat onze site www.deutrechtsevenen.nl. Hierop staat nieuws van de vereniging, als weidevogelavond, algemene ledenvergadering, maar ook bijvoorbeeld de aankondiging van cursussen voor weidevogelbeheer. Naast weidevogelbeheer kunt u ook ander nieuws lezen over onder andere de Woerdse mart en de SNL bezwaren richting de provincie. Handig zijn verder de linken naar o.a. Boerderij in de Kijker en Hooiberghutten. Voor een wandeltocht of fietstocht zijn er verschillende routes beschikbaar onder de kop van Agrotoerisme. Hier kunt u ook de picknickbanken vinden die onlangs in ons werkgebied zijn geplaatst. Om gemakkelijk bij te blijven is er de nieuwsbrief, hier kunt u voor aanmelden door een email te sturen naar: anvduv@live.nl. Dit jaarverslag is een beknopte weergave van ons werk in het afgelopen jaar. Voor meer inhoudelijke en actuele informatie kunt u ook eens kijken op onze website www.deutrechtsevenen.nl Redactie: Secretariaat: Mw C. Visser, Veldweg 6, 3646AP Waverveen. 27 UV_jaarverslag 2011.indd 27 02-04-12 11:02
28 UV_jaarverslag 2011.indd 28 02-04-12 11:02