JAARGANG 10 NUMMER 21 DECEMBER 2018 LANDSCHAPS REGIONAAL LANDSCHAP RIVIERENLAND KRANT GROEN OP SCHOOL INTERVIEW KNOTTER ERFGOED VERBINDT SAMEN OP PAD WINTERTIPS Vilda - Lars Soerink
Onderhoudswerken poel in Berlaar RIVIERENLAND BETOVERT Vanuit de lucht gezien, onderscheidt de wirwar van rivieren, beken en kanalen onze regio met de rest van Vlaanderen. Zodra je de stads- of dorpskern verlaat, kom je in contact met een oogstrelend landschap vol waterplassen, mysterieuze broekbossen en uitgestrekte landbouwpercelen. Met wat geluk vind je er zelfs sporen van een beverfamilie, wandel je langs een vergeten kapelletje of spot je een gracieuze reiger rustend aan de oever van de rivier. Regionaal Landschap Rivierenland vzw zet zich in om deze bijzondere streekidentiteit te bewaren en de kwaliteit van dit unieke landschap in elk seizoen te verbeteren. Deze winter planten we duizenden streekeigen bomen en struiken aan, voeren we allerhande landschapswerken uit zoals de inrichting van trage wegen en het graven van poelen en zorgen we voor meer beleefbaar groen in de open ruimte. GROEN OP SCHOOL Rivierenland verfraait niet alleen het landschap, we helpen ook mee met de vergroening van scholen. In de Ceder in Nijlen gingen leerlingen, leraren, ouders en kinderen samen aan de slag om de betonnen speelplaats in te richten als groene oase. Vraag als school subsidieadvies om van jouw speelplaats een groene bewegingsruimte te maken waar iedereen zich kan uitleven en ontspannen. MEER Maud@rlrl.be; 015/21 98 53 Ook jij kan helpen dit landschap mee vorm te geven! - Haag, heg of houtkant aanplanten - Poel aanleggen of herstellen - Beheer monumentale bomen en knotbomen - Bebossen, speelnatuur, groen in de stad - Fruitboomgaard aanplanten - Graslandbeheer en akkerranden NEEM CONTACT OP MET info@rlrl.be, 015/21 98 53 RIVIERENLAND 2 Iedereen steekt de handen uit de mouwen in basisschool de Ceder in Nijlen
DE KNOTBOOM, POËET IN HET LANDSCHAP Knotter in actie Vilda - Jeroen Mentens De machtige knotbomenrijen langs weilanden en sloten vormen een herkenbaar beeld in ons landschap. Ze zijn het resultaat van een eeuwenoud samenspel tussen natuur en cultuur. Bob Craen (61) is al sinds 2012 actief als vrijwilliger bij het knotteam van Regionaal Landschap Rivierenland. Een uitstekende reden om hem te verrassen met een bezoekje. Wat is nu juist een knotboom? Bob: Een knotboom is geen boomsoort op zich, maar het resultaat van een snoeiwijze. Onze voorouders ontdekten dat je van bepaalde bomen zoals wilgen, essen en eiken telkens opnieuw hout kon oogsten door de takken op een hoogte van 2 tot 4 meter af te zagen, zonder dat de boom stierf: Een enorm voordeel in tijden van houtschaarste. Vroeger werd het hout gebruikt als grondstof voor o.a. bezemstelen, klompen en allerlei vlechtwerk. Vandaag is het gebruik van hout als biomassa opnieuw interessant. Wanneer is jouw liefde voor hout ontstaan? Bob: Ik heb enkele jaren geleden een briefje teruggevonden, van toen ik een jaar of zeven was, waarin ik Sinterklaas om een timmerdoos vroeg. Vandaag vind je in onze woonkamer zelfgemaakte houten tafeltjes, houten kaarsenhouders, houten speelgoed en een houtstoof. Wat trekt jou zo aan in het beheer van knotbomen? Bob: Ten eerste is het een uitstekende motivatie om in de winter buiten te komen en actief te genieten van het landschap. Je ontdekt zulke mooie plekjes, soms zelfs op wandelafstand van je eigen huis. Ten tweede heb je de fysieke voldoening. Ik vind het heerlijk om in een knotboom te klimmen en de takken af te zagen. Op die manier zorg je voor het voortbestaan van de boom, terwijl de boom je in ruil zijn hout schenkt. Tot slot is het ook een fijne manier om nieuwe mensen te leren kennen. Het gebeurt regelmatig dat de eigenaar van de knotbomen ons koffiekoeken komt brengen of zelfs een heerlijke maaltijd voor ons klaarmaakt. Na het werk belanden we soms samen op café, wordt er heel wat gelachen en wisselen we snoeitips en technieken uit. STEENUIL Op 30 maart kan je tijdens de Nacht van de Steenuil kennis maken met het sympathiekste uiltje van Rivierenland. Deze donzige hartendief heeft een voorliefde voor holle knotwilgen. OPROEP Ons knotteam knot jouw knotbomen in ruil voor het hout. Al wat je moet doen is een aanvraag invullen via de website Goedgeknot.be. Opgelet: we knotten niet in privétuinen en enkel als er een voldoende lange knotcyclus werd aangehouden. Steenuil Vilda - Rollin Verlinden 3 RIVIERENLAND
SAMEN OP PAD AVONTUURLIJKE WANDELKAART OP KINDERMAAT Een ontdekkingstocht in de natuur is altijd een goed idee, ongeacht hoe oud je bent of waar je woont. Maar wist je dat de liefde voor natuur meestal ontstaat voor je 12de levensjaar? Geniet deze winter van de digitale wandelkaart Samen op pad, die 13 originele en kindvriendelijke wandellussen bundelt in de ruime regio rond Mechelen. Wij gingen een kijkje nemen in het Robbroek waar we Seppe (7) ontmoetten. Hij is door het dolle heen wanneer hij vertelt over de wandeling die hij zopas samen met zijn ouders en zus Nona maakte. Daarnet nog stond hij oog in oog met harige bizons (gallowayrunderen) en koni(n)klijke paarden, terwijl kleurrijke libellen vliegensvlug voorbij zoefden. En alsof dat nog niet spannend genoeg was, moest hij ook van boomstam tot boomstam springen om de modder te ontwijken. Zijn ouders verkozen het knuppelpad om van het adembenemende moeraslandschap te genieten. Mama Jolijn fluistert ons toe dat ze het erg leuk vindt dat de kinderen hen mee op sleeptouw nemen. Volgens haar dé ideale manier om nieuwe plekjes dichtbij huis te ontdekken. Volgende keer wil het gezin de geheimen van het Zellaerkasteel in Bonheiden ontrafelen. Nona is ook razend benieuwd naar de de natuurschatten in de Hondsbossen. RIVIERENLAND 4 beeldbank Toerisme Provincie Antwerpen Mie De Backer
DIGITALE WANDELKAART Je kan alle wandelingen en infofiches van Samen op Pad gratis downloaden op de digitale wandelkaart Samen op pad. Elke wandeling heeft een eigen wandelvriendje zoals de kikker, de ijsvogel of het konikpaard dat staat te popelen om jou de weg te wijzen. Dit kaart is een realisatie van het project Open Ruimte in en Rond Mechelen, een samenwerking van RLRL, ANB, NPen Natuurpunt. www.rlrl.be/samen-op-pad www.rlrl.be/projecten/recreatie OTTERS EN BEVERS OP HET SPOOR Als je bij een safari meteen aan Afrika denkt, ben je misschien al wat ver van huis, want ook in Rivierenland kan je avontuurlijke expedities ondernemen om het leefgebied van adembenemende dieren te verkennen. Samen met de gemeente Willebroek staken we de actieve gezinswandeling Otters en bevers op het spoor in Broek de Naeyer in een nieuw jasje. Onderweg bereid je hun eten, besnuffel je hun territorium en ontdek je hun vijanden. Spannend! Vertrek: Sashuis 18, Klein Willebroek. Lengte: 3,8 km. Sleutel voor doeopdrachten oppikken bij taverne Sachetti s. Bever Vilda - Yves dhd Adams Bezoek ook het Otter-bevereiland aan het Scheyvaertshof, Broekstraat 1, Blaasveld. 5 RIVIERENLAND
ERFGOED VERBINDT HET LANDSCHAP Vroegere spoorwegtunnel Niel TUNNELS VAN DE RUPELSTREEK Tijdens de eindejaarsperiode vinden we het leuk om oud met nieuw te verbinden. Dankzij financiële steun van Provincie Antwerpen kunnen we volgend jaar de steenbakkerstunnel onder de spoorweg in Walenhoek openstellen voor fietsers en wandelaars. Zo verbinden we letterlijk het Wetenschapspark (de toekomst) met het natuurgebied in de oude kleiput van Walenhoek (het verleden). Dit najaar herstelden we de tunnel aan Natuur.huis de Paardenstal in Niel, een bijzonder landmark dat verwijst naar het steenbakkerijverleden van de Rupelstreek. Beide restauraties vestigen onze aandacht op het industriële erfgoed en vertellen mee het streekverhaal langs de Rupel. In totaal werden meer dan 40 tunnels geïnventariseerd. LAATSTE ZWARTE POPULIER De Europese zwarte populier is de meest zeldzame inheemse boomsoort in Vlaanderen. In Rivierenland hebben we nog slechts één mannelijk exemplaar in de Dijlevallei te Muizen. Zijn genetisch materiaal is het enige bewaarde relict van de natuurlijke populatie die ooit onze vochtige rivieroevers sierde. RIVIERENLAND 6 De zwarte populier werd minstens 250 jaar gelden aangeplant als hoekboom om perceelsgrenzen te markeren en werd onderhouden als knotboom. In 2010 bevond de boom zich in een staat van achterstallig beheer. Deze winter krijgt de zwarte populier zijn laatste grote onderhoud en wordt hij volledig teruggebracht tot op zijn originele knot. Het Agentschap Onroerend Erfgoed erkende de zwarte populier als eerste houtig monument van Rivierenland omwille van zijn historische, geografische, ecologische en esthetische kenmerken. Restauratiewerken tunnelboog Paardenstal Wie zoekt die vindt! Rivierenland herbergt heel wat historische, kleine bouwwerken: een kapelboom met een eeuwenoude traditie, een aftandse waterput, een verscholen bunker of een toegangspoort tot een vergane industriële site. Al deze kleine bouwkundige relicten hebben een link met het landschap of verwijzen naar een oud landgebruik. Laat het ons weten. Wij brengen alles in kaart en investeren indien mogelijk in de nodige restauratiewerken. MEER Charlotte@rlrl.be 015/21 98 53
WINTERTIPS IN RIVIERENLAND Onze collega s vinden het heerlijk om gewapend met wollen muts, sjaal en warme wanten de winterkou te trotseren. Hieronder verklappen we onze favoriete winterplekjes en activiteiten. CHARLOTTE: Ik vind het heerlijk om tijdens een lange winteravond te tekenen en te schilderen. Overdag laat ik me graag inspireren door de grillige silhouetten van hoogstamfruitbomen, kalende boomreuzen, schilderachtige dorpjes, rivieren en kasteelparken. Locaties: St Michielspark Elzestraat, Rameyendreef en waterburcht Gestel, Dorpslinde Itegem IJspret Bleukensweide ANKATRIEN: Zodra het lang genoeg gevroren heeft, haal ik mijn schaatsen vanonder het stof en ga ik samen met mijn kinderen pirouettes draaien op de natuurlijke ijspiste in Leest. De uitschuivertjes neem ik er bij. Locatie: Bleukensweide, Mechelen. BART: In de winter ga ik het liefst wandelen in de Rupelstreek. In de stilte van de kleiputten kraakt de sneeuw onder mijn wandelschoenen het mooist. Locatie: Natuurgebied Walenhoek en kleiputten in Terhagen-Rumst Kleiputten Walenhoek MAX, MAUD EN MYRTLE worden helemaal warm van wintertalingen, kuifeendjes en meerkoeten die bij een lage winterzon een prachtig schouwspel vormen tegen een glinsterende waterachtergrond. Locaties: AWW-bekkens in Duffel, overstromingsgebieden Zennegat en Battenbroek in Mechelen ASSIA: Leve de winterpicknick! De picknickbank aan de Vrouwvliet aan speelbos Pasbrugbos (SKW) en de banken aan de Jutse plassen (Lier) zijn een uitstapje en een etentje meer dan waard. Kuifeend Vilda - Yves Adams FOEKE is vol lof over de winterse schoonheid van onze landbouwgebieden. Op het Hombeeks plateau in Mechelen kan je heerlijk wandelen langs trage wegen en uitgestrekte akkers die geduldig wachten op een nieuw groeiseizoen. Deze en nog veel meer tips en uitleg van onze collega s kan je terugvinden op www.rlrl.be/nieuws/wintertips 7 RIVIERENLAND
ACTIVITEITENKALENDER 15/01/2019 Trage wegen, goed gelegen Evaluatiemoment trage wegen in Kessel en Bevel 20u-22u30 Gemeentehuis Nijlen, Kerkstraat 4 inschrijven via maximiliaan@rlrl.bebe 29/01/2019 Opleiding fruitbomen snoeien -theorie- Snoeitips, plantadvies,... 20u-22u Krankhoeve, Grote Doelstraat 1, Bonheiden inschrijven via an-katrien@rlrl.be 16/02/2019 Opleiding fruitbomen snoeien -praktijk- Snoeitips, plantadvies,... 20u-22u Krankhoeve, Grote Doelstraat 1, Bonheiden inschrijven via an-katrien@rlrl.be 1/03/2019 Bestelling groepsaankoop fauna-akkerzaad Bestel goedkoop faunaakkerzaad en krijg advies op maat www.rlrl.be/fa 30/03/2019 Nacht van de steenuil Maak kennis met het kleinste en sympathiekste uiltje van Vlaanderen Kasteel Expoel, Expoelstraat 2-6, Hombeek 31/03/2019 Opening toeristisch seizoen Rupelstreek Streekmarkt met degustaties, kinderanimatie, workshops, infostands 12u-17u Schorre, Boom 7/04/2019 Internationale beverdag Workshops, rondleidingen, lezingen, kinderanimatie 13:u-17:u t Grom, Midzelen 25, Sint-Katelijne-Waver Alpenwatersalamander Rollin Verlinde 28/04/2019 Erfgoeddag Hoe maakt u het? 10u-18u Verscheidene locaties in Rivierenland www.faro.be/erfgoeddag 10/06/2019 Hoogtij Groot aanbod van geleide fietsen wandelroutes, boottochten en festiviteiten in de Schelderegio en de Rupelstreek www.rlrl.be/agenda/hoogtij COLOFON Deze landschapskrant is een uitgave van Regionaal Landschap Rivierenland vzw. Contactadres: Hallestraat 6, 2800 Mechelen, 015 21 98 53, info@rlrl.be, www.rlrl.be. Ontdek ons op Facebook via www.facebook.com/rivierenland Verantwoordelijke uitgever: Ankatrien Boulanger, coördinator RLRL vzw / redactie: Regionaal Landschap Rivierenland vzw / foto s: Mie De Backer, team RLRL, Jeroen Mentens, Yves Adams, Rollin Verlinde / vormgeving: Regionaal Landschap Rivierenland / druk: Drukkerij Moderna Dankzij de financiële steun van: Provincie Antwerpen, Stad Mechelen, Stad Lier, gemeenten Niel, Boom, Rumst, Willebroek, Sint-Katelijne-Waver, Bonheiden, Berlaar, Nijlen, Heist-op-den-Berg, Duffel, Schelle, Hemiksem en de Vlaamse overheid.