Autoriteit Financiële Markten De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten
Voor woord In deze brochure maakt u kennis met de Autoriteit Financiële Markten (AFM): wat doen we, waarom doen we het en hoe doen we het? De missie van de AFM is het bevorderen van eerlijke en transparante financiële markten. We dragen bij aan verbetering van de dienstverlening aan consumenten en de eerlijke en efficiënte werking van kapitaalmarkten. Daarmee wil de AFM het vertrouwen van consumenten en bedrijven in de financiële markten versterken. Dit komt ten goede aan de welvaart en economische reputatie van Nederland. De AFM houdt toezicht op financiële dienstverlening en op kapitaalmarkten. We zijn gericht op optimale naleving van de regels die daar gelden. Ons toezicht is veelal maatwerk. De AFM kan verschillende instrumenten inzetten; informele maar ook formele. Zo beoordelen wij een aanvraag voor een vergunning als een bedrijf actief wil worden op de financiële markt. We doen bijvoorbeeld onderzoek naar de manier waarop financiële dienstverleners aan consumenten adviseren. Het gaat ons om de naleving van regels maar ook om de cultuur van compliance, de houding ten opzichte van (integriteits)regels. We bestrijden illegale financiële activiteiten, die worden verricht door dienstverleners die geen vergunning hebben. We beoordelen een prospectus als een bedrijf aandelen uitgeeft. We schorten de handel op of nemen een andere handelsmaatregel als de informatie voor beleggers op de beurs niet adequaat is. We controleren jaarverslagen van bedrijven en houden toezicht op accountantsorganisaties. Over deze en meer activiteiten vindt u informatie op onze website www.afm.nl. Deze brochure biedt u een algemeen overzicht van onze taak en de manier waarop wij onze taak uitvoeren: 1. Wat doet de AFM? 2. Hoe houdt de AFM toezicht? 3. Wat kan de AFM voor u betekenen? 4. Organisatie Met vragen kunt u terecht bij uw contactpersoon of het Ondernemersloket (voor ondernemingen) of het Meldpunt Financiële Markten (voor consumenten). Hans Hoogervorst Bestuursvoorzitter Autoriteit Financiële Markten (AFM)
[ 1. Wat doet de AFM? ] Onze taak De AFM bevordert eerlijke en transparante financiële markten. Wij zijn de onafhankelijke gedragstoezichthouder op de markten van sparen, lenen, beleggen en verzekeren. De AFM bevordert zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten en ziet toe op een eerlijke en efficiënte werking van kapitaalmarkten. Ons streven is het vertrouwen van consumenten en bedrijven in de financiële markten te versterken, ook internationaal. Op deze manier draagt de AFM bij aan de welvaart en de economische reputatie van Nederland.
Onze w erkterreinen De AFM is actief op twee terreinen: financiële dienstverlening en kapitaalmarkten I. Financiële dienstverlening De AFM bevordert de zorgvuldige financiële dienstverlening aan consumenten. Bedrijven en personen die financiële diensten verlenen, moeten deskundig en betrouwbaar zijn. De informatie van financiële ondernemingen en pensioenuitvoerders dient feitelijk juist, begrijpelijk en niet misleidend te zijn. De ondernemingen moeten handelen in het belang van hun klanten; zij hebben een zorgplicht. Consumenten moeten kunnen vertrouwen op zorgvuldige financiële dienstverlening. Er zijn tal van financiële producten: spaarproducten, betaalproducten, consumptief krediet, hypotheken, verzekeringen, beleggingsobjecten, financiële instrumenten (zoals aandelen, obligaties, opties en beleggingsfondsen), elektronisch geld. Ondernemers op de markten voor deze producten moeten een vergunning hebben, tenzij een wettelijke uitzondering geldt. Ook staan financiële ondernemingen onder doorlopend toezicht. II. Kapitaalmarkten De AFM bevordert de eerlijke en efficiënte werking van kapitaalmarkten, waarop beleggers kunnen vertrouwen. Wij handhaven de spelregels voor degenen die actief zijn op de markt van aandelen en andere effecten. Marktmisbruik gebruik van voorwetenschap, koersmanipulatie of misleiding is verboden. Beursgenoteerde bedrijven moeten koersgevoelige informatie (kgi) tijdig en correct naar buiten brengen. Wij handhaven de regels voor de uitgifte van effecten en openbare biedingen, voor financiële verslaggeving en voor accountants die de verslaggeving controleren. Beleggers moeten kunnen vertrouwen op eerlijk en efficiënt functionerende kapitaalmarkten. Op kapitaalmarkten worden financiële producten als obligaties, aandelen, derivaten verhandeld. Tijdige en adequate informatievoorziening is daarbij essentieel. Er gelden wettelijke regels voor effectenmarkten en hun infrastructuur, voor financiële verslaggeving, voor emissies en openbare biedingen en voor accountantsorganisaties. Er is dus toezicht op financiële ondernemingen, maar ook op andere (beursgenoteerde) bedrijven.
Wet op het financieel toezicht Wettelijke regels zijn nodig omdat financiële markten niet altijd vanzelf optimaal functioneren. Het gedragstoezicht dient ertoe het vertrouwen in de financiële sector te versterken. De Wet op het financieel toezicht biedt de taakomschrijving van de AFM: Artikel 1:25 1. Gedragstoezicht is gericht op ordelijke en transparante financiële marktprocessen, zuivere verhoudingen tussen marktpartijen en zorgvuldige behandeling van cliënten. 2. De Autoriteit Financiële Markten heeft, op de grondslag van deze wet, tot taak het gedragstoezicht op financiële markten uit te oefenen en te beslissen omtrent de toelating van financiële ondernemingen tot die markten. Wat is de rolverdeling tussen ministeries en de AFM? De AFM is een onafhankelijke toezichthouder, een zelfstandig bestuursorgaan, op afstand van het ministerie van Financiën. De minister van Financiën is verantwoordelijk voor het functioneren van het financiële bestel, voor het beleid en de wetgeving op het gebied van financiële markten. De minister benoemt het bestuur van de AFM, keurt de begroting goed en stelt heffingen vast. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is verantwoordelijk voor het toezicht op pensioenuitvoerders. De AFM houdt toezicht op de naleving van wettelijke regels. Als zelfstandig bestuursorgaan draagt de AFM onafhankelijk de verantwoordelijkheid voor de concrete uitoefening van het toezicht, dus voor de beslissingen in individuele gevallen. De AFM adviseert de betrokken ministeries bij het ontwikkelen van nieuwe weten regelgeving. Wat is de rolverdeling tussen De Nederlandsche Bank en de AFM? De Nederlandsche Bank (DNB) en de AFM werken samen, vanuit hun eigen rol. De AFM houdt toezicht op het gedrag van ondernemingen, DNB houdt prudentieel toezicht. Dit houdt in dat DNB erop toeziet of partijen op de financiële markten aan hun financiële verplichtingen kunnen voldoen. De AFM en DNB werken onder meer samen bij de verlening en intrekking van vergunningen.
[ 2. Hoe houdt de AFM toezicht? ] Onze kernwaarden De AFM hanteert in haar toezicht vijf kernwaarden: 1. Verantwoordelijkheid Wij gaan uit van de eigen verantwoordelijkheid van burgers en bedrijven. Burgers dienen zich ook zelf te verdiepen in de financiële producten waarvoor zij belangstelling hebben. Bedrijven zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun producten en diensten en daarmee voor het vertrouwen in de financiële markten. Ons toezicht is op maat: het toezicht is meer op afstand naarmate we kunnen vertrouwen op naleving. 2. Doortastendheid Als handhaver van wet- en regelgeving treedt de AFM waar nodig doortastend op. Bij het toezicht op de naleving van de wet hebben wij verschillende instrumenten tot onze beschikking. De inzet van onze instrumenten is steeds gericht op effectieve beïnvloeding, opdat de regels worden nageleefd. 4. Oriëntatiepunt Wij willen een oriëntatiepunt zijn voor de markt. Wij geven waar nodig duidelijkheid over wat moet of mag, en wat niet mag. We voeren een dialoog met degenen die onder toezicht staan en met anderen die belang hebben bij het werk van de AFM. Wij zijn zo voorspelbaar mogelijk. 5. Doelmatigheid We zijn ons bewust van de kosten van toezicht, van de directe kosten van de AFM én van de kosten van de naleving van wetgeving. Dit bewustzijn vertaalt zich in de ambitie de financiële en andere (administratieve) lasten, zoveel mogelijk te beperken, en onze middelen zo doelmatig mogelijk in te zetten. Wij werken daarvoor samen met andere toezichthouders en handhavers, zowel in Nederland als over de grens. 3. Zorgvuldigheid Bij doortastendheid hoort zorgvuldigheid; een doortastende toezichthouder dient zelf zorgvuldig te zijn. De AFM brengt altijd eerst de feiten in beeld alvorens hierover een oordeel te vormen en tot acties over te gaan. De AFM heeft daarbij steeds oog voor een gelijk speelveld tussen marktpartijen. 11
Onze aanpak Bij toezicht gaat het om het identificeren van risico s en het oplossen van problemen. Dit geldt ook voor het gedragstoezicht op financiële markten. Het doel is om effecten op de markt te bereiken door problemen op te lossen. Als AFM kijken we dus waar mogelijke problemen zich voordoen of kunnen voordoen en bekijken we hoe we deze kunnen voorkomen of oplossen. Vergunningverlening en doorlopend toezicht Bedrijven die actief willen zijn op de financiële markten, hebben doorgaans een vergunning van de AFM of DNB nodig. Hierbij gelden eisen voor bijvoorbeeld deskundigheid, betrouwbaarheid en integere en beheerste bedrijfsvoering. Bedrijven op de financiële markten vallen daarnaast onder het doorlopend gedragstoezicht van de AFM. Zij moeten aan wettelijke verplichtingen (blijven) voldoen, die met name gericht zijn op de belangen van consumenten en beleggers. Financiële ondernemingen hebben een zorgplicht. Zij moeten handelen in het belang van hun cliënten en niet hun eigen belang voorop stellen. Verder is een dienstverlener verplicht om klanten alle informatie te verschaffen die zij nodig hebben voor hun financiële beslissing. Ook moet de bedrijfsvoering op orde zijn, met het oog op de belangen van de klant. Er gelden ook regels voor beurzen en andere handelsplatforms. Beursgenoteerde ondernemingen zijn verplicht om koersgevoelige informatie over de eigen onderneming onverwijld, dus zo spoedig mogelijk, openbaar te maken. Het gaat dan om informatie die significante invloed zou kunnen hebben op de koers van de aandelen of andere financiële instrumenten. Ook jaarverslagen en een aantal andere belangrijke documenten van beursgenoteerde bedrijven moeten aan wettelijke eisen voldoen. Signalen Bij het signaleren van risico s en problemen maakt de AFM gebruik van eigen analyses. Maar ook signalen van buiten zijn zeer waardevol voor het toezicht. Consumenten en bedrijven kunnen deze signalen doorgeven aan het Meldpunt Financiële Markten en ondernemingen via het Ondernemersloket, of via de website van de AFM. Effectief beïnvloeden De AFM streeft naar optimale naleving van de wettelijke regels. We willen het gedrag van bedrijven en personen effectief beïnvloeden. Ons toezicht is maatwerk. De AFM streeft naar toezicht op maat en concentreert zich op sectoren en bedrijven waar de risico s het grootst zijn en waar het toezicht het meest nodig is. Bij het beïnvloeden van gedrag en het oplossen van problemen gebruikt de AFM een mix van instrumenten. Er zijn informele instrumenten, zoals normoverdragende gesprekken en het stimuleren van bepaalde initiatieven van bijvoorbeeld brancheorganisaties. Formele instrumenten zijn toezichtsmaatregelen, zoals boetes en lasten onder dwangsom. 13
Handhaving Als het komt tot formele handhaving van de wet, biedt de wet verschillende mogelijkheden. Tot de bestuursrechtelijke maatregelen behoren het opleggen van een boete of een last onder dwangsom. Ook kan de AFM een aanwijzing of een openbare waarschuwing geven. Andere toezichtsmaatregelen zijn het aanstellen van een stille curator en het intrekken van een vergunning. In het beurstoezicht kan de AFM handelsmaatregelen nemen, zoals het opschorten van de handel in een aandeel. In het strafrechtelijke traject kan de AFM aangifte doen bij het Openbaar Ministerie, dat de betrokken instelling of persoon kan vervolgen. De AFM kan ook bij de Ondernemingskamer van het Amsterdamse Gerechtshof een verzoek doen tot herziening van de financiële verslaggeving. Bezwaar en beroep Tegen besluiten van de AFM kan bezwaar worden gemaakt. De AFM maakt dan zelf opnieuw een afweging en neemt een nieuwe beslissing. Vervolgens is beroep en vaak hoger beroep mogelijk bij de rechter. Samenwerking in Nederland De AFM werkt samen met andere toezichthouders. Er is een structurele samenwerkingsrelatie met De Nederlandsche Bank (DNB), die verantwoordelijk is voor het prudentiële (bedrijfseconomische) toezicht op de financiële sector. De AFM neemt deel aan het Financieel Expertise Centrum, een samenwerkingsverband tussen verschillende opsporings- en handhavingsinstanties. Ook werkt de AFM zoveel mogelijk samen met brancheverenigingen. Internationale samenwerking Financiële markten houden niet op bij de landsgrenzen. In het toezicht is internationale samenwerking belangrijk. De AFM werkt samen met buitenlandse collega-toezichthouders. De AFM maakt ook deel uit van: CESR (Committee of European Securities Regulators); het Europese samenwerkingsverband van effectentoezichthouders, IOSCO (International Organization of Securities Commissions); een wereldwijd samenwerkingsverband van effectentoezichthouders, IFIAR (International Forum of Independent Audit Regulators); forum van toezichthouders op accountants, College of Euronext Regulators; het college van toezichthouders op de NYSE/Euronext-beurs. 15
[ 3. Wat kan de AFM voor u betekenen? ] De ondernemer en de AFM Vergunning De AFM houdt toezicht op de markten van sparen, lenen, beleggen en verzekeren. Als u een of meer producten of diensten aanbiedt, heeft u waarschijnlijk een vergunning nodig van DNB of de AFM. Voor de volgende activiteiten dient u in beginsel te beschikken over een vergunning van de AFM: consumenten adviseren over financiële producten, bemiddelen in financiële producten tussen consumenten en aanbieders (banken en verzekeraars), optreden als (onder)gevolmachtigde agent van een aanbieder, verlenen van beleggingsdiensten en verrichten van beleggingsactiviteiten, aanbieden van hypotheken en consumptief krediet, aanbieden van beleggingsobjecten, het aanbieden van een recht van deelneming in een beleggingsinstelling (beleggingsfondsen en beleggingsmaatschappijen), verrichten van wettelijke accountantscontroles. Om voor een vergunning in aanmerking te komen moet een onderneming aan bepaalde voorwaarden voldoen. Een onderneming moet bijvoorbeeld financieel gezond zijn en de bestuurders moeten aantoonbaar deskundig en betrouwbaar zijn. De instellingen met een vergunning zijn opgenomen in de publieke registers van de AFM, te raadplegen via de website www.afm.nl/registers. Doorlopend toezicht Een bedrijf met een vergunning heeft doorlopende verplichtingen, zoals het naleven van de gedragsregels. Een financiële onderneming is verplicht mee te werken aan het toezicht door bijvoorbeeld informatie te leveren. Mutaties over bijvoorbeeld de bestuurders, verplichte meldingen en incidenten moeten worden doorgegeven aan de AFM. Ook voor andere bedrijven gelden bepaalde regels, bijvoorbeeld over financiële verslaggeving, meldingen van zeggenschap en prospectussen. Heffingen Een onderneming op de financiële markt betaalt een verplichte bijdrage voor het toezicht. Het toezicht van de AFM wordt grotendeels bekostigd via deze heffingen, voor een ander deel via de Rijksbegroting. Ondernemersloket Het Ondernemersloket is de centrale toegang voor ondernemingen die contact zoeken met de AFM. Zie www.afm.nl/ ondernemersloket, tel. 0900 680 06 80. U kunt op de website bijvoorbeeld zien of u een vergunning nodig hebt. Ook zijn er antwoorden op veelgestelde vragen. Als starter op de financiële markt kunt u contact opnemen met de Startersconsulent (tel. 020 797 37 89, e-mail via startersconsulent@afm.nl). 17
De consument en de AFM De AFM bevordert zorgvuldige dienstverlening aan consumenten. Het is de verantwoordelijkheid van consumenten zelf om financiële keuzes te maken en daarbij mogelijke risico s en rendementen af te wegen. De AFM ziet toe op informatievoorziening en advisering die u als consument in staat stelt om de risico s van financiële producten en diensten te onderkennen. Registers en waarschuwingslijsten Voordat u als consument een financieel product koopt, is het goed om te weten met wie u zaken doet en wat de regels zijn. Veel financiële ondernemingen hebben voor het verkopen van financiële diensten en producten een vergunning van de AFM nodig. Om een vergunning te krijgen moeten deze ondernemingen aan bepaalde eisen voldoen. Bedrijven met een vergunning zijn ingeschreven in de registers van de AFM. Deze registers zijn te raadplegen op de website van de AFM www.afm.nl/registers. De AFM heeft ook een waarschuwingslijst met ondernemingen waarvan bekend is dat ze geen vergunning of goedgekeurd prospectus hebben www.afm.nl/waarschuwingen. Op de website vindt u ook andere informatie over hoe de financiële markten werken en wat het toezicht van de AFM inhoudt. Meldpunt Financiële Markten Consumenten kunnen met vragen of klachten over sparen, lenen, beleggen of verzekeren contact opnemen met het Meldpunt Financiële Markten van de AFM. De AFM kan toezichtsmaatregelen nemen. De AFM kan niet bemiddelen bij klachten over financiële instellingen. U kunt het Meldpunt bellen op werkdagen van 09.00 uur tot 17.00 uur. 19
[ 4. Organisatie ] De AFM is een zelfstandig bestuursorgaan met wettelijke taken en bevoegdheden. De minister van Financiën benoemt de bestuursleden van de AFM. Ook keurt de minister de begroting en eventuele statutenwijzigingen van de AFM goed. Aan het hoofd van de AFM staat de managementgroep, die bestaat uit bestuurders en directeuren. De leden van de managementgroep verdelen onderling de diverse aandachtsgebieden. De Raad van Toezicht ziet toe op de wijze waarop het bestuur de taken verricht. De AFM is gevestigd in Amsterdam, Vijzelgracht 50. Website Wilt u meer weten over de AFM? Kijk op de website www.afm.nl of neem contact op met: Meldpunt Financiële Markten Bij het Meldpunt Financiële Markten kunt u terecht met vragen, klachten of opmerkingen over beleggingen, spaarrekeningen, leningen of verzekeringen. Het Meldpunt (0900 540 05 40) is bereikbaar op werkdagen van 09.00 uur tot 17.00 uur. Ondernemersloket Het Ondernemersloket is de centrale toegang voor ondernemers die nog geen directe contacten hebben met de AFM. Het Ondernemersloket is bereikbaar op 0900 680 06 80. Wij wijzen u erop dat telefoongesprekken met de toezichtuitvoerende afdelingen van de AFM kunnen worden opgenomen voor toezichtdoeleinden. Het overzicht van afdelingen en telefoonnummers waarvoor telefoongesprekken worden opgenomen, kunt u vinden op www.afm.nl/opnametelefoongesprekken. 21
De tekst in deze brochure is met zorg samengesteld en is informatief van aard. U kunt er geen rechten aan ontlenen. Door besluiten op nationaal en internationaal niveau is het mogelijk dat de tekst niet langer actueel is wanneer u deze leest. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is niet aansprakelijk voor de eventuele gevolgen zoals geleden verlies of gederfde winst ontstaan door acties ondernomen naar aanleiding van deze brochure. Amsterdam, november 2008 23
Autoriteit Financiële Markten Postbus 11723 1001 GS AMSTERDAM t 020 797 20 00 f 020 797 38 00 info@afm.nl www.afm.nl