Datum 10 juni 2014 1 (7) Overzicht huidige minimaregelingen Auteur Eveline Bal, Beleidsadviseur Werk & Inkomen Het huidige minimabeleid van de gemeente Nieuwegein kent verschillende instrumenten ter bestrijding van armoede. Daarbij kan een onderscheid gemaakt worden tussen regelingen die gericht zijn op materiële ondersteuning en maatregelen die gericht zijn op preventie en voorlichting aan de doelgroep. In deze memo wordt een korte toelichting gegeven op deze instrumenten. Materiële ondersteuning De regelingen die de gemeente inzet ter materiële ondersteuning van mensen met een laag inkomen, zijn bedoeld om te voorzien in bijzondere en/of noodzakelijke kosten die niet uit de algemene bijstand of een ander inkomen van een persoon kunnen worden voldaan. Bij deze regelingen kan een onderscheid gemaakt worden tussen individuele regelingen en categoriale regelingen: Bij individuele minimaregelingen wordt per individueel geval beoordeeld of een persoon recht heeft op de regeling. Een individuele minimaregelingen wordt daarnaast alleen verstrekt voor daadwerkelijk gemaakte bijzondere kosten. Hierin verschillen de individuele regelingen van de categoriale regelingen. Categoriale regelingen voorzien in aannemelijke kosten. Het college hoeft in het geval van categoriale regelingen niet te controleren of de kosten waarin de regeling voorziet, daadwerkelijk gemaakt zijn. Het feit dat een persoon tot een bepaalde categorie behoort, maakt het aannemelijk dat hij zich in bijzondere omstandigheden bevindt die leiden tot bepaalde noodzakelijke kosten. De vergoeding voor deze kosten is een vast bedrag, dat voor iedereen dus gelijk is. Bijlage I bevat een overzicht van de individuele en categoriale minimaregelingen. Individuele minimaregelingen De gemeente Nieuwegein hanteert de volgende individuele minimaregelingen: Individueel bijzondere bijstand Door bijzondere omstandigheden kan zich een situatie voordoen waarin het inkomen van een alleenstaande of een gezin niet (volledig) toereikend is om in bepaalde noodzakelijke kosten te voorzien. In deze situatie is het college wettelijk verplicht een persoon of gezin aanvullende inkomensondersteuning in de vorm van individueel bijzondere bijstand te bieden. Dit is een tegemoetkoming die iemand ontvangt naast zijn eventuele algemene bijstandsuitkering of een andere vorm van inkomen.
Datum 10 juni 2014 2 (7) Om in aanmerking te komen voor bijzondere bijstand, moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Het college is verplicht deze voorwaarden per individueel geval te toetsen: De kosten moeten voortvloeien uit een bijzondere individuele omstandigheid. Er is sprake van een bijzondere omstandigheid, als de (vaak onverwachte) kosten die deze omstandigheid met zich meebrengt, niet voldaan kunnen worden uit de algemene uitkering, het loon of een andere vorm van inkomen. Het college mag in beginsel geen bijzondere bijstand verlenen aan een persoon voor bijvoorbeeld voedingsmiddelen, de huur of de aanschaf van een nieuwe wasmachine: het betreft hier uitgaven die iedereen moet doen. Welke kosten wel in aanmerking komen voor bijzondere bijstand, dient per individueel geval bepaald te worden. Degene die bijzondere bijstand aanvraagt moet kunnen aantonen dat de kosten waarvoor hij bijzondere bijstand aanvraagt daadwerkelijk zijn gemaakt; De kosten waarvoor bijzondere bijstand wordt aangevraagd zijn noodzakelijk. Daarbij zijn omstandigheden in het individuele geval bepalend. De kosten kunnen niet worden voldaan uit een voorliggende voorziening, de algemene bijstandsnorm, de langdurigheidstoeslag, of het vermogen en inkomen voor zover dit meer bedraagt dan de bijstandsnorm. De hoogte van de bijzondere bijstand word bepaald door de hoogte van de kosten en de draagkracht van degene die bijzondere bijstand aanvraagt. De draagkracht is de mate waarin een persoon de kosten waarvoor hij bijzondere bijstand aanvraagt, kan voldoen uit eigen vermogen of inkomen. Het college heeft in het kader van de bijzondere bijstand vrijheid in de vaststelling van de draagkracht. Het college mag zelf bepalen welke middelen bij vaststelling van de draagkracht in aanmerking worden genomen en welk deel van de in aanmerking te nemen middelen kan worden ingezet voor voldoening van bijzondere kosten. Daarnaast kan het college een drempelbedrag instellen voor het verlenen van bijzondere bijstand. In dat geval wijst het college een aanvraag voor bijzondere kosten die onder het drempelbedrag vallen af. Nieuwegein hanteert een draagkrachtpercentage van 35%. Dit betekent dat wanneer iemand inkomen of vermogen heeft dat boven de bijstandsnorm uitkomt, hij 35% van het inkomen of vermogen dat meer bedraagt dan de bijstandsnorm moet gebruiken voor de bekostiging van het goed of de dienst waarvoor hij bijzondere bijstand aanvraagt. Nieuwegein hanteert geen drempelbedrag. Woonkostentoeslag Inwoners van Nieuwegein kunnen een beroep doen op woonkostentoeslag wanneer hun inkomen plotseling daalt en er bij de Belastingdienst geen wijziging in hun huurtoeslag meer mogelijk is. De woonkostentoeslag wordt verstrekt in de vorm van individueel bijzondere bijstand. Voor deze regeling geldt een draagkracht van 100% van het inkomen boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm. De gemeente is wettelijk niet verplicht om deze regeling uit te voeren.
Datum 10 juni 2014 3 (7) Kwijtschelding gemeentelijke belastingen Inwoners met een laag inkomen komen in aanmerking voor kwijtschelding van de onroerend zaakbelasting, het rioolrecht, afvalstoffenheffing en belasting op woon en bedrijfsruimten. Inwoners met een inkomen tot 100% van het sociaal minimum komen in aanmerking voor volledige kwijtschelding. Voor inwoners met een hoger inkomen is een betalingsregeling mogelijk. U-pas De U-pas is een kortingspas voor mensen met een inkomen tot 125% van het sociaal minimum. De U-pas biedt korting op sportieve, recreatieve, culturele en educatieve activiteiten. Het doel van dit instrument is de participatie van mensen met een laag inkomen bevorderen. Een belangrijke wijziging in het U-pas beleid per 1 juli 2013 (het begin van het nieuwe pasjaar) is de invoering van een persoonlijk budget voor sport en cultuur. Tot 1 juli 2013 konden pashouders ongelimiteerd gebruik maken van het aanbod sportieve en culturele activiteiten, ongeacht de kosten. Om de kosten beheersbaar te houden, krijgt iedere pashouders sinds het nieuwe pasjaar een persoonlijk budget (dit budget is 225 voor kinderen tot 18 jaar en 100 voor volwassenen). Dit budget stelt een grens aan het gebruik en de kosten die worden vergoed. Ook de kosten van zwemles en het lidmaatschap van een volkstuinvereniging vallen onder deze budgetregeling. Financiële ondersteuning in noodsituaties (via Stichting Urgente Noden) Inwoners die verkeren in een urgente financiële noodsituatie, waarvoor voorliggende voorzieningen (zoals de Wwb) niet meer, niet tijdig of niet voldoende beschikbaar zijn, kunnen een beroep doen op de Stichting Urgente Noden (SUN). Een aanvraag bij SUN kan niet gedaan worden door individuele burgers, maar alleen door maatschappelijke organisaties. De ondersteuning wordt geboden voor bijvoorbeeld de aankoop van duurzame gebruiksgoederen (een wasmachine, koelkast, ect.), woninginrichting (bijvoorbeeld vloerbedekking, tafel en stoelen) en levensonderhoud. Ook worden bijdragen verstrekt voor identiteitspapieren, kleding, kosten voor activiteiten van kinderen en het opknappen van de woning. De gemeente subsidieert de bureaukosten van 40.000 per jaar. Participatieregeling voor schoolgaande kinderen (via St. Leergeld) Ter bevordering van de maatschappelijke participatie van schoolgaande kinderen die opgroeien in een gezin met een laag inkomen, hanteert de gemeente een participatieregeling voor deze doelgroep. Deze regeling wordt uitgevoerd door de Stichting Leergeld. Stichting Leergeld is een landelijke organisatie die zich richt op het voorkomen van sociale uitsluiting van kinderen uit gezinnen met minimale financiële middelen. Dit doet zij doet door het bieden van financiële ondersteuning aan ouders, zodat zij binnen en buitenschoolse activiteiten waaraan hun kinderen deelnemen kunnen bekostigen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een bijdrage voor een schoolreisje, of contributie voor een sport of culturele vereniging. De organisatie heeft 70 lokale stichtingen, waaronder een in Nieuwegein. Voor de
Datum 10 juni 2014 4 (7) uitvoering van deze taken ontvangt Stichting Leergeld jaarlijks 20.000 subsidie van de gemeente. Computerregeling Met ingang van het schooljaar 2012/2013 voert Stichting Leergeld Nieuwegein ook een Computerregeling uit voor kinderen die naar het voortgezet onderwijs gaan. Huishoudens met een inkomen van tot van de bijstandsnorm met een kind dat voor het eerst naar het voortgezet onderwijs gaat kunnen een computer krijgen. Voorwaarde is dat er geen computer in het huishouden is die minder dan drie jaar oud is. Ook kan een printer worden aangevraagd. Voor de uitvoering van deze regeling ontvangt de Stichting Leergeld subsidie van de gemeente. Categoriale regelingen De gemeente Nieuwegein hanteert de volgende categoriale regelingen: Langdurigheidstoeslag Het uitgangspunt van de WWB is dat de algemene bijstandsuitkering in beginsel toereikend is voor de een persoon om te kunnen voorzien in de noodzakelijke kosten van het bestaan. De financiële positie van mensen die langdurig moeten rondkomen van een minimum inkomen kan echter onder druk komen te staan als zij na verloop van tijd geen perspectief hebben om door inkomen uit arbeid hun inkomen te verhogen. Om deze reden is het college verplicht een langdurigheidstoeslag te verlenen aan personen vanaf 21 jaar die de pensioengerechtigde leeftijd nog niet hebben bereikt, die langdurig een laag inkomen hebben en geen vooruitzicht hebben op inkomensverbetering. Voor de langdurigheidstoeslag geldt de maximale inkomensnorm van van het sociaal minimum. In Nieuwegein bedraagt de hoogte van de toeslag 40% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm per maand inclusief vakantietoeslag op 1 januari van het betreffende kalenderjaar. Ouderentoeslag De ouderentoeslag is bedoeld voor inwoners van 65 jaar en ouder, die drie jaar of langer een inkomen ter hoogte van maximaal van het sociaal minimum hebben. De toeslag bedraagt 225 per huishouden per jaar. Collectieve ziektekostenverzekering Via de gemeente Nieuwegein kunnen minima met een inkomen tot van het sociaal minimum een voordelige collectieve ziektekostenverzekering afsluiten bij Agis of Menzis. De gemeente betaalt 18,40 per volwassene per maand mee aan de premie. Kinderen tot 18 jaar zijn gratis meeverzekerd. Voor verzekeringen van andere zorgverzekeraars geldt de gemeentelijke bijdrage niet. Tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten Deze tegemoetkoming is bedoeld om te voorzien in verborgen ziektekosten, zoals hogere kosten voor extra stookkosten voor reumapatiënten, extra kledingslijtage door rolstoelgebruikers of extra/bijzondere voedingsmiddelen. Mensen die gebruik maken van deze regeling, hoeven niet aan te tonen dat zij deze kosten daadwerkelijk maken en hoeven dus niet te verantwoorden waarin de tegemoetkoming besteed wordt. Minima met een inkomen tot van het sociaal
Datum 10 juni 2014 5 (7) minimum kunnen gebruik maken van deze regeling. De tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten bedraagt 250 per jaar. Mate van beleidsvrijheid De wettelijke grondslag voor gemeentelijk armoedebeleid ligt in de Wet werk en bijstand (WWB) en de Gemeentewet. De gemeente is niet bevoegd om algemeen, generiek inkomensbeleid te voeren (hieronder valt bijvoorbeeld het uitdelen van kerstpakketten of het verstrekken van een eindejaarsuitkering aan mensen met een laag inkomen). Dit is de verantwoordelijkheid van het Rijk. Op grond van de WWB en de Gemeentewet kan de gemeente wel aanvullende inkomensondersteunende regelingen aan te bieden voor bijzondere uitgaven. Ten aanzien van twee regelingen bestaat een wettelijke verplichting: de gemeente is verplicht om haar inwoners individuele bijzondere bijstand en een langdurigheidstoeslag te verlenen. Voor de overige minimaregelingen heeft de gemeente beleidsvrijheid en kan zij zelf beslissen wat zij voor mensen met een laag inkomen wil organiseren. Voor minimaregelingen waarvoor de wettelijke grondslag ligt in de WWB, geldt wel een maximale inkomensgrens: de gemeente mag deze regelingen alleen verstrekken aan mensen met een inkomen tot maximaal van het sociaal minimum. Voor minimaregelingen waarvoor de wettelijke grondslag in de Gemeentewet ligt, geldt geen inkomensgrens (in bijlage I is aangegeven onder welke wet de minimaregelingen van de gemeente Nieuwegein vallen). Voorlichting en preventie De gemeente gebruikt verschillende media om haar inwoners te informeren over de minimaregelingen waarop zij mogelijk recht hebben en maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor minima. Daarnaast probeert de gemeente armoede te voorkomen door vroegsignalering. Enkele voorbeelden van maatregelen die de gemeente in het kader van voorlichting en preventie neemt zijn: Het Gelddomein op de gemeentewebsite Inwoners met een laag inkomen kunnen op een speciaal daartoe ingerichte webpagina op de gemeentesite informatie vinden over de minimaregelingen en maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor mensen met een laag inkomen. Via deze webpagina kan voor meer informatie worden doorgeklikt naar de websites van WIL en particuliere initiatieven. Ook op de website van WIL is informatie te vinden over de minimaregelingen. Het betreft hier alleen de regelingen die door WIL worden uitgevoerd. Tot 1 mei 2013 verspreidden wij de brochure Rondkomen met je inkomen waarin informatie staat over de verschillende minimaregelingen. Sinds 1 mei 2013 verspreid de WIL folders met informatie over de minimaregelingen. Daarnaast verstuurde de gemeente tot 1 mei 2013 regelmatig de Bijdehandkrant onder mensen die gebruik maken van een of meerdere minimaregelingen. In deze krant staan tips voor mensen met een laag
Datum 10 juni 2014 6 (7) inkomen. Sinds de komst van WIL bestaat de Bijdehandkrant niet meer. WIL hanteert een eigen nieuwsbrief om minima te informeren. Budgetcursus Orde op zaken. Deze cursus wordt verzorgt door Vitras. Gedurende deze cursus leren de deelnemers om meer zicht te krijgen in hun inkomsten en uitgaven. Vroegsignalering schulden door woningcorporaties. De gemeente heeft met de woningcorporaties Mitros en Jupthaas eind 2010 samenwerkingsafspraken gemaakt die zijn vastgelegd in convenanten. Doel van deze samenwerking is vroegsignalering van schulden, zodat in een zo n vroeg mogelijk stadium schuldhulp kan worden geboden en uithuiszettingen voorkomen kunnen worden. De samenwerking is voortgezet in 2011 en 2012. Voor 2013 en de jaren erna is geen nieuw convenant afgesloten. De reden hiervoor is dat beide woningbouwcorporaties in 2012 hebben ervaren dat er bij de gemeente niet voldoende capaciteit was om zaken die door de woningbouwcorporaties werden aangedragen daadwerkelijk op korte termijn in behandeling te nemen. Hierdoor bestaat het risico dat de schulden groter worden en het doel van de samenwerking dus niet wordt gehaald. De samenwerkingsafspraken zijn volgens de corporaties daarom alleen zinvol als wij daadwerkelijk snel kunnen anticiperen op de signalen van de woningbouwcorporaties.
Datum 10 juni 2014 7 (7) BIJLAGE 1 Overzicht minimaregelingen gericht op inkomensondersteuning regeling individueel/ categoriaal verplichting/ bevoegdheid Individueel bijzondere Individueel Verplichting bijstand Woonkostentoeslag Individueel Bevoegdheid Kwijtschelding Individueel Bevoegdheid gemeentelijke (gemeentewet) belastingen Financiële ondersteuning Individueel Bevoegdheid in noodsituaties (gemeentewet) Langdurigheidstoeslag Categoriaal Verplichting Ouderentoeslag Categoriaal Bevoegdheid Tegemoetkoming Categoriaal Bevoegdheid chronisch zieken en gehandicapten Collectieve Categoriaal Bevoegdheid ziektekostenverzekering U-pas Individueel Bevoegdheid (Gemeentewet) Participatieregeling Individueel Bevoegdheid schoolgaande kinderen Computerregeling Individueel Bevoegdheid inkomensgrens Geen inkomensgrens: hoogte van tegemoetkoming afhankelijk van draagkracht betrokkene Geen inkomensgrens: hoogte van tegemoetkoming afhankelijk van draagkracht betrokkene - volledige kwijtschelding voor mensen met inkomen tot 100% van het soc. min. - betalingsregeling voor overige doelgroep n.v.t. 125%